Mindszenty: gevangene van zichzelf
KOPPIGE KARDINAAL WORDT WOENSDAG 75 JAAR
lentxadé
in veranderde wereld
GROEIEND VERLANGEN NAAR DE BIJBEL
Nieuwe katholieke vertaling
van O.T. uitstekend geslaagd
BEIDE PAASDAGEN
6E0PEND
Pehm
Opstand
Radiorede
KATHOLIEKE
BIJBELSTICHTING - BOXTEL
bloemen-envakantie
tentoonstelling.
van 13.00-22.30 uur
Als ambassade
gaat verhuizen
wat dan?
VERRIJKING
LITERAIR
AANMERKINGEN
PRESTATIE
Ook tweede Paasdag van 11 tot 5
Stijl I enmstQnding
VAN COOTHPLEIN 12 BREDA
UITGAVEN VAN DE
'alle uitgaven
verkrijgbaar bij de boekhandel
31 DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 25 MAART 1967
STANDAARDUITGAVE
met uitgebreide
inleidingen
en aantekeningen,
linnen band.
Formaat 19.5 x 12.5 cm,
784 pagina's
f 12,90
GEZINSUITGAVE
volledige tekst
met korte inleidingen
en beknopte
aantekeningen,
kunstlederen band.
Formaat 18 x 12 cm,
718 pagina's
6,50
KERKBOEKUITGAVE
volledige tekst
met korte inleidingen
en beknopte
aantekeningen.
Bijlage met vaste
gebeden H. Mis.
Leeslint en soepele
plastic band.
Formaat 15 x 9 cm,
718 pagina's
f 6,90
HET OUDE TESTAMENT
Deel I (Pentateuch)
Indeling, omvang en intekenprijs zijn als volgt
vastgesteld
f 13,90
f 12,25
f 12,75
f 19,90
f21,20
f 80,—
f 15,50
1. De Pentateuch 438 pag.
2. Jozué - Koningen 358 pag.
3. Kronieken - Esther 394 pag,
4. Job-Ecclesiasticus 602 pag.
5. De Profeten 706 pag.
Samen ongeveer 2.500 pagina's,
totale intekenprijs
Prijs deel I afzonderlijk
„LEZENAAR'MJITGAVE
volledige tekst
Nieuwe Testament, als
voorleesboek bij
Eucharistieviering,
speciale tekstindeling,
grote duidelijke letter,
gebonden in kunstleder,
goud op snee.
Formaat 30 x 22 x 4.5 cm,
800 pagina'a
69,50
BIJBELGEDEELTEN
in geheel nieuwe
bewerking door
prof. dr W. Grossouw.
De Eerste Brief van
Johannes, 36 pagina's
f 1.-
De Brief van Paulus aan
de Galaten, 70 pagina's
f 1,80
Kardinaal Mindszenty, zoals de
Hongaren hem kort na zijn be
vrijding op het televisiescherm za
gen. De toespraak die hy toen hield
heeft mogeiyk het latere probleem-
Mindszenty vergroot.
Groot was de vreugde In geheel
Hongarije toen de opstandelingen
de prelaat uit de gevangenis be
vrijdden.
(ADVERTENTIES)
ïn Ahoy' Rotterdam op Heliport bij Hofplein
t/m 27 maart
Toegangsprijs f2.- Kinderen f 1.25
(Van een onzer redacteuren)
BOEDAPEST Het z|jn eigenlek alleen nog maar de toeristen, die in Boedapest
belangstelling tonen voor het grauwe, eentonige gebouw aan het Vrijheidsplein,
waarop de Amerikaanse vlag wappert: de Amerikaanse ambassade. En onuitge
sproken blijft de opmerking: „Dus daar woont...." Daar woont inderdaad kardinaal
Mindszenty. Een gevangene aan het Vrijheidsplein sedert de trieste dagen van de
Hongaarse revolutie in 1956. Een vrijwillige gevangene. Een koppige gevangene.
Een Hongaar, die alles liever doet en alles liever verduurt dan datgene op te geven,
wat hij voor zijn rechten houdt. Die in de afgelopen jaren hardnekkig is blijven
weigeren het Amerikaanse eiland in de stad te verlaten, wanneer hy niet volledig
in zijn rechten wordt hersteld. Die „nee" gezegd moet hebben op voorstellen uit
Rome. Die zeker „nee" gezegd heeft tegen de Hongaarse regering. En die ondanks
het martelaars-aureool dat hem omgeeft, voor de Amerikanen een bijzonder moei
lijke figuur is geworden.
af van het Westhongaarse dorpje waar
hij geboren werd: Csehimindszent. Jo
zef Pehm werd in 1915 priester ge
wijd en een jaar later (hij was toen
kapelaan in Felsopaty) verscheen zijn
boek „De moeder", dat in vele talen
zou worden vertaald.
De' literair begaafde jonge priester
kreeg vrij spoedig een andere taak:
hij werd godsdienstleraar in Zalagers-
zeg. Daar begon eigenlijk zijn „politie
ke'' geschiedenis: tijdens een toe
spraak van een communist op het
marktplein in de dagen van de rode
revolutie in 1919 overstemde hij de
spreker door het bidden van het Ange
lus en de menigte, die naar de rode
rede had geluisterd bad met hem mee
en liet na het gebed de spreker een
zaam en alleen op het marktplein. Na
deze gebeurtenis gingen in het leven
van' Jozef Pehm voor het eerst de ge-^
vangenisdeuren achter hem dicht vaii-
wege zijn strijd tegen het communis
me.
Na zijn vrijlating werd hij benoemd
tot pastoor in Zalagerszeg, waar zijn
werk vooral de jeugd ging gelden. Hij
spande, zich in voor de katholieke pers
in Hongarije en schuwde de strijd om
sociale rechtvaardigheid allerminst.
Paus Pius verleende hem de prelaats-
titel.
De macht van zijn tegenstanders im
poneerde Mindszenty nooit: hij pro
testeerde tegen het uitroeien van de
joden, toen de nazi's aan het bewind
waren, hij protesteerde tegen de on
menselijke behandeling van nazi's toen
de oorlog voorbij was. Maar zijn mach
tigste tegenstander zou hij nog latei-
ontmoeten.
In 1944 werd Mindszenty bisschop
van Vezprem. Hij werd in datzelfde
jaar gevangen genomen door de nazi's
maar door oprukkende Russische troe
pen bevrijd. Vanaf dat ogenblik ging
zijn weg in de hiërarchie van de Kerk
snel omhoog: in 1945 werd hij aarts
bisschop van Esztergom. In februari
van het jaar daarop werd hij door Pius
XI tot het kardinalaat geroepen.
De nieuwe macht dei communisten
werd in datzelfde jaar 1946 voor het
eerst hard voelbaar. Grootgrondbezit
ters (de Kerk in Hongarije was een
der grootsten) werden door hun bezit
vervallen verklaard. De Kerk verloor
haar voornaamste inkomstenbron. Mind
szenty protesteerde. 3000 katholie^
ke scholen werden gesloten. Mindszen
ty verzette zich. Kloosterorden werden
opgeheven, kerken gesloten, priesters
gearresteerd. Mindszenty was er mach
teloos tegen. Maar in zijn predikaties
en redevoeringen bleef' hij het onrecht
bestrijden. Voor de Hongaarse auto
riteiten was er maar een manier om
hem tot zwijgen te brengen: zijn ar
restatie. Op tweede kerstdag 1948 was
het zover. Weer belandde Mindszenty
in de gevangenis, alleprotesten uit de
westelijke wereld ten spijt.
De tijd heeft veel uitgevaagd van de
beroemde opstand. Niet Mindszenty.
Hij wil zich niet laten uitvagen. Op
29 maart zal hij in de vertrekken, die
hem door de Amerikaanse regering als
verblijf zijn gegeven, zijn 75e verjaar
dag vieren. Misschien dat op die dag
de Hongaren wat meer en met andere
ogen kijken naar het grijze huis „waar
hij dus woont". De Hongaren kijken
er namelijk niet zoveel naar. Het
zijn alleen de toeristen, die wat extra
belangstelling tonen voor het gebouw,
achter de ramen waarvan „je hem wel
eens zien kunt". De Hongaren zijn er
aan gewend. Het is nu eenmaal zo.
En het heeft er de schijn van, dat
het voorlopig ook zo zal blijven. Want
de jongste gesprekken tussen het Va-
ticaan en Boedapest zijn niet bijster
gelukkig verlopen.
Nog altijd is kardinaal Mindszenty
hoofd van de Hongaarse kerk, maar
sedert de dag, waarop hij in november
1956 het Amerikaanse ambassadeter
rein betrad, heeft hij er geen contact
meer mee. Hij heeft overigens zeer
weinig contacten met de buitenwereld.
Buiten: dat is voor hem alleen nog
maar de tuin van de ambassade, waar
hij wel eens wandelt in gezelschap van
een lid van de ambassadestaf. Dat was
tot aan haar dood ook zijn moeder, die
hem af en toe kwam bezoeken. Dat
is af en toe ook nog kardinaal Kö-
nig van Wenen, Tie voor hem eigen
lijk nog het enige „grote" contactpunt
is met de Kerk.
Ieder bezoek dat kardinaal Könïg
aan de Amerikaanse ambassade in
Boedapest brengt is aanleiding tot
nieuwe geruchten rond de gevangen
kardinaal. Maar geruchten, dat hij de
ambassade zou verlaten, zijn telkens
opnieuw ongegrond gebleken. Ook bij
het concordaat, dat gesloten is tussen
de H. Stoel en de Hongaarse regering,
is voor de kwestie Mindszenty geen
oplossing gevonden. De kwestie ligt
pijnlijk voor alle betrokken partijen, en
er is eigenlijk maar één oplossing: dat
de kardinaal in verband met zijn vor
derende leeftijd zelf aan de paus om
ontslag zal vragen. Maar dat verwacht
niemand, Wie kan er invloed uitoefe
nen op deze kardinaal wanneer zelfs
de smeekbeden uit Rome afstuiten jp
zijn onveranderlijke eis: herstel in rech
ten'5 En wat zal van de kardinaal wor
den, wanneer de Amerikanen hun am
bassade gaan onderbrengen in 'n nieuw
gebouw, waarvoor de plannen al ge
reed zijn? Dé enige, die geen uitweg
zoekt uit al die vragen, is de kardinaal
zelf. Hij blijft uitkijken op het Vrijheids-
Pleln, waar nu al bijna elf jaar lang
Politiemannen zijn verblijf geen ogen
blik uit het oog verliezen.
Jozef kardinaal Mindszenty is de
zoon van de eenvoudige boerenfamilie
Pehm Als Jozef Pehm doorleefde hij
z(jn jeugd: de roemruchte naam Mind
szenty nam hij pas later aan, toen hij
zjjn eigen familienaam te Duits vond
klinken. Hij leidde zijn nieuwe naam
Het was in de dagen dat men nog wei
nig of niets gehuord had over her
senspoeling en over misdadige metho
den om een sterke man tot een gees
telijk wrak te maken. Toen Mindszen
ty terecht moest stain wegens „devie-
zensmokkel en samenzwering iegen de
staat" werd duidelijk, wat hersenspoe
ling was. Van de „ijzeren kardinaal"
was niet veel meer over. Als een suffe
gebroken man zat hij in de beklaag
denbank, alles toegevende wat men
hem ten laste legde
'Vervalste documenten, onbetrouwba
re getuigen en propaganda rondden het
beeld van het „monsterproces" af. De
openbare aanklager eiste de doodstraf.
Ze werd niet uitgesproken. Hongarije
had geen behoefte aan een martelaar.
Kardinaal Mindszenty kreeg levens
lang.
Hij verdween van het toneel maar
zijn naam bleef in de wereld leven.
Zeker ook in Hongarije, waar, naar
mate de tijd verstreek de oppositie te
gen het bloedige bewind van Rakosl
krachtiger en merkwaardiger werd.
Merkbaarder ook voor Mindszenty die in
1956 werd overgebracht naar een
zwaar bewaakt kasteel in Felsopeteny
in het noordoosten van het land. Zijn
gevangenschap werd daar lichter: hij
macht eindelijk weer eens naar de ra
dio luisteren. Hij mocht (communisti
sche) kranten lezen.
Deze „voorrechten" werden hem ont
nomen, toen in oktober 1956 de op
stand uitbrak. De communisten wilden
hem naar elders overbrengen, maar
ze waren te laat: opstandige militairen
bevrijdden de kardinaal op 30 oktober
en begeleidden hem naar Boedapest.
Na acht jaar was de kardinaal weer
bij zijn volk. In de hoofdstad werd hij
töegejuicht door grote menigten, te zij
ner ere. luidden de kerkklokken, voor
hem stak Boedapest de vlaggen uit
Op 3 november hield hij een radiorede,
waarin hij zei, dat de strijd eigenlijk
nog pas aan het begin stond. Èn dat
het volk zich één moest tonen in moei
lijke dagen, die er zeker zouden komen.
Ze kwamen sneller, dan de kardinaal
gedacht had. Enkele uren na zijn ra
diorede werd de Hongaarse opstand
neergeslagen door het Russische le
ger. In een anoniem telefoontje ver
zocht hem iemand naar het parlements
gebouw te komen. Het was een val
strik. Op het nippertje wist de kardi
naal aan zijn arrestatie te ontkomen
door naar de Amerikaanse ambassa
de te gaan: zijn vrijwillige gevangen- j
schap was begonnen.
Nog altijd is de vraag levend, of
kardinaal Mindszenty een ramp voor
Hongarije had kunnen voorkomen in
de dagen van de opstand. Of alles
misschien anders gelopen zou zijn, wan
neer de kardinaal het in die dagen op
had kunnen brengen contact te leggen
met de linkse anti-Russische krachten.
Maar de kardinaal dacht daartoe te
rechtlijnig. Een communist was voor
hem communist. Zelfs in die dagen kon
hij tegen alle tekenen des tijds in, niet
nalaten in zijn radiorede het herstel
van het privaat bezit aan te kondigen,
iets wat de angst van veel niet-katho-
lieke Hongaren voor een (te) machti
ge Roomse kerk opnieuw deed herle
ven.
Misschien zou het zelfs véél anders
zijn gelopen, als kardinaal Mindszen
ty zich de eerste dagen buiten de po
litiek had gehouden, zoals het Vaticaan
wilde. Een speciale afgevaardigde van
het Vaticaan was op weg naar Boeda
pest met instructies voor de kardi
naal, maar hij kwam te laat: hon
derd kilometer voor de Hongaarse
hoorde hij via de radio van zijn auto
de rede van Mindszenty en keerde te
rug.
Veel is sedert die dag In de wereld
en in de relaties tussen oost en west
veranderd. Hongarije werd in 1964 de
eerste staat achter het ijzeren gordijn
die een concordaat met het Vaticaan
sloot. Het heeft allemaal geen invloed
gehad op de houding van kardinaal
Mindszenty. Op 17 september i964
heeft de Hongaarse regering verklaard,
dat de kardinaal „ieder ogenblik het
land ongehinderd kan verlaten".
De kardinaal heeft het niet gewild.
De bijna 75-jarige prelaat blijft vast
houden aan zijn eis: eerherstel. En
dat is het enige waartoe Hongarije,
ondanks alles, niet bereid is.
(ADVERTENTIE)
Na een belofte van jaren is eindelijk het eerste deel verschenen van
een nieuwe katholieke vertaling van het Oude Testament. Het eerste
deel omvat de pentateuch of de vijf boeken van Mozes met de voorge
schiedenis van de mensheid en van Israël en een bundeling van Israels
wetten. Het algemeen groeiende verlangen naar de bijbel en het succes
van de Willibrordvertaling voor het Nieuwe Testament er ver
scheen dezer dagen in stilte een vijfde uitgave is voor de Katho
lieke Bijbelstichting een reden geworden 't Oude Testament op een
zelfde wijze „vernieuwd" uit te geven.
De veel gebruikte Petrus Canisius is
uit de tijd. De taal is nog niet verou
derd maar de oorspronkelijke tekst gaat
in de Canisiusbybel schuil achter ver
plaatsingen en verbeteringen, zelfs ach
ter een al te vlot Nederlands: men
vraagt tegenwoordig naar d'e oertekst
en wel onveranderd zoals hij in het
Hebreeuws voor ons ligt.
De nieuwe vertaling gaat bewust op
dit hedendaagse verlangen in. In opzet
volgt de nieuwe vertaling de commen-
tarenreeks van „Romen en zonen": de
„Boeken van het O.T.". Voor dit eerste
deel heeft men gebruik gemaakt van
de commentaren op Genesis (De Frai-
ne), Exodus (Te Stroete) en Leviticus
(Vink).
Er is veel werk nodig geweest om uit
deze uiteenlopende vertalingen een
eenheid te scheppen. Bij dit werk heeft
men twee literatoren uitgenodigd: G.
Wijdeveld en A. Westerlinck. De tekst
die nu voor ons ligt heeft twee voortref
felijke eigenschappen: hij leest aange
naam en geeft de grondtekst getrouw
weer. De vertaling is anders dan die
van het Nederlands Bijbelgenootschap,
moderner en iets vrijer wat woordschik
king betreft, maar dikwijls volledig
aanvaardbaar. Soms staat men even ver
wonderd over het „nieuwe" en bij na
der bezien moet men zeggen: „Dat is
het". Als God met Abraham vanuil
Mamre naar de Dode Zee wandelt, staat
er: „Zij zagen Sodom in de diepte lig
gen". Niet alleen geografisch maar ook
taalkundig is dit volkomen juist.
Het „niet begeren" uit de tien gebo
den luidt: „Gij zult uw zinnen niet zet
ten op". Het Hebreeuwse woord heeft
deze betekenis van „bezig zijn met",
„zijn aandacht schenken aan".
Het is altijd nog voorschrift, dat een
katholieke vertaling voetnoten moet
hebben. Meestal worden zij ervaren als
ballast. In de nieuwe vertaling zijn zij
zo gekozen dat zij een verrijking zijn
van het geheel en de tekst werkelijk
naar voren laten komen. Ook in de no
ten leeft de nieuwe visie van ons he
dendaagse geloof, soms aangenaam, s<»ms
wat overdreven aandoend. Zo wordt de
zonde voor de zondvloed modern uit
gedrukt met „een niet buigen naar Gods
liefdevolle heilswil". Bij de oude wet
van Mozes zou het woord wetsovertre
ding echt niet misplaatst geweest zijn
Het hedendaagse komt ook naar vo
ren wanneer „de stem van de Heer"
zonder meer wordt weergegeven met
„de donder", of als de „geest van God,
die over de wateren zweefde" vertaald
wordt met „een hevige wind, die de
wateren opjoeg". Na deze vertaling kan
de aanmerking over de fladderende vo
gel natuurlijk verdwijnen.
Literair gezien, is de nieuwe vertaling
in veel opzichten uitstekend geslaagd,
vooral in de sterk poëtische delen. Zo is
de wonderlijke zegen van Jacob over
zijn zonen ook in onze taal tot een mys
terieuze hymne geworden, waarin oude
beelden uit een grijs verleden opdoe
men en ons in hun oude „verschijning"
veel te zeggen hebben.
Naast de literaire kwaliteiten moet
ook de uitleg van moeilijke en betwiste
punten worden geprezen. Eindelijk is de
damp uit het paradijsverhaal vervangen
door de man met de putemmer. De een
heid van man en vrouw wordt weerge
geven met „volkomen een". De oerge-
schiedenis is gemakkelijker te verstaan.
Uittocht en tien geboden worden goed
gestitueerd. De lezer groeit naar een
goed verstaan toe.
Natuurlijk blijven er aanmerkingen. Was
het b.v. nodig zoveel vertrouwde na
men te veranderen? Had men in de oe
cumenische namenlijst de oude traditie
van de Septuagint, nota bene van twee
honderd jaar voor Christus, niet kunnen
handhaven? Waarom heeft Melchise-
dech de veranderingen wel overleefd?
Hij heet toch eigenlijk „Malki-Sedeq".
De verandering van Mamre in More
(Gen., 13, 18) is natuurlijk een vergis
sing? Waarom ook zo dikwijls gespro
ken met „jij" en „jou"?
EenZuidnederlander kent dit niet en
wenst dit niet. Is het bovendien wel
juist? Heeft b.v. Sara in de oosterse
verhoudingen Abraham mogen tutoye
ren? Soms roept de vertaling vraagte
kens op. Stond Adam volgens Gen. 3,6
lokaal naast Eva of was hij niet veel
meer dan metgezel naast haar? Ontving
Kaïn een merkteken? Of was het niet
veeleer een teken voor hem waardoor
hij zekerheid kreeg? De cohortatief
wordt erg vrij weergegeven. Is het ver
antwoord om Gen. 14,19 zonder voeg
woord te laten beginnen? Op zich bete
kent dit niet veel, maar dit voegwoord
verbiedt ons om 14, 18 b („daar hij
priester was van God Verheven") cau
saal met 19 („zegende Hij met deze
woorden....") te verhinden: als 14, 18b
causale betekenis heeft, moet dit verbon
den worden met 18a („en Melehisedek,
de koning van Salem, bood hem brood
en wijn aan, daar hij
De verklaring van de duizend jaren
als egn dag (blz. 22) en de oplossing
van het probleem 777 (blz. 23) zijn uit
de lucht gegrepen. De „werken" van
blz. 40 zijn nog niet aangepast aan de
daden uit de nieuwe vertaling yan
Jakobus.
Genoeg. Het zou onjuist zyn de vele
goede en gave eigenschappen door de
tailkritiek te verduisteren. Het geheel
is een ware prestatie. Verlangend zien
wy uit naar de volgende delen. Alleen
de prijs zou lager moeten zyn, veel la
ger. Heel het oude testament gaat in
deze uitgave ongeveer f 90 kosten. Kan
de Bijbelstichting hiervoor niet iets uit
denken, zoals de Protestantse Bybel-
stichtingen dat reeds hebben gedaan?
DR. MAG. V. DE LEEUW
bent u welkom om mooie meubelen te zien. Dekkers' Paasexpositie brengt een
keur van eiken antiek, dat het (juist ook in moderne huizen) zo geweldig doet/
Colonial, Ladderbach, Mechels en Oud-Hollands, 'n Subliem samenspel van
karaktersterke stijl, praktisch gebruik en gezelligheid, gekompleteerd met de
speelse charmes van de Lodewijken en de sfeervolle distinktie van de Empire
stijl in mahonie. Ook tweede Paasdag van 11 tot 5...
Onzemodelwoning-Drakensteinstraat17-pIanlJpelaar, is eveneens op tweede
Paasdag geopend.
trimt
Het proces tegen de kardinaal zijn bewakers riep in de geheie
hier als een gebroken man tussen wereld scherpe protesten op.
f
c_
