Moord op vijf gijzelaars GEEN WONINGEN MEEl VOOR „MAHARADJA'S" in s: Sig: Nationale produktie per hoofd in Nederland ligt laag BOEKENPLANK IN DE KAMPEN GESTEL EN HAAREN DACHTEN ZE T IS BANGMAKERIJ - TOEN VOLGDE PLOTS: J0A6BLAB BE STEM VAN MAANBA6 7 AUGUSTUS 1967 MISLEIDEN GEEN GELOOF NIEUWKOMER VOORBEREID 55 Huur en rente W oningprobleem botsing van twee factoren Produktie Typen Maharadja Hekkesluiter HALLMAN OPNIEl WERILDKAMPIOI Motorraces Kee&sen kampic van Nederlan Bij het aanbreken van de ochtend, de vijftiende augustus 1942, Maria ten Hemelopneming, werden vijf gijzelaars in de bossen van Goirle, bij Tilburg, op bevel van de Duitse nazimachthebbers voor een vuurpeloton gebracht en vervolgens neergeschoten.. De slacht offers waren: mr. Robert Baelde (35), Chr. Bennekers (48), mr. Otto graaf van Limburg Stirum (49), Willem Ruys (48) en Alexander baron Schimmelpenninck van der Oijen (28). TILBURG In het voorjaar van 1942 stak het verzet steeds meer zijn kop op. Tal van joden negeerden met levensgevaar de gebruike lijke meldingsplicht en wisten „ergens in Nederland" een onderduik adres te vinden. Er werden kleine overvallen gepleegd, distributie kantoren waren niet meer veilig, meer vlugschriften gingen van hand tot hand, kortom de geest van het verzet begon nu echt levendig te worden. Willem Kuys Mr. Otto graaf van Limburg Stirum Mr. Robert Baelde Alexander baron Schimmelpenninck van der Oyen. De Duitse machthebbers kon dit alles natuurlijk ook niet ontgaan. Rauter en Seyss Inquart zouden die koppige Nederlanders wel eens „ein- schuehtern". In samenwerking met de Gestapo werd een lijst opgesteld van zo'n duizend Nederlanders, uit velerlei maatschappelijke groeperin gen. die dan als gijzelaars van hun vrijheid zouden worden beroofd en met hun leven aansprakelijk zouden worden gesteld voor eventuele daden van sabotage. Dat was, alleen reeds psychologisch gezien, een enorme misvatting van de nazi's. Want al vrij spoedig bleek, dat de kampen in Gestel en Haaren centrales werden van geestelijk verzet. De gijzelaars begrepen, dat ze alleen al door hun houding jegens de overweldiger mo reel stimulerend en aanmoedigend konden werken. Door geen prikkel draad kon dit worden tegengehouden. De mensenjacht op gijzelaars be gon op een door de nazi's vastgesteld uur; dat was op 4 mei 1942. Er wer den toen ongeveer 600 personen ge grepen, als misdadigers behandeld en in overvalwagens weggevoerd. Velen dachten, dat zij naar Duitsland zou den worden overgebracht om daar het lot van vele andere landgenoten in een concentratiekamp te delen. Zij kwamen echter terecht in het daar voor speciaal ontruimde klein-semi- narie „Beekvliet", onder St.-Michiels- gestel, kortweg genoemd Gestel. Er was wel een hoge afzetting van prik keldraad om de terreinen, er waren overal wachtposten met geschouderd geweer, maar van een interne orga nisatie voor het huisvesten en voe den van al de gijzelaars was niets of maar zeer weinig te bespeuren. Het was een ware „janboel". (Foto's beschikbaar gesteld door het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumen tatie). De eigenlijke organisatie kwam voor het grootste deel feitelijk buiten de Duitsers om tot stand. Enige da gen na hun opsluiting kwam er een nieuwe „zending mensen". Het wa ren enige honderden geïnterneerden die sinds december 1941 in Haaren zaten opgesloten en voorheen reeds meer dan een jaar concentratiekam pen Buchenwaid achter de rug had den. Het was de zogenaamde „Indi sche groep", die als represaillemaat regel wegens de slechte behandeling van de Duitsers in het toenmalige Nederlands Indië gevangen waren genomen. Onder deze groep waren velen, die Indië nooit gezien hadden, maar er toch blijkbaar een begrip voor vormden, misschien vanwege het gebruik van koffie en thee. Dat was met schrijver dezes ook het ge val. In Buchenwaid kreeg ik een ge stencild briefje (getekend dr. Seyss Inquart) die zich „Zu meine Bedaurn genötigt" ziet „bis zur Abstellung dieses für das Deutsche Ehrempfin- deneen aantal Nederlandse staats burgers in hechtenis te nemen. Ja ja, altijd weer „das Deutsche Ehremp- finden". Die „Buchenwalders" nu hadden een langdurige kampervaring en hadden de kunst geleerd de Duit sers op zeer vele punten te misleiden. Zij braken af en bouwden op. Er kwam in samenwerking met de gij zelaars een eigen kampleiding, die voor de interne organisatie, corvee diensten, enz. enz. de taken voor elke dag onder de lotgenoten verdeelde. Zo groeide er langzaam een ge ordende samenleving. Er werden cursussen en colleges gegeven. Onder de gijzelaars waren meer dan 300 academici, enige tientallen hooglera ren, kunstenaars, politici, indus- trieëlen, priesters en dominees; om slechts enkele groeperingen te noe men. Het is te begrijpen, dat niet ieder een zich gemakkelijk kon aanpassen. Er was zeer weinig plaatsruimte en men moest elkaar wel dikwijls ont zien. De houding van menige gijze laar werd ook mede bepaald door de toestand thuis van vrouw en kin deren. Er waren gelukkig zeer moe dige vrouwen, die geen traan lieten en in hun brieven de werkelijke toe stand thuis verhulden en slechts be moedigende woorden schreven. Ongeveer half juni voeren de na zi's een nieuwe golf van arrestaties uit. Andermaal werden vele honder den personen gegrepen. Zij werden vastgezet in het groot-seminarie Haa- En dan naderde de sombere tweede week van augustus. De Duitsers lie ten niet na de gijzelaars er aan te herinneren, dat zij met hun leven borg stonden voor wandaden en sa botage. Eerlijk gezegd, de meesten onder hen geloofden er niet in. Zij zagen het slechts ais een poging om de gijzelaars en hun familie in een voortdurende staat van zorg en angst te houden. Velen onder ons lachten er zelfs om. Otto van Limburg Stirum en zijn broer Constant haalden er zelfs de laatste dagen nog de schou ders voor op. Achteraf gezien was Chr. Bennekers „Klaagt niet om hen. Klaagt om wie verder zwerven en dragen in de moeheid van hun leden den rouw, den twijfel en de wal ging mede van wie de glorie der vervulling." ANTON VAN DUINKERKEN St.-Michielsgesiel15 aug. 1942. dit toch wel erg dom. We wisten immers dat de nazi's tot alles in staat waren en geen mensenleven spaarden als zij dit voor hun oogmerk nodig oordeelden. En dan breekt de tweede week van augustus aan. Er verschenen berich ten in de kranten dat er bij Rotter dam een bomaanslag zou zijn ge pleegd op een militaire trein. Later bleek dat een of andere dillettant een heel lichte bom geplaatst had bij een viaduct in Rotterdam. De uitwerking had niet veel te betekenen. Maar voor de Duitse machthebbers was dit blijk baar voldoende om weer eens de aandacht te vestigen op de gijzelaars. De dader van de „aanslag" werd op geroepen zich binnen een week te melden. Bleef hij in gebreke, dan zou een aantal gijzelaars daar voor met hun leven moeten boeten. Nog steeds dacht men in Haaren en Gestel dat de hele vertoning alleen maar bangmakerij was. In die week werden er in Gestel drie personen uit Rotterdam binnen gebracht. Zij werden in het voorge bouw bij de Duitsers vastgehouden. Wij wisten toen niets van hen: met een paar lotgenoten klom ik op een dak van een van de bijgebouwen waardoor we een blik konden slaan op een deel van de achtergevel van het voorgebouw. Voor een der ramen zagen we wel de nieuwkomers staan maar over en weer konden we slechts de schouders ophalen. Omdat de nieuwkomers van ons afgezonderd werden gehouden ging het gerucht, dat dit wel eens de gijzelaars zouden kunnen zijn die hun leven al bij voorbaat verbeurd hadden. Maar na twee dagen kwamen zij in ons mid den. Ik herinner me, dat er een kape laan bij was en een zekere dokter Hermans, een Rotterdamse arts, die tijdens zijn spreekuur door de Gesta po als gevangene werd weggevoerd. Later werden er nog eens zeven per sonen binnengebracht en enige dagen In het voorgebouw onder SS-bewa- king vastgehouden. Weer wilde ge ruchten. In zulk een gemeenschap weet je eigenlijk nooit waar die ge ruchten en berichten vandaan komen. Zo kwam er ook een bericht door (van wie?) dat de dader van de aan slag zich had gemeld. Noch de juist heid, noch de bron konden we ach terhalen. Strooiden de Duitsers ze zelf rond om de verwarring onder ons te vergroten? Het is nooit bekend geworden. We schrijven nu vrijdag 14 augus tus. Als ik me goed herinner hebben we deze middag nog een voetbalwed strijd gespeeld. Later op de namid dag is het voetbalveld vrijwel ver laten. Ik zie er een lotgenoot wande len, die ik tevoren nog niet gezien had. Hij staat dicht bij het prikkeldraad, naar de mening van een bewaker te dicht want de Duitser roept, dat hij zich verder moet verwijderen. „Sonnst werden Sie trschossen". Nog geen twaalf uur later was hij gefusilleerd. Ik maak met de nieuwkomer kennis. Het is Alexander baron Schimmel penninck van der Oijen, 28 jaar. Een beminnelijke persoonlijkheid. Hij heeft o.a. in Londen en Parijs gestu deerd en in Florence waar hij een vrije universitaire studie volbracht in letterkunde en kunstgeschiedenis. Teruggekeerd in Nederland vestigde hij zich op het buiten Zorgvlied on der de gemeente Noordgouwe op Schouwen, Hij vertelde me, dat de Gestapo in mei aan het adres in Den Haag was verschenen waar hij op kamers had gewoond voor hij trouw de en naar Zeeland ging. De pension houdster gaf de Duitser zijn adres op. Maar hij hoorde verder niets meer. Bij de tweede jacht op gijzelaars klopte men weer aan op het oude adres in Den Haag. Maar andermaal liet men hem met rust in Zeeland. Tot de avond van de 13de augustus: een Duitse autc rijdt voor, ze arres teren hem. Hij wordt overgebracht naar het politiebureau in Zierikzee en in de loop van de dag verder af gevoerd naar Gestel. Hij uit zijn be zorgdheid over zijn jonge vrouw (21) die eind januari 1943 haar eerste ba by verwacht. Het is twaalf uur in de nacht. Duit sers komen met afgeschermde zak lampen op de slaapzalen. Er wordt fluisterend gesproken. Van hun bed word engehaald: Baelde, Van Lim burg Stirum en Schimmelpenninck Van der Oijen. Zij worden naar het voorgebouw gebracht. In de gangen staan wachtposten opgesteld met het machinepistool in de aanslag. Tegenover ongewapende gijzelaars. Later blijkt dat nog twee gijzelaars uit Haaren zijn binnenge bracht, te weten Chr. Bennekers en W. Ruys, beiden uit Rotterdam. Onze lotgenoten komen niet meer terug. De zekerheid dat dit de vijf slacht offers zijn die straks gefusilleerd zullen worden, wordt tenslotte nog bevestigd door een jongere broer van Otto, Constant van Limburg Stirum en ds. Kapteijn. Constant mocht een half uur bij zijn broer blijven. Otto treft de nodige schikkingen evenals de anderen. Zij schrijven afscheids brieven. Ds. Kapteijn bezoekt onder andere baron Alexander met wie hij spreekt over de keuze van zijn' bij beltekst. Het Is een tekst van Paulus aan de Romeinen, VIII 32 en 2 Tim. 3. Paulus was immers ook een ter dood veroordeelde Alexander is zeer rustig. „Ik noop en vertrouw, dat mijn dood nog vrucht moge afwerpen voor de zaak van ons vaderland. Dat is een rechtvaardige zaak en daar voor ben ik bereid te sterven". Con stant heeft met zijn broer Otto psal men gelezen. Ook de anderen hebben ongebroken de dood onder de ogen gezien. Mede-gijzelaar prof. ir. W. Scher merhom schreef over mr. Baelde on der andere: „Baelde was een warm sociaal voe lend mens. Hij, de laatste telg uit een Rotterdamse aristocratisch ge slacht, stond schouder aan schouder met de werklozen en was meer dan hun leider en inleider tot een gees telijke wereld. Hij was hun mak ker en vertrouwde vriend. Zij heb ben hem wel eens te goed gevonden voor deze wereld, te mild en zacht voor hun wel eens harde hartstocht- bewogen milieu. Ik heb als oudere ook wel eens bijna huiverend stil gestaan bij woorden van diepe wijs heid: hoe kon een zo jonge kerel zo doorleefde en doorstane waarheid zeggenEr ging dan even iets open van het geheim van een rijke per soonlijkheid, die ergens een relatie met Gods eeuwigheid had." Zijn vrouw Betty, die hem in zijn sociaal werk steeds trouw terzijde stond, kwam twee jaar later om in een Duits concentratiekamp. De geest van Baelde leeft voort in het werk van de „Baelde-St.ichting". Otto van Limburg Stirum was sub stituut officier van justitie te Arn hem. Hij kwam ir. conflict met de toenmalige NSB-procureur-generaal bij het gerechtshof te Arnhem, mr. W. de Rijke. Hij kreeg ongevraagd verlof en werd in november 1941 ontslagen. De toenmalige secretaris generaal van justitie, prof. mr. J. Schrieke wilde hem voor het open baar ministerie behouden en bood hem een plaats aan in Maastricht. Maar graaf Otto weigerde. Van Chr. Bennekers weten wij, dat hij vlak voor het uitbreken van de oorlog benoemd werd tot hoofdin specteur van politie te Rotterdam. Hij was reeds hoofd van de Rotter damse inlichtingendienst. Vlak voor de capitulatie verbrandde hij alle documenten die voor de Duitsers waardevol zouden kunnen zijn. Willem Ruys, geboren en getogen Rotterdammer var een bekende re dersfamilie. Hij was een rustige per soonlijkheid maar achter die rust ging een fiere verzetshouding schuil. In de morgen van de vijftiende au gustus moeten alle gijzelaars aan treden. Duitse SS-officieren met groot gevolg komen. Een hunner treedt naar voren en leest iets van een stuk papier. Maar wij wisten het immers reeds. Er is een „Postsperre" voor een week, dat wil zeggen wij mogen in die tijd niet naar huis schrijven. En dan volgt de mededeling dat zeer spoedig „eine Reihe Geiseln" ontsla gen zal worden. De verslagenheid is groot. Het kamp neemt rouw aan. Er worden herdenkingsdiensten gehouden. HERMAN BRESSER (Van een onzer redacteuren) BREDA B(j sommigen leeft de gedachte dat het tekort aan wo ningen nog altjjd een nasleep van de oorlog is. Dat is een vergissing; de door de oorlog veroorzaakte achterstand behoorde in de vijftiger jaren al tot het verleden. Anderen geven de schuld aan het beleid van de regering dat te dirigistisch zou zijn geweest en de huren kunstmatig laag heeft gehouden. Tenslotte wordt nog een verklaring gezocht in het feit dat het Nederlandse volk te weinig voor zijn woning over heeft en er een te klein deel van zijn inkomen aan besteedt. Maar deze verklaringen gaan voorbij aan het verschijnsel dat meer dan 40 procent van de bewoners van woningwetwoningen, wier inkomen de zogenaamde weistandsgrens overschrijdt, vruchteloos naar een an dere, uiteraard duurdere woning omziet. plaats. In onze toiletten konden we ons echter op de borst kloppen, want met toiletten in 85,9 procent van bewoonde woningen moesten we alleen in onze zuiderburen onze meerderen erkennen. Verder bestaat de indruk dat Neder land wat betreft centrale verwarming (ongeveer 9 procent in 1964) niet voor aan komt. verdienste tevreden stellen, n ia kuninn we daarbij nog bedepka het aantal gemiddelde manuren jy* woningbouw in de jaren 1961 ta l met 1965 afnam van 1600 tot 1440 p;': met een gemiddeld 40 of circa ü'S- per jaar, aldus mr. J. van Zweti»!,| artikel over Woningbouw en get Drs. J. A. Verhorst rekent zijn bijdrage Rente als getal bij V wen dan nog voor dat in de laiki drie jaren de rentestand is gKt,'I tot een niveau dat gedurende de vet tig daaraan voorafgaande jarea heeft bestaan. Dit heeft zijn weerE op de bouwmarkt, waarbij de aaa» mer zijn winst voornamelijk uit de l gamisatie moet halen. De huren werden gehouden peij dat niets met de economische tn| kelijkheid te maken heeft, volgens horst. „En ondertussen kocht ie derlander zijn auto wat eerder om en masse een buitenlandse „vakuli mee te vieren, want hij woonde goedkoop". Hij concludeert: Een hag re rentestand zal dus in een hog, huur moeten worden uitgedrukt ei 4 ze hogere huur zal alleen worden (J taald wanneer het gebouw u „waard" is. Dit een nog veel meer lezenswaardi ge gegeven-? zijn te vinden in het boek „Gebouw en Getal". Een uitgave van het Bouwcentrum te Rotterdam bij ge legenheid van de 65e verjaardag van ir. J. van Ettinger, president-directeur van de Stichtingen Bouwcentrum en Ratiobouw. Een verzameling „denk werk" door en voor vakmensen. Maar er staan zoveel interessante gegevens in voor „leken" in de bouw, dat ze summier het vermelden waard zijn. Het woningprobleem is geenszins een bij uitstek Nederlands vraagstuk. Men treft het overal in de wereld aan, zo wel in rijke als arme landen. De kern van het probleem, aldus J. Bommer, is de spanning tussen het sociaal wen selijke en het economisch mogelijke. In ue welvarende landen gaat de drang naar beter wonen van de bewoners zelf uit. Zij verlangen naar een wijze van wonen, welke overeenstemt met het niveau, waarop met name door de industrie hun andere behoeften worden bevredigd. En aangezien het bouwbe drijf daartoe bij de huidige stand van zaken niet bij machte is, ontstaat ook hier de spanning. Teamwork en research daarom zijn noodzakelijk. Verdergaande bundeling van opdrachten en de ontwikkeling van produktiestromen blijven de aan dacht vragen. De wettelijke bevoegd heden van de overheid t.o.v. de kapi taalmarkt behoren te worden uitge breid, aldus J. Bommer. De laatste tweehonderd jaar is, vol gens H. Eckhardt, het aantal woning types verviervoudigd ten opzichte van de voorgaande vierduizend jaar. Men kan zich nu afvragen of deze behoefte aan nieuwe gebouwentypes in de toe komst met hetzelfde tempo als in het verleden of zelfs sneller zal blij ven toenemen. De maatschappelijke en industriële ontwikkeling wijzen hier voorlopig nog wel op. Duidelijk teke nen zich echter ook tendenties af, die in een geheel andere richting wijzen: een richtmg die men samenvattend zou kunnen aanduiden met het begrip functiebundeling". Momenteel is er bijv. sprake van een nutteloze opeenhoping van techni sche onderdelen in één woning, omdat de meeste teclinische produkten nog te weinig op elkaar zijn afgestemd. Een willekeurige huishouding telt ongeveer naar schatting 10 elektro-motoren (koffiemolen, mixer, I aardroger, grammofoon, stofzuiger, elektrische boortol, keukenventilator, bandrecor der etc.), terwijl men met twee moto ren vermoedelijk in al deze behoeftn zou kunnen voorzien door een functie bundeling. Eckhardt pleit daarom voor kernen voor verticaal transport; indi viduele wooncellen binnen een systeem van collectieve voorzieningen. Het ge bruik van superstructuren (zeer grote, samenhangende geraamtes, die een ge hele stad in zich kunnen opnemen) zal één ven de in de nabije toekomst voor komende vormen zijn. Nu werkt het bouwbedrijf echter voornamelijk nog op bestelling, met het gevolg dat het produkt steeds moet worden aangepast aan de wensen van de opdrachtgever. Dat is één van de grote problemen van het bouwbedrijf die een industriële ontwikkeling in de weg, staan betoogt prof. ir. F. J. Hulshoff Pol. Voor de massa wordt het exclusieve produkt onbetaalbaar. Een enkele maharadja kan het zich veroorloven een auto te bestellen vol gens eigen inzicht. Wij hebben eeu wenlang voor maharadja's gebouwd. Het bouwbedrijf tracht zich te ontwor stelen aan de maharadja's en hun wensen. Aan de verhoging van de statusfac tor van de woning wordt nagenoeg geen aandacht besteed, zegt ir. J. van Ettinger jr. Wellicht in belangrijke mate hierdoor worden de jaarkosten van een eigen woning en die van een eigen auto, welke ongeveer op hetzelf de niveau liggen, vaak totaal verschil lend gewaardeerd. „De kosten van een eigen woning zijn voor vrijwel niemand te dragen" wordt gesteld tegenover: „De werkelijke kosten moet je niet be rekenen, omdat je dan nooit een eigen auto rijdt". Op deze wijze kan de eigen woning niet concurreren tegen de eigen auto", aldus Ettinger. Vergelijken we het woningbestand omstreeks 1960 van 12 ïanden in West- of Noordwesteuropese contreien, dan komt Nederland er bij de eerste dien aangaande ten tonele gevoerde tabel, ogenschijnlijk wel heel gunstig af. Gaat het echter om het aantal woningen per 1000 inwoners, dan blijkt Neder land hekkesluiter met 244 tegen de op één na de laatste Italië met 257 en tegen de eerste, Zweden, met 344. Wat de ouderdom van het woningbestand betreft neemt ons land een middenpo sitie in en wat betreft het gemiddelde aantal personen per vertrek eveneens. Onze liefde voor het water valt wat tegen, aldus het overzicht van drs. F. Nierstrasz, want de aansluiting binnen de woningen op het waterleidingnet stelt ons slechts in een middenpositie. Bepaald niet best waren we voorzien van baden en douches. Onder twaalf vergeleken landen kwamen we met ons percentage voor 1956 op de tiende Opmerkelijk is dat de gemiddelde woonoppervlakte in Frankrijk zowel in 1960 als in 1964 aanmerkelijk hoger was dan in Nederland. In Nederland bedroeg bet gemiddelde aantal ver trekken per woning in beide jaren 3,5 en in Frankrijk 5,2. We behoeven ons over de middenpo sitie, aldus Nierstrasz, niet te scha men, als we tenminste accepteren dat het nationaal produkt per hoofd der bevolking in ons land aanmerkelijk lager is dan in de meeste andere in de vergelijking betrokken landen. Met een gemiddeld bruto 'nationaal produkt van 978 dollar per hoofd van bevolking stond Nederland in 1960 op de twee na laatste plaats in een rij van 12 landen. Zweden, Zwitserland, België, Dene marken, Frankrijk, Het Verenigde Ko ninkrijk, West-Duitsland, Noo-rwegen en zelfs Finland produceerden meer per hoofd dan wij. Slechts de favoriete vakantielanden Oostenrijk en Italië moesten zich met een magerder CARL KRUEGER. VLEUGELS BO VEN VIETNAM- (A. J- G- Strengholt N-V., Amsterdam) - Terwijl de stroom oorlogsboeken over de tweede wereld oorlog zij het iets rustiger gewor den nog ftltijd voortkabbelt, verschij nen de laatste tijd ook de eerste ver talingen van (Amerikaanse) romans over de strijd in Vietnam op de Ne derlandse boekenmarkt- „Vleugels bo ven Vietnam" is er zo een- Vooropge steld zij, dat Carl Krueger een goed, hoewel niet diepgaand verhaal ver telt dat soms het karakter heeft van een reportage en waaruit we het een en ander kunnen vernemen over het leven van de mannen die met Phan toms, Thunderchiefs en Skyraiders op „Charly" (de vijand) neerduiken om hem te bestoken met raketten, frag- mentatiebommen en napalm- De lucht oorlog in Vietnam verschilt hemelsbreed van die in de tweede wereldoorlog. Een soldaat met een oud geweer kan in deze oorlog als hij geluk heeft, een vliegtuig van 10 miljoen dollar neer schietenAnderzijds is de lucht macht zover dat ze niet alleen meer göbouwen, colonnes en concentra ties troepen bestookt maar ook die ene guerrillastrijder in de struiken, die een per parachute neergekomen piloot naar het leven staat, met succes weet te vinden- Dat is ongelooflijk kinap ais je daar over nadenkt, maar zo'n elektro nisch monster heeft dan ook tien mil joen dollar gekost. Een guerillaman in zwarte pyjama kost niet meer datn een handvol rijst per dag- Krueger vertelt sterke verhaaltjes over de rdders die per helikopter vliegers oppikken of in hinderlaag gevallen patrouilles redden- Ook vele karakters in het boek zijn aardig getekend en de noodzakelijke draad van een liefdesaffaire, die door het naar napalm, kerosine en ver brand mensenvlees ruikende verhaal geweven is, heeft Krueger ook al goed weten te weven- Niet te sentimenteel, niet onwaarschijnlijk en bovendien met aspecten die in vliegerskringen of het nu oorlog is of vrede werkelijk dikwijls aan de orde zijn- Tot zover dus een goede oorlogsroman, dde als extra voordeel heeft, dat we eens iets vernemen van de nieuwe marnier van oorlog voeren, welke in Vietnam wordt ontwikkeld. Maar Krueger heeft het wiet kunnen laten om ook uitvoerig uit te leggen waarom de Amerikanen in Vietnam zijn, waarom ze daar muren van napalmvuur optrekken rond kam pongs en in de jungle- Nu is het een goed recht van Krueger dat hij als Amerikaan uitlegt wat er aan de hand is en dat hij dat doet conform de ideeën van het Witte Huis- Maar het ligt er allemaal wat te dik op wanneer Krueger een luchtmacht- generaal op een persconferentie dit politieke standpunt laat verkon digen; wanneer hij de dialogen tussen vliegers doorspekt met dit soort kreten. Vliegers hebben wel wat anders om over te praten- Gewoonweg idioot is een gesprek tussen de Zuidvietnamese majoor Quamg (ja, ja, van oude Viet namese adel en premier Ky- Bo vendien schuift Krueger het Vietna mese volk zoveel niet nader aange duide „cultuur" in de schoenen dat heter bijkans van moet barsten. Ook onwaarschijnlijk en volkomen overbo dig in het verhaal storend zelfs zijn de enkele episoden die spelen in het kamp van de vijand- Dit is duide lijk herkenbaar als giswerk, gebaseerd op wat losse gedachten die in de „vrije" wereld" - opgeld doen over hoe het er onder communistische karemaden pleegt toe te gaan- Afgezien van deze soms storende onvolkomenheden is Vleugels boven iVetoam een roman die men op een verloren avond in één ruk uitleest- W- K. CRISIS VAN HET AMBT .(visies en .verwachtingen van uitgetreden priester, Paul Brand, Hilversum Antwerpen, 1967). In deze bundel geven tien priesters, die het ambt verlaten hebben, hun visie op verleden tttader alsmede hun verwachtingen voor de toekomst. Hoewel er harde noten war den gekraakt, heeft de bundel geen ranouniieus karakter- Lezing van deze 'opstellen door tot oordelen bevoe, mensen kan alleen maar nuttig zi het kan zelfs werken als een m gewetensonderzoek. Hier en daar zulk zij zich wellicht wat teleurgesteld vof len, omdat zij de indruk krijgen, datr door de auteurs omtrent de ambtsrc lating todh te veel gerationalistf wordt en te weinig getuigd direct va- uit het leven- EUGEN WALTER, HET WO® VAN DE LIEFDE, (Nelissen, Bi» ven, 1967). Serie overwegingen va woorden, die Christus in zijn rede tot de leerlingen heeft en die in het Joannes-evangelie 5^- opgetekend- De auteur volgt de ww- den op de voet en probeert ze i de moderne mens te laten spreken' vragen ons af, of 'hij hierin teiwoUejj slaagd is- Voor ons gevoel is njj in staat geweest de brug van deJ, belse boodschap naar onze weww heid te slaan. DUETIRICH BONH0EFER, EN WIE WAS JEZUS CHRISTU (Romen en zonen, Roermond - eik, 1967)- In dit boek schetst rl hoeffer of liever een van W ltoigen die tijdens de colleges noa maakte de grondlijnen van een n: theologisdh traktaat over Gtastos, wil allereerst laten zien, wat W™' nu voor de gelovige en voor oe meenite betekent, wie Chnsto daarna bespreekt hij Christus als risohe figuur, laat hij zien wie CW. was- Het derde deel, waarin ge Christus" zou worden ben ontbreekt omdat er over dit geen colleges werden gegeven, „unvollendete" dus- Maar dat boeiend kunnen zijn, weten w dè muziekgeschiedenis GARRffiL VAHANIAN, DE D0£ VAN GOD, (Romen en T t.r-tsarJ( mond Maaseik, God' studie, waar in de Rit eerder aan de hand van cultuur^ gische observaties dan aan - m theologische bespiegeling® K je streerd wordt. Schrijven ana y feitelijke afbraak van de traditie en noemt de oplevms, -j, momenteel meemaken, een j;nv; opleving. Hij meent ^at wu alles staan aan het onherrM^ van de christelijke cultuur- THOMAS J- J' EVANGELIE VAN GODS DOO J8 bo-paperbacks, Utrecht 1» .„ers4s boek geeft een van de grond\eU zg. radicale theologie li hij bedoelt met de stelims dood" en welke comseqtien vaarden van deze «teumg christelijk leven zal he jp0 hebben wij de essentie nggi dood-theologie zo duiderik hebiiet gevonden als hier. is gen*' wij een zo duidelijk get jt den van de waarachtig eolog«i X spiratie, die de radicale zielt. Hetgeen utieraara gen. dat wij hun visie in a|les delen- w. C. LEMuAÏRE. °NZE^ONlisi^, KE MARINE 4/DE MAROT fli, W- C LEMAIRE- ONZE ?2N!nrS? "ARINE 4/DE MAR TDIENST (Alker hortd van. de nooia van Dienst de luitenant-k-^ deeujc maire heeft met dtt vi nurin' beeldencyclopedie over I gesloten- Met veel foto hij*, I communiqué-achtige te ovan beknopt maar zeker voltóOT - I over geschiedenis enih LuchtvaI van de roemrijke M3 Dienst- (Van onze motorsportmedei; SINT-ANTHONIS De k, cross te St.-Anthonis heeft F| Bit Bakei dicht bij de natio gebracht. De ruime overwin haald op 't stoffige circuit lev opnieuw dertig punten voor pioenschap op. Sigmans heeft overwinningen op de vier gere strijden voor het nationale k sehap. Een vijfde plaats in Ver voldoende voor de Bakeise co het kampioenschap van Nede behalen. Het meesterschap van Sigmm in St.-Anthonis vooral in de eei che naai voren. Vanaf ae start) de leiding en stond hij deze Eöi gunstige start was een grei deel deze middag daar de std boven het circuit de renners zv1 derden. In de tweede manche nam de kop en lag hij na 1 ronde re tig seconden voor op Sigmans,! slechte start had. Door een goif De mensen van het bouwvak Wf dat er zo het een en ander komt t ken om deze bloemlezing van weise geuit tol dit lijvige boek, te verwas lijken. Vooral zij zullen ongetwljli geboeid verder lezen om nog gedut leerder te worden voorgelicht door b- dragen over o.a. Wiskundige mdeit (prof. dr. J. Hemelrijk), Kwaliteit p efficiëntie (prof. dr. ir, J, Maan Kwaliteitslabels (dra. J. de Fremm De kapitaalcoëfficiënt en het boirt drijf (prof. dr. J. Tinbergen), Over: systematisering van het. woningpii (prof. ir. J. van de Broek), Nieuwe zichten in de opzet van verpleeg»! den (A. Rombouts ing.). Een reaït! sche kijk op de toekomst van kir. stoffen in de bouw (ing. E. Wulkc Enige gedachten rondom de ontwltt lingscyclus (ir. J. van Ettinger) er. Ie anderen. Gebouw en Getal is uitgave van het Bouwcentrum tl i terdam. BELGOROD (ANP) De Zwe. ston Hallman, wereldkampioen 1964 en 1966, heeft voor de vierdl de titel motorcross in de 250 c< veroverd. Een overwinning in de| Pry's van Rusland, die te Belgoro Oekraine werd gehouden, bract' het kampioenschap 1967. De Oostduiitser Paul Friedric) reeds zeker is van de wereldtitl, motorcross in de 500 cc-klasse, hj Namen uit een veld van 32 rij' Grote Prijs van België gewonn{ Friedrichs eindigde in de eerstl che achter de Belg Jef Teeuwii de tweede plaats en zegevierde tweede manche. De Nederlander Karsmakers, evenals Friedrichs Op een CZ, bezette in het eind] ment de zesde plaats na in de manche vierde en in de tweede tiende te zijn geworden. De ui1| luiden: le manche: 1 Jef Teeuwissen op CZ, 43 min. 53 sec., 2 Paul Fric (O.-Did.) op CZ, 43.54.4, 3 Roj Coster Belg.) op CZ, 44.25.8, 4 Karsmakers (Ned.) op CZ, 45J Jeffrey Smith (G.-B.) op BSA, 2e manche: 1 Friedrichs 43.51.1,1 ve Bickers (G.B.) op CZ, 44.01.4, 3 44.03.2, 4 De Coster 44.38.6, 6 (Tsjech.) op CZ, 46.01,3, 14 Karsi 47.31.8. Eindklassement: 1 Friedrichs 3 De Coster 7 pnt., 3 Smith 8 put., 4 11 pnt, 5 Ake Jonsson (Zwe.) 1 6 Karsmakers 18 pnt. ZANDVpORT (ANP) ZondJ °P het circuit van Zandvoort uy gro-te belangstelling nationale i races gehouden. Vooral de strijd nationale 500 cc-klasse was bij:! spannend en het was lange tijd oil wie als winnaar uit de bus zou k; ïnü i ee?sen- voortdurend mei iXian?er stuivertje had gewisse o ta tenslotte over de snelste ■LP?». zÜn drie ach ter een voj! overwinningen werd hij kampioe ««Ierland m deze klasse. Ufi311 K°stwiner voerde bij de S ee" f?lle strijd met Rudi E e laatste meter werd ?irh j-van Ro'tterdammël DinL^ r«s"Raat eveneens Poen van Nederland mag noemel heehAwSa' Giacomo Aj v^ Vf„T 5gItuddag de Grote BereJon d' op het circ:uit van 1 oS rt» 21ln, Positie in de com. merkeUiOVereI1tltel 500 ec-Hasse: MV AenotVers De topcoureu "Iers, wa«"h1f sHUCCPSVol bij de k Ivy geen ÏLhlJ de Yamaha-rijde: minuut voo? 7HlJ guig ander ■treep. zlJn landgenoot ov

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1967 | | pagina 4