KEUS GEMAAKT VOOR CENTRAAL SORTEREN Praktijk tilt zwaar aan kleine kisten FRUITTELER IN ZEEUWSCH- VLAANDEREN IS GEEN DOE-HET- ZELVER 1967 44245 lings-installatie VEILINGNUMMER TERNEUZEN DAGBLAD DE STEM Waarom, centraal? Stapelkist ER WORDT NIET MEER GESJOUWD Meer Revolutionair MEENEEMSTAPELAAR VOORDELEN TEVREDENHEID Het centraal sorteren staat de laatste tijd weer erg in de belangstelling. Vooral van veilingzijde dus van de organisatie die voor de afzet van het fruit zorgt wordt de nadruk gelegd op het belang van centraal sorteren door de veilingpakstations. Het belang van centraal sorteren wordt door de fruitteler nog niet overal even goed erkend, betgeen blijkt uit de grote verschillen in het percentage centraal sorteren in diverse streken van ons land. Percentage van veilingaanvoer, dat centraal werd gesorteerd: Jaar 1965/66. Landelijk 22%. Zeeuwsch-Vlaanderen 90%. Noord-Holland 28%. Provincie Utrecht 9%. Betuwe 13%. Heel Zeeland 41%. Wat is het belang van centraal sorteren voor de fruitteler en in hoeverre heeft invoering van stapelkisten hierop invloed? In het onderstaande zal hierop nader worden ingegaan. In het algemeen is de Nederlandse tuinder gewend, alle handelingen die er aan de door hem geteelde produkten moeten gebeuren zelf te doen. De Nederlandse 'tuinder is een „doe-het-zelver" bij uitstek in de goede betekenis van het woord. De fruitteler wijkt van dit beeld weinig af, want hij plant zelf zijn bomen (soms door hemzelf opgekweekt), hij snoeit en spuit zelf en verzorgt zelf de grondbewerking. De oogst voert hij zelf uit, waarna hij thuis bewaart en het fruit vervolgens zelf sorteert. Is dat gedaan dan brengt hij het produkt zelf naar de veiling, maar verkoopt het soms zelf nog liever zo uit de hand aan de handel. Aan het einde van het jaar komt hij dan tot de conclcsie dat wat hij zelf allemaal had willen doen (windscherm snoeien, draineren, machine-onderhoud) niet allemaal is klaargekomen, maar dat gebeurt dan een volgend jaar. De fruitteler dient dus alles te zijn, een goede teler, een goede organisator, een goede koel-technicus, een goede sorteerder, een goed monteur, vrachtrijder, handelaar en een goede boekhouder. Niemand zal willen beweren dat hij al deze eigenschappen bezit, maar evenmin willen toegeven dat een ander sommige van genoemde taken beter kan verrichten. Wat de fruitteler in de eerste plaats moet zijn is teler, want teelt hij geen goed fruit dan zijn alle andere eigenschappen overbodig. Redenen om het fruit centraal te laten sorteren zijn dan ook: de teler behoeft zich. niet te bekwamen in het sorteren, het pakstation is hierin gespecialiseerd; de teler behoeft geen personeel aan te houden of aan te trekken om in de winter sorteerwerk te laten verrichten; de teler behoeft niet zijn snoeiwerk te onderbreken om te gaan sorteren; de teler behoeft geen sorteerruimte te hebben waar maar gedurende korte tijd per jaar in wordt gewerkt; de teler behoeft geen sorteermachine te hebben die maar weinig uren maakt en reeds snel economisch verouderd is; de teler behoeft niet meer zelf te koelen om zodoende het fruit zo dicht mogelijk bij de sorteermachine te hebben; de teler is in staat om mee te doen aan het poolsysteem, hij hoeft niet meer zijn kleine partij afzonderlijk op de veiling aan te bieden; het fruit wordt gesorteerd volgens de normen waarop ieders fruit is gesorteerd, zodat de teler niet de kans loopt het te goed of tè slecht te hebben gedaan; zijn fruit wordt op tijd gesorteerd, waardoor de kans op kwaliteitsachteruitgang kleiner is; de teler behoeft niet in jaren met topoogsten of in drukke perioden toch een beroep op het pakstation te doen, om dan te constateren dat het pakstation deze plotselinge stijging in sorteerwerk niet aan kan en schade aan het fruit ontstaat. De teler van zijn kant heeft argumenten waarom hij liever thuis sorteerd: de teler vindt dat hij beter sorteert dan in het pakstation; de teler heeft nu eenmaal een sorteermachine en een gebouw beschikbaar; de teler kan bij slecht weer deze „verloren" uren aan sorteren besteden; de teler kan thuis gesorteerd fruit gemakkelijk uit de hand verkopen; de teler vindt de sorteerkosten van het pakstation te hoog. Wegen wij echter de genoemde factoren tegen elkaar af dan vallen de meeste voordelen van zelf sorteren weg tegen de voordelen van het centraal sorteren. De lagere sorteerkosten welke de teler meent te hebben lijken reëel, doch zijn het eigenlijk niet. Veel telers rekenen alleen rente en afschrijving van machine en gebouwen waarneer hen dit goed uitkomt en houden voornamelijk rekening met de gemaakte sorteeruren. Deze worden op hun beurt niet hoog gewaardeerd omdat het toch veelal verregende uren zijn. Wij zijn geneigd hier te stellen dat de gemiddelde sorteerkosten van fruitteler en pakstation ongeveer gelijk liggen. Er blijven dan zoveel argumenten over in het voordeel van centraal sorteren dat men over deze stap niet lang behoeft te twijfelen. De invoering van dé stapelkist zal noodgedwongen aan het zelf sorteren van vele fruittelers een einde maken. Wil men profiteren van de voordelen welke het stapelkistensysteem biedt (kostprijs verlagende invloed voornamelijk bij het transport en de opslag) dan zal men niet meer zelf kunnen sorteren. Het zelf koelen van stapelkisten is vrijwel onmogelijk voor het gemiddelde Nederlandse fruitbedrijf dat reeds beschikt over koelruimte. De veranderingen aan de koelcellen en de aanschaf van hefapparatuur, waterdumper en een drooginrichting zijn dermate kostbaar dat de fruitteler hiertoe niet zal overgaan. Veel mogelijkheden tot. improviseren zijn hier niet, zodat in sommige gebieden van ons land het centraal koelen en sorteren sterk zal moeten toenemen. Andersom kan men stellen dat de stapeüteist weinig kans van slagen heeft in die gebieden waar men niet berêid is over te gaan op centraal koelen en sorteren. Geen wonder dan ook dat in het gebied Zeeuwsch-Vlaanderen tnet zijn zeer hoge percentage centraal vervoer, centraal koelen, centraal sorteren en het goed functionerende poolsysteem de stapelkist zo'n kans heeft gekregen en het afgelopen seizoen heeft bewezen arbeids- en kostenbesparend te werken. Dat is ook de reden dat in Terneuzen zo'n nieuwe moderne veiling kon verrijzen. Da fruittelers in Zeeuwsch-Vlaanderen bepalen en beperken zich tot het telen van goed fruit van een gering aantal moderne rassen en laten alle andere taken aan de daarop geheel ingestelde veiling over. P. VAN LOOKEREN CAMPAGNE Instituut voor tuinbouwtechniek, Wageningen. Iets doen «onder er geld voor te ontvangen, kunnen slechts weinigen lange tijd volhouden zonder het te voelen. Voor de meesten Is het een bezigheid, die samengaat met opofferingen op een ander gebied. Hoewel er tegen liefdadigheid geen enkel bezwaar bestaat integendeel, het kan noodzakelijk zijn moet toch de redelijkheid steeds in het oog worden gehouden. Neem nu b.v. eens het transport van fruit op de bedrijven en naar de veiling. Grotendeels worden hiervoor kleine kisten gebruikt. Het is moeizaam werk, want de kisten moeten met de hand stuk voor stuk worden opgetild, verplaatst en wegggezet. Eenzelfde kist moet deze handelingen vele malen ondergaan voordat zij in de fustloods van de veiling een rustplaats vindt. Er wordt veel gesjouwd waardoor de handel niet bereid is een cent méér te betalen. Hoe vaak ook een kist wordt opgetild en neergezet, het fruit wordt niet meer waard. Eerder minder, want iedere keer als een kist moet worden verplaatst is er een kans op beschadiging. Het gesjouw ieder jaar weer is dus eigenlijk een vorm van liefdadigheid, waarmee vaak de beste krachten op het bedrijf bezig zijn. En wie sjouwt kan niets anders doen. Het transport en zeker wanneer hiervoor handkracht wordt gebruikt, is een aanslag op de geldbeurs en de rug. Daarom moet het tot het strikt noodzakelijke worden beperkt. Het lossen van oen vrachtwagen met behulp van een mecneemstapelaar. Dat de praktijk zwaar tilt aan kleine kisten, blijkt uit de belangstelling voor verbeteringen. Het is niet voor niets dat de klemsteekwagen een algemeen ingeburgerd transportmiddel is geworden. In plaats van één kist, kunnen hiermede meerdere kisten tegelijk worden opgetild en neer gezet. Een belangrijke arbeidsbesparing en verlichting van het werk. Voor het stapelen van meerdere kisten tegelijk, zijn enige jaren geleden de stapelaars in de handel gekomen, waardoor het kistje voor 'kistje stapelen in het koelhuis kon worden uitgeschakeld. Er is dus een ontwikkeling naar grotere een heden, waaraan iedere fruitteler zonder hoge kosten kan deelnemen. Een lage fruitwagen met loopplank en een klemsteekwagen waren en zijn nog steeds voor vele telers de middelen om het vermoeiende optillen en neerzetten te be perken. Bij dit systeem moet alleen.het laden van de wagen in de boomgaard en van de vrachtwagen nog met de hand gebeuren. De veilingen pasten zich bij de grotere transporteenheden aan door de bouw van los- en laadperrons, waardoor met de klemsteekwagen op de vrachtwagen kon worden gereden. Een mens wil echter meer. Men zou dit kunnen betreuren. Een feit is dat wanneer men het gemak heeft beproefd van het optillen en neerzetten van 5 kisten tegelijk, men de vraag gaat stellen of dit niet met meer kisten tegelijk kan „Ja", zei men van de kant van de veiling, waar men veel heil zag in een verdere ontwikkeling, De meeste fruittelers waren al tevreden met hun klemsteekwagen. Op de veilingen verschenen echter de vorktrucks en de stapelborden (pallettenl. Stapelborden zijn vloertjes, die met een hefapparaat kunnen worden opgetild en weggezet. Staan op een stapelbord 30 kisten, dan is de arbeids besparing t.o.v. het kist voor kist optillen en neerzetten duidelijk. Tegenover 6 ritten met een klemsteekwagen staat 1 rit met een stapelbord. Deze ontwikkeling naar een grotere eenheid bracht een grotere investering met zich mede, die op de veilin- kon worden goedgemaakt door de arbeids besparing. De belangrijke investering is een reden dat de ontwikkeling naar stapel borden minder uitgegaan is van de teler dan van de veiling Bovendien was in het beginstadium nog geen geschikte hefapparatuur beschikbaar voor de bedrijven. Toen hefmasten en hefvorken op de bedrijven hun intrede deck kon ook daar van de voordelen van grotere eenheden worden geprofiteerd. Wanneer de kisten n.l. eenmaal op een stapelbord staan, behoeft men er niet meer met de handen aan te komen. Alle transporthandelmgen worden dan door de nermast of hefvork uitgevoerd. In Zeeuwsch-Vlaanderen is men niet hii het stapelbord met 30 kisten bleven stil staan. Het stapelbord is wel een belangrijke verbetering maar nog niet ideaal. Het moet nog kist voor kist worden beladen en gelost, hetgeen met de hand moet gebeuren. Zou een groot aantal kleine kisten door een grote kist worden vervangen, dan zal het handtransport kunnen worden uitgeschakeld. De grotere eenheden zouden eenvoudiger in de boomgaard kunnen worden gebracht, goedkoper in aanschaffing zijn en minder ruimte in beslag nemen. In een koelhuis zou meer fruit kunnen worden opgeslagen. Grote kisten zouden volgens buitenlandse ervaringen goedkoper in exploitatie zijn dan kleine kisten. Minder onderhoud, een eenvoudiger administratie en minder zoekraken van de kisten, worden als voor delen opgesomd door hen. die al jaren met de grote eenheden werken. Onderzoe kingen toonden aan dat een grote kist niet meer beschadiging gaf dan een kleine kist. Een ruwe behandeling, zoals dit nog wel eens bij kleine kisten voorkomt, is aanzienlijker moeilijker geworden. Al deze overwegingen en ervaringen hebben geleid tot de ontwikkeling en uit gebreide toepassing van de stapelkist. Een stapelkist is een kist op een stapel bord waarin ongeveer 320 kg fruit kan. Jaren geleden is men in het buitenland reeds met stapelkisten begonnen. In het afgelopen jaar is men in Zeeuwsch- Vlaanderen er op grote schaal toe overgegaan, een primeur voor Nederland Het is niet overdreven wanneer in Amerikaanse fruitteeltbladen wordt ge schreven dat de stapelkist voor de fruitteelt de meest revolutionaire verande ring is van na de oorlog De invoering van de stapelkist betekent niets meer en niets minder dan de totale mechanisatie van het transport, een uitschakeling van het zware transportwerk. De fruit- telèr kan meer aandacht en tijd aan de pluk besteden, terwijl op de veiling, zo wel in koelhuis als bij de sorteermachine gemakkelijker kan worden gewerkt. Stapelkisten maken het werk menselijker Dit is belangrijk voor de toekomst, waarin de mensen steeds minder bereid zullen zijn met kisten heen en weer te sjouwen en gemechaniseerde arbeid hoger zal worden gewaardeerd. Dat lichter werk op prijs wordt gesteld, bleek in het afgelopen seizoen op enige bedrijven. Na een paar dagen werken met stapelkisten was men daar slechts met moeite tot het werken met kleine kisten te krijgen. Is het stapel kistensysteem reeds volmaakt? Zeker niet. Er blijven nog wensen voor een ge makkelijker verplaatsing van de kisten tussen de rijen in de boomgaard Het uit rijden van de stapelkisten moet kunnen gebeuren zonder van de rijen een door trekkerwielen omgewoeld slagveld te maken In percelen met lage produktie en bij meerdere malen plukken in een rij moeten de loopafstanden naar de stapelkist zodanig zijn, dat men niet het gevoel heeft met de „vierdaagse" mee te doen. Gezien de vele voordelen van de stapelkist is het de moeite waard aan de oplossing van de moeilijkheden te werken. De mensen In vrijwel alle bedrijfstakken bestaan er transportproblemen. Niet in het minst is in de fruitteelt het transport van fruit een groot probleem. Dit komt doordat het optillen, versjouwen en neerzetten van fruitkisten bestaat pit zwaar handwerk, dat tevens veel tijd kost. Bovendien moet het transport zeer zorgvuldig plaatsvinden om de tere kwaliteitsvruchten zonder beschadiging bij de consument te brengen. Om dit te bereiken wordt allerwegen gezocht naar methoden om het transport van fruit gemakkelijk, snel en zonder beschadiging te doen plaatsvinden. Laten we eens bezien op welke wijze het vervoer van fruit in vele Nederlandse fruitcentra plaatsvindt. Daarbij beperken we ons tot het fruittransport van de individuele fruitteeltbedrijven naar de veiling. Van oudsher vervoeren vele Nederlandse fruittelers zelf hun fruit naar de veiling. Voor dit doel worden, afhankelijk van de afstanden van het fruitbedrijf naar de veiling, alle mogelijke vervoermiddelen ingeschakeld. Hierbij wordt gebruik gemaakt van bakfietsen, kleine mechanisch voortbewogen wagentjes, paard en wagen en tractoren met aanhangwagens. Daarnaast worden, vooral voor grotere afstanden, vrachtrijders en bodendiensten bij het fruitvervoer ingeschakeld. In vrijwel alle gevallen worden deze wagens en vrachtauto's door 2 a 3 personen, kist hebben zich wel voor veel minder be langrijke zaken ingezet Bij de verdere ontwikkeling van de stapelkist zullen dan ook het onderzoek èn de vindingrijk heid van de teler voor de onmisbare begeleiding moeten zorgen. De ontwikkeling van „kist voor kist" optillen via de klemsteekwagen en het stapelbord naar de stapelkist, is nog vrij snel gegaan in Zeeuwsch-Vlaanderen. Dit is te danken aan de centrale voorzieningen op het gebied van bewaring, sortering en afzet en de grote omvang, waarmee hiervan wordt gebruik gemaakt. Door deze voorzieningen kan de veiling haar leden inderdaad tot steun zijn bij de ontwikkeling naar grotere eenheden. Zonder deze steun zouden de telers niet veel verder kunnen komen dan transporteenheden van 5 kisten Stapelborden en stapelkisten vergen grote investeringen, die de teler, wanneer hij in alles alleen zou staan, nooit zou kunnen doen. Hij zou dan niet alleen staan voor de aanschaffing van stapelborden, stapel kisten en hefapparatuur het aanbrengen van een erfverharding, maar ook voor de aanpassing van de bedrijfsgebouwen. Dit laatste is geen geringe opgave Door verschuiving van investeringen van het bedrijf naar de veiling, is het zowel voor gróte als kleine bedrijven mogelijk geworden deel te nemen aan de nieuwsi ontwikkelingen op het gebied van het transport. Dat hiervoor, door de veiling- nieuwbouw, het getij steeds gunstig is geweest, zal iedereen verheugen die het goed meent met de fruitteelt in Zeeuwsch Vlaanderen. Drs. H K. KRIJGSMAN. Instituut voor tuinbouw techniek, Wageningen. De mecneemstapelaar kan op eenvoudige manier aan de vrachtwagen worden bevestigd. voor kist, met de hand geladen. Eenieder begrijpt dat deze vorm van fruittransport voor de gezamenlijke individuele vervoerders zeer veel tijd kost. Naast de laad-, rij- en. lostijd door meerdere personen treden er veelvuldig lange wachttijden op. Om het lossen te vergemakkelijken werden hier en daar loskuilen of losperrons aangelegd. Men kon dan vanaf de vrachtauto of wagen met steekwagentjes het fruit op de juiste plaats in de veiling rijden. Toch bleef alles handwerk met de kans op beschadiging van het produkt. Ook in Zeeuwsch-Vlaanderen vond tot voor kort het fruittransport plaats met vrachtauto's die met de hand werden geladen en aan het losperron met steekwagens werden gelost, met alle reeds genoemde bezwaren. Mede door het feit dat de fruitteelt veel voorkomt op zwaar gemechaniseerde landbouwbedrijven, was men ervan overtuigd dat op deze wijze niet kon worden doorgegaan. Er werd gezocht naar een efficiënte wijze van transport. Door de nieuwbouw van het veilingcomplex te Terneuzen werd het mogelijk om nieuwe wegen in te slaan. In nauwe samenwerking met leden en vervoerders werden diverse mogelijkheden overwogen. Besloten werd over te gaan naar een volmechaniscli transportsysteem, gebaseerd op stapelbordcn en stapelkisten. Een kleine vorkheftruck werd aan de vrachtauto's gekoppeld om op de fruitteeltbedrijven stapelborden en stapelkisten met fruit te laden. Het aan- en* afkoppelen van deze vorkhef truck. een zogenaamde „meeneemstapelaar", vindt in een minimum van tijd op zeer eenvoudige wijze plaats. De meeneem stapelaar steekt de vorken in gaten, aan gebracht in chassis-balken, aan de achterzijde van de vrachtauto en trekt zichzelf aan de vrachtauto omhoog. Op deze wijze wordt de meeneemstapelaar naar en van de bedrijven meegevoerd. Op de bedrijven verricht nu de meeneem stapelaar al het zware laadwerk. Door een druk op de knop worden lasten van 1000 kg elektrisch-mechanisch opgetild en voort bewogen.* Tevens kan aan de veiling met behulp van een meeneemstapelaar worden gelost. Eventueel kunnen twee vrachtauto's door een goede onderlinge samenwerking volstaan met één meeneemstapelaar. Onderweg wordt dan door de reeds geladen vrachtaut' de meeneemstapelaar aan de ledige vracht auto gekoppeld. Een vorkheftruck lost in dit geval op de veiling de vrachtwagens. De vorktrucks hebben nu de taak van het aad- en losperron overgenomen, Uiteraard vraagt deze mechanische wijze van transport de nodige aanpassing van 'ruittelers, vervoerders en veiling. De 'ruittelers dienen er voor te zorgen dat o uin bedrijf mechanisch kan worden geladen Om dit mogelijk te maken, moet een ver- larde oppervlakte op het erf gecreëerd worden. Op deze erfverharding wordt het te vervoeren fruit op stapelborden of in stapelkisten neergezet. Dit vindt plaats met hydraulisch bediende hefmasten die op de tractoren zijn gebouwd. Verder dienen de vrachtauto's aan deze transportmethode te worden aangepast, terwijl de chauffeur de nodige routine moet verkrijgen bij het laden en lossen. Tevens moet de veiling zich instellen op een goede ontvangst van het fruit. Na één jaar ervaring bleken pas de grote voordelen, verbonden aan het mechanisch transportsysteem. De fruitteler bespaart nu 100 procent op arbeid, doordat hij niet meer met het personeel kist voor kist op de vrachtauto moet plaatsen. Dit komt de fruitteler goed van pas, want hij moet zorgen dat er in deze periode zoveel mogelijk geplukt wordt. Bovendien kan de vrachtrijder nu elk moment het fruit laden, zelfs in plaats van zoals het voorheen was, op zeer ongelegen tijden voor de fruitteler of het personeel. Voor de vrachtrijder ontstaan er nu geen wachttijden meer. Geheel alleen plaatst hij de stapelborden of stapelkisten met de meeneemstapelaar op de vrachtauto. Ook voor hem betekent dit tijdwinst. Per dag kan nu ongeveer 25 procent meer fruit naar de veiling worden vervoerd. Daarbij komt dat de vrachtautochauffeur, in plaats van geradbraakt zoals voorheen, 's avonds niet abnormaal vermoeid is. Zonder bezwaar vervoert hij hierdoor ook in de avonduren nog fruit naar de veiling. Hij kan immers, op de veiling gekomen, ook alleen lossen. Verder betekent het centrale vervoer voor de veiling een besparing aan tijd en een vereenvoudiging van de bedrijfsorganisatie. Nu komt het fruit consequent op stapel borden of stapelkisten op de veiling. In vergelijking met eigen vervoer door vele individuele fruittelers komt het fruit met een zekere regelmaat, zonder arbeids- pieken, aan de veiling. Bovendien kan op deze wijze de aanvoerruimte in het veilinggebouw veel kleiner zijn. In plaats van vele werknemers plaatst nu één heftruck alle fruit in de bewaarcellen of bij de sorteermachine. U begrijpt dat alle partijen tevreden zijn over het centrale vervoer Uiteraard zijn er naast de voordelen ook nog wel wensen en een verdere aanpassing zal in de toekomst nodig zijn. Kort geleden is in Terneuzen het besluit genomen dat alle lege kisten eveneens op bovengenoemde wijze mechanisch zullen worden vervoerd. Getracht zal worden het lege fust reeds vóór de drukke oogst- en transporttijd naar de bedrijven te vervoeren. Dit betekent dat hierdoor tijdens de drukke transportperiode meer fruit per vrachtauto naar de veiling kan worden vervoerd. De gezamenlijke voordelen komen uitein delijk ten goede aan de fruittelers. Zij zijn het die de totale kosten hiervoor betalen en hierbij is de veiling een verlengstuk van het eigen bedrijf. De Coöperatieve Vruchtenveiling te Terneuzen heeft bewezen dat in nauwe samenwerking met fruittelers en deskundigen het fruittransport op een efficiënte wijz, kan plaatsvinden. Wat dit betreft geeft zij het voorbeeld aan de overige fruit veilingen in Nederland. C. van de Vrie Rukstuinbouwconsulentschap Goes

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1967 | | pagina 21