rUps en downs-i
van een dynastie
PEINZEND KNABBELEN OP
BESCHUITJES UIT 1938
Lage Vuursche: pelgrimsoord
Cor
wil je
eea stok
kaas
uit het
vuistje
5
DAGBLAD DE STEM
Saluutschoten
Protest
Klok barstte
Verhalen
Gewekt
5
Onder stoom
9
a
Lou Bandy
Tragedie
o
Zo verdrongen de Hagenaars elk'
aar ln de hallen van de krantege
bouwen in de dagen die vooraf gingen
aan de geboorte van prinses Beatrix.
ten maken 's avonds een uitstapje
naar Amsterdam en „voor het eerst
ir weken", melden de kranten, ,,ls
hét Badhotel weer rustig, vol stem
ming met bedaarde en bejaard»
groepjes, die een partijtje leggen
P.T.T.-technicus J. Schreyer heeft
ondertussen ook niet stilgezeten.
Naast zijn telexkasten heeft hij
kaarsen geplaatst en doosjes luci
fers met opdruk „rijkseigendom
Mocht de elektriciteit in Baarn
straks uitvallen, dan kan men wel
iswaar niet telexen, maar men kan
in elk geval de apparaten blij
ven zien. Borrel voor Schreyer.
Zeventien januari. De plannen krij
gen definitieve, gedurfde vorm: in
Amsterdam zullen de studenten rij-
jool maken, de stadsbeiaardier Vin
cent kruipt in de toren van de oude
eet kruipt in de toren van de oude
kerk. In twee bedehuizen zullen
dankdiensten worden gehouden. Het
Vondelpark wordt vrijgegeven voor
zaldopen en koekhappen.
Een kleine dissonant: het Christe
lijk Nationaal Vakverbond schrijft
de minister van Economische Za
ken, dat het niet billijk is, dat de
arbeidende klasse vari Nederland de
in het vooruitzichtgestelde vrije dag
op een later tijdstip weer z'*. moe
ten inhaien.
„Wij hadden iets anders verwacht
bij zo'n heuglijke gebeurtenis", ver
zuchten zij verbitterd.
Nog een domper: de directie van
de Staatsmijnen deelt mee, dat het
tot haar spijt niet mogelijk is geble
ken de mijnen op de dag van de ge
boorte stil te leggen. De mijnwerkers
krijgen nu een herinneringstegel.
Ondertussen heeft de koningin
weer een rijtoer gemaakt. Ditmaal
in een open wagen. Het Vaderland
pleit voor amnestie aan minderjari
ge gedetineerden.
Dan komt de 31e januari: heden
morgen heeft jhr. Dedel, particulier
secretaris van de prins, aan de
wachtende journalisten medege
deeld, dat des voórmiddags op 9.47
is geboren een prinses van Oranje.
Enige minuten later kraken de eer
ste van de 51 saluutschoten over het
Malieveld. Een journalist meldt, dat
Dedel zijn mededeling als altijd be
heerst deed, maar dat er toch een
trilling in zyn stem te bespeuren
viel. De NCRV onderbreekt haar
programma van Russische muziek,
de VARA springt midden in de och
tendwijding van de VPRO en draait
het Wilhelmus. Over Den Haag daalt
een motregen van strooibiljetten met
„Vivat Oranje, de vlag in top, de
oranjezon stijgt stralend op".
Dan komt Clijn voor de radio:
„Langs deze moderne weg heb ik
reeds vaak uw aandacht moeten vra
gen voor zaken van minder vrolijke
aard. Deze keer is mijn hart vervuld
van vreugde. In veel is ons volk
verdeeld, doch nu is het eendrachtig
in zijn hulde".
Het gaat nu razend s.iel: prins
Bernhard licht persoonlijk ex-keizer
Wilhelm in, die op zijn landgoed in
Doorn net een boom staat om te
hakken. De eerste boot wordt naar
de nieuwe prinses genoemd, ofschoon
de naam nog niet bekend is. Paul
Huf declameert voor beide zenders
het volkslied, Hotel des Indes kon
digt een groot Oranjesoiree aan met
het orkest van John Lyon and his
boys. In de dierentuin is een prinses-
sebal, Metropool brengt een feeste
lijke filmpotpourri en een zangspel
met tekst van Wim Kan. Uitgaand
Den Haag heeft verder de keus uit
het fameuze damesorkest uit Ber
lijn, de Amsterdam-Follies met
Louis en Heintje Davids en een tap
toe op het Binnenhof.
Laurens slgarettenfabrieken delen
mee, dat Oranje, de sublieme siga
ret in het bekende oranje pakje
voorgoed in prijs gedaald is. Voor
taan betaalt men 25 cent voor 20
stuks. Geubels heeft een herinne
ringsbeker voor 25 cent, een bord
met doorsnee van 20 centimeter voor
55 cent, een paplepel voor een gul
den. Verenigingen en schoolbesturen
bij grote afname aanzienlijke kor
ting.
De straten van Nederland zijn vol
dansende, kauwende, zingende men
sen. Helaas vernietigen stormvlagen
de gloednieuwe, niet verzekerde bal
lon van Jean de Vogelaer, nog voor
hij is opgestegen. De eigenaar wordt
zelf vijftien meter meegesleurd en
daarna in een Haags ziekenhuis op
genomen. Jammer van de moeite,
maar we gaan door. De wafelkra
men zijn dampende goudmijnen, de
café's zijn bierkolken, waarin het
feestend volk schuimend verdwijnt.
Ruim een week later publiceren de
kranten de eerste foto's van het ko
ningskind, om wie het allemaal be
gonnen is.
Aanvankelijk lag het in de bedoe
ling de opnamen pas dinsdag vrij te
geven, maar een Engelse krant is zo
onbescheiden geweest tot voortijdige
publikatie over te gaan. Hofkringen
achten het nu niet meer zinvol om
de foto op te houden.
In naar woning te Oegstgeest haalt
mevrouw w. E. Schokking - Bent-
hem - Sypkens opgelucht adem. Zij
was het, die in de orgie van Oranje-
berichten haar vlammend prcrost-
liet horen. „Mij is het hart zwaar
om onze prinses", schreef zij op 14
januari aan de redactie van De
Nederlander". „Wjj tijdgenoten, die
maar al te goed weten,hoezeer zij
evenals haar vorstelijke moeder,
wars is van pubiiciteit, vooral waar
het haar particulier leven betreft,
die haar bewonderd hebben om de
kiese, van hoge innerlijke bescha
ving getuigende wijze, waarop zij
mededeling deed vn haar geheim in
de afgelopen zomer, die haar be
wonderen om haar moed, waarmee
zij de schrik van prins Bernhards
ongeluk droeg, om de wijze, waarop
zij alle persfotografen ten spijt nog
uitreed in een open auto, wij vrou
wen lijden in deze dagen".
Dan somt ze op, waarom ze lijdt-
allerwegen versiert men de kranten
met zinloze details. Paleis in de re
gen paleis in de zon. De prinses,
de handen afwerend voor het ge
laat. Etalages met „koopt heden nog
onze blyde gebeurteniskoekjes, over
heerlijk van smaak". En ze ver
zucht: „Is dit het bedachtzaam, wat
aarzelend Nederlands volk, dat be
roemd is om zijn ernst en godvruch
tigheid? Waar blijft de kerkeraad om
Gods genade af te smeken tot be
houd van onze laatste Oranje-telg en
het in goede gezondheid voortsprui
ten van het toekomstige? WH kon.
den de kiesche fijngevoeligheid van
het prinselijk paar toch althans be.
antwoorden met een van eerbied ge
tuigende, zij het ook van blijde ver
wachting vervulde, houding".
WILHELMINA VAN PRUISEN
WILLEM H
ANNA PAULOWNA
stamt felteiyk uit het huis Bourhon-
Parma.
De jonge koningin Emma had zich
in korte tijd zeer bemind weten te ma
ken in Nederland en door haar toedoen
was het aanzien van de koninklijke
familie weer snel gestegen. Oprecht
was dan ook de vreugde toen vernomen
werd dat de koningin in verwachting
was en groter het enthousiasme toen op
31 augustus 1880 in het paleis Noord
einde Wilhelmina, Helena, Pauline, Ma
ria, en prinses der Nederlanden, werd
geboren. Vier jaar later werd zij bij de
dood van prins Alexander die ove
rigens zijn stiefzusje nooit heeft ge
zien wettelijk de „vermoedelijke erf
gename van de troon", tien jaar later
koningin der Nederlanden, voorlopig
onder regentschap van haar moeder.
Toen, in 1890, stierf Willem III; hij
had alle mannelijke Oranjes overleefd.
Slechts twee jonge vrouwen bleven
over l wat voor vrouwen! Emma, de
doortastende regentes, de beminnelijke
koningin-moeder, de weldoenster die tot
op hoge leeftijd een zeer bijzondere
plaats in ons volksleven zou blijven in
nemen, en Wilhelmina die voorbestemd
was om gedurende vijftig lange jaren
de lasten van het constitutioneel ko
ningschap op een onnavolgbare wijze
te dragen.
Wilhelmina, de laatste en enige Oran
je, huwde in 1901 hertog Hendrik van
Mecklenburg-Schwerin. Een blijde ge
beurtenis bleef lang uit. Tot driemaal
toe werd een zwangerschap onderbro
ken. In 1902 kreeg de jonge koningin
tyfus en er heerste andermaal grote
bezorgdheid over de troonopvolging.
Zeer regelmatig kwamen in de jaren
tot 1909 prins Hendrik XXXIII van
Reuss en de vorst en vorstin van Lippe-
Detmold (oom en tante van prins Bern
hard) in Nederland, volgens de Duitse
pers van die dagen pretendenten naar
een eventueel vacante Nederlandse
troon.
In december 1908 kon minister Heems
kerk in de Tweede Kamer echter de
mededeling doen dat de koningin in blij
de verwachting was. Het was voor de
socialistenleider Troelstra aanleiding
om boos op te merken dat er ook le
den waren die in de mededeling „geen
reden zagen tot vreugde", waarop Troel
stra werd onthaald op gejouw. Intussen
had het kabinet zich ook beraden over
de opvolging en bepaald werd dat bij
de wettige nakomelingen van Wilhel
mina en Hendrik de naam Oranje-Nas-
sau vooraf zou gaan aan de naam van
de vader. De geboorte van prinses Ju
liana was het sein tot algeqaene vreugde.
In Den Haag hoste een juichende me
nigte door de stad, allerwegen werd ge
vlagd en in Oudebildtzijl in Friesland
werd de klok zó hard geluid dat hij
barstte. Koningin Wilhelmina schonk
de kerk later een nieuwe, naar Juliana
genoemde klok.
De verloving en het huwelijk van
prinses Juliana met prins Bernhard van
Lippe Biesterfeld in '36-'37 werden aan
leiding tot spontane aanhankelijkheids-
betogingen. De beide vrouwen van
Oranje Wilhelmina en Juliana
hadden algemeen de achting en gene
genheid verworven en van een antd-mo-
nar.chale stroming was geen sprake
meer. De geboorte van prinses Beatrix
bracht nieuwe geestdrift en de toekomst
van het Huis van Oranje leek voor lan
ge tijd verzekerd.
Velen zullen zich die 31e januari 1938
herinneren. Om 10 uur in de morgen
werd het nieuws bekendgemaakt. Scho
len en fabrieken stroomden leeg en
men ging feestend de straat op. 'De an
dere dag was nationale feestdag, die er
deze keer niet af zal kunnen. Maar de
tijden zijn dan ook veranderd....
De meesten van ons kennen uit eigen
ervaring het vervolg van dit familie
verhaal, zoals zich dat voornamelijk
heeft afgespeeld in het witte huis in
Soestdijk. Beatrix kreeg drie zusjes.
(Van één onzer redacteuren)
De laatste weken van januari 1938 zijn tot berstens toe gevuld met
collectieve oranje-jubel. De sjerpen staan op scherp, de koren heb
ben het aantal repetities drastisch opgevoerd. Men meldt ons uit
Schiedam, dat de heer A. Baan, hoofd eener school alhier, een lied heeft
gemaakt ter gelegenheid van de a.s. prinsenike geboorte. Geïnspireerd
door de gedachten van de Zwitserse dichteres M. Dutli-Rustihauser, is
het getiteld „Vervulde bede". De heer J. D. van Ramshorst te 's-Graven-
hage heeft het van muziek voorzien en het zijn kinderkoor „Ons Hol-
landsch Lied" laten instuderen.
De zang ls opgenomen op een gram
mofoonplaat. die de prinses zal wor
den aangeboden, als de bede vervuld
is, waarvan het lied zingt.
Het luidt
,,Ik zag ln den jonkheidjaren,
verlangend naar omhoog,
wanneer de sterren blonken,
aan held'ren hemelboog.
Mijn ziel bad tot den vader:
„Gij, die mij ziet van ver,
laat van den hemel dalen
voor mij een enk'len ster".
Veel dromen zijn vervlogen,
de jaren vloden heen,
maar zie mijn kinderbede
heejt God mij verhoord.
Nu lacht ml] in zijn wiegje,
mijn kindje toe, zoo teer,
een sterre van den hemel,
een sterre van den Heer"_
Aan de andere zijde zal komen te
staan: „Welkom kleine prins". Beide
liederen zullen door de kinderen der
hoogste klassen worden ingestudeerd,
ook door die in West-Indië.
oranje-verhalen door. „Prinses maak
te hedenmiddag een wandeling door
de tuin". „Prins Bernhard reed uit
„Koningin maakte fietstochtje", voor
dat laatste bericht wordlt de voor
pagina opengehouden en vlak onder
de bloedige Chinese oorlog meldt de
paleiscorrespondent, „dat hare ma
jesteit met een rustig vaartje tussen
het hout verdween, dat het fietspad
Men merkt net reeds: het is een
blij, zanglustig volkje, dat zich in die
gure, door storm en werkloosheid ge
teisterde wintermaand opmaakt voor
een feest, dat in alle kranten wordt
omschreven als de „a.s. grote (res
pectievelijk blijde) gebeurtenis".
Elke dag bellen de verslaggevers,
die zich in het badhotel in Baarn
verschanst hebben, hun kersverse
(Van een onzer redacteuren)
J^EUWENLANG is de Lage Vuur
sche een slechts bij een handje
vol ruiters, wat toeristen, van wie
het merendeel uit de enkele hon
derden inwoners tellende buurt
schap meer bij toeval ontdekten, en
een bij wat conferentiegangers be
kend plaatsje geweest, dat zich in
bijna niets van enig ander landelijk
gehuchtje onderscheidde. Het adem
de en ademt nog een historische
sfeer die door een paar kunstenaars
en historici alleen maar is geproefd.
Enkele prehistorische vondsten ge
daan bij eeuwenoude grafheuvels,
bracht de Lage Vuursche niet in het
nieuws. Het leven kabbelde er in alle
gemoedelijkheid voort. Nooit gebeurde
er iets opzienbarends. De bemanning
van de politiepost zag zijn taak be
perkt tot het vangen van stropers en
het voorkomen van zedenmisdrijven
en wat minder strafbare amoureuze
vrijmoedigheden, waartoe.de bosrijke
omgeving gemakkelijk uitnodigt Wel
iswaar bezit het tot de gemeente
Baarn behorende gehucht sinds vele
eeuwen een kasteeltje, dat zijn naam
ontleent aan de familie Bosch van
Drakensteyn. waarvan de laatste ver
tegenwoordigers nog altijd in de Lage
Vuursche wonen, maar er zijn meer
plaatsen die zich in het nauwelijks
rendabele bezit van een kasteel ver
heugen. Ook de iets meer bekende
..kei", ook al een erfenis uit vroeger
eeuwen is, niet bij machte gebleken
om buurtschap alom bekendheid te
geven- De schaarse passanten gingen
met een nauwelijks geïnteresseerde
blik aan de Germaanse offersteen
voorbij- Op de ené vrachtwagenchauf
feur na, verleden jaar kans zag
het zes ton wegende gevaarte van zijn
sokkel te rijden
blik ontdekten de kiemen voor een
nieuwe broodwinning: In zeer korte
tijd verrezen in of bij de Lage Vuur
sche een conferentie-oord, een hotel
restaurant, verschillende campings,
een café-restaurant 'n een bungalow
park terwijl andere initiatieven stuk
liepen op de beperkende bepalingen
van het streekplan voor de Utrechtse
heuvelrug.
De enige en eeuwenoude herberg in
de buurtschap paste zich snel aan de
gewijzigde omstandigheden aan, zij het
met behoud van het historische karak
ter. Maar de eigenaars waren wel zo
verstandig ijlings een tweede hotel te
bouwen. Dit jaar zal de belangstelling
voor het dorpje zijn hoogtepunt berei
ken. Dat besefte men reeds toen be
kend werd dat er in april een blijde
gebeurtenis op Drakensteyn zou plaats
vinden. Dat was verleden jaar novem
ber toen de eerste Duitse journalist
hotelruimte voor de hele maand april
reserveerde, ver voordat de politie
ook maar op die gedachte had kunnen
komen.
In de maand maart ontstond er een
enorme run op de geringe hotelruimte,
omdait iedereen verwachtte dat de blij
de gebeurtenis in het kasteeltje zou
plaatsvinden. J ournalistsen nestelden
zich overal. In de tuin van hotel „De
Kastanjehof" kwam een perstent te
staan, radio en t.v., RVD en rijkspolitie
betrokken gedeelten van het tegenover
Drakensteyn gelegen hotel. Journalis
ten voorzagen zich van informanten,
riskeerden moeilijkheden met de poli
tie, waren voorwerp van kritiek, en
zwommen desondanks in de vrije slag
dwars over de smalle nieuwskanalen
heen.
De eigenaar van „De Kastanjehof"
moest zelfs belangrijke gasten de deur
wijzen, en reserveringen voor omvang
rijke parties ongedaan maken, omdat
de te verwachten gebeurtenis op Dra
kensteyn alle aandacht, alle plaats
ruimte en alle energie opeiste.
De Lage Vuursche, ongerust al het
drukke gedoe gadeslaand, nieuwsgierig
kijkend naar de keten van wegenwacht-
posten. de speciale richtingaanwyzers
Maar toen was het buurtschap ook
reeds lang uit zijn isolement verlost-
De koninklijke belangstelling voor het
kasteel heeft het dorpje uit zijn win
terslaap gewekt. Zodra Neerlands oud
ste prinses haar intrek op het kasteel
had genomen, kwamen de toeristen,
tientallen, honderden en nu al duizen
den. De landelijke rust werd vrij ruw
verstoord.
Eerst alleen gedurende een paar
zomermaanden, nu -al bijna het hele
Jaar door. Niet iedereen in de Lage
Vuursche vond het leuk, maaT men
heeft er zich bij neergelegd. De men
sen met een wat meer vooruitziende
"«xm wvmaoA uv
omzoomde. Enige tijd later stak zij,
nu echter met de fiets aan de hand,
de drukke zijweg over, na eerst ter
dege te hebben uitgekeken. Binnen
het paleishek besteeg zij weder haar
vehikel".
De tientallen buitenlandse corres
pondenten, die elke dag opnieuw de
PTT-juffrouwen bestormen met hun
ooggetuigen-reportages, zien het na
drie weken wachten ook niet meer.
In Engeland, Duitsland, Zweden,
België en Frankrijk weet men nu ge
noegzaam, dat de prinses in een wit-
geverfd paleis woont en zelfs het aan
tal ramen, inclusief de dakkapellen,
is hun exact doorgegeven. Europea
nen, die kunnen lezen, hebben even
eens in grote eensgezindheid de stam
boom van oranje doorgezaagd.
Toch moeten die kranten vol en
daarom wordt elke nacht een journa
list bij het paleishek gestationeerd, die
moet controleren of alle lichten uit
zijn. Op een avond komt een corres
pondent van de Daily Mail schuim
bekkend het badhotel binnenstormen.
In de linkergalerij brandt liohit. Het
is vier uur 's nachts. De collega's
spoeden zich uit de gehuurde spon
den en beginnen door te bellen en te
telexen. Later blijkt, dat een lakei
vergeten heeft de ganglamp uit te
draaien. Het vaderland meldt de vol
gende dag met een zware kop „Prin
ses Juliana heeft erg gelachen".
met een wieg erop, beleefde dinsdag
avond 25 april een enorme anti-climax.
De kroonprinses en haar man vertrok
ken per auto naar de kliniek van prof.
Plate in Utrecht. De communicatiemeu-
te volgde de prinselijke auto op de voet.
De buurtschap, die in de loop van een
paar weken een begrip in Nederland
werd; waar tientallen journalisten de
wanhoop vam het „nog geen nieuws"
hadden getrotseerd, verviel weer tot
zijn oorspronkelijke status: een stil
plekje in het bos.
De Lage Vuurschenaren zijn blij met
hun herwonnen rust, maar sommigen
betreuren toch het feit dat de levendi
ge perskolomie uit de buurtschap is ver
dwenen. Zij hadden maar zelden gasten
die zó lang bleven en die zomagnetisch
werkten op dagjestoeristen. Deze cate
gorie buurtscbappers troost zich met
de gedachte, dat zodra het kasteeltje
weer bewoond is de lange drommen
nieuwsgierigen die op de geboortedag
werden verwacht, alsnog zullen ver
schijnen. Die hopen dan een glimp op
te vangen van een jonge moeder, wan
delend in de tuin achter de kinderwa
gen.
(ADVERTENTIE)
VOEDZAAM MAKfy
M
•4
W
3
M
8
N
O
H
O
BS
H
9
9
n
n4
In dj Nederlandse steden en dorpen
liggen de oranje-verenigingen onder
tussen onder stoom. Er komt een pro
clamatie vanaf het stadhuisbordes,
er zullen gecostumeerde herauten
door de stad rijden, orkesten zullen
marsen door de stad maken. Het zal
het Haags comité voor volksfeesten
wel aangenaam zijn, indien de leden
van de zangverenigingen als groepen
bij een-blij ven. Dit zal voor hen niet
slechts de feestvreugde verhogen,
doch zij zijn dan tevens in de gelegen
heid op plaatsen, waar geen muziek
is, of al lopende, vaderlandsche en
andere liederen te zingen, welke on
getwijfeld door het publiek, vooral
daaptoe door de dirigent te zijn op
gewekt, zullen worden meegezongen.
De bakkers hebben ook geluk: zij
krijgen vergunning op de dag van de
geboorte twee uur eerder hun brood
te bakken. Tevens wordt hun vergun
ning verleend, bedoeld in artikel 37,
eerste lid van de arbeidswet van 1919,
om twee uur eerder deeg en ovens
gereed te maken. Zo, hun feest kan
in elk geval al niet meer bedorven
worden. Op zes januari publiceert de
„Christelijk Historische Nederlander"
een exclusieve, zij het zeer onduide
lijke foto van de wieg, die door de
diaconessen van het Haagse zieken
huis Bronovo gevlochten is. De da
mes zijn uiteraard pas begonnen, na
dat de ziekenhuisdireotie zwart op
wit van het koninklijk secretariaat de
verzekering had gekregen, dat het ge
schenk H.K.H. niet onwelgevallig zal
zijn. Vlechten is goed, maar er moet
ook in gelegen worden. Wellicht is
het voor de lezeressen nog nuttig om
te weten, dat er ivoorkleurige tule in
verwerkt is en saumonkleurige taf
zijde. Zalm was waarschijnlijk te
duur. De lakentjes zijn door de dia
conessen met kantklos vervaardigd.
Op 11 januari meldt hofarts dr. De
Groot dat de a.s. blijde c.q. grote
gebeurtenis nog wel 1 a 2 weken op
zich kan laten wachten. Noch-
thans is het detachement rijksveld
wachters op Soestdijk wederom
uitgebreid met 20 man. De zus
ters Trijntje Boonstra en Romkje
Vermeer zijn inmiddels uit Den Haag
naar het paleis vertrokken om even
tuele verrassingen moedig het hoofd
te bieden.
Weten de middenstanders overi
gens, dat zij hun winkels mogen
sluiten, mits de dag der geboorte
niet op een zondag valt? Goed, dat
is dan dat. Dan is het wellicht ook
aardig om te weten, dat de vereni
ging „De Princevlag" vrijwilligers
heeft, die uw vlag komen uithangen,
als u daartoe zelf niet in staat bent.
Opgeven bij het secretariaat. Het
vlaggenvendel zal op de blijde dag
in het oefenlokaal getrakteerd wor
den op beschuit met muisjes. Te
vens is er dan een feestelijke zang
middag in de dierentuin, waar Lou
Bandy zijn eigen prinse (esse)-lied zal
dirigeren (Met strijkorkest)
Over beschuit gesproken: het co
mité heeft uitgerekend, dat alleen
reeds in de residentie 80.000 be
schuiten aan de schooljeugd zullen
worden uitgedeeld. Dan nog 350 kg
oranje muisjes, in zakjes van vier
ons, gebonden met een oranje
strik en voorts 350 kg roomboter,
verpakt in pakjes van een half pond.
Waarschuwing voor de bakkers:
mochten de beschuiten oudbakken
worden dan moeten er nieuwe ge
bakken worden en mag men de ou
de verkopen. Voor Israëlitische kin
deren is een eigen organisatie in
het leven geroepen, die de distribu
tie der beschuiten regelt.
Veertien, vijftien, zestien januari.
De koningin maakt nieuwe rijtoeren.
De prinses maakt nieuwe wande
lingen door het park. De prins pro
beert zijn nieuwe wagen. Een Ford
met nummer L 35100. De journalis-
(Van een onzer redacteuren)
VOOR het eerst sinds 1947,
toen prinses Christina op
Soestdijk werd geboren,
is er weer een prinsen
kind te wereld gekomen. In een con
stitutionele monarchie is hoe men
er dan ook over wil denken zo'n
geboorte een gebeurtenis die niet
onopgemerkt voorbijgaat, al was
het alleen om de staatkundige con
sequenties. Wie de geschiedenis van
de Oranjefamilie bestudeert en daar
bij teruggaat tot Willem 1, graaf van
Nassau en prins van Oranje, die
weet dat de familie verschillende
malen in rechtstreekse lijn met uit
sterven bedreigd is.
De geboorten van Oranjekinderen
werden niet altijd onverdeeld feeste
lijk ontvangen; er zijn tijden geweest
waarin men onverschillig stond tegen
over familieuitbreiding maar ook zijn
er tal van voorbeelden dat geboorten
aanleidingen werden tot spontane fees
telijkheden en betogingen van aanhan
kelijkheid aan het Huis van Oranje,
dat zo'n belangrijke rol in onze volks
geschiedenis speelt.
Toen in 1795 stadhouder Willem V
en zijn gemalin, prinses Wilhelmina van
Pruisen, met een vissersscheepje het
land verlieten, op de vlucht voor de
troepen van Pichegru toen leek het
definitief afgelopen met de Oranjes in
deze gewesten. Achttien jaar later
echter haalde het volk der Nederlan
ders, toen de laatste Fransen nog maar
nauwelijks doodvermoeid van alle Na
poleontische krijgstochten door Europa
naar hun huis en haard waren terug
gegaan, de zoon van de inmiddels over
leden stadhouder enthousiast in. Het
was erfprins Willem-Frederik, die als
souverein vorst werd ingehuldigd en
in 1815 koning Willem 1 werd. Deze
Willem, evenals zijn vader gehuwd met
een Wilhelmina van Pruisen, had vier
kinderen Willem. Frederik, Pauline (die
in 1806 al was gestorven, 6 jaar oud) en
Marianne.
Op de geboorte van een prinsenkind
in Nederland moest gewacht worden tot
in 1817 de zoon van kroonprins Willem
en prinses Anna Paulowna, grootvorstin
van Rusland, in Den Haag geboren
werd. Willem II, en Anna Paulowna
kregen in totaal vijf kinderen, van wie
uiteraard de oudste als Willem III op de
troon kwam.
Deze Willem, de eerste In Nederland
geboren souverein, was een bijzonder
ambitieus man, begiftigd met het tem-
era ment van zyn Russische moeder,
i de omgang weinig harmonisch, kort
aangebonden en vaak onbehouwen in
zijn optreden.
Zijn huwelijk met prinses Sophie van
Württemberg bleek op de lange duur
weinig gelukkig en alleen de Ijzeren
plichtsbetrachting van deze hoogstaan
de, belezen en kunstzinnige vrouw voor
kwam een schandaal, dat onvermijde
lijk zou zijn geweest bü een scheiding.
Uit dit huwelijk kwamen drie zoons
voort: Willem, Maurits en Alexander.
Maurits werd slechts zeven jaar oud;
Willem stierf op 39-jarige leeftijd in
Parijs en Alexander, toen hij 33 jaar
was in Den Haag.
In de tweede helft van de vorige
eeuw heeft zich een ware menselijke
tragedie afgespeeld in het koninklijk
gezin. We zeiden het reeds: Willem III
was een moeilijk man, niet in staat om
zijn echtgenote te begrijpen, zodat zij
van elkaar vervreemden, en zonder
enige hartelijkheid tegenover zijn zoons.
Kroonprins Willem had vele van de
toen geroemde eigenschappen van ko
ningin Sophie; hij was een beminne
lijk man, maar toonde zich niet al -
te actief in de vele bezigheden die een
koninklijke familie te vervullen heeft.
In 1874 de kroonprins was toen 34
jaar kwam er. een ommekeer; hij
werd tot over zijn oren verliefd. De
uitverkorene was de nog jeugdige An
na Mathilde, gravin van Limburg Sti-
rüm.
De prins vroeg zijn vader formeel
zijn toestemming om met Anna in het
huwelijk te treden, doch de koning wei
gerde en hij bleef weigeren, zelfs toen
het kabinet De Vries-Fransen van de
Putte de indiening van een wetsontwerp
overwoog. De koning gaf zijn fiat niet.
De prins trok zich terug uit het
land; verbitterd en vijandig gestemd
jegens zijn vader. Ook zijn moeder was
niet in staat om de koning over te ha
len en de liefde van de prins werd uit
zichtloos. Meestal verbleef de kroon
prins in Parijs, waar hij zich doelloos
bezighield met allerlei clubs en de
paarderennen. Nog eenmaal probeerde
Willem de toestemming van de vorst
te krijgen. Hij benaderde de ministers,
maar die konden niets doen omdat
het kabinet demissionair was. Toen een
kabinet werd samengesteld weigerde
minister Fransen van der Putte zijn por
tefeuille in ontvangst te nemen als- de
vorst niet alsnog zijn toestemming voor
het kroonprinselijk huwelijk zou ge
ven. Opnieuw weigerde Willem III en
alle mogelijkheden waren uitgeput. De
prins keerde terug naar Parijs, van
waar hij pas zou terugkeren om in
Delft te worden begraven.
Intussen was de koning weduwnaar
geworden en hij speelde met de ge
dachte om in het huwelijk te treden met
de Franse actrice Eleonore d'Ambre. die
hij vaak op haar buiten in Rijswijk ont
moette. Een delegatie van verontruste
burgers onder leiding van de heer Elout
van Soeterwoude. wist de koning met
resultaat van een dergelijk huwelijk af
te houden.
De toekomst van het Oranjehuis zag
er niet rooskleurig uit' nu er nog slechts
een rechtstreekse troonopvolger was: de
ziekelijke ongehuwde prins Alexander,
die aan geestelijke depressies leed. Na
de dood van zijn moeder had hij zich
als een kluizenaar teruggetrokken in
het paleis aan de Haagse Kneuterdijk.
Zelden meer vertoonde hij zich in het
openbaar, tenzij om voor zijn gezond
heid naar de Rivièra te reizen. Con
tact met zijn vader was er niet meer
en in eenzaamheid stierf deze laatste
prins van Oranje in 1884. Reeds werd
er ondanks het huwelijk van de
62-jarige koning met de 20-jarige prin
ses Emma van Waldeck Pyrmont in
Den Haag gesproken over het over
gaan van de troon der Nederlanden
naar een zijtak nl. het groothertogelijke
huis van Saksen-Weimar.
In de algemene discussies ln die da
gen xvaren er ook geluiden die zeiden
er geen bezwaar tegen te hebben wan
neer de dynastie zich via een dochter
in een ander stamhuis zou voortzetten,
hetgeen vla koningin Juliana ook is ge
beurd. Weer anderen waren er voor
stander van dat het recht van opvol
ging zou overgaan op de Walramse linie,
het hertogelijke huls van Nassau, dat
tot voor kort nog in Luxemburg re
geerde. De huidige groothertog Jan
