8-
N.V.
een rebel met a.o.w.
sding
aren
koopster
PAS HIERVOOR OP!
Koeien in
de school
van Kieviet
OP 64
VELDEN
Midden-Beemster
stond model voor
de tekeningen
Neosilvikrïn
OUD-LEERLINGE (80 JAAR) VERTELT:
Kieviets klas kreeg eertse lesing
hji# maf
www i
/armte nodig
^verwarming
IEFLAKEN n.v.
IDE
met losse
voel
op Zoom
sveer 20 jaar
\CO n.v.
nnemings-
I rijf
Op zolderkamer
Vee/ tegenstand
Kluitman zei: ja!
Bijzonder boek
Spelen op de dijk
liR l
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 25 MAART 1967
Jederland
uw tapijt
[lAANDEREN. Kan
eek netto.
IMHOUDING
BESLIST
JERZEKERD
lur. blad.
I
Largetijde
14
17
JlGAS 2500
■IGAS 3500
BIANCA
248,
268,—
298,—
225,—
245,—
295,—
(-abonnementen
Ui 1618 - AXEL
lolkstr. 18, Terneuzen
101150-3734
it per 1 mei 1967
I werkvoorbereiding
llculaties.
In aan bovens'
taand
PURMEREND De 78-jariffe
heer J. Dik, Zuiderweg 160 te
Zuid-Oost Beemster, noemt zich
zelf een Dik Trom-kenner. Hij
heeft diverse personen gekend
uit de Beemster, die model ston
den voor illustrator Braakensiek.
Joh. C. Kieviet beschrijft vaak de
gebeurtenissen rondom Dik Trom
op een marktplein. Volgens de
heer Dik moet dit het plein zijn
dat in het centrum van de Mid
den-Beemster ligt. Braakensiek,
gehuwd met mej. Kooiman uit
de Beemster, tekende de dikke
Dik op een paaltje zoals die er
nog tientallen zijn te vinden op
het marktplein.
„Als model voor vader Trom
nam Braakensiek mijn vader''
zegt Dik nu. „Slechts de bakke
baarden zijn er door Braakensiek
bij getekend. Andere figuren in
het boek lijken sprekend op
mensen die ik heb gekend, zoais
de moeder van Bruin Boon, bij
voorbeeld. Ik ben geboren in de
Beemster en zag die figuren des
tijds door het dorp lopen"
De goedlachse heer Dik vertelt
over de smederij over het win
keltje van vader Trom („dat is
nu in gebruik door de heer Brou
wer, groentehandelaar") en hij
wijst op de overkapping, de zgn.
travalje, waar de paarden ston
den om de hoeven te iaten be
slaan.
Wat er ook allemaal bijzonder
mag zijn aan Dik Trom, de heer
Dik heeft in ieder geval een bij
zonder geheugen.
(ADVERTENTIE)
1:.
Eerst komt roos... dan volgt
haaruitval... daarna verboomt
de hoofdhuid... en kaalheid is
het eind. Dit kunt u verwach
ten, als u niet bijtijds zorgt
v°or „bijvoeding" van de
hoofdhuid.
NEEM NEO-SILVIKRIN!
Silvikrin bevat in de juiste
verhouding alle 18 natuurlijke
opbouwstoffen, die ook uw
haar nodig heeft. Vandaar dat
niets zo helpt tegen roos en
haaruitval als Neo-Silvikrin!
6e biologische haarvoeding
Voor dagelijkse haarverzor-
ging is er Silvikrin Lotion
(met of zonder vet). Houdt
m het haar gezond en laat het
g gemakkelijk kappen.
DIK TROM
(Van onze verslaggever)
In 1891 schreef de 33-jarige onderwijzer Job. C. Kieviet op een
kleine zolderkamer in de woning onder één dak met de openbare
lagere school in Etersheim, een 100 inwoners tellend gehucht aan de
voet van de IJsselmeerdijk, dichtbij Oosthuizen, onder de rook van
Hoorn, zijn geesteskind Dik Trom.
Dik Trom was geen gewone jongen, het was een driedubbel dikke,
dekselse kwajongen die de harten van de Nederlandse jeugd stormer-
hand veroverde. „Dik Trom" wordt deze maand 75 jaar oud. In een
oplage van meer dan 800.000 exemplaren zijn de boeken in Nederland
verspreid. Dit geweldige succes is in de vaderlandse jeugdliteratuur
nimmer geëvenaard. Nog steeds gaan er met de regelmaat van een
goed geoliede klok nieuwe drukken naar de boekwinkels.
Uitgeverij Kluitman te Alkmaar, die in maart 1802 de moed had het
volgens de pedagogen van die tijd „verderfelijke kinderboek uit te
geven", verzorgd nog jaarlijks tienduizenden exemplaren. In totaal
zijn er van „Uit het leven van Dik Trom" 51 drukken verschenen. De
kwajongensstreken van het kleine baasje weten nog ieder kind te
boeien.
Etersheim, een verzameling boerde
rijen, kleine houten huisjes, een
bouwvallige kerk, wacht vredig op de
lente. Langs de smalle geasfalteerde
dorpsweg staat een oud gebouw, vroe
ger de school waar onderwijzer Joh.
C. Kieviet de kinderen van Etersheim
en Schardam het a-b-c leerde. De
openbare lagere school wordt nu als
boerderij gebruikt. In de eenklassige
school van meester Kieviet staan nu
twaalf koeien.
Waar in de wintermaanden van
1891-1892 de avonturen van de dek
selse Dik Trom werden voorgelezen
blaten nu pas geboren kalfjes. Vee
houder Houtman wijst met zijn ruwe
handen de plaats aan waar schrijver
Kieviet heeft gezeten, loopt naar
buiten en kijkt uit over het pleintje,
waarop Dik Trom tijdens een lesuur
in de jas van de schooljuf rondliep.
Joh. C. Kieviet, in 1858 te Haar
lemmermeer-Hoofddorp geboren als
zoon van een timmerman-aannemer
was allerminst tevreden over de
jeugdliteratuur, die toen op de markt
verscheen.
„Te bombastisch, te braaf". De on
derwijzer van Etersheim moest niets
hebben van brave Hendrikken en
sloot zich in de avonduren in zijn
zolderkamer op om Dik Trom op
papier tot leven te brengen.
Volgens zijn dochter, mevr. M. vai
Kemper-Kieviet uit Zeist, kwam haai
vader iedere avond met tien velletje
tekst, met de hand geschreven, naa
beneden om de avonturen van dikk-
Dik aan zijn kinderen voor te lezen
De volgende dag genoten de kinderei
van de school van de ten dele op fan
tasie en ten dele op waarheid bertis
tende kwajongensstreken van ziji
geesteskind.
Dik Trom was aan zijn opmars be
gonnen. Onderwijzer Kieviet noemd<
zichzelf de pionier van de jeugdlite
ratuur. Hij rekende af met brave
verhaaltjes, het was tekst die ver
haalde van kattekwaad, gepaard
gaande met gerechtigheid en daar
houden de kinderen van, aldus Kie
viet. In zijn pogingen Dik Trom in
boekvorm uit te geven ondervond de
onderwijzer nogal tegenstand. Peda
gogen vormden één front: men acht
te het onjuist dat de Nederlandse
jeugd zou worden geconfronteerd
met situaties waardoor het georden
de gezag bespottelijk gemaakt werd.
De sadistische neigingen van de kwa
jongen (in het boek stopte Dik in
zijn jonge jaren eens drie jonge
poesjes in een doofpot in de mening
dat ze het daar beter zouden hebben
dan bij hun moeder, de poesjes stier
ven door verstikking) vond men ver
derfelijk voor de jeugd.
Kieviets eigen generatie vond het
een lachwekkend boek, maar kinder
kenner Kieviet zette door Uitgevers
wezen hem de deur na het manus
cript te hebben gelezen en ten einde
raad kwam hij via een vriend bij
uitgeverij Kluitman in Alkmaar te
recht.
De grootvader van de huidige direc
teur zag er aanvankelijk ook geen
brood in, maar liet zich tenslotte ver
murwen. Het boek zag ln maart 1892
het licht. Dik Trom presenteerde zich
aan de jeugd. Maar het werd een te-
I leurstelling voor Kieviet en Kluit
man! Het scheen de kinderen niet te
pakken, er bestond voor het boek
geen belangstelling. Kluitman gaf
toen de bekende illustrator Braaken
siek opdracht het boek te verluchten
met tekeningen. Pas daarna begon de
triomftocht van de driedubbel dikke
jongen, eerst langzaam, maar later in
een niet te stuiten sneltreinvaart.
Kieviet ontving van uitgeverij
Kluitman f 60,als honorarium en
0,10 van ieder verkocht boek van
de volgende drukken. Er zijn tot nu
toe van „Uit het leven van Dik
Trom" 51 drukken verschenen. On
derwijzer Kieviet voelde zich niet
meer de roepende in de woestijn.
Hij werd gewaardeerd en zette zich
opnieuw achter de schnjverstafel. In
totaal heeft hij zes Dik Trom-boeken
geschreven.
Een Hillegomse jongen stond mo
del voor de gezellige dikke knaap,
die zo humoristisch voor de dag kan
Dik Trom hoort de woedeuitbars-
ling van vrouw Boon onver
stoorbaar aan. Een tekening van
Joh. Braakensiek, in het boek
„Uit het leven van Dik Trom".
komen. Hij was leerling van de nor
maal-school. Tot zijn 21ste jaar wist
hij het vol te houden zijn gewicht in
overeenstemming te houden met het
tienvoudige van zijn leeftijd. Toen
hij 15 was woog hij. 150 pond. Johan
Kieviet raakte eens in 1885 met deze
jongen aan de praat. Veel verhalen
zijn in de avonturen van Dik Trom
opgenomen, een ander deel is aan de
fantasie van Kieviet ontsproten. Op
12 augustus 1931 kwam bij Kluitman
het zesde boek van Dik Trom uit.
De toen 70-jarige Kieviet was daar
in nog even geestig als in zijn eerste
ling.
De boeken zijn door de jaren heen
wel wat gemoderniseerd. De avon
turen van Dik Trom zijn gelukkig
niet veranderd. Directeur P Kluit
man zegt: ..Er zijn enkele verande-
ringen in aangebracht, met veei
want het boek is zó verouderd dat
er bijna niets kan worden omge
vormd. In overleg met de familie
Kieviet schrapten wij enkele senti
mentele delen. Het plagen van het
blinde weesmeisje door Bruin Boon
en de begrafenis met de huilebalken
zijn eruit gehaald. Tegenwoordig
weet niemand meer wat huilebalken
zijn: doodbidders.
De heer Kluitman ls er van over
luigd dat de boeken van Joh. C. Kie
viet een langdurig leven zijn bescho
ren. Overigens, aldus de Alkmaarse
uitgever, was Kieviet geen vrolijke
Frans, zoals sommigen wel denken
Hij leefde in de wereld van het kind
hij voelde intuïtief aan wat het kir.d
graag zou willen lezen. De pedago
giek was dezelfde als waarmee kinde
ren elkaar opvoeden, een doordrin
gende. rechtvaardige manier.
Hoe is het te verklaren dat de boe
ken, juist nu, in onze tijd hfct zo
goed doen? Zelfs de'grootste bestsel
ler van onze vaderlandse literatuur
haait de oplaag niet van d eavon-
turen van Dik Trom. De heer Kluit
man: „leder kind speelt wel eens
met raketjes of Batman- en Ivanhoe-
pakken, maar Dik Trom vertegen
woordigt de jongen uit de polder,
waar de jeugd uit de stad zo vaak
naar verlangt. In het boek vinden ze
dit verlangen terug, slootje springen,
ezels berijden, kattekwaad uithalen,
appels van de bomen grissen, be
grijpt u"
Dik Trum, de polderjongen uit
Noord-Holland. De boeken zijn
oer-Nederlands want ln andere
landen doet de kwajongen het
niet. Vertalingen in het Duits ble
ven in de winkels van onze oos
terburen liggen: geen belangstel
ling voor onze Dik.
In Nederland is men nog niet uit
gelezen. Het boek van de onder
wijzer uit Etersheim blijft het
deksels goed doen. Het is ook een
bijzonder boek dat is het.
Temidden van bomen en weilanden staat in Etersheim het huis waar Joh. C. Kieviet woonde en er Dik Trom
schreef. Hij deed dat op de zolderkamer, waarvan het raam (boven) uitzicht bood op de IJsselmeerdijk.
HOORN Op het fleurige bin
nenhof je van het bejaardentehuis
St. Pietershof dringen de geluiden
uit de buitenwereld nauwelijks
door- Er heerst een weldadig aan
doende rust tussen de oude, door
de tijd aangevreten muren. In ka
mer 32, te bereiken via een uitge
sleten houten trap en een zwarte
met natuurstenen belegde gang,
woont mevr. T. Groenhart-Wiers,
een 80-jarige dame die bij het ho.
ren van het woord „Dik Trom" de
oren spitst. Ze was in 1891 leerlinge
van de heer Kieviet.
Ze zegt: „Dik Trom? Meester
Kieviet liet ons eerst zijn avon
turen lezen. Kieviet was een reuze
man. Wij droegen hem op handen".
Mevr. Groenhart-Wiers is on
danks haar respectabele leeftijd een
kerngezonde vrouw, die zich haar
schooltijd in Etersheim nog leven
dig herinnert.
Ze woonde in Schardam. Elke
dag moest ze een flink eind tippe
len naar Etersheim. Ze stapte via
de gang het huis van haar onder
wijzer binnen, pakte de krant,
bracht deze naar mevr. Kieviet en
liep door naar achteren waar Joh.
C. Kieviet op zijn leerlingen
wachtte.
„Ik was gek op meester Kieviet.
Hij was zo aardig" Ze spreekt de
ze woorden langzaam uit alsof ze
haar schooltijd nog eens wil mee
maken. Ze wil de sfeer nog eens
proeven bij het zien van de foto
van de school in Etersheim.
„Kijk", zegt ze, „daar stond de
meester wanneer het schemer werd.
Voor het hekje, met een prachtige
Goudse pijp in de mond en wolken
rook uitblazend."
's Avonds, even voor bedtijd,
mocht ze van haar moeder op de
IJsselmeerdijk spelen. „Ais we
naar het huis van de meester ke
ken en op de zolderkamer licht
brandde, dan verheugden we ons
er al weer over dat de volgende
morgen nieuwe avonturen van Dik
Trom in het klaslokaal werden
voorgelezen. Meester gaf dan de
velletjes aan een kind uit de vijfde
of zesde klas en die mocht de klas
genootjes vertellen wat die deksel
se Dik nu weer had beleefd".
Haar ogen beginnen te glinsteren
wanneer ze vertelt dat meester
Kieviet de ondeugende jongens of
meisjes opsloot in het kolenhbk,
dat via een deur in verbinding
stond met het klaslokaal. Haar her
inneringen zijn niet door de tijd
aangetast, ze weet hoegenaamd nog
alles van zeventig jaar geleden.
Als we haar hofje verlaten, zegt
ze met nadruk: „Wij hebben goed
bij hem geleerd". Wij dachten het
al: Joh. C. Kieviet is een bijzondere
man geweest.
De smederij op het marktplein
te Midden-Beemster vervulde een
grote rol in de avonturen van
dikke Dik. Op de voorgrond de
paal waarop Dik Trom in het
boek staat afgebeeld.
W. J. MUHRIMG -
Het is wellicht onvoorstelbaar, dat
grootmeesters van internationale klas
se nog zo vaak gevaarlijke combinaties
over het hoofd zien, waardoor goed
opgezette partijen op slag verloren
gaan. Deze gevallen van schaakblind-
lieid zijn blijkbaar niet te vermijden,
omdat de mens nu eenmaal geen com
puter is. Anderzijds wordt het schaak
spel door dit menselijk aspect juist zo
boeiend, omdat foutloos spel per de-
V B 9
*10 6 4
KOSTBAAR DOUBLET
Onderstaand spel, afkomstig uit een
paren wedstrijd, bewijst weer eens dat bet
geven van een strafdoublet op een dooi
de tegenstanders geboden contract de
leider op het spoor kan brengen van de
manier waarop hij zijn benodigde slagen
kan maken.
Eigenlijk verkeert de westspeler in een
onmogelijke positie.
Hij weet dat er voor hem een deelscore
te maken is (110 of 140 punten) en dat
het contract van de tegenstanders ver
moedelijk niet meer dan één down zal
gaan, wat ongedoubleerd 100 punten op
levert. Doubleert hij dus niet, dan heeft
hij zeker een slecht resultaat en doet hij
dat wel dan is de leider gewaarschuwd.
Wat dat betekent ziet u hier:
8432
C9 B 953
O 10 8
AH V
AH765
<9 V 10 7 2
O V 6
87
10
0? A H 64
O A B 2
B 9 5 3 2
Noord gever. Allen kwetsbaar Noord en
oost pasten, waarna zuid met 1 09 opende
West volgde met 1 -noord 3 09. oost 3
zuid 4 09 die w£st- doubleerde waarna
werd rondgepast.
West kwam uit met Heer waarop oost
de Vrouw bijspeelde. West vervolgde met
een kleine die zuid aftroefde. Zonder
doublet zou zuid nu twee hoge 09 hebben
geïncaseerd om vervolgens te gaan
spelen Hij gaat dan down omdat west de
derde troeft, zuids laatste troef weg
haalt en dan nog twee -slagen maakt
Nü speelde de leider echter .slechts pen-
maal een hoge troef en vervolgens
West troefde de derde (niet introeven
maakt geen verschil) maar kon het con
tract niet meer down spelen. Speelt hij
dan troeft zuid. incasseert 09 Heer en
gooit op Boer noords laatste af en
speelt hij O. dan neemt zuid met het Aas.
vervolgens 09 Heer en daarna verdwijnt
op Boer noords laatste O Wpst maakt
slechts één en twee 09-slatten
Ingewikkelder wordt het als west in
slag twee O Vrouw na sneelt Hierdooi
wordt voor o-w een O-slag ontwikkeld
zodat zuid moet voorkomen' dat west een
aftroeft en bovendien er voor moet
zorgen niet meer dan één troefslag t,e ver
liezen Ook dat kan echter: zuid moet
west de O Vrouw laten houden Zijn
beste naspel is nu die zuid troeft Eén
hoge en twee hoge worden nu ge
ïncasseerd en hierna wordt in O gesneden
Als zuid vervolgens O Aas speelt is de
verdediging machteloos. Als west troeft
troeft noord over en als hij niet troeft
verdwijnt noords derde waarna uit
zuid wests oogst tot, één troefslag beperkt
Tenslotte zou west O Aas nog met de
Vrouw kunnen troeven (in noord weg)
en spelen Zuid troeft en speelt
(géén troef!) waarop noords laatst"
wordt af gegooi rt Hierna C9 Hppv ppd op
tafpi getroefd en Boer. Geen alledaags
gevaL
finitie de remisedood in de hand zou
werken.
In het hoogoventoernooi werd onze
Nederlandse grootmeestei Jan Hein
Doniner in. zijn parlij tegen Boris Spass-
ky door schaakblindheid getroffen
waardoor de Rus met een prachtige
combinatie in. het voordeel kwam
en na fascinerende verwikkelingen
zijn tegenstander tot overgave
dwong. Deze partij is één van de vele
fascinerende duelè uit dit zo imposante
Beverwijkse schaaktoernooi.
De kritieke situatie in deze partij
(Spassky had zwart) werd bereikt na:
1. d2-d4, Pg8-f6 2. c2-c4, e7-e6 3. Pbl-c3,
Lf8-b4 4 e2-e3, 0-0 5. Lfl-d3, c7-c5 6.
Pgl-f3, b7-b6 7. 0-0, Lc8-b7 8. Lcl-d2
(Meer gebruikelijk is 8. Pa4. De tekst
zet werd voor het eerst toegepast in de
partij Bolbochan-Keres Buenos Aires
1954) 8. d7-ö6 9. a2-a3, Lb4xc3 10.
Ld2xc3, Pfe-e4 11. LcJ-el, Pb8-d7 12.
Pf3-d2, £7-f5 13. Ddl-c2, Pe4xd2 -14.
Lelxd2, Dd8-h4 15. Ld2-c3 (overziet
merkwaardigerwijze Spassky's volgen
de combinatie. Juist was 15. f4).
Stelling na 15. Ld2-c3
15. Lb7xg2ü (zeer geraffineerd. Wit
mag dit loperoffer niet aannemen we
gens 16. Kg2:, Dg4+ 17. Khl, Df3-f 18.
Kgl, Tf6 en tegen het dreigende mat
op g6 is geen parade meer mogelijk)
16. f2-f4, Lg2xfl 17. Talxfl (Met de
kwaliteit en een pion achter vecht wit
nu voor een hopeloze zaak) 17.
c5xd4 18. e3xd4, Pd7-f6 19. d4-d5, Ta8-
e8 20. d5xe6, Pf6-g4 21. Tfl-el (uiter
aard faalde 21. Lf5: op 21. Tf5: 22.
Df5:, Dh2: mat) 21. Tf8-f6! 22. Dc2-
g2 (Op 22. Lf6:7 was 22. Del:+ ge
volgd) 22. Tf6xe6 23. Telxe6, Te8xe6
24. Dg2-a3-f- (Na 24. Lf5: was 24.
Tel-f25. Lel:, Del:+ 26. Dfl, Dfl:-f
27. Kfl:, Pe3-f- beslissend) 24. Kg8-
f7 25. Da8-b7 Dh4-e7 26. Db7xe7-f,
Te6xe7 27. Ld3xf5, h7-h5 28. Lf5-c2,
Te7-e2 29. Lc2-dl, Te2-e4 30. h2-h3,
Pg4-f6 31. I4-f5, Kf7-e7 32. Kgl-g2,
Te4xc4 33. Kg2-f3, d6-d5 34. Ldl-e2,
Tc4-h4 35. Le2-fl, Ke7-d6 36. Lc3-el,
Th4-e4 37. Lel-g3 Kd6-c5 38. Lg3-f2
d5-d4 39. Lfl-a6, Te4-e8 40. La6-d3,
Kc5-d5 41. Kf3-f4, Pf6-e4 en wit gaf
zich gewonnen.
SCHAAKRAADSEL
In de onderstaande positie ont
leend aan de partij Martinez (Pana
ma)— Cobo (Cuba; uit het toernooi te
Havanna 1967 won de zwartspeler
met een zeldzaam fijne combinatie.
Zwart aan zet en wint (en hoe!)
- ^lossing
Zwart won als volgt: 1. f5-f4! 2.
g3xf4 (Na 2. Lf4:, Lf4: 3. gf4\ Kd2 gaat
de witte e-pion verloren en op 2. ef4:
beslist 2. e3+) 2. Lc7-b6! 3. f4-fb,
g6xf5 4. Lg5-f4, Lb6-d8 5. Lf4-g5, Ld8-
c7 6. K£2-el. Lc7-d6 7. Kel-f2, f5-f4! en
wit gaf zich gewonnen. Een zeer in
structief eindspel.
