Moord op vijf gijzelaars
GEEN WONINGEN MEEl
VOOR „MAHARADJA'S"
in s:
Sig:
Nationale produktie per hoofd
in Nederland ligt laag
BOEKENPLANK
IN DE KAMPEN GESTEL
EN HAAREN DACHTEN
ZE T IS BANGMAKERIJ -
TOEN VOLGDE PLOTS:
J0A6BLAB BE STEM VAN MAANBA6 7 AUGUSTUS 1967
MISLEIDEN
GEEN GELOOF
NIEUWKOMER
VOORBEREID
55
Huur en rente
W oningprobleem
botsing van
twee factoren
Produktie
Typen
Maharadja
Hekkesluiter
HALLMAN OPNIEl
WERILDKAMPIOI
Motorraces
Kee&sen kampic
van Nederlan
Bij het aanbreken van de ochtend, de vijftiende
augustus 1942, Maria ten Hemelopneming, werden vijf
gijzelaars in de bossen van Goirle, bij Tilburg, op bevel
van de Duitse nazimachthebbers voor een vuurpeloton
gebracht en vervolgens neergeschoten.. De slacht
offers waren: mr. Robert Baelde (35), Chr. Bennekers
(48), mr. Otto graaf van Limburg Stirum (49), Willem
Ruys (48) en Alexander baron Schimmelpenninck van
der Oijen (28).
TILBURG In het voorjaar van 1942 stak het verzet steeds meer
zijn kop op. Tal van joden negeerden met levensgevaar de gebruike
lijke meldingsplicht en wisten „ergens in Nederland" een onderduik
adres te vinden. Er werden kleine overvallen gepleegd, distributie
kantoren waren niet meer veilig, meer vlugschriften gingen van
hand tot hand, kortom de geest van het verzet begon nu echt levendig
te worden.
Willem Kuys
Mr. Otto graaf van Limburg Stirum
Mr. Robert Baelde
Alexander baron Schimmelpenninck
van der Oyen.
De Duitse machthebbers kon dit
alles natuurlijk ook niet ontgaan.
Rauter en Seyss Inquart zouden die
koppige Nederlanders wel eens „ein-
schuehtern". In samenwerking met
de Gestapo werd een lijst opgesteld
van zo'n duizend Nederlanders, uit
velerlei maatschappelijke groeperin
gen. die dan als gijzelaars van hun
vrijheid zouden worden beroofd en
met hun leven aansprakelijk zouden
worden gesteld voor eventuele daden
van sabotage. Dat was, alleen reeds
psychologisch gezien, een enorme
misvatting van de nazi's. Want al
vrij spoedig bleek, dat de kampen in
Gestel en Haaren centrales werden
van geestelijk verzet. De gijzelaars
begrepen, dat ze alleen al door hun
houding jegens de overweldiger mo
reel stimulerend en aanmoedigend
konden werken. Door geen prikkel
draad kon dit worden tegengehouden.
De mensenjacht op gijzelaars be
gon op een door de nazi's vastgesteld
uur; dat was op 4 mei 1942. Er wer
den toen ongeveer 600 personen ge
grepen, als misdadigers behandeld en
in overvalwagens weggevoerd. Velen
dachten, dat zij naar Duitsland zou
den worden overgebracht om daar het
lot van vele andere landgenoten in
een concentratiekamp te delen. Zij
kwamen echter terecht in het daar
voor speciaal ontruimde klein-semi-
narie „Beekvliet", onder St.-Michiels-
gestel, kortweg genoemd Gestel. Er
was wel een hoge afzetting van prik
keldraad om de terreinen, er waren
overal wachtposten met geschouderd
geweer, maar van een interne orga
nisatie voor het huisvesten en voe
den van al de gijzelaars was niets of
maar zeer weinig te bespeuren. Het
was een ware „janboel".
(Foto's beschikbaar gesteld door het
Rijksinstituut voor Oorlogsdocumen
tatie).
De eigenlijke organisatie kwam
voor het grootste deel feitelijk buiten
de Duitsers om tot stand. Enige da
gen na hun opsluiting kwam er een
nieuwe „zending mensen". Het wa
ren enige honderden geïnterneerden
die sinds december 1941 in Haaren
zaten opgesloten en voorheen reeds
meer dan een jaar concentratiekam
pen Buchenwaid achter de rug had
den. Het was de zogenaamde „Indi
sche groep", die als represaillemaat
regel wegens de slechte behandeling
van de Duitsers in het toenmalige
Nederlands Indië gevangen waren
genomen. Onder deze groep waren
velen, die Indië nooit gezien hadden,
maar er toch blijkbaar een begrip
voor vormden, misschien vanwege
het gebruik van koffie en thee. Dat
was met schrijver dezes ook het ge
val.
In Buchenwaid kreeg ik een ge
stencild briefje (getekend dr. Seyss
Inquart) die zich „Zu meine Bedaurn
genötigt" ziet „bis zur Abstellung
dieses für das Deutsche Ehrempfin-
deneen aantal Nederlandse staats
burgers in hechtenis te nemen. Ja ja,
altijd weer „das Deutsche Ehremp-
finden". Die „Buchenwalders" nu
hadden een langdurige kampervaring
en hadden de kunst geleerd de Duit
sers op zeer vele punten te misleiden.
Zij braken af en bouwden op. Er
kwam in samenwerking met de gij
zelaars een eigen kampleiding, die
voor de interne organisatie, corvee
diensten, enz. enz. de taken voor elke
dag onder de lotgenoten verdeelde.
Zo groeide er langzaam een ge
ordende samenleving. Er werden
cursussen en colleges gegeven. Onder
de gijzelaars waren meer dan 300
academici, enige tientallen hooglera
ren, kunstenaars, politici, indus-
trieëlen, priesters en dominees; om
slechts enkele groeperingen te noe
men.
Het is te begrijpen, dat niet ieder
een zich gemakkelijk kon aanpassen.
Er was zeer weinig plaatsruimte en
men moest elkaar wel dikwijls ont
zien. De houding van menige gijze
laar werd ook mede bepaald door
de toestand thuis van vrouw en kin
deren. Er waren gelukkig zeer moe
dige vrouwen, die geen traan lieten
en in hun brieven de werkelijke toe
stand thuis verhulden en slechts be
moedigende woorden schreven.
Ongeveer half juni voeren de na
zi's een nieuwe golf van arrestaties
uit. Andermaal werden vele honder
den personen gegrepen. Zij werden
vastgezet in het groot-seminarie Haa-
En dan naderde de sombere tweede
week van augustus. De Duitsers lie
ten niet na de gijzelaars er aan te
herinneren, dat zij met hun leven
borg stonden voor wandaden en sa
botage. Eerlijk gezegd, de meesten
onder hen geloofden er niet in. Zij
zagen het slechts ais een poging om
de gijzelaars en hun familie in een
voortdurende staat van zorg en angst
te houden. Velen onder ons lachten
er zelfs om. Otto van Limburg Stirum
en zijn broer Constant haalden er
zelfs de laatste dagen nog de schou
ders voor op. Achteraf gezien was
Chr. Bennekers
„Klaagt niet om hen. Klaagt om
wie verder zwerven en dragen
in de moeheid van hun leden
den rouw, den twijfel en de wal
ging mede van wie de glorie der
vervulling."
ANTON VAN DUINKERKEN
St.-Michielsgesiel15 aug. 1942.
dit toch wel erg dom. We wisten
immers dat de nazi's tot alles in
staat waren en geen mensenleven
spaarden als zij dit voor hun oogmerk
nodig oordeelden.
En dan breekt de tweede week van
augustus aan. Er verschenen berich
ten in de kranten dat er bij Rotter
dam een bomaanslag zou zijn ge
pleegd op een militaire trein. Later
bleek dat een of andere dillettant een
heel lichte bom geplaatst had bij een
viaduct in Rotterdam. De uitwerking
had niet veel te betekenen. Maar voor
de Duitse machthebbers was dit blijk
baar voldoende om weer eens de
aandacht te vestigen op de gijzelaars.
De dader van de „aanslag" werd op
geroepen zich binnen een week te
melden. Bleef hij in gebreke, dan
zou een aantal gijzelaars daar
voor met hun leven moeten boeten.
Nog steeds dacht men in Haaren en
Gestel dat de hele vertoning alleen
maar bangmakerij was.
In die week werden er in Gestel
drie personen uit Rotterdam binnen
gebracht. Zij werden in het voorge
bouw bij de Duitsers vastgehouden.
Wij wisten toen niets van hen: met
een paar lotgenoten klom ik op een
dak van een van de bijgebouwen
waardoor we een blik konden slaan
op een deel van de achtergevel van
het voorgebouw. Voor een der ramen
zagen we wel de nieuwkomers staan
maar over en weer konden we slechts
de schouders ophalen. Omdat de
nieuwkomers van ons afgezonderd
werden gehouden ging het gerucht,
dat dit wel eens de gijzelaars zouden
kunnen zijn die hun leven al bij
voorbaat verbeurd hadden. Maar na
twee dagen kwamen zij in ons mid
den.
Ik herinner me, dat er een kape
laan bij was en een zekere dokter
Hermans, een Rotterdamse arts, die
tijdens zijn spreekuur door de Gesta
po als gevangene werd weggevoerd.
Later werden er nog eens zeven per
sonen binnengebracht en enige dagen
In het voorgebouw onder SS-bewa-
king vastgehouden. Weer wilde ge
ruchten. In zulk een gemeenschap
weet je eigenlijk nooit waar die ge
ruchten en berichten vandaan komen.
Zo kwam er ook een bericht door
(van wie?) dat de dader van de aan
slag zich had gemeld. Noch de juist
heid, noch de bron konden we ach
terhalen. Strooiden de Duitsers ze
zelf rond om de verwarring onder
ons te vergroten? Het is nooit bekend
geworden.
We schrijven nu vrijdag 14 augus
tus. Als ik me goed herinner hebben
we deze middag nog een voetbalwed
strijd gespeeld. Later op de namid
dag is het voetbalveld vrijwel ver
laten. Ik zie er een lotgenoot wande
len, die ik tevoren nog niet gezien
had.
Hij staat dicht bij het prikkeldraad,
naar de mening van een bewaker te
dicht want de Duitser roept, dat hij
zich verder moet verwijderen. „Sonnst
werden Sie trschossen". Nog geen
twaalf uur later was hij gefusilleerd.
Ik maak met de nieuwkomer kennis.
Het is Alexander baron Schimmel
penninck van der Oijen, 28 jaar. Een
beminnelijke persoonlijkheid. Hij
heeft o.a. in Londen en Parijs gestu
deerd en in Florence waar hij een
vrije universitaire studie volbracht
in letterkunde en kunstgeschiedenis.
Teruggekeerd in Nederland vestigde
hij zich op het buiten Zorgvlied on
der de gemeente Noordgouwe op
Schouwen, Hij vertelde me, dat de
Gestapo in mei aan het adres in Den
Haag was verschenen waar hij op
kamers had gewoond voor hij trouw
de en naar Zeeland ging. De pension
houdster gaf de Duitser zijn adres op.
Maar hij hoorde verder niets meer.
Bij de tweede jacht op gijzelaars
klopte men weer aan op het oude
adres in Den Haag. Maar andermaal
liet men hem met rust in Zeeland.
Tot de avond van de 13de augustus:
een Duitse autc rijdt voor, ze arres
teren hem. Hij wordt overgebracht
naar het politiebureau in Zierikzee
en in de loop van de dag verder af
gevoerd naar Gestel. Hij uit zijn be
zorgdheid over zijn jonge vrouw (21)
die eind januari 1943 haar eerste ba
by verwacht.
Het is twaalf uur in de nacht. Duit
sers komen met afgeschermde zak
lampen op de slaapzalen. Er wordt
fluisterend gesproken. Van hun bed
word engehaald: Baelde, Van Lim
burg Stirum en Schimmelpenninck
Van der Oijen. Zij worden naar het
voorgebouw gebracht.
In de gangen staan wachtposten
opgesteld met het machinepistool in
de aanslag. Tegenover ongewapende
gijzelaars. Later blijkt dat nog twee
gijzelaars uit Haaren zijn binnenge
bracht, te weten Chr. Bennekers en
W. Ruys, beiden uit Rotterdam. Onze
lotgenoten komen niet meer terug.
De zekerheid dat dit de vijf slacht
offers zijn die straks gefusilleerd
zullen worden, wordt tenslotte nog
bevestigd door een jongere broer van
Otto, Constant van Limburg Stirum
en ds. Kapteijn. Constant mocht een
half uur bij zijn broer blijven. Otto
treft de nodige schikkingen evenals
de anderen. Zij schrijven afscheids
brieven. Ds. Kapteijn bezoekt onder
andere baron Alexander met wie hij
spreekt over de keuze van zijn' bij
beltekst. Het Is een tekst van Paulus
aan de Romeinen, VIII 32 en 2 Tim.
3. Paulus was immers ook een ter
dood veroordeelde Alexander is zeer
rustig. „Ik noop en vertrouw, dat
mijn dood nog vrucht moge afwerpen
voor de zaak van ons vaderland. Dat
is een rechtvaardige zaak en daar
voor ben ik bereid te sterven". Con
stant heeft met zijn broer Otto psal
men gelezen. Ook de anderen hebben
ongebroken de dood onder de ogen
gezien.
Mede-gijzelaar prof. ir. W. Scher
merhom schreef over mr. Baelde on
der andere:
„Baelde was een warm sociaal voe
lend mens. Hij, de laatste telg uit
een Rotterdamse aristocratisch ge
slacht, stond schouder aan schouder
met de werklozen en was meer dan
hun leider en inleider tot een gees
telijke wereld. Hij was hun mak
ker en vertrouwde vriend. Zij heb
ben hem wel eens te goed gevonden
voor deze wereld, te mild en zacht
voor hun wel eens harde hartstocht-
bewogen milieu. Ik heb als oudere
ook wel eens bijna huiverend stil
gestaan bij woorden van diepe wijs
heid: hoe kon een zo jonge kerel zo
doorleefde en doorstane waarheid
zeggenEr ging dan even iets open
van het geheim van een rijke per
soonlijkheid, die ergens een relatie
met Gods eeuwigheid had."
Zijn vrouw Betty, die hem in zijn
sociaal werk steeds trouw terzijde
stond, kwam twee jaar later om in
een Duits concentratiekamp. De geest
van Baelde leeft voort in het werk
van de „Baelde-St.ichting".
Otto van Limburg Stirum was sub
stituut officier van justitie te Arn
hem. Hij kwam ir. conflict met de
toenmalige NSB-procureur-generaal
bij het gerechtshof te Arnhem, mr.
W. de Rijke. Hij kreeg ongevraagd
verlof en werd in november 1941
ontslagen. De toenmalige secretaris
generaal van justitie, prof. mr. J.
Schrieke wilde hem voor het open
baar ministerie behouden en bood
hem een plaats aan in Maastricht.
Maar graaf Otto weigerde.
Van Chr. Bennekers weten wij, dat
hij vlak voor het uitbreken van de
oorlog benoemd werd tot hoofdin
specteur van politie te Rotterdam.
Hij was reeds hoofd van de Rotter
damse inlichtingendienst. Vlak voor
de capitulatie verbrandde hij alle
documenten die voor de Duitsers
waardevol zouden kunnen zijn.
Willem Ruys, geboren en getogen
Rotterdammer var een bekende re
dersfamilie. Hij was een rustige per
soonlijkheid maar achter die rust
ging een fiere verzetshouding schuil.
In de morgen van de vijftiende au
gustus moeten alle gijzelaars aan
treden. Duitse SS-officieren met groot
gevolg komen. Een hunner treedt
naar voren en leest iets van een stuk
papier. Maar wij wisten het immers
reeds. Er is een „Postsperre" voor
een week, dat wil zeggen wij mogen
in die tijd niet naar huis schrijven.
En dan volgt de mededeling dat zeer
spoedig „eine Reihe Geiseln" ontsla
gen zal worden.
De verslagenheid is groot. Het
kamp neemt rouw aan. Er worden
herdenkingsdiensten gehouden.
HERMAN BRESSER
(Van een onzer redacteuren)
BREDA B(j sommigen leeft de gedachte dat het tekort aan wo
ningen nog altjjd een nasleep van de oorlog is. Dat is een vergissing;
de door de oorlog veroorzaakte achterstand behoorde in de vijftiger
jaren al tot het verleden. Anderen geven de schuld aan het beleid van
de regering dat te dirigistisch zou zijn geweest en de huren kunstmatig
laag heeft gehouden. Tenslotte wordt nog een verklaring gezocht in
het feit dat het Nederlandse volk te weinig voor zijn woning over
heeft en er een te klein deel van zijn inkomen aan besteedt. Maar
deze verklaringen gaan voorbij aan het verschijnsel dat meer dan 40
procent van de bewoners van woningwetwoningen, wier inkomen de
zogenaamde weistandsgrens overschrijdt, vruchteloos naar een an
dere, uiteraard duurdere woning omziet.
plaats. In onze toiletten konden we ons
echter op de borst kloppen, want met
toiletten in 85,9 procent van bewoonde
woningen moesten we alleen in onze
zuiderburen onze meerderen erkennen.
Verder bestaat de indruk dat Neder
land wat betreft centrale verwarming
(ongeveer 9 procent in 1964) niet voor
aan komt.
verdienste tevreden stellen, n ia
kuninn we daarbij nog bedepka
het aantal gemiddelde manuren jy*
woningbouw in de jaren 1961 ta l
met 1965 afnam van 1600 tot 1440 p;':
met een gemiddeld 40 of circa ü'S-
per jaar, aldus mr. J. van Zweti»!,|
artikel over Woningbouw en get
Drs. J. A. Verhorst rekent
zijn bijdrage Rente als getal bij V
wen dan nog voor dat in de laiki
drie jaren de rentestand is gKt,'I
tot een niveau dat gedurende de vet
tig daaraan voorafgaande jarea
heeft bestaan. Dit heeft zijn weerE
op de bouwmarkt, waarbij de aaa»
mer zijn winst voornamelijk uit de l
gamisatie moet halen.
De huren werden gehouden
peij dat niets met de economische tn|
kelijkheid te maken heeft, volgens
horst. „En ondertussen kocht ie
derlander zijn auto wat eerder om
en masse een buitenlandse „vakuli
mee te vieren, want hij woonde
goedkoop". Hij concludeert: Een hag
re rentestand zal dus in een hog,
huur moeten worden uitgedrukt ei 4
ze hogere huur zal alleen worden (J
taald wanneer het gebouw u
„waard" is.
Dit een nog veel meer lezenswaardi
ge gegeven-? zijn te vinden in het boek
„Gebouw en Getal". Een uitgave van
het Bouwcentrum te Rotterdam bij ge
legenheid van de 65e verjaardag van
ir. J. van Ettinger, president-directeur
van de Stichtingen Bouwcentrum en
Ratiobouw. Een verzameling „denk
werk" door en voor vakmensen. Maar
er staan zoveel interessante gegevens
in voor „leken" in de bouw, dat ze
summier het vermelden waard
zijn.
Het woningprobleem is geenszins een
bij uitstek Nederlands vraagstuk. Men
treft het overal in de wereld aan, zo
wel in rijke als arme landen. De kern
van het probleem, aldus J. Bommer,
is de spanning tussen het sociaal wen
selijke en het economisch mogelijke.
In ue welvarende landen gaat de drang
naar beter wonen van de bewoners
zelf uit. Zij verlangen naar een wijze
van wonen, welke overeenstemt met
het niveau, waarop met name door de
industrie hun andere behoeften worden
bevredigd. En aangezien het bouwbe
drijf daartoe bij de huidige stand van
zaken niet bij machte is, ontstaat ook
hier de spanning.
Teamwork en research daarom zijn
noodzakelijk. Verdergaande bundeling
van opdrachten en de ontwikkeling
van produktiestromen blijven de aan
dacht vragen. De wettelijke bevoegd
heden van de overheid t.o.v. de kapi
taalmarkt behoren te worden uitge
breid, aldus J. Bommer.
De laatste tweehonderd jaar is, vol
gens H. Eckhardt, het aantal woning
types verviervoudigd ten opzichte van
de voorgaande vierduizend jaar. Men
kan zich nu afvragen of deze behoefte
aan nieuwe gebouwentypes in de toe
komst met hetzelfde tempo als in het
verleden of zelfs sneller zal blij
ven toenemen. De maatschappelijke en
industriële ontwikkeling wijzen hier
voorlopig nog wel op. Duidelijk teke
nen zich echter ook tendenties af, die
in een geheel andere richting wijzen:
een richtmg die men samenvattend
zou kunnen aanduiden met het begrip
functiebundeling".
Momenteel is er bijv. sprake van
een nutteloze opeenhoping van techni
sche onderdelen in één woning, omdat
de meeste teclinische produkten nog te
weinig op elkaar zijn afgestemd. Een
willekeurige huishouding telt ongeveer
naar schatting 10 elektro-motoren
(koffiemolen, mixer, I aardroger,
grammofoon, stofzuiger, elektrische
boortol, keukenventilator, bandrecor
der etc.), terwijl men met twee moto
ren vermoedelijk in al deze behoeftn
zou kunnen voorzien door een functie
bundeling. Eckhardt pleit daarom voor
kernen voor verticaal transport; indi
viduele wooncellen binnen een systeem
van collectieve voorzieningen. Het ge
bruik van superstructuren (zeer grote,
samenhangende geraamtes, die een ge
hele stad in zich kunnen opnemen) zal
één ven de in de nabije toekomst voor
komende vormen zijn.
Nu werkt het bouwbedrijf echter
voornamelijk nog op bestelling, met het
gevolg dat het produkt steeds moet
worden aangepast aan de wensen van
de opdrachtgever. Dat is één van de
grote problemen van het bouwbedrijf
die een industriële ontwikkeling in de
weg, staan betoogt prof. ir. F. J.
Hulshoff Pol. Voor de massa wordt
het exclusieve produkt onbetaalbaar.
Een enkele maharadja kan het zich
veroorloven een auto te bestellen vol
gens eigen inzicht. Wij hebben eeu
wenlang voor maharadja's gebouwd.
Het bouwbedrijf tracht zich te ontwor
stelen aan de maharadja's en hun
wensen.
Aan de verhoging van de statusfac
tor van de woning wordt nagenoeg
geen aandacht besteed, zegt ir. J. van
Ettinger jr. Wellicht in belangrijke
mate hierdoor worden de jaarkosten
van een eigen woning en die van een
eigen auto, welke ongeveer op hetzelf
de niveau liggen, vaak totaal verschil
lend gewaardeerd. „De kosten van een
eigen woning zijn voor vrijwel niemand
te dragen" wordt gesteld tegenover:
„De werkelijke kosten moet je niet be
rekenen, omdat je dan nooit een eigen
auto rijdt". Op deze wijze kan de
eigen woning niet concurreren tegen
de eigen auto", aldus Ettinger.
Vergelijken we het woningbestand
omstreeks 1960 van 12 ïanden in West-
of Noordwesteuropese contreien, dan
komt Nederland er bij de eerste dien
aangaande ten tonele gevoerde tabel,
ogenschijnlijk wel heel gunstig af. Gaat
het echter om het aantal woningen
per 1000 inwoners, dan blijkt Neder
land hekkesluiter met 244 tegen de op
één na de laatste Italië met 257 en
tegen de eerste, Zweden, met 344. Wat
de ouderdom van het woningbestand
betreft neemt ons land een middenpo
sitie in en wat betreft het gemiddelde
aantal personen per vertrek eveneens.
Onze liefde voor het water valt wat
tegen, aldus het overzicht van drs. F.
Nierstrasz, want de aansluiting binnen
de woningen op het waterleidingnet
stelt ons slechts in een middenpositie.
Bepaald niet best waren we voorzien
van baden en douches. Onder twaalf
vergeleken landen kwamen we met ons
percentage voor 1956 op de tiende
Opmerkelijk is dat de gemiddelde
woonoppervlakte in Frankrijk zowel
in 1960 als in 1964 aanmerkelijk hoger
was dan in Nederland. In Nederland
bedroeg bet gemiddelde aantal ver
trekken per woning in beide jaren 3,5
en in Frankrijk 5,2.
We behoeven ons over de middenpo
sitie, aldus Nierstrasz, niet te scha
men, als we tenminste accepteren dat
het nationaal produkt per hoofd der
bevolking in ons land aanmerkelijk
lager is dan in de meeste andere in de
vergelijking betrokken landen. Met een
gemiddeld bruto 'nationaal produkt van
978 dollar per hoofd van bevolking
stond Nederland in 1960 op de twee na
laatste plaats in een rij van 12 landen.
Zweden, Zwitserland, België, Dene
marken, Frankrijk, Het Verenigde Ko
ninkrijk, West-Duitsland, Noo-rwegen
en zelfs Finland produceerden meer
per hoofd dan wij. Slechts de favoriete
vakantielanden Oostenrijk en Italië
moesten zich met een magerder
CARL KRUEGER. VLEUGELS BO
VEN VIETNAM- (A. J- G- Strengholt
N-V., Amsterdam) - Terwijl de stroom
oorlogsboeken over de tweede wereld
oorlog zij het iets rustiger gewor
den nog ftltijd voortkabbelt, verschij
nen de laatste tijd ook de eerste ver
talingen van (Amerikaanse) romans
over de strijd in Vietnam op de Ne
derlandse boekenmarkt- „Vleugels bo
ven Vietnam" is er zo een- Vooropge
steld zij, dat Carl Krueger een goed,
hoewel niet diepgaand verhaal ver
telt dat soms het karakter heeft van
een reportage en waaruit we het een
en ander kunnen vernemen over het
leven van de mannen die met Phan
toms, Thunderchiefs en Skyraiders op
„Charly" (de vijand) neerduiken om
hem te bestoken met raketten, frag-
mentatiebommen en napalm- De lucht
oorlog in Vietnam verschilt hemelsbreed
van die in de tweede wereldoorlog.
Een soldaat met een oud geweer kan
in deze oorlog als hij geluk heeft, een
vliegtuig van 10 miljoen dollar neer
schietenAnderzijds is de lucht
macht zover dat ze niet alleen meer
göbouwen, colonnes en concentra
ties troepen bestookt maar ook die ene
guerrillastrijder in de struiken, die een
per parachute neergekomen piloot naar
het leven staat, met succes weet te
vinden- Dat is ongelooflijk kinap ais je
daar over nadenkt, maar zo'n elektro
nisch monster heeft dan ook tien mil
joen dollar gekost. Een guerillaman in
zwarte pyjama kost niet meer datn een
handvol rijst per dag- Krueger vertelt
sterke verhaaltjes over de rdders die
per helikopter vliegers oppikken of in
hinderlaag gevallen patrouilles redden-
Ook vele karakters in het boek zijn
aardig getekend en de noodzakelijke
draad van een liefdesaffaire, die door
het naar napalm, kerosine en ver
brand mensenvlees ruikende verhaal
geweven is, heeft Krueger ook al goed
weten te weven- Niet te sentimenteel,
niet onwaarschijnlijk en bovendien met
aspecten die in vliegerskringen of
het nu oorlog is of vrede werkelijk
dikwijls aan de orde zijn- Tot zover
dus een goede oorlogsroman, dde als
extra voordeel heeft, dat we eens iets
vernemen van de nieuwe marnier van
oorlog voeren, welke in Vietnam wordt
ontwikkeld. Maar Krueger heeft het
wiet kunnen laten om ook uitvoerig
uit te leggen waarom de Amerikanen
in Vietnam zijn, waarom ze daar muren
van napalmvuur optrekken rond kam
pongs en in de jungle-
Nu is het een goed recht van Krueger
dat hij als Amerikaan uitlegt wat er
aan de hand is en dat hij dat doet
conform de ideeën van het Witte Huis-
Maar het ligt er allemaal wat te dik
op wanneer Krueger een luchtmacht-
generaal op een persconferentie dit
politieke standpunt laat verkon
digen; wanneer hij de dialogen tussen
vliegers doorspekt met dit soort kreten.
Vliegers hebben wel wat anders om
over te praten- Gewoonweg idioot is
een gesprek tussen de Zuidvietnamese
majoor Quamg (ja, ja, van oude Viet
namese adel en premier Ky- Bo
vendien schuift Krueger het Vietna
mese volk zoveel niet nader aange
duide „cultuur" in de schoenen dat
heter bijkans van moet barsten. Ook
onwaarschijnlijk en volkomen overbo
dig in het verhaal storend zelfs
zijn de enkele episoden die spelen in
het kamp van de vijand- Dit is duide
lijk herkenbaar als giswerk, gebaseerd
op wat losse gedachten die in de „vrije"
wereld" - opgeld doen over hoe het er
onder communistische karemaden pleegt
toe te gaan-
Afgezien van deze soms storende
onvolkomenheden is Vleugels boven
iVetoam een roman die men op een
verloren avond in één ruk uitleest-
W- K.
CRISIS VAN HET AMBT .(visies
en .verwachtingen van uitgetreden
priester, Paul Brand, Hilversum
Antwerpen, 1967). In deze bundel geven
tien priesters, die het ambt verlaten
hebben, hun visie op verleden tttader
alsmede hun verwachtingen voor de
toekomst. Hoewel er harde noten war
den gekraakt, heeft de bundel geen
ranouniieus karakter- Lezing van deze
'opstellen door tot oordelen bevoe,
mensen kan alleen maar nuttig zi
het kan zelfs werken als een m
gewetensonderzoek. Hier en daar zulk
zij zich wellicht wat teleurgesteld vof
len, omdat zij de indruk krijgen, datr
door de auteurs omtrent de ambtsrc
lating todh te veel gerationalistf
wordt en te weinig getuigd direct va-
uit het leven-
EUGEN WALTER, HET WO®
VAN DE LIEFDE, (Nelissen, Bi»
ven, 1967). Serie overwegingen va
woorden, die Christus in zijn
rede tot de leerlingen heeft
en die in het Joannes-evangelie 5^-
opgetekend- De auteur volgt de ww-
den op de voet en probeert ze i
de moderne mens te laten spreken'
vragen ons af, of 'hij hierin teiwoUejj
slaagd is- Voor ons gevoel is njj
in staat geweest de brug van deJ,
belse boodschap naar onze weww
heid te slaan.
DUETIRICH BONH0EFER,
EN WIE WAS JEZUS CHRISTU
(Romen en zonen, Roermond -
eik, 1967)- In dit boek schetst rl
hoeffer of liever een van W
ltoigen die tijdens de colleges noa
maakte de grondlijnen van een n:
theologisdh traktaat over Gtastos,
wil allereerst laten zien, wat W™'
nu voor de gelovige en voor oe
meenite betekent, wie Chnsto
daarna bespreekt hij Christus als
risohe figuur, laat hij zien wie CW.
was- Het derde deel, waarin
ge Christus" zou worden ben
ontbreekt omdat er over dit
geen colleges werden gegeven,
„unvollendete" dus- Maar dat
boeiend kunnen zijn, weten w
dè muziekgeschiedenis
GARRffiL VAHANIAN, DE D0£
VAN GOD, (Romen en T t.r-tsarJ(
mond Maaseik, God'
studie, waar in de Rit
eerder aan de hand van cultuur^
gische observaties dan aan - m
theologische bespiegeling® K je
streerd wordt. Schrijven ana y
feitelijke afbraak van de
traditie en noemt de oplevms, -j,
momenteel meemaken, een j;nv;
opleving. Hij meent ^at wu
alles staan aan het onherrM^
van de christelijke cultuur-
THOMAS J- J'
EVANGELIE VAN GODS DOO J8
bo-paperbacks, Utrecht 1» .„ers4s
boek geeft een van de grond\eU
zg. radicale theologie li
hij bedoelt met de stelims
dood" en welke comseqtien
vaarden van deze «teumg
christelijk leven zal he jp0
hebben wij de essentie nggi
dood-theologie zo duiderik hebiiet
gevonden als hier. is gen*'
wij een zo duidelijk get jt
den van de waarachtig eolog«i X
spiratie, die de radicale
zielt. Hetgeen utieraara
gen. dat wij hun visie in a|les
delen-
w. C. LEMuAÏRE. °NZE^ONlisi^,
KE MARINE 4/DE MAROT fli,
W- C LEMAIRE- ONZE ?2N!nrS?
"ARINE 4/DE MAR
TDIENST (Alker
hortd van. de
nooia van
Dienst de luitenant-k-^ deeujc
maire heeft met dtt vi nurin'
beeldencyclopedie over I
gesloten- Met veel foto hij*, I
communiqué-achtige te ovan
beknopt maar zeker voltóOT - I
over geschiedenis enih LuchtvaI
van de roemrijke M3
Dienst-
(Van onze motorsportmedei;
SINT-ANTHONIS De k,
cross te St.-Anthonis heeft F|
Bit Bakei dicht bij de natio
gebracht. De ruime overwin
haald op 't stoffige circuit lev
opnieuw dertig punten voor
pioenschap op. Sigmans heeft
overwinningen op de vier gere
strijden voor het nationale k
sehap. Een vijfde plaats in Ver
voldoende voor de Bakeise co
het kampioenschap van Nede
behalen.
Het meesterschap van Sigmm
in St.-Anthonis vooral in de eei
che naai voren. Vanaf ae start)
de leiding en stond hij deze
Eöi gunstige start was een grei
deel deze middag daar de std
boven het circuit de renners zv1
derden.
In de tweede manche nam
de kop en lag hij na 1 ronde re
tig seconden voor op Sigmans,!
slechte start had. Door een goif
De mensen van het bouwvak Wf
dat er zo het een en ander komt t
ken om deze bloemlezing van weise
geuit tol dit lijvige boek, te verwas
lijken. Vooral zij zullen ongetwljli
geboeid verder lezen om nog gedut
leerder te worden voorgelicht door b-
dragen over o.a. Wiskundige mdeit
(prof. dr. J. Hemelrijk), Kwaliteit p
efficiëntie (prof. dr. ir, J, Maan
Kwaliteitslabels (dra. J. de Fremm
De kapitaalcoëfficiënt en het boirt
drijf (prof. dr. J. Tinbergen), Over:
systematisering van het. woningpii
(prof. ir. J. van de Broek), Nieuwe
zichten in de opzet van verpleeg»!
den (A. Rombouts ing.). Een reaït!
sche kijk op de toekomst van kir.
stoffen in de bouw (ing. E. Wulkc
Enige gedachten rondom de ontwltt
lingscyclus (ir. J. van Ettinger) er.
Ie anderen. Gebouw en Getal is
uitgave van het Bouwcentrum tl i
terdam.
BELGOROD (ANP) De Zwe.
ston Hallman, wereldkampioen
1964 en 1966, heeft voor de vierdl
de titel motorcross in de 250 c<
veroverd. Een overwinning in de|
Pry's van Rusland, die te Belgoro
Oekraine werd gehouden, bract'
het kampioenschap 1967.
De Oostduiitser Paul Friedric)
reeds zeker is van de wereldtitl,
motorcross in de 500 cc-klasse, hj
Namen uit een veld van 32 rij'
Grote Prijs van België gewonn{
Friedrichs eindigde in de eerstl
che achter de Belg Jef Teeuwii
de tweede plaats en zegevierde
tweede manche. De Nederlander
Karsmakers, evenals Friedrichs
Op een CZ, bezette in het eind]
ment de zesde plaats na in de
manche vierde en in de tweede
tiende te zijn geworden. De ui1|
luiden:
le manche: 1 Jef Teeuwissen
op CZ, 43 min. 53 sec., 2 Paul Fric
(O.-Did.) op CZ, 43.54.4, 3 Roj
Coster Belg.) op CZ, 44.25.8, 4
Karsmakers (Ned.) op CZ, 45J
Jeffrey Smith (G.-B.) op BSA,
2e manche: 1 Friedrichs 43.51.1,1
ve Bickers (G.B.) op CZ, 44.01.4, 3
44.03.2, 4 De Coster 44.38.6, 6
(Tsjech.) op CZ, 46.01,3, 14 Karsi
47.31.8.
Eindklassement: 1 Friedrichs 3
De Coster 7 pnt., 3 Smith 8 put., 4
11 pnt, 5 Ake Jonsson (Zwe.) 1
6 Karsmakers 18 pnt.
ZANDVpORT (ANP) ZondJ
°P het circuit van Zandvoort uy
gro-te belangstelling nationale i
races gehouden. Vooral de strijd
nationale 500 cc-klasse was bij:!
spannend en het was lange tijd oil
wie als winnaar uit de bus zou k;
ïnü i ee?sen- voortdurend mei
iXian?er stuivertje had gewisse
o ta tenslotte over de snelste
■LP?». zÜn drie ach ter een voj!
overwinningen werd hij kampioe
««Ierland m deze klasse.
Ufi311 K°stwiner voerde bij de
S ee" f?lle strijd met Rudi E
e laatste meter werd
?irh j-van Ro'tterdammël
DinL^ r«s"Raat eveneens
Poen van Nederland mag noemel
heehAwSa' Giacomo Aj
v^ Vf„T 5gItuddag de Grote
BereJon d' op het circ:uit van 1
oS rt» 21ln, Positie in de com.
merkeUiOVereI1tltel 500 ec-Hasse:
MV AenotVers De topcoureu
"Iers, wa«"h1f sHUCCPSVol bij de k
Ivy geen ÏLhlJ de Yamaha-rijde:
minuut voo? 7HlJ guig ander
■treep. zlJn landgenoot ov