AMERIKA'S RAKETPIONIER
Vijftig jaar geleden droomde
dr. Goddard al van ruimtevaart
GODDARD-
CENTRUM
LANCEERT
EIGEN RUIMTE-VAARTUIGEN
perspectief
Vliegveld klaar terwijl u wacht
STUDIE VAN
PLANETEN
EN STERREN
Restaurai
stadshar
in gevaa
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG APRIL 1967
25
IDEEËN
WET VAN NEWTON
V-2 RAKE!
POSTUME HULDE
I
Naar de minister
Elfhonderd pandei
Al In 1924 legde dr. Goddard
zijn studenten aan de Clark uni
versiteit uit hoe een raket de
maan zou kunnen bereiken. Deze
foto is nu een van de historische
documenten van het allereerste
ruimte-onderzoek.
9
Dr. Goddard slaat in Nieuw- WÈfc s
Mexico de lancering van een van
zijn in 1940 gebouwde raketten
gade.
Een benzinebrander aan een
stok wêJ'd gebruikt om in 1926 de
eerste vloeibare brandstof-raket
van dr, Goddard te ontsteken.
r^e verovering van de ruimte is
een nieuw dramatisch avon
tuur van de mensheid. Robot
verkenners worden de ruimte in
gestuurd om andere hemellicha
men te fotograferen. Tienduizen
den specialisten bouwen toren
hoge raketten, waarmee mensen
eens naar de maan zullen reizen.
Ruimtevaarders zweven ge
wichtloos door de ruimte. Ande
ren verbranden binnen enkele
seconden in een ruimtevaartuig
vol zuivere zuurstof. Dit is een
nieuwe, grimmige wereld, die
tien jaar geleden nog pure scien
ce fiction was. Toch waren er 50
jaar geleden al mensen die van
de ruimtevaart droomden. Een
van hen was de Amerikaanse
hoogleraar in de fysica, dr. Ro
bert Goddard.
Dr. Robert Goddard. nu beschouwd
als de vader van de moderne ra-
kettentechniek, begon zijn eenmans-
ruimteproject kort na de eeuwwis
seling. Twintig jaar later, op 16
maart 1926, had op een Amerikaan
se boerderij een gebeurtenis plaats,
die de sleutel zou worden voor het
ruimte-onderzoek en de exploratie
van de maan.
Het gebeurde op een met sneeuw
bedekt veld in Aubern, Massachu
setts, vroeg in de morgen. De he
mel was helder, het vroor en het
was windstil. Vier mannen en een.
vrouw kwamen daar volgens af
spraak bij elkaar. Dr. Goddard, de
leider van het groepje, droeg een
vreemd uitziend apparaat, dat hij
zorgvuldig begon op te stellen. Het
was een stalen frame, waarin een
lang, slank ding overeind werd ge
houden, waarvan de scherpe punt
recht naar de hemel wees.
De drie overige mannen trokken
zich tot op veilige afstand terug,
terwijl de vrouw een filmcamera
opstelde, die de gebeurtenis moest
filmen. Toen bracht de leider voor
zichtig een aan een lange stok be
vestigde benzinebrander bij een van
de uiteinden van het vreemde appa
raat. Er schoot een steekvlam om
hoog, er klonk gesis, er kolkten dik
ke rookwolken op en brullend schoot
het ding ongeveer 12 meter hoog de
lucht in. Twee en een halve secon
de later na een luchtreis van meer
dan 70 meter met een snelheid van
100 kilometer per uur kwakte het
ding in de sneeuw neer.
De eerste raket met vloeibare
brandstof was met succes gelan
ceerd en daarmee was de eerste
kleine stap gezet op de weg naar
de ruimtevaart.
Jn 1961, op de 35e verjaardag
van de eerste geslaagde lance
ring van een raket met vloeiba
re brandstof, werd in Greenbelt,
in de Amerikaanse staat Mary
land het Goddard Ruimtecen
trum geopend, een nieuwe in
stelling van de NASA voor
vreedzaam ruimte-onderzoek en
genoemd naar Amerika's grote
raketpionier.
Het centrum en zijn zijtak het
Goddard Instituut voor Ruimte-on
derzoek in N. York spelen een be
langrijke rol in Amerika's weten
schappelijke en praktische verken
ning van de ruimte. Het Goddard
Ruimtevaartcentrum is verantwoor
delijk voor de ontwikkeling van on
bemande ruimtevaartuigen en expe
rimenten met raketten voor funda
menteel en toegepast onderzoek. Het
voert allerlei projecten uit op het
terrein van stralingen in de ruimte,
astronomie, verschijnselen in de ho
gere luchtlagen de dampkringen van
andere planeten, geofysica en zonne-
fysica.
Op het gebied van toegepaste we
tenschappen ontwikkelt het centrum
weer- en verbindingssatellieten, zo
als de Tiros, Syncom, Nimbus, Re
lay en ATS (Applications Techno
logy), satellieten. Vanwege de bui
tengewoon brede spreiding van zijn
projecten beschikt het enorme God-
dard-centrum over allerlei techni
sche voorzieninger en medewerkers.
Het is een van de weinige centrums
in de wereld, die een wetenschappe
lijk programma voor ruimte-onder-
zoek helemaal zelf kan uitvoeren.
Het is niets ongewoons dat door
de duizenden specialisten van God
dard een bepaald project wordit ont
worpen, dat er voor dat project een
satelliet of ruimtesonde wordt ge
bouwd, die vervolgens door eigen
mensen op Kaap Kennedy wordt ge
lanceerd, met eigen apparatuur en
verbindingsstations in de ruimte ge
volgd wordt en dat de resultaten
door de eigen staf worden verwerkt
en gepubliceerd.
Goddard beschikt over twee we
reldomspannende verbindingsnetten
voor het volgen van satellieten en
andere ruimtevaartuigen, namelijk
het Space Tracking and Data Acqui
sition Network (netwerk voor het
volgen van ruimtevaartuigen en het
verzamelen van gegevens) en het
Manned Space Flight Network (net
werk voor bemande ruimtevluchten)
dat onder meer werd gebruikt bij de
Mercury- en Gernini-ruimtevluchten.
Bovendien heeft het Goddard-cen-
trum het toezicht op de ontwikke
ling en lancering van Deltaraketten,
waarmee satellieten en ruimtesondes
de ruimte in gaan.
In het Instituut voor Ruimte-On
derzoek van Goddard verrichten
groepen wetenschappelijke specialis
ten theoretische onderzoekingen op
alle terreinen, die van belang zijn
bij ruimteprojecten van de NASA.
Er wordt bijvoorbeeld diepgaand stu
die gemaakt van de structuur van
de aarde, de maan en andere hemel
lichamen; van de dampkringen van
de aarde en van andere planeten,
de oorsprong en de evolutie van het
zonnestelsel en van de structuur en
de evolutie van de sterren.
Het instituut functioneert als een
wetenschappelijke katalysator voor
het ruimte-onderzoek en oefent aan
de andere kant een enorme zuig
kracht uit op jong talent van veel
Amerikaanse universiteiten. Het in
stituut heeft veel vooraanstaande we
tenschapsmensen uit Amerika, maar
ook uit Europa en Azië aangetrok
ken als adviseurs.
Dr. Goddard was al lang bezeten
van het denkbeeld raketten de ruim
te in te schieten. Achter het nogal
ouderwetse uiterlijk van deze rus
tig en zacht pratende man, huisde
een briljante pioniersgeest, waarin
voortdurend revolutionaire ideeën "o-
ver ruimtevaart ontkiemden.
In :feite was deze ruimtedroom
van dr. Goddard al begonnen in zijn
jongensjaren. Toen hij 16 was pro
beerde hij al, zonder succes overi
gens, een met gas gevulde alumi
nium ruimteballon" op te laten. In
dat jaar begon hij ook aantekenin
gen bij te houden van al zijn ex
perimenten. Zijn eerste dagboek be
vat aantekeningen met ideeën over
het gebruik van raketten voor het
onderzoeken van de dampkring en
de ruimte daarbuiten.
Robert Hutchings Goddard werd
op 5 oktober 1882 geboren in Wor
cester, in de Amerikaanse staat
Massachussetts. Zijn vader was be
drijfsleider van een tamelijk grote
fabriek. De kleine Robert was een
ziekelijk jongetje, maar hij overleef
de alle sombere medische voorspel
lingen en in 1908 behaalde hij een
graad aan de polytechnische hoge
school in Worcester. Daarna stu
deerde hij aan de Clark universiteit
in Worcester, waar hij in 1911 zijn
doctorsgraad kreeg. Van 1912 tot 1913
deed hij onderzoekingswerk aan de
universiteit van Princeton en het
daarop volgende jaar werd hij hoogle
raar aan de natuurkundige faculteit
van de Clark universiteit.
Al in 1899, toen hij 17 jaar was,
begon Robert Goddard proeven te
nemen met raketten. Hij liet ze niet
onmiddellijk de lucht in vliegen,
maar zette ze vast in een zelfge
bouwde proefbank om de stuwdruk
van hun uitstromende gloeiende gas
sen te'meten. Later, toen hij aan de
polytechnische hogeschool studeerde,
deed hij fundamentele proeven met
vaste brandstofraketten. In '12 werk
te hij een gedetailleerde wiskundige
theorie over raketvoortstuwing en de
bruikbaarheid van raketvoortstuwing
voor het bereiken van grote hoogten
uit.
In 1687 had sir Isaac Newton zijn
derde bewegingswet opgesteld, die
zegt dat iedere actie een reactie op
werkt, die gelijk van kracht is
maar in tegengestelde richting werkt.
Dr. Goddard demonstreerde in 1915
met een experiment dat een raket
geen lucht nodig heeft om ,,zich te
gen af te zetten", zoals veel leken
denken. Zijn raket dreef zichzelf
voort en werkte beter in een abso
lute luchtledige ruimte dan in de at
mosfeer. De voorwaartse beweging
was de reactie overeenkomstig
de Wet van Newton op de ach
terwaartse beweging van de bran
dende gassen in de verbrandingska
mer. Goddard stelde vast dait de
mens naar de ruimte kon vliegen
als er maar een betrouwbare ra
ket werd ontwikkeld.
Raketten waren op zich in die tijd
natuurlijk niets nieuws. Hun oor
sprong is verloren gegaan in de tijd
maar bekend is dat de Chinezen ze
al omstreeks 1225 als oorlogswa
pens gebruikten. Veel landen ge
bruikten in latere tijden raketten
voor zowel krijgszuchtige als vreed
zame doeleinden. Een Russische on
derwijzer, Konstantin E. Tsiolkovsky
publiceerde al in 1903 de eerste ver
handeling over ruimtevaart, waarbij
hij pleitte voor het gebruik van ra
ketten met vloeibare brandstof. In
feite is dus Tsiolkovsky de grondleg
ger van de ruimtevaart, maar zijn
publikatie bleef lange tijd buiten
Rusland totaal onbekend en ook de
Russen zelf schonken er in het be
gin weinig aandacht aan.
In de Verenigde Staten legde dr.
Goddard met zijn onderzoekingen
de basis voor de moderne raketten-
technologie. Het beroemde Smithso
nian Instituut gaf financiële steun
voor zijn eerste experimenten. In
1919 publiceerde Goddard zijn eer
ste, nu klassiek geworden rapport:
,,Een methode voor het bereiken
van buitengewoon grote hoogten".
Dit rapport was een samenvatting
van zijn wiskundige onderzoekingen,
de resultaten van zijn experimen
ten met vaste brandstofraketten en
enkele van zijn ruimtevaartideeën,
/andaag is het nog steeds ee|i van
de standaardwerken in de literatuur
over raketten én straalaandrijving
en de bron van talrijke ontwikkelin
gen in de ruimtevaart.
bomw/II
5wj/hh
WKrjrsim\
i
Op 1 november 1923 beproefde dr,
Goddard in de testbank een raket
motor, die op vloeibare brandstof
(vloeibare zuurstof en benzine) werk
te). En op 16 maart 1926 ging deze
raket op de hierboven omschreveD
wijze de lucht in.
Ongeveer tezelfdertijd was in Duits
land een groepje wetenschapsmen
sen en technici bezig na te denken
over het gebruik van raketten voa
reizen door de ruimte. Dr. Hermam
Oberth, een jonge natuurkundige, gal
de le stoot tot raket-experimenten.
In 1923 publiceerde hij. een boek, ge
titeld: „De raket in de interplane
taire ruimte", waarin hij zijn theo
rieën en wiskundige berekeningen
over raketten had verwerkt, i
Gesteund door een subsidie vatt'de
Guggenheim-stichting, verhuisde dr.
Goddard in 1929 met zijn experi
menten naar de open vlakten van
Nieuw-Mexico. Op zijn lanceerbasis
bij Roswell ontwikkelde hij in de der
tiger jaren grote raketten, die ge
slaagde vluchten maakten en waarin
veel technieken werden toegepast, die
later zouden worden verwerkt in de
beruchte Duitse V-2-raketten, ontwor
pen door dr. Wernher von Braun,
In feite was een heel groot dee!
van de rakettentechniek in Duitsland
voor en tijdens de 'tweede wereld
oorlog gebaseerd op de onderzoekin
gen en sommige patenten van dr.
Goddard.
Door voortdurend aangebrachte
verbeteringen bereikten Goddards ra
ketten tegen 1935 hoogten van 2,5
kilometer en snelheden van meer
dan 1100 kilometer per uur, ongeveer
de snelheid van het geluid. In.vak
kringen werd Goddard erkend als
waarschijnlijk 's werelds meest voor
aanstaande raketspecialist.
Dr. Goddard overleed in augustus
1945, voordat hij de werkelijke ver
overingstocht van de raket met vloei
bare brandstof naar de ruimte kon
aanschouwen. Hij moest toen nog
een groot aantal van de 200 paten
ten ontvangen, die op zijn naam zijn
geschreven. ,,In de tijd die ga°t ko
men", zo schreven de bestuurders
van het Amerikaanse genootschap
voor rakettentechniek, ,,zal Z1jn
naam worden geplaatst tussen die
van Amerika's grootste technische
pioniers".
In 1960 werd de Langley-medailie
van het Smithsonian Instituut die
voor het eerst in 1909 aan de-JJ
broeders Wilbur en Orville Wright
was gegeven postuum toegekend
aan dr. Robert Goddard.
j^en nieuwigheidje in de
luchtvaart is het „klaar -
terwijl - u - wachf'-vliegveld.
Het is een klein rond plat
form waarop helikopters en
verticaal opstijgende vliegtui
gen kunnen starten en landen.
Het vliegveldje kan binnen
een uur worden aangelegd.
Het geheim er van is een snel
hard wordend materiaal, dat in
vloeibare vorm gemakkelijk en
snel over gewone aarde kan wor
den gespoten. Als het is gestold
kan het een vliegtuig van 10 ton
dragen.
Bij hun speurtocht naar een ma
teriaal, dat in een paar minuten
hard wordt, hebben Amerikaanse
ingenieurs allerlei vloeibare kunst
stoffen geprobeerd. Zii vonden ten
slotte hun ideaal in een met fi
berglas versterkt polyester-hars,
waaraan temperatuurbestendige
stoffen waren toegevoegd. Het
materiaal werd niet alleen snel
hard, maar het weerstond ook de
hete gasstralen van straalmotoren
en de neerwaartse luchtstromen
van helikopterwieken en propel
lers.
Bij proeven is gebleken dat het
nieuwe wondermaifceriaal bestand
is tegen een lucht- of gasdruk
van 120 kilo per vierkante deci
meter en temperaturen tot 1750
graden Celsius. Er zijn nu expe
rimenten aan de gang om de
bruikbaarheid van het materiaal
in de tropen en in de poolgebie
den vast te stellen.
Proeven hebben al laten zien
dat het polyester-hars onder nor
male weersomstandigheden in on
geveer 15 minuten keihard wordt.
Bij slecht weer en abnormale
temperaturen duurt het ongeveer
een uur.
ggp»
■s -■■■■.
«s-
i 3sMaE3MB»
(Van een onzer verslagge
MIDDELBURG - De 750 ja;
stad Middelburg vecht op he
blik tegen Het verlies van ee
aantal „monumentale" pan
de binnenstad. Door gebr<
geld kunnen vele kostbare
huizen niet gerestaureerd v,
„Indien niet tijdig en op
schaal kan worden ingegref:
een aantal van deze pand.
herroepelijk verloren gaar
luidt de noodkreet van burg.
ter en wethouders van Midd
in een dezer dagen verschen
ta over de ruimtelijke ontwik
en de bouwnijverheid in de
se hoofdstad.
Burgemeester en wethouders
de nieuwe minister van cultu.
creatie en maatschappelijk wei
een onderhoud vragen. Zij zij
Plan bij de minister krachtig t
ten voor een ruimer subsidiebei
het stuk van de restauratie
historisch oogpunt belangrijke
Vorig jaar augustus hebben
meester en wethouders van
burg een soortgelijk verzoek
tot de toenmalige minister van
mr. Vrolijk. Het is echter no.
een gesprek met deze minister
toen.
Op de monumentenlijst van
burg komen ongeveer 1100 p
voor. Op een enkele uitzondert
