BIJ EERSTE APOLLOVLUCHT
GEEN BEMANNINt
Amerikaan ziet
figuren op
maanfoto's
vreemde
Micro-organismen op drempel van de ruimte
„Hier zon op aarde
iedere archeoloog
willen graven",
Na iedere
proef in de
dampkring
komt er
leven uit
de ruimte
mee naar
de aarde
Modern harnas
SUCCES VOOl
TELEVIZIER
DAGBLAD DE STEM VAN MAANDAG 29 MEI 1967
LIJNEN
BESCHAVING
BEGRAVEN
Wrijving
ZEGT WILLIAM BLAIR
Ontsnappen
Buitenaards
Ballons
Experimenten
Van der Vleuten
Zaterdagteam
van Zeeland
uitgeschakeld
Ook reclame b]
volleybal
j,..P jle vergadering werden verder
oensrhïgesteld voor jeugdkarr
In Pn m het seizoen 1967-11
VUC-veteranen
bonnen toerno
illiam Blair, een Amerikaanse anthropoloog, die werkt in
de biotechnische laboratoria van het Boeing-concern heeft
iets vreemds ontdekt op de maan. Om precies te zijn; op de
beroemde foto van de „rotspieken", die vorig' jaar november door
de bij Boeing gebouwde maansatelliet Lunar Orbiter 2 naar de
aarde werd geseind. Blair heeft tussen de geheimzinnige pieken
met htm enorm lange schaduwen allerlei lijnen getrokken, waar
door een wonderlijk meetkundig patroon ontstond. Bovendien
ontdekte hij vlakbij de pieken een inzinking in de maanbodem met
een zuiver rechthoekige omtrek. „Dat doet mij allemaal sterk den
ken aan plaatsen op aarde waar belangrijke archeologische opgra
vingen zijn gedaan", heeft Blair aan het tijdschrift van zijn fabriek
Boeing Magazine, verteld. Hij is geen leek, want hij heeft vroeger
zelf aan prehistorische opgravingen in het onherbergzame zuid
westen van de Verenigde Staten gewerkt.
Op de bewuste foto van een gebied in het westen van de droge Zee
der Stilte zijn zeven lange, puntige schaduwen te zien van uitsteeksels
op het maanoppervlak. De grootste schaduw doet denken aan die van een
toren in de vroege ochtend of late middag. Volgens schattingen is de
grootste „piek" ruim 20 meter hoog, terwijl de andere ongeveer het for
maat hebben van grote kerstbomen.
De meeste deskundigen gaven vorig jaar toe dat zij nog nooit zoiets
vreemds op de maan hadden gezien. Maar wat de pieken dan ook. waren, zij
waren het er over eens dat zij op een natuurlijke wijze waren ontstaan.
Mogelijk waren het, aldus de specialisten, eenzame rotsformaties of restanten
van de inslag van een meteoriet.
De foto van de zeven „pieken", die lange schaduwen op de maan werpen.
Blair zag de foto voor het' eerst in de krant en hij bekeek haar min of
meer- onbewust met de speurende blik van de archeoloog, die zoekt naar
regelmatige meetkundige patronen in luchtfoto's van het aardoppervlak. .,Met
uitzondering van primitieve nomadenvolken", aldus Blair, „hebben mensen
de neiging hun bouwwerken en nederzettingen volgens zulke regelmatige
patronen op te zetten".
Spelenderwijs begon Blair de ligging van de „pieken" op te meten en
lijnen over de foto te trekken. Als de pieken het resultaat waren van natuur
lijke processen, zouden ze willekeurig over het maanoppervlak verspreid
moeten liggen en bij driehoeksmeting zouden onregelmatige driehoeken moe
ten ontstaan, zo redeneerde hij. In plaats daarvan ontstond echter een meet
kundig patroon, dat er verrassend regelmatig uitzag. Blair verkreeg een
rechthoekig coördinatensysteem met een X, Y en Z-as, zes gelijkbenige drie
hoeken en twee assen, waarop drie punten lagen.
Naast het patroon tussen de pieken, dat doet denken aan een driedimen
sionale meetkundige puzzel, ontdekte Blair op het maanoppervlak iets dat
leek op een rechthoekige bodeminzinking. „Het doet denken aan een enorm
bassin, waarvan de wanden geleidelijk door erosie zijn ingestort", was zijn
commentaar.
Wil Blair daarmee beweren dat hij gelooft de sporen van een intelli
gente beschaving op de maan te hebben ontdekt? Zijn de pieken misschien
overblijfselen van een observatorium of van een bouwwerk, dat door zijn
vorm de aandacht van de aardbewoners moest trekken? „Neen", antwoordt
hij heel voorzichtig. „Wat ik alleen maar wil zeggen is dit. Als zo'n complex
op aarde zou worden gefotografeerd, zou het >de eerste taak van de archeolo
gen zijn ter plaatse een inspectie uit te voeren en enkele proefopgravingen te
doen om na te gaan of «daar misschien iets verborgen ligt, dat archeologische
betekenis heeft".
en het regelmatige patroon dat Blair er in ontdekte.
Blair heeft tot dusver weinig aanhang
gevonden onder de ervaren maanonder-
zoekers. Dr. Richard W. Shorthill, die
in de wetenschappelijke laboratoria van
Boeing aan de ontwikkeling van de Luna
Orbiter satellieten heeft gewerkt en die
de maan beter kent dan zijn eigen pro
vincie, gelooft dat de pieken helemaal
geen pieken zijn, maar gewone rotsblok
ken. .,Ze werpen lange schaduwen om
dat ze op een hellende bodem liggen,
net als bomen op een berghelling", zegt
hij. Shorthills commentaar op Blairs re
gelmatige patronen: Zulke opvallende
punten zijn overal op het maanopper
vlak te vinden. Kies er op goed geluk
een aantal uit en je vindt meestal wel
een groep, die een of ander patroon
vormt".
Blair lacht om de natuurkundigen, die
zeggen dat alle kenmerken aan de op
pervlakte van de maan alleen maar het
resultaat kunnen zijn van natuurlijke
processen. ,,Als we ditzelfde axioma
hadden toegepast op zulke kenmerken in
de aardbodem, zou meer dan de helft
van de thans ontdekte bouwwerken van
Azteken en Maya's nog steeds begraven
liggen onder beboste heuvels en dalen,
die zijn gevormd door natuurlijke geofy
sische processen. De archeologie als
wetenschap zou nooit tot ontwikkeling
zijn gekomen en bijna alle huidige ken
nis over de evolutie van de mens zou
nog steeds als een mysterie in het ver
leden verborgen liggen".
Nu Blairs belangstelling als weten
schapsman én als romanticus eenmaal
gewekt is, laat hij het mysterie van de
pieken op de maan niet meer los. Zijn
grootste wens: ,,Ik zou graag' andere fo
to's van dat gebied willen zien, vooral
foto's die vanuit een lagere hoek zijn
genomen. Die zouden ons een betere
blik op die pieken geven. Tot nu toe
hebben we eigenlijk alleen maar hun
schaduwen goed gezien. En natuurlijk
zou ik er heel wat voor over hebben
daar eens te kunnen graven".
Op Kaap Kennedy wordt een Apol-
loruimtevaartuig in gereedheid ge
bracht om vroeg deze zomer voor het
eerst de ruimte in te gaan op het topjo
van de meer dan 100 meter hoge S&-
turnus 5, Amerika's machtigste raket,
die over enkele jaren drie astronau
ten naar de maan moet brengen.
Er zullen op deze eerste proefvlucht
van die mammoetraket geen astronau
ten aan boord van de Apollo meegaan.
Het is de bedoeling dat de derde trap
van de Satumus het Apollo-vaartuig
meer dan 12.000 km ver de ruimte
in brengt". Van die afstand zal de ca
bine dan met toenemende snelheid naar
de aarde terugvallen om in de damp
kring door de dichter wordende lucht
lagen te worden afgeremd. Deze
proef is een nabootsing van de terug
keer van de maan.
De Apollo-cabine is geheel omgeven
door een bijzonder sterk hitteschild,
dat de enorme wrijving tijdens de te
rugkeer in de dampkring moet kunnen
doorstaan. Ruimtevaartuigen die in een
baan om de aarde draaien, komen met
een snelheid van ruim 27.000 kilome
ter per uur in de dampkring terug.
Hen terugkerend maanschip vliegt ech
ter onze luchtmantel binnen met een
snelheid van 40.000 km per uur.
Het zal waarschijnlijk nog tot het voor
jaar van 1908 duren, voordat de eer
ste bemande Apoilo de ruimte ingaat.
De noodlottige brand in een Apollo-
vaartuig op 27 januari, waarbij drie
astronauten om het leven kwamen,
heeft een groot aantal zwaikke punten
in het ontwerp van het maanschip 'aan
het licht gebracht. Een commissie van
onderzoek heeft verschillende aanbeve
lingen gedaan om de veiligheid voor
de Apollo-asitronauten te vergroten. On
der meer zal een nieuw ontsnappings
luik worden aangebracht, dat binnen
vijf seconden kan worden geopend. Ver
der zullen zoveel mogelijk brandbare
materialen uit de cabine worden ver
wijderd en zal bij proeven op de grond
in de cabine een mengsel van zuur
stof en stikstof in plaats van de brand
gevaarlijke zuivere zuurstof worden ge
bruikt.
Het Apollovaartuig wordt op Kaap Kennedy klaargemaakt voor 4e
onbemande proefvlucht met de reusachtige Saturnus 5-raket.
KEULEN (DtlD)
Een van de effec
tiefste pantser-
vesten wordt
sinds enige tijd in
Keiilen vervaar
digd.
Drie millimeter
dikke staalpla
ten, in groen per-
Ion ingenaaid,
beschermen man
nen in gevaarlij
ke beroepen te
gen kogels van
gangsters en be
drijvers van aan
slagen. Daarbij
een hoofdbe
scherming met
kijksleuf. Het
vest is snel een
populair export
artikel geworden.
Politieautoritei
ten en regerings
instanties uit tal
rijke landen in
Oost en West,
Afrika en Azië,
industriële onder
nemingen en
banken kopen ze
voor hun emplo
yés. Prominente
persoonlijkheden
bestellen ze voor
hun lijfwachten.
Het gemakkelijk
zittende vest
(12,5 kilokan
ook onder een
kostuum gedra
gen worden. Het
grote voordeel ten
opzichte van
soortgelijke mo
dellen: alle vita
le organen zijn
beschermd, zelfs
negen millimeter
munitie gaat er
niet door heen.
Ondanks dat kan
de drager zich ge
makkelijk bewe
gen Het moderne
harnas kost on
geveer duizend
gulden.
Is het leven op aarde „overgewaaid" van andere werelden in de kos
mos? Deze reeds lang geleden gestelde vraag is opnieuw actueel
geworden door recente onderzoekingen naar de aanwezigheid van
micro-organismen als bacteriën en schimmels in de hogere lagen van
de dampkring en in de ruimte. Deze kleinste levende dingen vormen
op aarde en in de zeeën een reusachtige onzichtbare bevolking, die het
aantal dieren en mensen vele malen overtreft. Deze microben, zoals zij
worden genoemd, zweven ook in het luchtruim. Het merkwaardige is,
dat er geen scherpe grens voor deze „biosfeer" schijnt te zijn. Hoe hoog
men ook in de dampkring komt, men komt er altijd nog microben te
gen, zo hebben proeven de laatste jaren aangetoond.
komenlijk leken. In de eerste plaats,
zo zeiden de biologen, zouden micro
ben nooit zulke lange reizen door de
luchtledige, vijandige ruimte kunnen
doorstaan en ten tweede leek het bui
tengewoon onwaarschijnlijk, dat micro-
organismen uit het zwaartekrachtveld
van hun „moederplaneet" zouden kun
nen losmaken.
hoogten het filter heeft gewerkt, zod
een vrij nauwkeurig beeld van 1oe
tallen microben in verschillende ju
lagen.
Bij de lanceringen van de mji
moet er pijnlijk preciesvoor w
gezorgd, dat de luchtfilters wei
nen worden besmet met aardse
organismen, die de hele uitslag va
onderzoek waardeloos kunnen m
De in- en uitlaatopeningen
voord'
Op een congres over microbiolo
gie in Londen hebben onderzoekers
van de NASA, het Amerikaanse bu
reau voor lucht- en ruimtevaart, op
merkelijke resultaten onthuld van ex
perimenten met hoog vliegende bal
lons en raketten. Het is komen vast
te staan, dat tot een hoogte van ruim
26 kilometer boven de aarde allerlei
soorten microben in de lucht zweven.
Andere soorten zjjn zelfs tot in het
grensgebied van de ruimte gevonden.
Er is tot nu toe geen afdoende ver
klaring gevonden voor de vraag waar
deze micro-organismen vandaan ko
men. Als ze afkomstig zijn van de aar
de dan rijst het probleem hoe ze zo'n
grote hoogte bereiken. Misschien dooi
kernexplosies, zeggen sommige onder
zoekers. Anderen zoeken het antwoord
in vulkanische uitbarstingen, hoog
vliegende straalvliegtuigen en in de
activiteiten van mensen in de ruimte
De andere mogelijkheid is, dat de
microben niet van de aarde komen
maar van andere planeten. Hoe fan
tastisch de veronderstelling dat we
hier te maken hebben met microsco
pisch kleine vertegenwoordigers van
buitenaardse leven, ook klinkt, zij
wordt thans zeer ernstig door de
NASA onderzocht.
Daarmee is opeens een oude theorie
van de Zweedse natuur- en scheikun
dige Arrhenius uit het begin van deze
eeuw weer in de wetenschappelijke be
langstelling komen te staan. In zijn
„panspermia"-theorie ontwierp Arrhe
nius een beeld van microbensporen,
die door de ruimte van de ene planeet
naar de andere drijven. De Zweed ver
onderstelde dat deze micro-organls-
men door elektrostatische afstoting
van een planeet verdwenen en verder
in de ruimte werden voortgestuwd
door de stralingsdruk van de sterren.
De theorie van Arrhenius was in zijn
tijd zeer aantrekkelijk, omdat zij een
gemakkelijke verklaring gaf voor het
Ontstaan van leven op aarde. Pasteur
had eerder een eind gemaakt aan het
denkbeeld van de „spontane genera
tie" door aan te tonen dat levende or
ganismen niet zo maar uit het niets
ontstaan. Als het leven op aarde was
ontstaan dan moest dat in een veel in
gewikkelder proces zijn gebeurd. In die
tijd kon niemand zich nog een voor
stelling maken hoe zo'n proces in zijn
werk zou zijn gegaan. Arrhenius bood
de kans dit enorme wetenschappelijke
probleem op een elegante manier uit
de wereld te helpen. Hij verplaatste
het eenvoudig naar andere planeten.
Waarom zou het leven niet uit de
ruimte op aarde zijn komen aan
waaien?
Met het groeien van een breder lu-
zicht in de biochemie en het ontstaan
van nieuwe denkbeelden over het ont
staan van het eerste leven uit organi
sche moleculen werd de theorie van
Arrhenius door de wetenschap min of
meer op dood spoor gezet. Er zaten
twee moeilijke punten in, die onover-
Nleuwe onderzoekingen hebben aan
getoond, dat deze bedenkingen tegen
de theorie van Arrhenius helemaal
niet zo zwaar hoeven te worden geno
men. Er is berekend, dat micro-orga
nismen van een zekere grootte uit het
zwaartekrachtveld van ons zonnestel
sel kunnen ontsnappen. Virussen en
sommige bacterieën zouden gemakke
lijk door de stralingsdruk van de zon
uit de baan van de aarde kunnen wor
den geblazen en na een paar weken
in de baan van de planeet Mars aan
komen.
De gevaren van ruimtereizen vooi
microben zijn waarschijnlijk schrome
lijk overdreven, schrijft de biochemi
cus dr. Bernard Dixon in New Scien
tist. Wat de microbiologen hier op aar
de altijd het meest heeft verbaasd, is
de enorme weerstand van microben
tegen de meest vijandige milieus. Vee!
soorten van deze organismen zijn be-
stand tegen de combinatie van luchtle
digheid en ijzig lage temperaturen in
de ruimte. De grootste gevaren voor
de kleine organismen zijn de ultravio
lette straling en de zogenaamde ,,pro-
tonenwind" van de zon. Maar door
hun uiterst kleine afmetingen en een
beschermend omhulsel zouden veel mi
croben een lange tocht door de ruimte
kunnen overleven. Organismen van
verre planeten als Uranus en Neptu-
nus zouden vanwege de grote afstand
tot de zon vrijwel helemaal geen ge
vaar voor een stralingsdood lopen.
De NASA doet de meeste onderzoe
kingen naar de aanwezigheid van mi
croben in de hogere luchtlagen met
ballons, die apparaten vooir het filtre
ren van lucht meevoeren. De microben
blijven in de filters achter en kunnen
na terugkeer van het instrumenten-
pakket op aarde verder in het labora
torium worden bestudeerd. Speciale
meetinstrumenten vertellen precies
hoeveel kubieke meter lucht door een
filterapparaat is gegaan en op welke
umaaLopeuuie^"
lucht worden afgesloten met k tv
die pas hoog in de lucht door een
matisch mechanisme worden j
schoten. Vlak voor de start wojj
hele gondel met zijn apparae,
een luchtdichte ontsmettingskam
plaatst en gesteriliseerd in e
tengewoon giftige atmosfeer v
leenexoyde, gemengd, met
Freon. m\
Ook na de landing van een gonw
instrumenten op aarde moei
breide voorzorgsmaatregelen
besmetting worden genomen. IJ
filters worden zo snel mogei j
riele plastic hoezen gewiKKe
laboratorium worden de P?
eerst aan de buitenkant ge Meratfe'
en vervolgens in een soorx
kamer" onder asephsche on yaD
den uit elkaar gehaald. D'e hijven P
plastic-schuim worden m,tJ.jei in
sneden en vervolgens met
ter uitgewassen. Dit water
hermetisch afgesloten kwee tj|
bracht, waarna het wordt
op de aanwezigheid van mi
men.
Uit de proeven van de NASA
nu toe reeds gebleken, da
microben afneemt naarma e
ger in de atmosfeer komt,
zelfs op een hoogte van
nog miljoenen van aeige j
men te vinden zijn. 0
Gemini-ruimtevluchten zijn P
nomen om na te gaan of er .^et-
den kilometers boven het teytfr
vlak nog altijd sporen van
nomen om na te gaan of
pan IeT^n«W
den zijn. Verdere rutate'®!!?L3, oef
zullen hierover de komen
zekerheid scheppen en a s
het leven werkelijk ook
verspreid is, zal de ooit
vandaan komt zich har er
de wetenschap opdringen.
ZUNDERT In plaats vs
aan de eindstreep van de Ron
gelijke favoriet Henk Nijdam
reden van deze afkeurende
moest voor eigen publiek win
de poging van ploeggenoot E
sprint te doen gelijken, was 1
duidelijk dat Nijdam al bij
gaan. De renner uit Zundert
streep met een gerust hart 01
Rotterdam
Twaalf Televizieren hebben als
in deze koers een demonstratie
ven van hun macht. Waren in hesl
gin van de wedstrijd nog Caballer I
de strategische posities te vindei
gen het einde van de koers name
renners van Pellenaars de vc
plaatsen is elke groep in en reg
zo het tempo naar believen. Ook I
der Gerben Karstens, die na de E
van Spanje op doktersadvies een
kuur van 3 a 4 weken houdt, bi
de Televizieren voor de Ronde
Zundert te sterk.
Het financiële succes in deze i
stelde Jos van der Vleuten reeds
voor het einde voor zijn ploeg z
Vooral in de eerste helft van de
strijd was hij de gangmaker, zijn i
te collega's namen er de eerste
meters nog hun gemak van. Van
Vleuten profiteerde daarvan door I
prijzen in de wacht te slepen. Na'i
rondjes van 4650 meter kwam Jos
der Vleuten met Harry Steevens
de eerste maal in actie. Samen na
zij een voorsprong van 40 secoi
Steevens viel echter spoedig terug,
hun beurt gingen toen Hugens
Drummen achter Van der Vleuten
Terwijl dit tweetal langzaam ir
op de koploper maakten Jan
rings, en Verschueren zich uit het
leton los. Halverwege de koers vid
beslissing, alle vluchters werden 1
ingelopen en het rennersveld vie,
twee groepen uiteen. Het werd de
lijk dat de winnaar uit de kopgi
van dertien man moest komen.
Iedere ronde groeide de voorspi
van de leiders Mede door de m
werking van de Caballero's en Tel
zieren, die de renners in het peli
in slaap susten, zagen de koploper;
onder wie vijf man van Televizier
drie van Caballero kans de ach
blijvers op twee minuten te rijden.
Jeen vluchtpogingen van de Am;
dammer Schuui-ing en Hugens brac)
de laatste 25 kilometer nog wat 1<
in de achterhoede.
Waarschijnlijk was het de vrees
de sprintkwaliteiten van de Belg
der Flaes, die Henk Nijdam en
Dolman er drie ronden voor het ei
toe brachten nog een uitval te wa
Het duo lag weldra 20 seconden v
Van der Flaes bewees inderdaad
(Van onze sportcorrespondent)
MIDDELBURG Het zaterdaga
lingselftal van Zeeland heeft de tv
de ronde van de strüd om de zaterd
beker niet overleefd. Na destijds E
drecht kansloos met 6-0 te hebben «i
slagen werd nu, in Kapelle, met 2
van Rotterdam verloren.
In de eerste helft hielden de Ze
wen de balans nog in evenwicht (1
Na 4 minuten nam Zeeland zelfs d[
Melis de leiding (1-0), maar Rotterdl
maakte nog voor de rust gelijk (1-).
de hervatting werd het door doelpun
van v. d. Vaat en Mosterd 1-3. "V
kon Cobben in de 40e minuut de a
terstand tot 2-3 terugbrengen, maar
de nog resterende 5 minuten moest
.prima spelende Zeeuwse doelman IV
3®F.S n<>g tweemaal vissen bij schoten
Klootwijk en Mosterd (2-5).
EE1ST (ANP) Op rte bondsraa
vergadering van de Nederlandse Voll
w""d' dic in het KNVB-sportc
2?i m 's gehouden, is een vo
«ei aangenomen, waarin de verenig
g n wordt toegestaan reclame te voe
en sponsorcontracten af te sluiten,
.ai ook reclame gemaakt mogen w
,„t,ai700!'alcoholhoudende dranken
shimmt.VkeHn' Reclame op de w
kit-cling is echter verboden.
nos met het zalengebrek w
scha™, bepaald waar de kampio
jSm S, dle f 13 aPrd- 23 mei e
Pteatsvfna woï,den gehouden. zuil
t 1' Een voorstel van de
de DrouSt? ?n Protestc°mmissie
welPfn ®^n-af te schaffen werd, 1
bereik, clpe overeenstemming v,„
SS*oÏÏ£.de afsohaffiag' voorlo,
(Van onze sportcorrespondent)
W^BURG - Het do°r Midd
WaarafTwSld!S e veteranentoern
ronie (bS? door de 1
'24 (Huktf TST,n D?rdrechit>. H'
(Den Haail (Oosterhout), VL
Zege van de 6w Kl!idelbur8, is in t
de finale tusse?dSenaafs geëindigd.
«n VXTC hS1 Poule-winnaars D;
de baas De t ^?tst®en>oemde met
PlÏÏte tasSV1" de d6rde vi
d°or HVV met 2—1 te kloppen,^^ei'
