WENS
Zelfkant-sprookje is voorbij
OP 64
VELDEN
ONZE PUZZEL
„VADER DUITSLAND DOET
ZIJN PLICHT SLECHTER
DAN STIEFVADER
NEDERLAND HEEFT GEDAAN
tat
WESTENBURG
Pk
t
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 27 MEI 1967
c en vertrouwen
GASTSTMW VtRWfUUH-SCffiPfBJ
10 ^.'190 10 BalpU
m li
i
HISTORIE
TWIJFELS
ZWIJGEN
ENQUETE
VLUCHT
STIJVE KLEREN
KLAPPEN
wm
>v
of jonge...
klare is
tocfii maar
je ware!
I dwarsweg 7, tel.
late van honden- en kat.
I uitenlandse omzet. Het
I liseerd.
Line boekhoud- en admj.
JLO A of B, praktijk-
:nd.
an wisselende aard be-
in een snel groeiend
aaatschappijen en licen-
Ivermelding „sollicitatie"
:stel is één van de 28
(f79.50 tot f729.-).
voor langegolf- en
ïgst en heeft, behalve
ker, o.ffl. een spaar-
i batterijen. -
d en groen. 1"7«
t Opschriften en reclameborden blijven aan de „vette" Nederlandse
jaren herinneren.
ff
W. J. MUHRING -
ini
Ook gerenommeerde schaakmeesters
ontkomen niet aan het noodlot van de
sehaakblindlieid. Eén van de kostelijk
ste gevallen van schaakblindheid uit de
literatuur van de schaakgeschiedenis
memoreert de Russische grootmeester
Flohr in een boekwerkje dat bq Uit
geverij Wildhagen te Hamburg ver
scheen onder de titel: Heiteres Schwarz-
Weisz.
In de partij Ebraüdse-Ragnsln, ge
speeld tijdens het toernooi te 1 .tlis 1937,
werd na een generale ruil van stuk
ken de volgende positie bereikt.
Zwart: Ragosin (aan zet)
Wit: Ebralidse
Tiflis is de hoofdstad van Georgië en
voor de goede verstaander dient opge
merkt, dat daar in het zuidelijke deel
van de Kaukasus het publiek bijzonder
temperamentvol meeleeft.
Tot enorme verbazing van de hon
derden toeschouwers speelde grootmees
ter Ragosin 40.Tc4-c7??
Wat is dat voor een zet? fluisterden
de toeschouwers. Waarschijnlijk heeft
de man, die het demonstratiebord be
dient, zich vergist. Het is toch werkelijk
uitgesloten, dat een speler van het for
maat Ragosin zo'n ontstellende blunder
ïou kunnen maken.
Maar Ragosin had 40. Tc7 gespeeld
met de „subtiele" bedoeling na 41. Tc7:
met 41. Ld6+ de toren te heroveren,
lot zijn schrik bemerkt hij echter, dat
uet een hallucinatie was, want de lo
per staat op e7 gepend.
Ragosin doet echter net of alles in
'rae is, steeks een sigaret aan en kijkt
eeïk rï'.jtlS ?aar z'J'n tegenstander,
.„k. denkt en denkt, en piekert
2 Nat toren zal „ruilen" of
niet. Het publiek geraakt in alle staten.
al ?rk°Tv,re!?kt, W toch? Is hÜ ook
schaakblind of is hij gek geworden?
'f®scb0uwers kunnen zich niet
Kani tl" f" beginnen hardop
«scanderen: „Ebralidse, Ebralidse neem
«e foren, neem de toren!"
taT m, raAauten, 8aan voorbij en dan
gaat Ebralidse de „torenruil" uit de
neg en speelde 41. Td7-d5??
„i„„agl?sin haalt verlicht adem. De zaal
m.f een razande tekeer. Maar daar-
mee was de kous niet af Er volgde
43 RiV v L-7"f8 42' Pd4"b5. Tc7-ck
45 Wtfa' ra«a6-44' Td5"d7 Kf7-eB
on S en Ebarlidse gaf
tebS b*1, vallest de toren. Wat er
maar w hl1 ™oelIl3k beschrijven,
rine t» h nauwaUiks verwonde-
een hfa. n' dat Ebarlidse zich als
»Ujrbt'""
teSna Jd gezien had' dat de '«Per
overkomen "m want dat kan eenieder
dat &S ®aar.°2vergeefliik was het,
fan, neem de toren Neem de t0"
Too"a?e„~jders,ta?nde Puzzel moet
"ai tie ni>ineri of wat dan °ok
mat in één ff t bciint en Krclt
Het n J te ontraadselen.
eerst^ «zicht SChijn| namel«k op het
gezicht onoplosbaar. Maar ja,
m mm
m
t
^Oplossing" SeCtt mat ZCt:
^élde^mpi^6",,0' dan ook 6e-
want op 1?'e' verder kijken en tellen,
gea «varte staa" ne-
f'zimum van a£&edrukt en het
!cht- Er slaat al k!eur bedraagt
'eveel op het bord aeen--zwarte pion
Verwijderd worden'on" pion moet
welke pion dit eV,doet er niet
ïlcb maar! 181 Overtuigd U
(Van een onzer
verslaggevers)
ts war einmal". Zo be-
//fc ginnen Duitse sprook
jes. Zo beginnen ook de
meeste gesprekken met be
woners van de voormalige
Zelfkant. Over de ervaringen
sedert 1963, het jaar waarin
de Duitse Staat zich weer
over hen mocht ontfermen.
Maar wat men verder ver
telt heeft bijzonder weinig
met 'n sprookje te maken.
Fel klinken de verwijten:
„Men heeft ons alleen maar
beschouwd als handels-ob
ject. We waren slechts inte
ressant zolang we nog niet
tot Duitsland behoorden".
„Es war einmal". Hel Nederlands
bewind heeft de Zelfkant geen wind
eieren gelegd. Toen definitief kwam
vast te staan, dat men in 1963 weer
deel zou gaan uitmaken van Duits
land, was men bepaald niet en
thousiast. Toch deden de beloften
van de Duitse politici vermoeden,
dat de „vette jaren" zouden voort
duren. Het is anders gelopen. De
Zelfkant weet nu dat het bij schone
beloften is gebleven.
De echte Zelfkanter draagt „zijn
lot" gelaten. Hij koopt zijn kleding
meestal in ons land omdat hij de
Duitse kleren te „stijf" vindt. Die
genen, die privé-verzekerd zijn, gaan
in Sittard naar 't ziekenhuis. Alleen
als er een Nederlander op bezoek
komt, die vraagt hoe het er na bijna
vier jaar mee staat, beginnen ze met:
„Es war einmal...."
„We hadden het kunnen weten", zegt
men thans. „Het grote politieke
doel was immers het herstellen van de
oorspronkelijke West-grens. Elten en de
Zelfkant moesten weer Duits worden.
Voor dat doel was men bereid om aan
de onderhandelings-partnér Nederland
elke prijs te betalen. Maar voor de
mensen van de Zelfkant zelf, die trou
wens bij deze handel nooit zijn ge
vraagd met democratie heeft dat
dus heel weinig te maken heeft men
tot nu toe slechts zoveel gedaan, dat
ze rustig bleven.
„Zet dat maar rustig in de krant.
Met mijn naam er bij", zegt Hans
Ruers, eigenaar van een groot bouw-
materialenbedrijf en tot voor kort
Krestagabgeordneter. „Het politieke
doel is bereikt en daarmee is alles uit.
Vader Duitsland doet zijn plicht slech
ter dan stiefvader Nederland gedaan
heeft."
„Die Letzte tragische Geschichte des
Selfkants, abgetrennt vom Mutterland
1.948 bis 1963, ist wohl allen in Erinne-
rung" schrijft Oberkreisdirektor dr.
Richard Kohlschütter in het jongste
nummer van .Wirtschaftliche Nachrich-
ten".
Maar voor een goed begrip van de
huidige stand van zaken is het toch
nodig nog even in de historie terug te
grijpen. Voor 1949 was de Zelfkant een
afgelegen en vergeten hoek van Duits
land. Het gebied had een half jaar in
de frontlinie gelegen en de bevolking
was geëvacueerd. De Zelfkant was een
zeer arme streek toen het in 1949 onder
Nederlands beheer kwam te staan. Was
Nederland oorspronkelijk van plan al
leen datgene te doen wat noodzakelijk
was, Landdrost H. Dassen ging al spoe
dig veel verder en heeft, daar zijn prak
tisch alle Zelfkanters het over eens,
zeer vele mensen op echt menselijke
wijze geholpen.
Ondanks dat, hadden de Zelfkanters
het de eerste jaren niet gemakkelijk.
Men moest zich aanpassen aan de taal,
de wetten, het belastingsysteem enz. en
hun kredietwaardigheid werd door de
meeste Nederlandse leveranciers ern
stig m twijfel getrokken. Mede dank zij
het in Duitse ogen tamelijk on-bureau-
cratisch optreden van de Nederlanders
verliep de aanpassing vrij vlot. Toen
men vergunning kreeg om het premie
systeem toe te passen, kwam de bouw
activiteit in volle gang. In de zelfkant
met zijn ruim 6000 inwoners werden
tussen 1949 en 1963 in totaal 700 nieuwe
woningen gebouwd. Vele bewoners von
den werk in Nederlands-Limburg en
economisch gezien was het gehele be-
„Het politieke doel is bereikt
en daarmee is alles uitzegt Zelf
kanter Hans Ruers, tot voor kort
Kreigstagabgeordneter. Hij is eige
naar van een grote steenhandel en
koos het zekere voor het onzekere.
Hij stichtte een filiaal de N.V.
Klimex in Sittard en behield
zijn Nederlandse klanten.
drijfsleven uit de streek op deze pro
vincie gericht.
Vanaf 1956 gaat dan ook de Duitse
staat goedkope bouwkrcdieten verlenen
aan Zelfkantbewoners. Een afgelegen
streek, die nooit zelf geweten had waar
ze bjjhoorde, werd nu, politiek, gezien,
interessant voor twee landen en daar
moest men van zien te profiteren. Ne
derland deed weinig op het gebied van
de verbetering var de infrastructuur.
Kapitaalwerken ais de aanieg van we
gen, riolering en waterleiding en de
ruilverkaveling werden niet of slechts
sporadisch aangepakt en juist deze
dingen beloofden de Duitsers ,,in het
groot" te zullen regelen. Er kwamen
tientallen Duitse regeringsfunctionaris
sen naar de Zelfkant. Uit hun woorden
mocht men concluderen, dat er tiental
len miljoenen Marken gereed lagen voor
besteding in dit gebied. Het geld zou
verdeeld worden; een gedeelte voor
hulp op korte termijn (binnen 2 tot 3
jaar) en een ander gedeelte voor hulp
op langere termen (5 tot 6 jaar)Tlians,
na bijna vier jaar, is het eerste ge
deelte nog lang niet besteed.
mige gevallen kan worden aangetoond,
dat het loonverschil 250 Marken be
draagt. In Duitsland gaan werken kan
men van deze pendelaars naar Neder
land moeilijk gaan eisen, omdat het
hier meestal oudere mensen betreft.
En trouwens, in Duitsland vindt men
ook niet meer zo gemakkelijk werk en
zeker niet binnen een afstand die nog
redelijk is te noemen. Nieuwe indus
trieën zo meent ook Amts-direktoi
Laumen, zal men praktisch niet kun
nen aantrekken.
Met Duitse „Gründlichkeit" diende
eerst de Zelfkant op tienduizenden vel
len papier te worden uitgetekend. „Wir
allen wissen, wie lange solch ein
Verfahren, selbst bei aller Beschleuni-
gung braücht", schrijft Oberkreis-direk-
tor Kohlschütter.
Intussen echter kwamen de moeilijk
heden. Het bedrijfsleven, dat vooral
tussen 1954 en 1963 de wind in de
zeilen had, was door de grens van zijn
Nederlandse cliënten gescheiden. Vele
bedrijven „namen de vlucht" naar Ne
derland en vestigden zich daar of
stichtten er een filiaal. Vele ook, waar
onder vooral kleine, nebben moeten
sluiten, Er zijn ook enkele groten, zoals
Staalbouwconstructie Deumens, die in
1962 circa 150 tot 200 man personeel
telde en er nu nog welgeteld twee
overheeft, en de Steenfabriek Krewel,
die circa dertig man heeft moeten ont
slaan.
Er bestaat ook nog zoiets als een
fonds voor noodgevallen ten behoev*.
van de Zelfkant. Tot nu toe is daarvan
hoogstwaarschijnlijk minder geld in de
Zelfkant terechtgekomen, dan het be
drag, dat het Drostambt destijds ge
heel vrijwillig uitkeerde", zegt men.
En dan wordt verwezen naar uitkerin
gen, die destijds werden gedaan aan
Zelfkantse bedrijven, die zonder werk
kwamen te zitten en tijdens de hardt
wintermaanden.
Veel werd er beloofd, slechts wei
nig werd uitgevoerd. Hans Ruers vei -
telt nog het verhaal van de enquête
die men onder de bewoners had wil
len houden, en die een overzicht had
moeten geven van de problemen, dit
in het gebied spelen. Er kwamen
stukken over in de krant en de Re-
gierungs-pr'dsident uit Aken wilde
er een stokje voor steken. Een der
gelijke enquête was niet nodig, vona
hijmaar latei gaf hijvooral onder
druk van de Zelfkanters, opdracht
aan profRöper van de T.H. in Aken,
een rapport samen te stellen. Dat
rapport is in 1965 klaargekomen. In
derdaad kwam de prof met enkele
positieve voorstellen tot verbetering,
maar tot nu toe is er niets gebeurd.
Welke zin heeft het dan om voor de
samenstelling van een dergelijk rap
port 20.000 Mark uit te geven", zegt
Hans Ruers, die met genoemde Re-
gierungs-prasident overigens behoor
lijk in de clinch heeft gelegen.
Nadat deze laatste via de kranten
had meegedeeld, dat hij een enquête
niet nodig vond, schreef Ruers hem
een open brief, die echter door geen
enkele krant werd opgenomen. Zinnen
Regierungsprasident Schmitt-Degen-
hardt zweeg, zoals de meeste regerings.
functionarissen en politieke figuren
thans zwijgen.
Ambtsdirektor Laumen, die thans ze
telt in het voormalige Drostambt te
Tudderen kent de problemen en doet
voor de Zelfkanters wat binnen zijn
vermogen ligt. Hij wijst erop, dat de
Zelfkant naast zijn specifieke proble
men nu ook nog de conjunctuur tegen
heeft. Ook hij zou een regeling als in
het Saargebied bijzonder op prijs heb
ben gesteld en ook voor hem is de toe
komst van de Zelfkant nog duister.
Wel is hij ervan overtuigd, dat de EEG
uiteindelijk verbetering zal brengen.
Dan is volgens hem een functie in het
aangrenzende Limburgse gebied weg
gelegd. Intussen houdt hij zich voor
namelijk bezig met gemeentelijke voor
zieningen als wegenaanleg, waterleiding
en riolering. Overigens zou volgens hem
een samenvoeging van de zeven kleine
gemeenten tot een gemeente (bijna 7000
inwoners), waarover reeds druk van
gedachten is gewisseld zeker een
aantal voordelen opleveren. Niet al
leen op onderwijsgebied, maar ook bij
voorbeeld op het punt van de recreatie.
Hij is het met ons eens als wij wijzen
op de functie, die het fraaie Zelfkant-
gebied, te zijner tijd op het punt van
de recreatie zou kunnen vervullen voor
het aangrenzende industriegebied van
de Westelijke Mijnstreek.
Ondanks de minder gunstige erva
ringen van de laatste jaren trekken wei
nig mensen weg uit de Zelfkant. Velen
hebben er destijds zeer goedkoop een
nieuwe woning kunnen bouwen en blij.
ven er natuurlijk wonen. De bouw
activiteit ligt op het ogenblik volledig
stil. Toch komen er nog af en toe
enkele nieuwe inwoners bij. Mensen
uit de stad vinden er een rustige om
geving. Rijke stadsmensen, tof zelfs in
Frankfurt toe, huren (300 Mark per
maand) of kopen een woning in de
Zelfkant en komen er in de weekeinden
uitrusten.
De echte Zelfkanter draagt „zijn
lot" gelaten. Htf koopt zijn kle
ding meestal in ons land omdat
hij de Duitse kleren te „stijf"
vindt. Diegenen, die privé-verze-
kerd zijn, gaan in Sittard naar *t
ziekenhuis. Alleen als er een Ne
derlander op bezoek komt, die
vraagt hoe het er na bijna vier
jaar mee staat, beginnen ze met:
„Es was einmal
De middenstand kreeg eveneens nar
de klappen. De vele klanten uit het
Duitse achterland vielen weg. Het ge
volg was, dat ook winkels hun deuren
hebben moeten sluiten. Waarom kon
hier niet dezelfde regeling komen als
in het Saar-gebied, vraagt men zich
nog steeds af. Jaren na de grenswijzi
ging heeft het Saarland nog „Zollfreie"
in- en uitvoer met Frankrijk. Voor El-
ten en de Zelfkant was dat er niet bij.
Vele besprekingen hebben in de loop
der jaren over deze materie plaats
gevonden. Ook met de Bundesregierung.
Twee dingen werden bereikt: een uit
zonderingsregeling voor het verstrek
ken van goedkope kredieten en een
gunstige regeling voor de omzetbelas
ting. Een en ander voor een termijn
van drie jaar. „Maar wat doe je met
geld, als het werk uitblijft",zegt men.
In de voormalige Zelfkant neemt het
aantal arbeidsplaatsen af.
Steeds meer arbeiders moeten elders
wei'k gaan zoeken. De helft van de
Zelfkantse arbeiders is pendelaar. Daar
van werkt bijna veertig procent (circa
450) in Limburg, voornamelijk bij de
Staatsmijnen en Philips. „Lohnaus-
gleich" is er niet bij, hoewel in som-
y,
ISIÉS
WÏiyf.. '- i
f - WW??;
ir'
i
■X'.
Het bedrijfsleven uit de voormalige Zelfkant was in 19581959 reeds
praktisch geheel georiënteerd op het geïndustraliseerde Limburg. Toen
kwamen er in 1963 borden als dit. Het sprookje was voorbij. Sommige
wegen als deze (Millen - Nieuwstadt) werden gewoon afgeslotenop
andere plaatsen keerden de douane-ambtenaren terug. De winkels in
de Zelfkant verloren hun Duitse klandizie. Het bedrijfsleven raakte de
Nederlandse klanten kwijt. De omzetten daalden. Enkele bedrijven hebben
praktisch hun gehele personeel moeten ontslaan. De toekomst ziet er
somber uit
als „Ein Verwaltungsmann wie Sle
„regiert" am liebsten nach der altbe-
wahrten Methode „divide et impera
Es fehlt Ihnen, Herr Regierungsprasi
dent, als altem Finanzbeambten etwas
mehr Aufgeschlossenheit für demokra-
tische Regierungsform" en ,,Wir Self-
kanter haben von Ihnen die Meinung,
dass Sie 50 km stadtauswarts von
Aachen unsere Sorgen lm Selfkant
nicht verstehen können oder wollen"
werden ook niet beantwoord. Hans
Ruers vindt dat tekenend voor de
mentaliteit.
Overigens besloot hij zijn open brief
als volgt (vrij vertaald, Red): „U weet
toch, dat op vele punten de economische
toestand in Nederlands-Limburg beter
is als in het Regierungsbezirk Aken.
Mag ik u eraan herinneren, dat wy,
Zelfkanters, ongeveer 15 jaar deel heb
ben uitgemaakt van dit Nederlands-
Limburg."
Voor 1963 was er veelvuldig contact tussen de Zelfkanters en de
bewoners 'van de aangrenzende Limburgse gemeenten. Onder meer voor
de bewoners van de Westelijke Mijnstreek vormden de bossen in de
Zelfkant een fraai recreatiegebied. De herstelde grens betekent echter,
zoals de afgelopen jaren duidelijk is geblekeneen té grote barrière
(ADVERTENTIE)
I
^Uoor al ^(w verzekeringen.
Sophiastraat 36 Breda Tel.(01600) 34760
Horizontaal1. voorzetsel, 3. trompet
met schel doordringend geluid, 9. leng
temaat (afk.), 11. duinvallei, 13. bij
woord, 14. streling, 15. onbep. vnw., 17.
achting, 18. ploegbaas, 19. zijtak Rhone,
21. profeet, 23. landbouwwerktuig, 24.
water in Friesland, 26. katholieke en
cyclopedie (afk.), 27. muzieknoot, 29.
bij elkaar behorende voorwerpen, 31.
papegaai in N. Zeeland, 33. venster, 35.
voegwoord, 36. overschot, 38. in het
jaar der wereld (afk. Lat.), 39. schop,
40. leed (ZN), 41 pastoor (afk.), 42.
jongensnaam, 44. voorzetsel, 46. mik
punt, 48. oude lap, 49. welgevormd, 51.
jongensnaam, 52. rund, 54. oude lengte-
maat, 55. familielid, 56 rangtelwoord,
59. adellijke titel, 61. jongensnaam, 62.
bloeiwijze, 64. week, sappig, 66. bouw
land, 67. adellijke titel, 69. sportterm,
70. scheik. element (afk.), 71. korte
overjas, 72. scheik. element (afk.).
Verticaal1. lied, 2. grote hoeveel
heid, 4. munt in China. 5. hoekpijler,
6. buitenhaven, 7. gekheid, 8. voeg
woord, 9. plaats in Z.H., 10. verkeerd,
12. lus, 14. vogel, 16. kleur, 18. spleet,
20. muzieknoot, 22. maanstand, 23. boom,
25. huid, 28. voorzetsel, 30. tussen (Fr.),
31. bedehuis, 32. giftslangetje, 34. bijb,
figuur, 36. levensvocht in organische
lichamen, 37. aardsoort, 41. onderaardse
overwelfde gang, 43. hoogste punt, 45.
schotschrift, 46. muzieknoot, 47. boom,
49. kleverig door vochtigheid, 50. fa
milielid, 53. stoomschip (afk.), 54. bij
woord, 57. boom, 58. wat gesproken
wordt, 59. onderaardse ruimte, 60. fi
guur in het kaartspel, 61. telwoord, 63.
vlaktemaat, 65. gebod, 67. foei, 68. ont
kenning (Eng.).
OPLOSSING PUZZEL VORIGE WEEK
Horizontaal1. pianist, 6. overeen, 12.
Mina, 14. Edam, 15. ares, 17. boers, 20.
moer, 22. non, 23. mefisto, 25. eng, 26.
om, 27. gal, 28. erg, 30. de, 31. Lehar,
33. pel, 35. Dalen, 37. aleer, 39. edele,
41. oma, 42. neder, 43. via, 45. etage,
47. nadat, 50. paret, 52. Kos, 54. inham,
56. en, 57. aal, 59. Leo, 60. Lm, 61. Lia,
63. picador, 66. moe, 67. lont, 69. plaat,
70. teer, 71. terp, 73. emoe, 75. sperwer,
76. Engelen.
Verticaal: 1. pianola, 2. amen, 3. nis,
4. in, 5. sabel, 7, j/este, 8. ed, 9. ram.
10. emoe, 11. nergens, 13. Veine, 16. Ro
me, 18. of, 19. Rs, 21. ende, 23. mare,
24. orde, 27. galatea, 29. galvano, 32.
hamer, 33. preek, 34. Leens. 36. Leith,
38. eng, 40. dra, 44. Apelles, 46. atap, 48.
dier, 49, Ommeren, 51. Anio, 53. oraal,
55. aloë 58. Lippe, 59. loten, 62. ante,
64. cl, 65. Da, 66. meel, 68. ter, 70. toe,
72. rw, 74. mg.
(ADVERTENTIE)
oude...
kleine glaasjes,
groot genoegen
