Middenstand
groeien of
ondergaan
GEKNIPT
ARME HONDJES
COMMENTAAR
HERMAN POST: EEN ZWARTBOEK VAN ELLENDE
BEROERING IN HET
GRIEKSE LEGER
is
Geen basis voor samenwerking
Succes voor Bunker?
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 18 MAART 1967
15
RELLEN
AANHANG
Een fractie
Verdwijning
Definitie
Strategie
DR. CORN. VERHOEVEN:
GIiwrcM Do,PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEIL NGEN
•FN PFniwrcM Giyi..K,/?liVNGnEr^,,A,^ILL.INGEN PEILINGEN PEILIIGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILNGEN PEILINGEN PEILINGEN K1 PEILINGEN PEILINGEN PEIÜ
PFII IN^fki E/CM mu'cki nrn PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEIL NGEN PEIL NOEN
PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEIILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEIL
|Ae grond oorzaak van de nu al vier weken durende formatie is gelegen
in het ontbreken van duidelijk gelijkgezinde groeperingen in het par-
menf. Men wil in meerderheid een (gematigd) progressief beleid voeren
maar de politieke basis voor dat beleid ontbreekt. Daarvan mag men niet
illeen de politieke partijen een verwijt maken. De kiezers zelf zijn mede
schuldig: de laatste verkiezingen hebben immers nauwelijks tot de zo
algemeen gewenste politieke duidelijkheid bijgedragen.
Een belangrijk deel van de KVP en AR zou het liefst weer met de PvdA
In zee gaan. De PvdA-leiding is echter zozeer de gevangene van uiterst
links, dat zelfs de grootste voorstanders van de brede basis bij de confes
sionele partijen moeten bekennen, dat samenwerking met de socialisten
op dit moment praktisch onmogelijk is. Men is dus op de VVD aangewezen,
maar voor heel wat Anti's en KVP-ers blijft dat een noodzakelijk kwaad,
•en onnatuurlijk bondgenootschap dat alleen te verteren is, als er liberalen
weinig of niets in de melk te brokkelen hebben. De VVD voelt echter
niets voor de rol van slippendrager. Geruggesteund door de CHU-lèiding
verlangt zij een hoge prijs voor haar medewerking, van haar kant terecht
natuurlijk.
Nederland zal nog wel geruirhe tijd met de formatie voortsukkelen. De
procedure is nog afgestemd op de politieke partijen-oude-stijl terwijl aller-
weg behoefte bestaat aan nieuwe partijstructuren en -formaties. Ze zijn er
echter (nog) niet. Het verdrietige is, dat de leiding der politieke partijen
nog denkt in de stijl van vroeger, terwijl de publieke opinie al veel verder
is. Het proces van vervreemding tussen partijen en kiezers zal daarom
worden versneld.
Intussen zit Nederland sinds half oktober zonder een volwaardig kabinet.
Al vijf maanden werkt de rijksoverheid op halve kracht. Dat heeft natuur
lijk gevolgen in de provincies, de gemeenten, het bedrijfsleven: ernstige
gevolgen. Laten we hopen, dat de betrokken partijen zich hiervan be
wust zijn en dat het begrip landsbelang werkelijk inhoud krijgt, ook bij
degenen die een oproep tot persoonlijke inzet tot nu toe negeerden.
IAe Amerikaanse beroepsdiplomaat Elsworth Bunker, de man die alleen
op het internationale politiek toneel verschijnt als er kastanjes uit het
vuur gehaald moeten worden, gaat Henry Cabot Lodge opvolgen als am
bassadeur in Saigon.
Ondanks de uitbreiding van Amerikaanse bombardementen en militaire
operaties, zien velen in deze benoeming een teken, dat Washington en
Hanoi op het punt staan onderhandelingen te beginnen over de beëindi
ging van de oorlog in Vietnam.
Bunker, de Amerikaanse Beel, heeft een goed rekord als vredemaker: op
het beslissende moment bracht hij Nederland en Indonesië tot elkaar
in de kwestie Nieuw Guinea, tijdens de Amerikaanse inmenging in de Do
minicaanse Republiek wist hij leger en rebellen tot een vergelijk te brengen
en op een conferentie van ministers van buitenlandse zaken van Latijns-
Amerika nam hij de taak van Dean Rusk over, toen de zaken op springen
stonden.
Al deze geschillen lijken nu een peuleschilletje vergeleken bij het con
flict-Vietnam. Er zijn echter voldoende tekenen, dat Washington en Hanoi
van de slepende oorlog af willen. Een succes voor Bunker mag daarom
niet uitgesloten worden geacht.
(Van onze redactie buitenland)
ATHENE Het feit, dat 15 officieren van het Griekse leger wegens verraad
tot langdurige gevangenisstraffen zyn veroordeeld, zal grote beroering in het
van oudsher royalistische leger verwekken. Bovendien wordt te Athene gevreesd,
dat het koning Constantijn een deel van zijn populariteit zal kosten.
De krijgsraad te Athene heeft 15 officieren veroordeeld tot gevangenisstraffen
van twee tot achttien jaar. De krijgsraad achtte de mannen donderdag schuldig
aan een samenzwering tot omverwerping van de Griekse monarchie door middel
van een geheime linkse militaire organisatie, de Aspida (het schild).
De officieren zouden een socialistisch
bewind hebben willen invoeren. Of
schoon de krijgsraad 13 andere offi
cieren vrijsprak, slaagde hij er niet in
het Griekse volk ervan te overtuigen,
dat de Aspida werkelijk bestaat.
Voor sommige rechtse extremisten is
m Aspida een realiteit. In liberale en
linkse kringen bestaat grote twijfel.
Oudpremier George Papandreou
noemt de Aspida „een spook, een sa
menzwering", die te maken had met
öo val van zijn centrum-unie regering
juli 1965.
Hij en koning Constantijn konden
t(*n geen overeenstemming bereiken
over de wijze waarop een onderzoek
J»* Aspida diende te worden in
gesteld. De koning gaf er de voorkeur
j m a* te zetten in plaats van hem
ook de portefeuille van defensie te ge
en. Door dat ontslag ontstonden bloe-
öige ongeregeldheden.
.Getuigen a charge verklaarden tij -
ÏJJ* .het proces van 100 dagen, dat
ommige van de veroordeelde officieren
geprobeerd hadden hen voor de Aspida
e winnen. Ondanks die verklaringen
Sft'i steeds twijfel over de ware
ooeiemden van de organisatie.
yiPê. gehele zaak begon intern geheim-
,5?^, en Srijpt thans steeds verder om
j n- Velen zullen van mening
rüif. •lconing Constantijn het bij het
vwïï!a eui(* had toen hij premier Pa-
ontsloeg- Voor vele parle-
d* u betekent het het einde van
Voör Papandreou en zijn zoon
AWïreas betekent het het begin van
vJLnieuwe stajd om zichzelf te zui-
nf !ftjVan hlaam dat zij op de een
Ie*» e wiize hij de Aspida betrok
ken waren.
hJÜL zi^n ve*en- die een rol gespeeld
ha1 ®n om Aspida uit de coulissen te
1 ?v m het brandpunt van de be
stelling te plaatsen.
d.^rvi 's AsPi<Ja begonnen in
r,.lekse inlichtingendienst te Athe-
d.' krce? eerst veel aanhang bij
lat.* «'F61!..111 Noord-Griekenland en
Cyprus de Grieks6 eenheden op
mD?arin^i?ï?n,L van PaPandreou werd
was nÏÏ a 106,1 nog Premier
Hbs ,L e..Aspida Bevestigd en de ko-
Eeh.irf een onderzoek naar de
Se ,.0r!fnisatie- Welk soort °n-
«ielnlt j m£esteld is nimmer dui-
'oleken H^?r^enl maar uit alles is Be-
over o de koning ontevreden was
W», vorderingen,
he.ft j m Papandreou geprobeerd
n«mUP°JteIéuële van defensie over
>an H» i, n Aspida-onderzoek
1* de i was'. Wuft een mysterie.
Basin 'n "et onderzoek is de
Itonine 700n genoemd en de
vertroi 1 Persoon, die het
teftuUle aU.en genoot, de por-
aaak eo^Üm"816 te beheren totdat
a geregeld was.
PAPANDREOU
KONING CONSTANTIJN
In mei van dit jaar zullen verkie
zingen worden gehouden. Indien Geor
ge Papandreou in zijn ambt hersteld
zou worden, zou dat uitgelegd kunnen
worden als een afkeuring van het be
sluit van koning Constantijn om hem
heen te zenden.
Indien de rechtse nationale radicale
unie een duidelijke parlementaire meer
derheid zou krijgen zou zulks een
goedkeuring van het volk voor het be
sluit van koning Constantijn betekenen
George Papandreou noemt de ver
oordeelde officieren „onschuldige
slachtoffers van een samenzwering".
De verkiezingen in mei worden thans
zeer belangrijk geacht. Zij kunnen een
aanwijzing vormen voor de ware re
actie van het Griekse volk op de As-
pida-affaire en de gebeurtenissen, die
hebben geleid tot de val van Papan'
dreou.
(Van één onzer redacteuren)
Uitspraken van twee deskundigen op middenstandsgebied, hebben
dezer dagen voor de nodige opschudding gezorgd. In Amsterdam
deelde de heer Herman Post, secretaris van de stichting „Ontwikke
ling en Sanering van het midden- en kleinbedrijf", mee, dat vijfdui
zend neringdoenden in ons land hun bedrijf willen sluiten. Zij komen
niet meer rond en grijpen dankbaar de reddende strohalm, die de
stichting-met-de-lange-naam hen in de vorm van een sanerings-uit-
kering belooft. „Een zwartboek van ellende", zei Herman Post. In
Utrecht sprak de heer A. Dreesmann (Van V&D) een club midden
standers toe. „Een deel van uw ellende", zo sprak hij, „komt voort
uit uw eigen ondeskundigheid en lauwheid. Jullie zijn niet creatief,
niet dynamisch en niet bewegelijk genoeg en jullie vrezen risico's.
Kortom: de middenstander mist de juiste mentaliteit om de kansen
die zich aandienen, te grijpen".
Harde woorden, maar voor een niet onbelangrijke groep kleine onder
nemers bevatten ze ongetwijfeld waarheid. Het zal hen moeilijk vallen, dit in
te zien. Het is dan ook geen kleinigheid, als men de representant van een
groot warenhuis, dat door sommige middenstanders verantwoordelijk wordt
reacht voor de ondergang van vele kleine winkeliers (ook als zij het mid
denstandsdrama „De opgaande Zon" van Herman Heyermans niet hebben
gezien), hoort vertellen dat men zijn moeilijkheden aan zichzelf te wijten
heeft.
Liever luistert men dan naar Herman
Post, die uit zijn „zwartboek van mid-
denstandsverdriet" citeert en de dra
ma's onthult van astmatische kruide
niers, eenzaam te bed liggend in de
alkoof, terwijl een dochter op de win
kelbel let. ,,Ik heb wakker gelegen
van de brieven die ik kreeg'' vertelde
Herman Post. „Nooit heb ik geweten
dat er zoveel nood onder middenstan
ders heerst".
Maar na een week corrigeerde Her
man Post zichzelf. ,,Er is veel leed en
veel armoede, maar u mag uit mijn
zwartboek niet opmaken dat „de" mid
denstand bezig is onder te gaan. De
vijfduizend kleine ondernemers, waar
onder velen die een uitstervend am
bacht beoefenen, vormen slechts een
fractie in het grote geheel van. 280-dui-
zend zaken die men tot „midden- en
kleinbedrijf" moet rekenen. Elk jaar
(aldus Herman Post) verdwijnen er
bovendien gemiddeld zo'n tienduizend
zaken geluidloos uit het naamregister
van de Kamer van Koophandel. Maar
er komen elk jaar ook zesduizend
nieuw-vestigingen tot stand. Saldo:
vierduizend middenstanders, die per
jaar het moede hoofd in de schoot leg
gen en zesduizend die het er maar
eens op wagen.
Nu de overheid bij bedrijfssluitingen
een saneringsuitkering toezegt, neemt
de belangstelling voor opheffing van
marginale bedrijven natuurlijk sterk
toe."
Dr. Dreesmann: „Ze laten zich ten
koste van de gemeenschap wegsane
ren
Herman Post: „De middenstandssa
nering gaat in totaal zo'n 200 miljoen
gulden kosten. Geen kleinigheid. Maar
de sanering van de landbouw (ophef
fing van noodlijdende of in hun groei
geremde bedrijven) kostte nog veel
meer."
Welke conclusie moet de niet-midden-
stander nu trekken? Hij komt op zijn
best niet verder dan de constatering
dat ook de middenstand in beweging
is, net als zoveel in deze tijd, tot de
rots van Petrus toe Over pak weg
tien jaar, zo denkt hij treurig zal de
kleine buurtwinkelier verdwenen zijn.
Dan zal hij vergeefs naar een koper
slager zoeken. De kleine timmerman
zal ermee opgehouden te zijn en de
marktkoopman die hem verse ka
beljauw verkocht zal waarschijnlijk
niet meer gevonden worden.
Maar betekent dit, dat „de midden
stand", die ruggegraat van de econo
mie, verdwenen zal zijn?
Natuurlijk niet. De garage, de was
serette, de automatenhal, de zelfbedie
ningswinkel, de kousenshop kortom
talloze andere bedrijven zullen de
opengevallen plaatsen hebben ingeno
men. De middenstand, volgei\g de pas
sende definitie (die wij straks zullen
geven) blijft bestaan. Alleen zullen hun
bedrijven er anders uitzien, omdat on
der meer de distributiesystemen ver
anderd zijn. Het zijn, met andere woor
den, dezelfde ondernemers maar zij
voeren andere ondernemingen aan-
Er gaat een vorm ten onder, dat
wel, en stellig betekent dit een pittores
ke verarming. Maar een maatschap
pelijke en economische aardbeving is
het niet.
Een ramp is het alleen voor de klei
ne ondernemer, die de sprong naar
de andere vormen niet kan of durft te
wagen of die door het structurele ge
weld (een zelfbedieningszaak, pal
naast een éénmanskruideniertje) van
deelneming aan de handel wordt uit
gesloten.
Dreesmann had wel recht van spre
ken! De miljoenenonderneming die hij
leidt is voortgekomen uit. een mars-
kramersbedrijf, evenals andere grote
zaken dat zijn. Ook Albert Heyn was
eens een dorpskruidenier.
Maar wij moeten nu niet over de reu
zen spreken. Zij horen allang niet meer
tot de middenstand, maar zijn groot
bedrijven geworden, die aan duizenden
mensen werk verschaffen.
„De" middenstandszaak Hoe ziet
die eruit?
Hier is zyn definitie: „De midden
standsonderneming is die zelfstandi
ge, technische, organisatorische een
heid van leiding, arbeid en kapitaal,
waarin de directe invloed van de on
dernemer-eigenaar van doorslagge
vende betekenis is. Waarin geen, of
slechts tot op zekere hoogte arbeids
verdeling wordt toegepast en van
waaruit als regel een beperkte markt
wordt voorzien van goederen of dien
sten, gericht op de individuele be
hoeften-bevrediging van gezins- of be-
drijf «huishoudingen."
U ziet het: alles staat erin. We we
ten nu tenminste waar we het over
hebben.
Hierna is het nodig ofti na te gaan,
waar dit fenomeen, dat zo'n lange de
finitie nodig heeft, vandaan gekomen
is. Pas dan kunnen wij bepalen, waar
het in de toekomst heen zal gaan.
Een „middenstand" kan men nu een
maal niet „oprichten". Zij groeit aan
vankelijk spontaan, om tenslotte als on
misbaar element in dt samenleving op
te treden.
HERMAN POST
Jnde politiek* wandelgangen van
Den Haag wordt een vroeg gesteld.
„Hoe kun je ontwikkelingshulp het
beste aanpakken?"
Antwoord: ,„V oei gewoon, Botweg
(Het Parool)
Adelbertvereniging: progressie
ve vereniging van conservatieven
ter bestudering van praetêrvaide-
ven.
Gregoriaans: muziek die popu
lairder wordt naarmate rij minder
wordt gezongen.
Openheid: geslotenheid voor de
meningen van niet-open-mensen.
(Te Elfder Ure)
ten vm ie grootste maatschappe
lijke vraagstukkenvormtde verde
ling van ie koektools we dat heel
huiselijk neggen. Vroeger werden er
hele oorlogen om gevoerd. Op som
mige punten zijn we imtuesen wat
vrediger gewerden: nu proberen we
de strijd via dikke rapporten en
campromie-gladde-StK-adviezen te
beslechten. Heit keet veel meer gcr
duld. Dat is bijvoorbeeld aan de
kant van de werknemers nodig, «is
het gaat om het steeds weer actuele
punt: een rechtvaardiger verdeling
van ie ondernemingsopbrengsten.
Misschien praten we over Hen «jf
twintig jaar over heel andere'taken
als het gaat om de verdeling van de
koek. Het kan dan gebeuren dat te
dere werkende in Nederland moet
verdienen voer zichzelf én voor één
bejaarde en één baby. Want man
weet hot: wij zijn zo ongeveer het
land met ie meeste baby's en be
jaarden. that is geen schande het
is trouwens onze eigen zaak maar
het zal ons wél geld kosten.
Als jaarbeursdirecteur v. i. Kwast
dit een „economisch bezien op zijn
minst bedenkelijk vooruitzicht'' vindt
moet hij maar beteffen dat er tussen
hemel en aarde méér is dan allee»
ie tconomisehe wetmatigheid.
(Rwhm. Zicht)
Wel, de geschiedenis laat zien, dat
de ontwikkeling van de middenstand
niet zónder schokken is verlopen. Als
burcht vanzelfgenoegzaamheid in- de
middeleeuwen, moest zij tot grote pres
taties komen, om het geweld van de
liberale tijd met zijn vrije concurren
tie te kunnen doorstaan. Ongetwijfeld
zijn er duizenden middenstandsonder
nemingen in die strijd gebleven.
Degenen die overeind bleven, konden
niet alleen maar door verandering van
strategie. De winkelier die dure, door
de boer gekarnde boter bleef verkopen,
ook toen v.d. Bergh en Jurgens hun
margarine-oorlog begonnen, moest op
een gegeven dag tot zijn schade en
schande bekennen, dat hij weliswaar
het goede voor had, maar dat hij tegen
de logica gezondigd had. Hij kon de
zelf gekarnde boter nog zo aanprijzen
over zijn hoofd richtte de reclame
van de groot-ondernemer zich tot zijn
cliënten en bepaalde hun vraag.
In zekere zin is dat nu nog het ge
val. De middenstander hetzij ambachts
man of winkelier, staat temidden van
een proces van maatschappelijke ver
anderingen. Rondom hem vormt en
hervormt zich de publieke smaak, de
publieke gewoonte. Hij moet daartus
sen zijn eigen plaats zoeken, teneinde
niet uitgestoten te worden als „niet-
passend". Nog beter is het, als hij de
ontwikkelingen vóór blijft.
Pas dan werkt hij mee aan de ver
nieuwing van de maatschappij, tot zijn
eigen heil en tot dat van zijn directe
orrigeving.
De middenstandszaak, tenzij het een
bloeiende onder neming is, behoort al
lang niet meer tot de categorie „appel
tje voor de dorst", maar is voortdu
rend in ontwikkeling.
De middenstandszark kan alleen nia*r
gezond zijn als hij groeit. Van de mid
denstander wordt verwacht, dat hij
zijn eigën plaats in het grote geheel
ziet en (om Dreespiann nog eens aan
te 1 alen) voortdurend met fantasie en
durf, de mogelijkheden aftast die de
toekomst voor hem in petto heeft.
In absurdum moet de middenstan
der nu reeds mogelijkheden ontdekken,
die de klant nog niet eens bevroedt.
De zelfbediening was zo'n mogelijk
heid, die grandioos is uitgebuit. Door
sommigen Daarbij zien we: hoge
winst door snelle omzet tegen gemid
delde prijzen.
Anderen koersten de richting van de
perfecte specialisatie in. Daar gold
het: Hoge winst door hoge prijzen bij
lage omzetsnelheid.
Een grote rest, die tussen deze
beide niet kiezen kon, vertrouwde zich
toe aan de kracht van traditie en soli
dariteit bij de klanten. Beide factoren
zijn sympathiek, maar werken nooit
dynamisch. Het gevolg: bedrijfssluiting
of een minimum-bestaan.
De middenstander kan zijn cliëntele in
principe op dezelfde manier beschou
wen als de industrie dat doet. Er zijn
instellingen die dingen vervaardigen
of diensten verzinnen waarom nog
nooit een consument heeft gevraagt.
De reclame zorgt ervoor, dat ze er
op een gegeven moment om gaan vra
gen. Daaraan danken we de mixer, het
elektrische scheerapparaat, de instant
pudding, de sigaret en nog talloze an
dere dingen.
Zij zijn ontstaan door een samengaan
van zakelijkheid en fantasie. Deze bei
den zijn ook voor de middenstander
onmisbaar. Ook voor hem geldt: wie
niet bij blijft gaat ten onder.
\JU
Exclusieve regenjas van Polyester katoen (Tergal chappe quality).
Hooggesloten raglan model met sierstiksels Czadelsteek). Bovenkant dubbel
uitgevoerd m kontrasterende Johnson-ruitvoering, beige. Prijs f 118.-
Kolossale emoties golven door
het land op en neer terzake van
't al dan niet levend gevild wor
den van zeehondjes aan de Noord
pool. En, zoals dat dan gaat, er zijn
mensen die „ja" en anderen die
„nee" zeggen. Er zijn er ook die
het allebei zeggen, ja tegen het feit
en nee tegen het principe; zij get
loven dat er inderdaad beestjes le
vend gevild worden, omdat zij er
tegen zijn, dat die dieren al of
niet levend gevild worden. En an
deren ontkennen dat er dieren le
vend gevild worden, omdat zij er
voor zijn dat er gevild wordt. Er
worden rapporten en autoriteiten
bij gehaald, om beide ja's en beide
néens te steunen en er worden
bewogen pleidooien gehouden voor
Wat men noemt een meer „huma
ne" manier van villen. Het Hikt
een beetje op een verhit debat
over de meest efficiënte en daar
om als humaan beschouwde ma
nier van terechtstellen van ter
dood veroordeelden, waarin het
zeer hevig toegaat over enkele se
conden pijn meer of minder
sommige deskundigen zeggen: één
seconde, anderen, maar die zijn
lang niet zo deskundig gewagen
van twee seconden terwijl in
tussen het feit van de terechtstel
ling doodgemoedereerd aanvaard
wordt als iets wat uit de hemel
valt. Een merkwaardig soort van
sadistische schijnheiligheid schijnt
er genoegen in te scheppen in de
kantlijn van het brute geweld mi-
toeh eens tijd wordt om ook ia «as
achterlijke landje ef te rekenen
met dat stompzinnige taboa road
de abortus. Anders zullen we het
probleem ven de geboortenrege-
ling, ook el met het oog op da ont
wikkelingsgebieden, nooit «ffici»
ent kunnen oplossen. En als liedje
dingen tegelijk moet verwarken,
krijg ik het meest afschuwelijke
vermoeden over dat kwade gewe
ten.
Namelijk dit: dat het sentinient
op één punt zo hysterisch wordt
opgezweept om het op een ender
punt het zwijgen op te leggen, zo
dat daar de kille wreedheid haar
gang kan gaan. Ik sleep de kwestie
van de abortus er niet zo maar bij
om die andere kwestie (e-verdrin
gen of om er allerlei moralistische
opmerkingen over, te maken, maar
omdat ik geloof da; er een onder
grondse verbinding is tussen het
sentiment en dé zakelijke wreed
heid, als het al geen afspraak -is.
Dat wërdfal duidelijk bij de kwes
tie van het, villen, als die zich op
zo dwaze wijze toespitst op het al
dan niet leven van sommige ge
vilde dieren, terwijl het vill«n en
doden zelf als de gewoonste zaak
aanvaard wordt.' De sentimentele
bezorgdheid ojn een seconde pijn
moet de weerzinwekkends wreed
heid aan het oog onttrekken. Zij
stelt haar in staat haar gang te
gaan. Het zijn dezelfde m«nsen
die sentimenteel en .wreed rijn:
sentiment en geweld worden door
nuscule technische probleempjes
te creëren, om daar bewogen over
te debatteren en zo fijn bezig te
blijven. Hoe snel zou de doodstraf
uit de wereld zijn, als er bepaald
was, dat zij openbaar, dus bij wij
ze van publieke vertoning, zoals
vroeger, voltrokken moest worden.
Wreedheid schijnt alleen als zoda
nig ervaren te kunnen worden, als
zij zichtbaar is.
Bijna een uur lang zagen we
op de televisie twee belangheb
benden elkaar in de haren vliegen
ze waren overigens allebei kaal
hoofdig over kleine feitjes, over
het gezag van mensen die zo'n
feitjes rapporteren, over de datum
van de rapporten en over het aan
tal verwerkte gegevens. De „ham
vraag" die toch een essentieel on
derdeel is van elk volksvermaak,
werd daarbij met grote deskundig
heid omzeild. Na ons duizenden
eeuwen summier of luxe in dieren-
vellen gekleed te hebben schijnen
we nog niet rijp te zijn voor de
vraag, of het stropen van beesten
met het doel onszelf van kleding
te voorzien, wel behoorlijk is. En
na al die tijd is die vraag mis
schien wel onzinnig geworden,
want hoe wil je nu in godsnaam
tegen zo'n uitgebreid verleden
gaan opboksen? In elk geval: ver
geleken bij deze vraag is de kwes
tie van een humane slachting on
der de zeehondjes van een genante
belachelijkheid. Het kwade gewe
ten moet wel erg luid te keer gaan
wil het in een zo smal zijstraatje
nog zo'n herrie kunnen schoppen.
In dezelfde tijd dat de kranten
vol staan met deerniswekkende
verhalen over de zeehondjes die
onze bontmantels „bij elkaar ster
ven" (hulde aan Carmiggelt) en
aan wie niet eens de zeer bijzon
dere eer van een humane dood
vlak na hun geboorte wordt ge
gund, lees ik hier en daar dat het
dezelfde energie gevoed. Het is
precie» dezelfde samenleving die
zieh opwindt over het al dan niet
leven van gevilde zeehondjes en
die van het doden van ongeboren
kinderen een legale en dus van*
zelfsprekende praktijk wil maken.
Misschien zijn er wel mensen die
in beide commissies zitten. Be zou
willen dat iemand eens kon uitre
kenen, hoeveel wreedheid tegen
over mensen mogelijk gemaakt
wordt door een fanatieke dieren
liefde of hoeveel nobele figuren
uit de dierenbescherming niet met
genoegen een lange gevangenis
straf of erger zouden willen *isen
tegen een psychopaat die een kat
mishandelt. Het zal wel niet nauw
keurig na ta gaan rijn an dat is
dan maar gelukkig. Maar kan ie
mand zich een dictator of een ty-
ran voorstellen die geen „dieren
vriend" is? Hij zou zijp t image
bijna niet kunnen verkopen.. Het
sentiment moet in de ene uithoek
van de ziel hoog oplaaien om in
de andere uithoek de kille, nuttige
wreedheid haar kans te geven: het
sentiment leidt de aandacht'al.
En in de kwestie die ik verder
nu maar niet zal. bespreken meelt
dan zeker ook dit nog een rol, dat
in het ene geval het jonge leven
tje zichtbaar is vandaar die
„doodsangst op, het gezicht" en an
dere pogingen, om van dieren men
sen te maken en dat het in het
andere geval aan het oog onttrok
ken is. En wat niet gezien wordt,
wordt volgens een grondregel van
de hypokrisie ook niet geweten.
De terechtstelling moet dan ook
onzichtbaar blijven: zij is alleen
„humaan" als ze niét gezien wordt
en aan de hypokrisie tegemoet
komt. Kortom: het sentiment wil
het lijden alleen maar verbergen
en houdt daardoor de bron ervan,
de wreedheid, in stand: De wreed
heid wordt groter naargelang rij
hygiënischer wordt.