Allergie geeft
langzaam haar
geheimen prijs
perspecfefi
WEERVLIEGERS
JAGEN OP
WERVELSTORMEN
Weggooi-artikelen
verminderen
infectiegevaar
in ziekenhuizen
LUNAR
ORBITER
BRUIK
BAAR
VOOR
VERDER
RUIMTE-
WERK
DE vliegers van het 53ste
weerverkenningseskader
op de Amerikaanse lucht
machtbasis Hunter bij Savannah
in Georgia vormen een kleine
groep mensen, die weten hoe
een wervelstorm er van boven
uitziet en wat het is om het
„oog" van zo'n woedende reus
onder de natuurverschijnselen
binnen te vliegen.
DAGBLAD DE STEM
de buurt I j ruimtestof in
™wt van de maan.
HOE komt het dat sommige
mensen „allergisch" zijn
en anderen niet? Een af
doend antwoord op deze vraag
is nog niet gevonden. Maar er
is wel ontdekt dat allergie (bui
tengewone gevoeligheid voor
bepaalde stoffen of omstandig
heden die voor de meeste men
sen onschadelijk zijn) nauw ver
bonden schijnt te zijn met het in
wendige onwillekeurige afweer
systeem van het lichaam. An
ders gezegd: met de mechanis
men en stoffen, die het lichaam
mobiliseert om zichzelf te be
schermen.
Niezen, bijvoorbeeld, is een poging
van het lichaam om een irriterende
stof, bijvoorbeeld een stuifmeeikorrel,
die zich in de neusholte heeft genes
teld, met kracht naar buiten te sto
ten- Als het stuifmeelkorreitje naar
buiten wordt geblazen, is alles in or
de. Als dat niet gebeurt, komt er een
ander verdedigingssysteem in actie.
De slijmvliezen zwellen op om grote
hoeveelheden slijm af te scheiden, dat
de vreemde indringer naar buiten
moet spoelen.
Als dit allemaal vergeefs is, gaat
hij niezen en de afscheiding van slijm-
gaat door en de patiënt begint de klas
sieke verschijnselen te vertonen van
hooikoorts, een wijdverbreide allergie.
Verreweg de meest verbazingwek
kende allergie is die, welke wordt
veroorzaakt door moderne medicijnen
zoals ant|biotica, vaccins en het hor
moonpreparaat AGTH. Deze medicij
nen worden in het lichaam gespoten
om ziekten te bestrijden. Maar het
lichaam realiseert zich dat niet. Voor
het lichaam zijn de medicijnen een
vreemde substantie, die moet worden
uitgestoten of geneutraliseerd.
Om dit te bereiken produceren de
bloed- of lymphecellen speciale chemi
caliën, die apti-lichaampjes worden
genoemd. Deze worden precies zo aan
gepast dat ze een bepaald type in
dringer buiten gevecht stellen. Ge
woonlijk is de hele reactie een kwes
tie van routine. Hét juiste anti-
lichaampje wordt geproduceerd, de
ingespoten stof wordt eventueel ge
neutraliseerd (hoewel pas nadat zij
haar taak heeft verricht) en alles
wordt weer normaal-
Bij sommige mensen veroorzaakt de
inspuiting van een zeker geneesmid
del echter in het lichaam een toe
stand van verhoogde gevoeligheid. Als
dit gebeurt kunnen volgende injec
ties van dezelfde medicijn shock, be
wusteloosheid, coma of zelfs de dood
tengevolge hebben.
Vodsel is een ander veel voorko
mende oorzaak van allergische reac
ties- Dezp kunnen variëren van on
schuldige indigestie en huiduitslag tot
de dood. Volgens sommige medische
onderzoekers is er een groeiend aan
tal aanwijzingen dat een aantal onver
klaarbare sterfgevallen bij kinderen
misschien wordt veroorzaakt door
een allergische reactie op melk.
Gewoonlijk worden eiwitten, de voed
zame bestanddelen van voedsel, die
allergische aandoeningen van de spijs
verteringsorganen schijnen te veroor
zaken, tijdens het spijsverteringspro
ces afgebroken. Maar als iemands
lichaam een bepaalde vitale chemi
sche stof mist, zodat het niet in staat
is een bepaald eiwit in een bepaalde
soort voedsel af te breken, kan een
allergische reactie het resultaat zijn-
De huid is vaak zeer gevoelig voor
allergische aandoeningen- Volgens
sommige deskundigen schijnen zulke
aandoeningen zich sneller te ontwik
kelen als de huid vochtig is- Zo kun
nen de handen van een bakker aller
gisch worden voor het deeg dat hij
kneedt, of de handen van een huis
vrouw voor een bepaald soort was
middel.
Er zijn sterke aanwijzingen dat aller
gie eer\. combinatie van erfelijkheid
en omgeving is. Door erfelijke fac
toren kan iemand vanaf zijn geboor
te overgevoelig zijn en de omgeving
waarin hij leeft bepaald dan in gro
te mate voor welke stoffen hij aller
gisch wordt. Een gevoelig iemand is
vaak vatbaar voor verschillende aller-
genen (stoffen die allergie veroorza
ken), alsof het lichaam een algeme
ne zwakte vertoont- Zo kan een stads
bewoner, die allergisch is voor kom
kommers, bij een bezoek aan een
boerderij ontdekken, dat hij ook Mler-
gisch is voor kippeveren.
Asthma is de ernstigste van de be
kende allergische aandoeningen. Elk
jaar sterven vele duizenden mensen
aan deze ziekte. Bij asthma gaat de
irritatie, die in de neusholte kan be
ginnen, verder naar de bronchiën
de zich vertakkende luchtkanalen die
naar de longen leiden. Door de irri
tatie trekken de bronchiën samen,
waardoor de ademhaling van de pa
tiënt wordt bemoeilijkt. Deze be
nauwdheid kan een overbelasting van
het hart met zich meebrengen.
Tot het begin van deze eeuw kon.
de geneeskunde geen vat krijgen op
allergische aandoeningen, vooral om
dat ze vaak rnnc i'i'i te herkennen
waren en omaa: :on er zo weinig
van begreep Zelfs met de huidige
geneeskundige methoden kost het
soms nog maanden onderzoek om
vast te stellen waardoor een allergi
sche reactie wordt veroorzaakt. Soms
wordt de oorzaal: ook nooit gevon
den.
De meest gebruikte testmethde is
het Inplanten van een verdachte stof
In de huid. Als er een reactie volgt,
doordat de huid opzwelt en rood-ont-
stoken wordt, is het zo goed als zeker
dat de patiënt allergisch is voor de
stof.
Als de oorzaak van een allergie
wordt ontdekt, is het vaak mogelyk
verbetering te bereiken door de pa
tiënt kleine doses van de allergie-ver
wekkende stof toe te dienen, zodat
het lichaam geleidelijk een immuni
teit kan opbouwen en zo op de duur
aan de stof gewend raakt. Als ech
ter geen behandeling mogelijk is, is
de enige oplossing voor de patiënt
zo veel mogelijk uit de buurt van de
gevaarlijke stof te blijven. Dit kan
nogal eens moeilijk zijn-
Allergieën kunnen in allerlei delen
van het lichaam ontstaan door con
tact met duizend-en-één dingenkle
ding, plastics, metalen, huiskamerstof
haren van insecten en zelfs door
warmte en koude- Eén troost voor een
slachtoffer van allergie is dat hij ze
ker niet de enige is met zijn pro
bleem. Recënte onderzoekingen lij
ken er op te wijzen dat 45 van de
100 mensen op zijn minst in zwakke
mate gevoelig zijn voor een of meer
allergenen.
DE Amerikaanse maansatel-
lieten van het type Lunar
Orbiter, die het afgelopen
jaar vrijwel het gehele maan
oppervlak van dichtbij hebben
gefotografeerd, zullen mogelijk
°°k worden gebruikt voor an
dere ruimtevaartprojecten. De
satellieten hebben zo goed vol
daan, dat de Amerikaanse dienst
voor de lucht- en ruimtevaart
^'ASA hetzelfde type wil ge
bruiken als basis voor een aan
tal toekomstige robotverkenners
die met de meest uiteenlopende
°Pdrachten de ruimte in zullen
worden gestuurd. Boeing, de
ouwer van de Lunar Orbiter,
eeft van de NASA verschillen-
e stadie-opdrachten gekregen
°m hiervoor de mogelijkheden
te onderzoeken.
rika6 £ynar ..?rWers hebben Ame-
vwrftBrV,ke gesevens verstrekt
flln? ^polio-project, dat een lan-
astronauten op de maan
SbeTtdM0,,^,0061 heeft'
maakt ITgedetai^eerde opnamen ge-
en mc=elijke landingsterrei-
seind naar de aarde ge-
itouet„? tjosmtsehe straling en mi-
i\wï"?T, eenmaal mensen op de maan
"ar Orwf zouden gewijzigde Lu-
verdarA ers, kunnen helpen bij de
exploratie van het hemel-
lichaam. Vanuit een baan om de
maan zouden de satellieten instru
mentenpakketten kunnen afwerpen,
die automatisch de sterkte en de che
mische samenstelling van de maan-
bodem onderzoeken.
De Lunar Orbiter zou ook kunnen
worden gebruikt als verbindingssa
telliet voor maanastronauten- Twee
satellieten, die op een hoogte van on
geveer 4000 kilometer lijnrecht te
genover elkaar om de maan cirke
len, zouden de ruimtevaarders van
een doorlopend bruikbaar verbin-
dingsnet voorzien. Als astronauten in
een landingsvaartuig op de achter
kant van de maan snel contact met
de aarde nodig hebben, zou een Lu-
nar Orbiter de boodschappen over
en weer kunnen relayeren.
De NASA denkt ook aan de mo
gelijkheid een interplanetaire versie
van de Lunar Orbiter in banen om
de planeten Mars en Venus te bren
gen. De satellieten zouden dan het
oppervlak van de planeten, van
dichtbij kunnen fotograferen en ge
gevens over de samenstelling van
de Martiaanse en Venusiaanse damp
kring naar de aarde kunnen zen
den. De elektronische en mechani
sche systhemen aan boord zouden
voor zulke verre ruimtereizen moe
ten worden gewijzigd, want bij een
verblijf van vele maanden in de
ruimte wordt de betrouwbaarheid
van de boordapparatuur een alles
overheersende factor.
De Lunar Orbiter is tot nu toe een
opmerkelijk gehoorzame ruimterobot
gebleken. Hij heeft duizenden vanaf
de aarde gegeven bevelen feilloos
uitgevoerd, zoals koerswijzingen en
allerlei veranderingen in de baan
om de maan. Een ruimte-ingenieur
in het controlestation in Pasadena,
Californië, van waaruit alle Lunar
Orbitervluchten worden geleld, zei
onlangs: ,,We kunnen er op een af
stand van 385.000 kilometer mee le
zen en schrijven,
J^enzaam in de Australische woes
tijn bij Woamera staat deze
schotelvormige ruimte-antenne,
die deze maand signalen heeft op
gevangen van de om de maan cir
kelende Amerikaanse fotosatelliet
Lunar Orbiter. De antenne maakt
deel uit van een wereldomspan-
nend net van volgstations voor
ruimtevaartuigen, dat door de
Amerikaanse dienst voor lucht- en
ruimtevaart NASA is opgebouwd
voor a'e verkenning van ae maan
en de planeten. Alle ontvangen in
formaties worden van de stations
doorgezonden naar 't straalaan
drijvingslaboratorium in Pasadena,
Californiëhet controlecentrum
voor verre onbemande rut/mfe*
vluchten.
Steeds meer toegepast wordt ook
een vooraf samengesteld en gesteri
liseerde behandelingseenheid in een
plastic bak. Elke eenheid bevat pre
cies die materialen die voor een be
paalde behandeling nodig zijn, van
watten tot chirurgische tangen, alles
bedoeld voor eenmalig gebruik. Als
hij aan een behandeling begint, kiest
de arts de juiste doos, opent deze,
vindt er alle nodige dingen in en
gooit na de behandeling het hele pak
ket weg.
Als het op ziekenhuishyglëne aan
komt zijn de Amerikanen bereid tot
het uiterste te gaan, zelfs al lijken
hun voorzorgsmaatregelen hier en
daar wat overdreven. Zo worden er
thans proeven genomen met een
machine, die, na een druk op de
knop een stapeltje plastic wegwerp-
horden naar buiten floept om de af
was in ziekenhuizen overbodig te
maken.
In het Walter Reed-ziekenhuis in
Washington wordt geëxperimenteerd
met een plastic isolatietent voor pa
tiënten met zeer besmettelijke ziek
ten. De patiënt ligt in zo'n tent vrij
wel geheel afgesloten van de bui
tenwereld. Via een controlepaal
wordt de ventilatie geregeld.
Voedsel en andere zaken kunnen
door een luchtsluis naar binnen wor
den gebracht, zonder bacteriën en
virussen een kans te geven naar
buiten te ontsnappen. Als de patiënt
is hersteld wordt de tent gewoon
weggegooid, samen met alle moge
lijke gevaren voor besmetting van
het ziekenhuis.
Er wordt ook gewerkt aan een weg-
werpbare operatiekamer. Het is in
hoofdzaak een reusachtige plastic
zak, die verbonden wordt met een spe
ciaal luchtverversingssysteem, dat
alle ziektekiemen tegenhoudt. De pa
tiënt in de plastic tent kan tijdens
de operatie niet worden besmet met
bacteriën uit de buitenlucht.
Als volledig af te danken hospita
len ooit praktisch bruikbaar worden
zullen ze waarschijnlijk het eerst ge
bruikt worden door legers te velde of
door kleine groepen wetenschappelij
ke onderzoekers in afgelegen gebie
den. Het Amerikaanse leger gebruikt
reeds een lichtgewicht, draagbaar
hospitaal, dat in een grote pakkist
kan worden meegenomen. Een op
blaasbare plastic tent doet hierbij
dienst als ziekenverblijf.
Dat laatste is de taak van de weer-
vliegers.
Zodra een wervelstorm wordt ge
meld, stijgt een omgebouwde B-47
straalbommenwerper op om de po
sitie en koers van de storm vast te
stellen. Op een hoogte van 10-000 me
ter vliegt het toestel over de storm
heen en werpt het zijn automatische
sonde uit. Terwijl het instrument in de
kolkende wolkenmassa daalt, regis
treert het de luchtdruk, vochtigheid,
temperatuur en windsnelheid en
zendt het deze gegevens naar het
vliegtuig.
tuig. Vanuit de B-47 worden de ge
gevens dan doorgeseind naar het
volgcentrum van de Amerikaanse
weerdienst, waar analisten een voor
spelling opstellen over de vermoede
lijke baan, die de storm zal volgen
en met welke kracht de huilende
winden het Amerikaanse vasteland
zullen geselen.
Dank zij de satellieten, waarne
mingssondes en een net van radar-
stations gelooft de Amerikaanse weer
dienst in staat te zijn de komst van
een wervelstorm 24 uur van te voren
te voorspellen met een grootste af
wijking in de baan van 120 kilome
ter.
In 1936 zijn er zeven wervelstor
men geweest. Twee daarvan raas
den over de caraïbische eilanden en
een deel van het Amerikaanse vas
teland, waarbij 54 mensen om het
leven Kwamen en voor een bedrag
van meer dan 15 miljoen dollar aan
s aide werd aangericht.
V
IN een rapport over zieken
huisinfecties is een commis
sie van de Gezondheidsraad
tot de conclusie gekomen dat de
hygiëne in de Nederlandse zie
kenhuizen nog veel te wensen
overlaat. Gemiddeld zes procent
van de patiënten, die een ope
ratie hebben ondergaan, loopt
een min of meer ernstige infec
tie op. Telt men er kleine infec
ties, die nauwelijks invloed heb
ben op de opnametijd bij, dan
komt men op ongeveer 13 pro
cent.
De commissie dringt er op aan
dat in de ziekenhuizen door speciaal
daarvoor aangewezen functionarissen
voortdurend wordt gelet op de grootst
mogelijke hygiëne hij het behandelen
van patiënten, in de kleding van het
verplegend personeel, de diverse
verpieegruimten, het sanitair en bij
t- '-
Een kapitein die 55 wervelstormen
is binnengevlogen, geeft er de vol
gende beschrijving van:
Van bovenaf gezien is het net een
grote kom vol met wolken. Als je
door de muur van wolken naar het
oog het windstille centrum van
de storm wil vliegen, is het net
of je met je kop tegen een muur
knalt. Binnen de kortste keren is het
in je vliegtuig een enorme bende,
want alles wat niet heel goed vast
zit wordt overhoop gesmeten. Maar
als je eenmaal in het oog bent, kun
je net zo fijn rondvliegen als je
maar wil en intussen je boterham
metje eten. Boven je hoofd schijnt
de zon, maar om je heen ligt een
onmetelijk hoge wal van zwarte wol
ken.
alle gebruiksvoorwerpen. Verder
wordt in het rapport gepleit voor een
overheidsinstelling, die voortdurend
alle sterilisatiemethoden in zieken
huizen controleert.
Het probleem van de ziekkenhuis-
hygiëne blijft uiteraard niet beperkt
tot ons land. In sommige landen,
zoals in de V.S., wordt er grote aan
dacht aan besteeg. Geleidelijk begin
nen nieuwe methoden en beno
digdheden ook in de Nederlandse
ziekenhuizen binnen te dringen. IVftt
name wordt reeds op vrij grote
schaal gebruik gemaakt van zoge
naamde weggooi-benodigdheden, zo
als handschoenen en injectienaalden,
die slechts één keer worden gebruikt
Het volmaakte ziekenhuis, zo heeft
een dokter eens gezegd, zou er een
zijn voor slechts één patiënt, dat na
diens ontslag onmiddellijk afgebro
ken zou worden. Dat zou een abso
lute garahtie geven tegen het over
brengen van ziektekiemen van de en^
patiënt op de andere. Dit ideaal vaii
een ziekenhuis voor eenmalig gebruik
zal wel altijd een schone droom blij
ven, maar het is een feit dat het
aantal infecties in Amerikaanse zie
kenhuizen de laatste jaren drastisch
is verminderd door het groeiend ge
bruik van wegwerpartikelen. Hoeveel
Lakens, slopen en ander linnengoedvervaardigd uit celluloseen
papiervezels, worden in Amerikaanse ziekenhuizen direct na gebruik
door een patiënt verbrond.
er in korte tijd is veranderd wordt
duidelijk als men weet dat van de
3000 medisch-chirurgische artikelen,
die in een gemiddeld Amerikaans
ziekenhuis voorradig zijn, 95 pet. na
één keer gebruik wordt weggegooid.
In 1960 was deze verhouding nog
precies omgekeerd.
Zeer bekende wegwerpartikelen In
de Amerikaanse ziekenhuizen zijn la
kens, kussenslopen en ziekenhuishem
den. Na één keer gebruik gaan ze
niet meer naar de wasserij, maar
naar een speciale verbrandingsoven
in het ziekenhuis. Deze lakens, slo
pen etc., bestaan gewoonlijk uit vier
lagen cellulose-vezels met een bui-
tenlaag van papïerweefsel. Ze kun
nen ook bestand tegen water wor
den gemaakt door er een bovenlaag
van polyethyleen plastic aan toe te
voegen.
Misschien nog belangrijker zijn de
wegwerpnaalden en andere artikelen,
die bij injecties worden gebruikt. De
oude injectiespuiten waren beruchte
bronnen van infectie. Zo brak in 1954
in een Amerikaans ziekenhuis onder
een groot aantal patiënten een be
smettelijke leverontsteking uit, die
bij nader onderzoek bleek te zijn ver
oorzaakt door meerdere keren ge
bruikte injectienaalden.
Hoe goed de oude injectie-appara-
tuur ook werd gereinigd, het was
bijna onvermijdelijk dat in de holle
naalden een restje menselijk weef
sel achterbleef. Het is zeker dat de
ze naalden in de loop der jaren heel
wat ziekten hebben verspreid. Na de
introductie van wegwerpnaalden is
rupt teruglopen.
De Amerikaanse ziekenhuizen heb
ben ontdekt, dat het wassen, strijken,
sorteren, steriliseren en opbergen van
linnengoed vaak bijna even "duur of
zelfs duurder is als de wegwerpar
tikelen, die het werk in de zieken
huizen aanzienlijk vereenvoudigen.
Daarom neemt het gebruik van de
ze artikelen nog steeds toe.
Tijdens het wervelstormseizoen,
dat van juni tot laat in novemoer
duurt, zijn de wervelstormjagers vrij
wel elke dag in de lucht. Maar het
ruimtevaarttijdperk heeft hun bëroep
aanzienlijk minder riskant en op-
win.dend gemaakt. Het is nog maar
zelden nodig een storm binnen te
vliegen. De waarnemingen worden
nu verricht door weersatellieten van
het type Tiros en Nimbus en door
kleine sondes, die aan parachutes
in een storm worden neergelaten.
Omgeoouwde tf-47 siraalüom-
menwerpers staan.als weerverken-
ningsvliegtuigen gereed op een
Amerikaanse vliegbasis.