trefpunt
Duitse „pelgrims
duizenden
COMMEN
GEKNIP1
Verwarring rondom
miljoenenerfenis
keizer Wilhelm II
„RESERVE HAT RUH'"
West-Duitsland heeft
geen geld om
reservisten op te roepen
„Nederlandse
Examen
Toeristen, zoeken romantiek van
een verdwenen keizerrijk
;en peilingen
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 29 APRIL 1967
Voorgoed
(Van een onzer verslaggevers)
PERSOONLIJK
BEZOEKJES
DUITSERS
KOSTBARE
RONDUIT
SENSATIE
Germfl
oostenrijk is niet
N PEILINGEN p
EILINGEN PÉflUH
PEILINGFN PF'I I
„HUIS
DOORN
Baron J. H. E. van Nagell, be
heerder van het huis Doorn èn
huisvriend van de keizerlijke fa
milie.
Prins Louis Ferdinand von Ho-
henzollern heeft, vertelt de eige
naar van het Doornse hotel „Pabst"
nog in november van het vorig jaar
daar gelogeerd.
Het „Huis Doorn", trefpunt van de Duitse monarchisten
In „Mens en Wereld", he
is een discussie gevoe
waar direct na de o<
In de interneringskampe
konden. Dit moet erkend
zoals door enkele briefsct
Nederlandse naoorlogse
Duitse concentratiekampen
methode gemoord en gt
kampbeulen" kwamen ech
Nazi-terreur een ontlading
Een van de briefschrijver
[oden, die ik uit mijn omi
ongeveer zeventig menser
tijdens de oorlog met inte
allen teruggekeerd.
Deze briefschrijver blijft
bedrijf, waar een ex-politii
zeten) de scepter zwaait, f
De volgende week hebbr
Nederland „Nationale Fees
ringen van bovenbedoelde
dagen.
Keizer Wilhelm II, die in 1941,
na een ballingschap van ruim twin
tig jaar in Doorn overleed, liet een
erfenis van miljoenen na, die door
de Nederlandse staat werd gecon-
fisceerd.
De waarde van het totale interieur van het ,Huis Doorn", zoals hier een
gedeelte in de rookkamer, moet in miljoenen worden uitgedrukt.
Een wonderlijk voorbeelc
waaraan kennelijk gel
gaven voor de middelb
gymnasiumdiploma zagen c
het opstel staan „Het auton
van de computer".
Niet dat we dit geen geschil
integendeel. Maar het is w
bare scholieren vraagt hun
te spuien, terwijl alles wat n
praktisch alle Nederlandse s
Waar zouden de examenkai
len aansnijden, uit moet pi
hebben? Dan is een opstel
wat er kan uitkomen. Uit I
cursus mischien?
Mogelijk zijn er enkele jon
voor een hoogst actuele zaal
gekozen.
Dat pleit den voor hun bese
besef is evenwel nog steedi
de eerste plaats behoort te
pakweg tien jaren aufomatis
van wat dat nu eigenlijk in
Zo'n kerel als die Wigbo
Nederlandse volk, speciaa
zij dig, onbeschaafd, nodel
woord een nozem. Een km
werp van welke aard ook, 1
al die sociaaldemocraten.
imitators".
„Een staking bij het NK
met rookbommen gaan goc
Tachtig procent van de joi
Dat geldt natuurlijk zeker vi
Wees even een eenvoudig k
U leest in de krant: Van Ha
ze liegen
U leest in datzelfde stukje in
Maar u weet: ,,de krant liegt.
DusVan Hall liegt.
Dus: de krant liegt helemaal
Dus: Van Hall treedt af.
Etceteraetcetera, etcetera
Wubbe: ,,Als je zo eens nag
tot de KVP, dan vraag je je a
in de veertien dagen een conc
Volgens militaire deskundigen gaan
hierdoor de voordelen verloren, die
men in West-Duitsland heeft moeten
betalen met de ongeveer 12 miljard
mark, die men in de opleiding van de
Bundes wehr-soldaten heeft gestoken.
Om van de eventuele schade aan de
paraatheid der NAVO-strijdkrachten
in Europa nog maar niet te spreken.
Het Ministerie van Defensie heeft
onder zijn nieuwe bewindsman dr.
Gerhard Schroder wel sterk te lij
den van de ingrijpende bezuinigings
maatregelen, die de nieuwe coalitie
regering onder kanselier Kiesinger op
voorstel van de ministers van Econo
mische Zaken en Financiën, prof.
Karl Schiller en Franz-Joseph Strauss,
heeft moeten nemen om de begroting
1967 enigszins in orde te krijgen. Dat
is echter niet de enige reden, waarom
in West-Duitsland de tekst letterlijk
moet worden genomen van het lied,
dat de uitgediende rekruten plegen te
zingen, wanneer zij voor de laatste
maal door de kazernepoort komen:
„Reserve hat Ruh'
Er komen In West-Duitsland elk
jaar ongeveer 100.000 nieuwe reservis
ten bij. Er zijn inmiddels zoveel reser
visten, dat het ontbreekt aan voldoen
de onderbrengingsmogelijkheden om
ze eenmaal per jaar voor herhaling on
der de wapens te roepen. Verreweg
het grootste deel der reservisten zou
zelfs in geval van een algemene mo
bilisatie zich niet eens behoeven te
melden, omdat de militaire 'autoritei
ten niet zouden weten, waar ze hen
zouden moeten onderbrengen.
Overigens geldt de herhalingsplicht
REGELMATIG stromen berichten uit het buitenland binnen,
dat de huidige Duitse troonpretendent, prins Louis Fer
dinand, een proces voert tegen de Nederlandse staat
om de vroegere bezittingen van zijn grootvader, keizer Wil
helm II, terug te krijgen. Het zou prins Louis Ferdinand voor
namelijk gaan om het interieur van de sterfkamers van de
keizer en de keizerin in het „Huis Doorn", om de bibliotheek,
de historische briefwisseling en het servies, dat de keizer ter
gelegenheid van zijn 25-jarig ambtsjubileum van het Duitse
volk ontving. Verder gaat het deze telg van het geslacht
Hohenzollern om een bedrag van honderdduizenden guldens,
dat op een geblokkeerde rekening bij een bank in Amsterdam
staat. Er wordt zelfs geschreven, dat hij het mausoleum van
Doorn naar Duitsland wil laten overbrengen.
Keizer Wilhelm II overleed op
4 juni 1941 in het „Huis Doorn",
nadat hij daar ruim twintig jaar
in ballingschap had geleefd. Zijn
bezittingen werden na de oorlog
door de Nederlandse staat gecon-
fisceerd als tegemoetkoming in de
enorme schade, die Nederland
door het Derde Rijk had geleden-
De keizerlijke bezittingen vielen
onder de noemer „vijandelijk ver
mogen". Na de oorlog heeft prins
Louis Ferdinand „een proces bij
rechtsherstel" gevoerd, waarbij
zijn grootvader en hijzelf van alle
nazi-blaam werden gezuiverd.
Van teruggave van het inbeslag-
genomene kon echter geen sprake
zijn, daar hij niet voldeed aan de
eis, die de Nederlandse wet stelde.
Deze eis hield in, dat men aan het
Nederlands verzet moest hebben
deelgenomen. Met de rol die Louis
Ferdinand in het Duitse verzet en
bij de mislukte aanslag op Hitier
vervulde, wordt geen rekening
gehouden. Prins Louis Ferdinand
liet het destijds bij deze uitspraak j
maar schijnt nu daarop terug te J
willen komen.
Berlijn genomen. Daairvan is op het
eind van de oorlog een deel verloren
gegaan, en een deel door de Russen
in beslag genomen. Overbrengen van
het mausoleum naar Duitsland is he
lemaal een onmogelijkheid. De keizer
heeft in zijn testament nl- bepaald,
dat zijn lichaam niet in Duitse aarde
mag rusten, voordat de monarchie in
Duitsland is hersteld".
,,Ik ben gisteren nog opgeoeld dooi
de zaakgelastigde van Louis Ferdinand
benadrukt hij nog eens, als wij aanstal
ten maken na dit eerste gesprek te
vertrekken, „als hij met een proces
bezig was, zou hij het me zeker heb
ben gezegd." De baron zegt ook nog
dat hij het zeer onwaarschijnlijk acht,
dat koningin Juliana gezegd zou heb
ben, dat ze de inbeslagname ongedaan
wilde maken. ,.Ik ken de koningin per
soonlijk goed", vertelt hij, ,,ze is veel
te veel staatsvrouw om te zeggen,
dat ze iets terug zal geven, dat van
de regering is. Ze heeft trouwens,
dat weet ik zeker, prins Louis Ferdi
nand de laatste jaren niet gezien".
De portier van het ,,Huis Doorn", dat
nu tot museum gewordei\ is, heeft o-
ver het laatste een andere mening.
Louis Ferdinand komt hier een paar
maal per jaar kijken- Dan logeert hij
in hotel „Pabst". U weet wel, hoe het
dan gaat hè? Van Lynden van San-
denburg komt aanrijden, de koningin
en prins Bernhard komen ook, of Bea
trix en Claus. Dan gaan ze allemaal
dineren bij Van Nagell, Van Lynden
van Sandenburg of op Soestdijk.
Het museum zelf wordt beheerd door
een stichting, die de exploitatie voor
f 35-000,- van de regering overnam,
sinds die tijd is ze zelfonderhoudend.
Het aantal bezoekers schommelt jaar
lijks tussen de 70 en 80 duizend. „Als
u Baron Van Nagell vraagt hoeveel
Duitsers hier jaarlijks komen, zegt hij
dertig procent, m^ar in werkelijkheid
ligt dat véél hoger. Meer dan de helft
zeg maar gerust zestig procent. Min
stens", vertelt de portier. Baron Van
Nagell vertelde later dat er de afge
lopen zondag een paar honderd bezoe
kers zijn geweest, maar slechts enke
len daarvan waren Duitsers. „Die ko
men alleen in de bollentijd", zegt hij,
„de rest van het seizoen zie je ze
niet". Men onthult blijkbaar het
juiste aantal niet graag. Het lijkt er
op, dat men bang Is, bij een groot
aantal Duitse bezoekers, de naam van
een monarchistische bedevaartplaats te
krijgen. Af en toe ziet het er ook in
derdaad als een bedevaartplaats nit,
zoals 4 juni vorig jaar, de 25e sterf
dag van de keizer. „Met autobussen
vol en met extra-treinen kwamen ze
uit Duitsland", vertelt de portier.
„Heel veel hoge officieren, generaals
en zo. Voor duizenden guldens wer
den bloemstukken gebracht. Ik ge
loof, dat er die dag 600 man uit Duits
land kwamen".
Op dat moment werd er In „Huls
Doorn" een groep Duitsers rondge
leid- Nederlanders waren er niet bij.
Was dat wel het geval geweest, dan
zou er al was er maar één Ne
derlander een tweede rondleiding
worden gehouden- Die twee nationali
teiten houdt men streng gescheiden.
Een bezoek aan het museum doet ons
Nederlanders niet veel. Het is
hoogstens interessant te gaan zien, hoe
een keizer leefde. Alles staat er nog
net zoals keizer Wilhelm het inricht
te ma air de echte museumlucht die in
alle vertrekken hangt, de galmende
conservatorstem van de gids, die his
torische nieuwtjes afwisselt met flau
we grapjes, de bordjes „Niet roken"
e.d. maken van het huis geen huis
meer, maar een echt museqm. En als
museum is ,,Huis Doorn" van weinig
betekenis. Een verzameling antiek uit
allerlei perioden, meest het zoetroman-
tische 19e eeuwse Rococo, meer niet.
Voor de Duitsers opent zich met de
museumpoort een heel ander perspec
tief. Voor de Duitser zijn alle voor
werpen relikwieën van een vergaan kei
zerrijk, souvemers van een monar
chie, iets heiligs- Onder de indruk
dwaalt men door de zalen, de gedach
ten bij Het Heilige Roomsche Rijk. De
sterfkamers zijn alleen niet voor de
gewone bezoekers geopend. „Uit piëteit
overwegingen", zegt baron Van Na
gell, die keizer en keizerin goed ge
kend heeft. „Er is een te grote inti
miteit in die vertrekken". Dat past
helemaal in de plechtige sfeer, die
de Duitser in zijn bezoek legt.
Buiten proberen twee jonge Duitsers
vergeefs de deur van het mausoleum
te openen- Ze komen uit Berlijn. Op
vakantie in Nederland. Een bezoek
aan „de keizer" stond al op het pro
gramma vóór de pubiikaties versche
nen. V
Een bezoek aan het museum leert
ook, dat er van de bibliotheek nog een
flink deel is achtergebleven, waaron
der enkele zeer kostbare werken- Het
zilveren servies, mag dan verguld zijn,
de waarde stijkgt alleen maar- Met
het andere goud- en zilverwerk, de
juwelen, de schilderijen, de antieke
meubels en de kostbare snuif dozen ver
zameling van de keizer, het hele in
terieur dus in 1920 met 60 treinwa
gons uit Duitsland naar Doorn ge
transporteerd vertegenwoordigt het
geheel een waarde, die in miljoenen
moet worden uitgedrukt. Het terug
krijgen alleszins waard. Een klein deel
is in 1964 geruggegeven.
.,Aan de Duitse regering, maar die
heeft het doorgegeven aan Louis Fer
dinand", vertelt baron Van Nagell.
Louis Ferdinand ziet dat terugge
ven als een inconsequentie. „Waarom"
zo vraagt hij zich in de gewraakte
kranteartikelen af, „geeft men een
klein gedeelte terug en behoudt het
grootste, onder verwijzing naar de wet
die bepaalde dat aan het Nederland-
men?" Het antwoord van het minis
terie van Binnenlandse Zaken luidt kort
,,E.r is niets aan Louis Ferdinand te
ruggegeven. De Duitse Bondsrepubliek
heeft een aantal goederen ontvangen,
die in Doorn te veel waren. Wat de
Duitse regering daarmee heeft gedaan
is ons niet bekend.
Van een proces weet men ln
Den Haag niets. Maar wel baron
Van Nagell. Na een stevige ont
kening enkele dagen eerder, ver
telt hij, nu we het museum be
zoeken, dat prins Louis Ferdinand
een proces voert tegen de Neder
landse staat. „Een oud proces van
1958 over de geblokkeerde reke
ning op een bank in Amsterdam.
Eenzelfde proces voert hij in Lon
den, waar ook een aanzienlijk be
drag op een geblokkeerde reke
ning staat. Met ,Huis Doorn' heeft
het niets te maken, dat blijft zoals
het is", verzekert de baron. De
tijd en prins Louis Ferdinand zul
len het ons leren. In Den Haag
blijft men bij de eerder gedane
ontkenning over een proces. De
verwarring rond het ,Huis Doorn'
wordt steeds groter.
i
i
4
i
i
4
4
4
Baron J- H. E. van Nagell, behalve J
beheerder van het „Huis Doorn" een J
goede vriend van de keizer èn van 4
Louis Ferdinand komt er rond 4
voor uit, dat het naar zijn mening het'J
beste is alles terug te geven- „Ik vind"
zei hij. „dat iemand, die ondej- asiel-. 4
recht staat, niet alles mag worden af- 4
genomen, behalve als hij met de nazi's J
heeft geheuld. Maar dat heeft de kei- t
zer nooit gedaan- Wél zijn personeel, 4
dat weet ik, want ik was hier in die i
tijd burgemeester. De keizer heeft J
zelfs bij het uitbreken van de oorlog
een persoonlijke uitnodiging gekregen 4
om naar Engeland te gaan. Die heo J
ik hem zelf nog gebracht. Hij ging J
toen niet, op doktersadvies. Hij mocht 4
niet vliegen wegens een ernstige hart- 4
ziekte". J
Ondanks zijn overtuiging dat alles
het beste teruggegeven kan worden 4
aan het huis Hohenzollern, welke me- J
ning hij ook wel eens aan Louis Fer-
dinand zal hebben kenbaar gemaakt, 4
gelooft baron Van Nagell geen woord 4
van de wat hij noemt sensatie- J
verhalen. De bewuste artikelen, in eer- J
ste instantie verschenen in het Engelse -
boulevardblad „Daily Express" en het J
Duitse „Die Welt" bevatten, vindt hij 4
zoveel onjuistheden, dat hij in die me- 4
ning nog wordt gesterkt. „Er wordt J
geschreven over „zilveren" servies, dat J
bestaat niet. Het is een „verguld" ser- 4
vies." legt hij uit. „Verder is er in 4
Doorn helemaal geen bibliotheek en his- J
torisch correspondentie meer. Dat is in J
1941 al door Louis Ferdinand mee nar
J-JERR Bruno Hering uit de Lo-
beckstrasse in Berlijn had
niet veel oog voor de prachtige
voorjaarstuinen rondom „Huis
Doorn". Met zijn echtgenote liep
het museum rechtstreeks naar
het wat afgelegen mausoleum,
hij direct na de rondleiding door
„Wij zijn geen monarchisten", be.
gon hij direct verontschuldigend,
toen hij onze bijzondere belang
stelling voor zijn poging de deur
van het mausoleum te openen,
bemerkte.
Het echtpaar vertelde op va
kantie in Nederland te zijn. Het
plan om tijdens die vakantie het
museum te bezoeken, was allang
gemaakt voordat het verhaal in
„Die Welt" en andere tijdschrif
ten verscheen. Natuurlijk heb-
ben ze het gelezen en hun ver
langen om de bezittingen van de
laatst regerend Duitse vorst te
zien, groeide daardoor alleen
maar.
Uiterlijk is er niets „Duits" aan
en in „Het Huis Doorn" te zien.
De borden met aanwijzingen zijn
in het Nederlands. Alleen zijn er
enkele Duitse gidsen, zij, die spe
ciaal de Duitse bezoekers rond
leiden. Het zijn getrouwe diena
ren van keizer Wilhelm II, die na
de oorlog in Nederland zijn ge
bleven en het baantje van gids
hebben aangenomen. Zij kunnen
hun landgenoten haarfijn alles
over „unser Kaiser" vertellen.
Buiten is het souvenirstalletje
helemaal aangepast aan het soort
bezoeker. De vroegere glorie van
het Duitse keizerrijk ligt daar nu
uitgestald, gedrukt op prentbrief
kaarten of ge slagen in lepeltjes
en asbakken. Herr Hering en zijn
vrouw ontmoeten we hier weer.
Zorgvuldig kiezen ze enkele
prentbriefkaarten en een souve
nir om zelf te bewaren uit Als
herinnering aan de romantische
tijd, toen Duitsland nog een vorst
had. Een keizer nog wel.
Buiten proberen twee jonge Duitsers
leum te openen.
(Van onze correspondent uit Bonn)
BONN Het ziet er zo langzamerhand naar uit, dat de Westduits
soldaat die voor zijn eerste oefening onder de wapenen is geween
daarmee wel zijn plicht jegens het vaderland heeft vervuld. De ld
is betrekkelijk gering, dat hij voor een jaarlijkse reserve-oefeningm
maals zijn uniform zal moeten aantrekken en zich in de kazerne ril
den. Het Ministerie van Defensie heeft n.l. geen geld (meer) oiml
grote schaal reservisten voor herhaling onder de wapens te roepen
maar drie jaren na het volbreng
van de eerste oefening. De rekruut,
die na drie jaren niet meer voor her
haling onder de wapens is geweest,
kan niet meer worden opgeroepen. Hij
is er, om zo te zeggen, voorgoed vat
af. Men kan wel nagaan, hoeveel geldl
er dan aan de opleiding der rekrutel
eenvoudig is verspeeld. Ook hier lij
een nieuw bewijs van de oyergrcil
haast, waarmede men in 1955 is tj
gonnen met de her-opstelling vanij
nieuwe Westduitse strijdmacht.
Omwf!
Met al deze dingen schijnt van e|
aanvang aan niet "voldoende reken*
te zijn gehouden. In 1963 heeft de to
malige minister van defensie, Kil|
Uwe von Hassel die nu is i
ven naar het oncontroversiële iMl
rie voor Vluchtelingenzaken, waar til
zich zo weinig thuisvoelt, dat hij hoo?|
straks in mei te zullen worden
als secretaris-generaal van de Chrislejl
lijk-Democratische Unie een poplij
gedaan om tenminste een deel van t
reservisten, voor herhalingsoefening
naar de kazernes terug te roepen, B
geschiedde evenwel langs een omwef-L
De minister riep de reservisten n*l
voor herhaling op, doch schreef w-l
beleefde briefjes, waarin hij hen vwj|
delijk aanspoorde om zich vrijwillig
melden bij de territoriale verdeaigJ-J
Westduitslands „Landstorm". T
op het ministerie van defensie II
hoopt in 1966 op deze wijze een troe.i
Landstorm van minstens 50.000
op de been te hebben.
Het plan van Von Hassel was
slecht, maar ging er bij de reservls J
niet in. Zo impopulair is ook b *1
vaak als zo militaristisch afge 11
Duitsland de militaire dienst, dat I
voor de territoriale verdediging *j*
nationale defensieopga ven krijgt I
rug der NAVO-troepen hij
niet voldoende reservisten
aangemeld.
hebb<:
De onderneming geldt ta .5^7 Vdl
mislukt. Daarna vond minis
Hassel de „Heimatschutztruppe ,J
Deze naam trekt misschien in
„territoriale verdediging
neemt maar liever geen ris»
netting.
met vrijwillige aanmelding-
deze „Heimatschutztruppe
op de been is, zullen er zuiien
voor worden gerekruteerd en etfj
servlsten worden gedwongen
hun herhalingsoefeningen nu
den, tot hij de leeftijd van h|
heeft bereikt. De herhang fif,|
doorsnee twee weken duren.
matschutztruppe ™et' envln man i#|
ritoriale verdediging, 50.000
worden.
Maar ook de Helrnatsc^jj^ai-R
„staat" nog niet, zoals wltjf
teriaal pleegt te noemen,
dat niet het geval komt
terecht van de h
iï Is, komt
tereent van ue herhaling's
der Westduitse reservisten, n
ze Heimatschutztruppe P jj3e Jtj
„staan" is, gezien deflw» I
„staan" is, gezien w
stand op het ministerie van
hoogst onwaarschijnlijk.
/111 c 7oalS h<
het
„oogst
Het blijft dus, zoals het op j(,|
blik is: In West-Duitsland rES,^l
serve inderdaad ,,Ruh eeringI
loopt maar een ulterI"„aar ge<,t5l
co, dat hij eenmaal Pe,/L :aren I
de een maximum van drie
voor herhaling moet me het fj|
bij zuivere bedrijfskosten „eVeet
nisterie van defensie van
miljard mark per jaar..
Dit is een foto uit Ooste
bekendste plek genomen
zulke uitzichten op ontel
staande vakantie-oord zi
Kunt u zich voor de kt
lijkers voorstellen dan of
uw ontbijt te gebruiken
mooie bergen, bossen ei
meren die u overdag zi|
bieden.
Rondom u vrolijke ment
gast en welkome vrienc
„Servus" begroeten, 's 1
plattif' en gezongen. He
bekoorlijk een echt Oost
voor u betaalbaar. De pri|
Inlichtingen, prijslijsten
bureau of bij het
TOERISTEN
Herengracht 435-437,
vergeefs de deur van het Mauso-