Alle negen
van
Beethoven
fraai album
ALBERT SERVAES
troeven
Postspaarbank
Drama van een schildersleven
SOaar W6lllCI Spaar bij de Postspaarbank-
iSMANN
3.25
3.25
groeven
TIJDELIJKE TYPISTE? STENOTYP»
RETROSPECTIEVE
TE VENLO
12. 11 DAGBLAD DE STEM VAN MAANDAG 13 MAART 1967
Landschappen
2.50
Waardering
Boerenleven
Hoog peil
de veilige manier van sparen.
Uw spaarbankboekje staat op naam: zonder uw handteke
ning kan niemand aan uw geld komen. Uw spaargeld is
veilig, zelfs bij diefstal of verlies van het boekje. Meer dan
2200 vestigingen in Nederland staan voor u klaar: het post
kantoor is altijd in de buurt. Bij de Postspaarbank kunt u de
voor u meest geschikte spaarvorm kiezen met een rente
variërend van 3,48% tot 5%. En heeft u een girorekening?
Dan kunt zelfs thuis sparen. Kies de veilige ma
nier van S:/WÊk spareny
Dramatiek en humor
Verbannen
Het Cultureel Centrum te Veraio,
onder leiding van de heer L.
Alberigs, heeft vorige maand
als eerste na de dood van de
grote Vlaamse kunstenaar een
grote (112 werken omvattende)
retrospectieve gebracht van Al-
bert Servaes, de beroemde en de
verguisde, die op 19 april 1966,
op 83-jarige leeftijd, in zijn ban
nelingen-woning te Luzern,
Zwitserland, overleed.
Deze tentoonstelling, een ge
beurtenis van zelfs internatio
nale allure en waarvoor wijd en
breed belangstelling blijkt biedt
nog tot 28 maart een ruim over
zicht mn Servaes' levenswerk,
bieden van Servaes' levenswerk.
Alle belangrijkste fasen van zijn
artistieke en geestelijke ontwik,
keling zijn er duidelijk ver
tegenwoordigd. Tot en met
zijn te onzent nog zo goed als
geheel onbekende Zwitserse pe
riode.
Een speciale catalogus met bij
dragen van Servaes-kenners, een
kleurenreproductie van een Piëta
(1920) en vele zwart-wit repro
ducties uit alle perioden bege
leidt de expositiebezoeker
terwijl een luxe-kunstmap met
zeer belangrijke kleuren- en
houtskoolreproducties op groot
formaat er voor bijzonder ge-
interesseerden verkrijgbaar is.
(ADVERTENTIE)
KRUISWEG VAN 1919
(Van onze kunstredactie)
T? en tellurisch geuield en tegelijk een vernieuwer van de religieue kunst. Een mediterend
rj visionair en tegelijk een suggestief schilder van het aangezicht der mensen. Beginpunt
van het prachtige Vlaamse expressionismeivaarin alle latere Laethemse schilders, Permeke
inbegrepen, hem schatplichtig zijn, en tegelijk mystisch lyricus. Albert Servaes, zoals hij,
het jaar voor zijn dood door de oude stad Maastricht wandelde, een kleine honhomme
met glanzend wit haar- en haarddos, elk moment bereid tot een „bon mot", gevoelig voor
een ,bon vin". Een goedlachs en sympathiek manneke dat men zijn lange en bittere levens-
worsteling niet kon afzien, maar dat in zijn oogjes de tot wijze en gepolijste glinstering droeg
en eindeloos veel leed. Het leed van een gefolterde jeugd, van een kerkelijke verguizing, van
een domme politieke verbanning ,die eerst een tiveelal jaren voor zijn dood werd opgehe
ven. Een kunstenaar die ook als mens, een mens die ook als kunstenaar gerijpt was in de
jelste stormen van het bestaan. Meer dan een halve eeuw lang.
Een serie werkstukken, waarin tegen
de wisselende kleurenrijkdommen van
het Vlaamse landschap, de povere en
onontwikkelde mensen van de Vlaamse
akkers tot dragers worden van de
verhevenste gedachten, de liefde, het
leven, de dood.
De lente maakt het hofje tot een pa
radijs, waar simpele mensen het le cum-
muniefeest ingetogen beleven. In de zo
merzon van goud trekt de trouwstoet
door de boomgaarden vol beloften. Ter
wijl de herfstzon blinkt op de met fruit
beladen bomen, baart de madonna-moe
der haar kind. En de rouwstoet rond de
dode vader, trekt het wijde bevroren
land in, op weg naar de kerk die in elk
der vier seizoenstriptieken het middel
punt vormt.
Gebaseerd op het beschouwen der na
tuur, maar in de uitdrukking van
een gedachte, een zielsgevoel, zijn de
even talrijke als afwisselende winter
landschappen en zonnen-doeken. De eer
ste als een klaagzang van harde, wrede
verlatenheid, de anderen als een bijna
abstracte wereld, nu eens van melan.
eholie, dan weer van verrukking. Hier.
ergoed van een pri-
it katoenen ribtricot.
asvorrn. Singlets of
naf maat 4 per.2 st.
if maat 4 per 2 st.
kertijd vervuld van een bewogen inner
lijk leven. Op de grenslijn van die twee
facetten vinden we de beroemde, in 1920
op de Biënale te Venetië bekroonde se
rie: „Boerenleven".
4 lbert Servaes werd op i april 1883 ge-
boren te Gent, de stad van de Van
Artêveldes, maar ook van de leerlooier
ea latere textielkoning Lieven Bauwens,
de stad van het wereldvermaarde altaar
stuk „Het Lam Gods" van de gebroe
ders Belfort. De stad van roem en be
roeringen. De stad van Leie en Schelde
samen.
Het waren echter met de grandeur, de
eeuwenoude roem, zelfs niet de onster
felijke heroïek van deze stad, die Al-
bert Servaes bij zijn wieg kwamen be
groeten. Zijn vader had een kruideniers-
saak. En het was vaders droom dat de
soon met en in deze zaak groot zou
worden. Albert tekende en schilderde
Saag. Hij mocht het, in zijn vrije uren,
Jaar toen de schilderuren overhand
dreigden te gaan nemen duwde papa
Servaes zoonlief een reistas-met-mon-
sters in de hand, zette hem op de trein
en liet hem de steden dorpen afrei
ten. Practisch worden! Maar het hielp
met 's Avonds thuis greep Albert weer
naar het penseel, tekende en schilderde
in een vreemde verbeelding de opgedane
vluchtige beelden van trein - landschap-
Pen en mensen.
Verbeedingen die niemand begreep.
Haar goed, Albert mocht naar de Gentse
Kunstacademie, waarvan de faam van
net fotografisch juist schilderen tot diep
n het Vlaamse uitstraalde, Albert ech
ter tekende en schilderde vreemde din
gen, die niemand begreep. De professo
ren lieten hem links liggen,
nn na vier jaar verdween de mislukte
Kunstenaar weer naar huis.
Terug naar de kruidenierszaak, waar
™en de spot dreef met zijn „kunst". Zo
«hw. zo dodelijk, dat het huis ont-
w«ï naar een dorpje aan de bossen,
oi-Martens-Laethem, dat vol schilders
S-t m' han<3elsreiziger. aanvan-
Jjlk met de rug aanzagen Als een vo.
M verklaarde doolde hij er rond.
22? stol5C|ude „Doorkë", de gei-
ennoer. hem een kamertje in zijn klein
te, j themse tweekamerhuisje ver-
J™Een nauwe, nare vieze omge-
uig. Maar Doorke was als een vader.
de Karmelietenmonnik pater Hie-
rtAiJ0nymus ze* hem dat het ziJn Sod-
dat V' *e.^enstaak was te schilderen en
«43 alles moest verdragen om aan
die roeping trouw te blijven. Hij te
kende, tekende, meer dan duizend bla
den. Hij schilderde, de akkers en de
boeren, de huizen en de zortsop- en
ondergangen, de razende zomer en de
moordende winter. De Saedeleer en us-
*tav van de Woenstijnse kwamen kijken.
Zij vonden het werk goed. Maar op de
tentoonstellingen werd het geweigerd.
Tot rond 1913. Toen aanvaardde de
Gentse Driejaarlijkse drie doeken. Hij
trok in 1915 weg bij Door, trouwde
met een musicienne, hield in 1917 zijn
eerste grote tentoonstelling, die ook
financieel een groot succes werd, bouw
de een eigen huis, het Torenhuis, en
vond grote waardering tot in Parijs
toe, bij Georges Rounault vooral, die
zelfs éen poosje in St.-Martens-Lae-
them bij hem kwam wonen, en bij de
wijsgeer en hoogleraar Jacques Maritain
(ADVERTENTIE)
ken
Voor het onlangs verschenen EPIC-
album van C.B.S. zullen niettemin toch
weer vele platenliefhebbers hun por
tefeuille willen opentrekken: zelfs wie
al enkele Beethoven-symfonieën op los
se platen bezit, zal toch verlangend naar
een dergelijke uitgave een hoogte
punt in de moderne platenhistorie
kijken. Er is waarschijnlijk geen enkel
ander oeuvre in de muziekwereld te
vinden, dat een zo dankbaar object is
voor een „groot album", als juist de
symfonieën van Beethoven. Ze vormen
een monument waarvoor niet alleen de
uitgesproken Beethoven-bewonderaars
eerbied koesteren. Thema's uit de der
de, de vijfde, de zesde en de negende
zijn bijna gemeengoed geworden van
een groot deel der bevolking van tien
tallen landen.
Te zamen vormen de negen symfo
nieën een oeuvre dat uniek is, waarvan
men niets kan afdoen eii waaraan niets
behoeft toegevoegd te worden. Dat heeft
Beethoven wellicht tenslotte zelf ook in
gezien, toen hij de vagé plannen voor
een tiende symfonie, die een samenvat
ting zou moeten worden van alles wat
hij in de onderscheiden symfonieën had
willen zeggen, liet varen. Ofschoon het
er, als hem tijd genoeg gelaten was,
misschien toch wel van gekomen was.
De eerste schetsen voor de „allesomvat
tende" tiende had Beethoven reeds op
papier staan.
Het behoeft ons niet te spijten dat het
bij de negen is gebleven. Ze zeggen alles
wat Beethoven ons heeft willen zeggen,
in
van de „koorsymfonie" en er gaat, zo
heeft eens iemand opgemerkt, geen
ogenblik voorbij, of de negende wordt
ergens ter wereld uitgevoerd.
Aan de derde, de Eroica, verbinden
we onmiddellijk het nogal roerige tem
perament van Beethoven, die in vurige
bewondering voor zijn tijdgenoot Napo
leon een symfonie aan de „ware repu
blikein" opdroeg, om na de eigen
machtige keizerskroning in woede uit te
barsten en het manuscript (zegt de le
gende) te verscheuren.
Dan zijn er nog de pittige, harmoni
sche zevende en de ietwat aan een ge
mis aan populariteit lijdende vierde, die
echter een waarachtig stuk Beethoven
vormt. De eerste en de tweede symfo
nie vallen eigenlijk weg in de machtige
schaduwen van de grote volgelingen,
maar ze hebben destijds, te zamen met
ün juist toen de toekomst als een zo-
menmorgen scheen open te gaan,
stak het eerste kabaal op over zijn ge
tekende kruisweg. Het was 1919. Deze
kruisweg werd gexposèerd in Gent.
Voor- en tegenstanders gingen elkaar
als het ware te lijf. De tentoonstelling
verhuisde naar Brussel. De dagbladen
gingen er zich mee bemoeien. De strijd
werd algemeen. En toen de kruisweg
desondanks een plaats kreeg in een
kloosterkapel te Luithagen bij Antwer
pen, kwam een kerkelijk offensief los
(met als verdediger o.a. kardinaal Mer-
cier) dat eindigde in een officiële ver
oordeling en verwijdering van de kruis
weg uit de kloosterkapel. In 1921 werd
de kruisweg in Amsterdam geëxposeerd
en maakte van daaruit een triomfante
lijke tournee door Nederland. De kruis
weg, de verschrikkelijke realiteit, bar
baarser dan de volkse schilderijen van
Morales, gruwzamer dan grünewald,
maar geschilderd met 'n passie en 'n
opofferende onstuimigheid die weer kin
derlijk en aangrijpend-menselijk wordt.
Deze getekende en enkele jaren later
geschilderde kruisweg werden in het
Aatsbisschoppelijk Museum te Utrecht
opgenomen. Voor de Abdij van Orval te
kende hij een nieuwe kruisweg.
Ook andere religieuze doeken volg
den: Pieta's. Wenende Vrouwen de An
nunciatie. de Kerstnacht, de h. Fami
lie, de Dood van de H. Theresia, teke
ningen van het passieverhaal etc.: heel
de overvloed var.- heilige en mysterie
volle gevoelens, waarmee de christen
in die dagen nog kon en mocht behept
zijn, als de uitbloei en de verbinding tus
sen hemel en aarde. Een visionaire, ex
pressionistische - geestelijke kunst van -
zeer persoonlijk en zeer hoog, wel eens
mystiek genoemd gehalte.
Daarnaast biedt Servaes echter nog
een ander facet. Schijnbaar meer
conventioneel, realistisch maar tegelij-
(Van onze muziekredactie)
Hoewel het 'n uitdaging lijkt voor
elke grammofoonpiatenmaatschappij
komt men er betrekkelijk zelden toe
alle negen symfonieën van Beetho
ven in één album op de markt te
brengen. Zo verwonderlijk is dat
niet, want hoewel een platenfabri-
kant van standing zich af en toe
dient te presenteren met een belang
rijke en opvallende persing, moet hij
toch ook rekening houden met de
klant- En die begint bij een groot en
(dus) kostbaar album, hoe aantrekke
lijk ook, al meteen erg zuinig te kij
ken. De prijs, hoe scherp ook gecal
culeerd, is voor bijvoorbeeld negen
symfonieën in één album, altijd nog
een kwestie van eens even naden-
de eerste pianoconcerten, voor het kri
tische Weense publiek de naam van de
nog jonge Beethoven gevestigd.
De sessie voor een complete uitvoe
ring van de negen symfonieën is voor
een orkest en voor zijn dirigent een hele
onderneming, maar. tevens éen dank
baar stuk werk. De uitvoeringen voor
deze CBS-uitgave zijn gemaakt door
het Cleveland Orchestra, geleid door
George Szell. De toon is voornamelijk
romantisch en er is beslist geen sprake
van experimenten in de interpretatie.
Wèl van punctueel musiceren, dat re
sulteert in zeer verantwoorde uitvoerin
gen.
Het Cleveland Orchestra Is door ver
scheidene andere platen in ons land in
tussen bekend geworden als een orkest
van uitstekende kwaliteit. Szell is een
der bekendste dirigenten ter wereld.
Beider antecedenten maken duidelijk
dat het album dat CBS met hen pro
duceerde, een hoog gekwalificeerde mu
zikale gebeurtenis moet zijn. De kriti
sche luisteraar die de platen op zijn
draaitafel legt, zal beslist geen redenen
vinden om teleurgesteld te zijn. Een
uitvoering behoeft niet per se van een
nieuwe, of een geprononceerde inter
pretatie te getuigen om indrukwekkend
te zijn. Verreweg de meeste Beethoven-
bewonderaars zullen zelfs het meest
prijs stellen op een „conventionele" uit
voering, als die maar op een artistiek
hoog peil staat.
Aan die omschrijving beantwoordt de
uitvoering van de negen symfonieën
door het Cleveland Orchestra. Naar onze
overtuiging zullen velen er daarom
groot genoegen aan beleven.
(EPIC - CBS - BSC 150/BC1001)
80 JAAR, VITAAL
A lsof de jeugd worsteling om schilder
te kunnen en te mogen worden, alsof
de verguizing om zijn kruisweg (I, II en
III) nog niet voldoende waren geweest,
een nieuwe tragiek brak aan het einde
van wereldoorlog II los over de oer-
Vlaming Albert Servaes. Hij ziet zich,
om aan de verbetenheid van de politie
ke veroordeling te ontkomen, gedwon
gen naar Zwitserland te vluchten. Het
is dan nog 1944. Geslagen, verarmd,
geestelijk verziekt moet de zestigjarige
in dit zo geheel andere land opnieuw
beginnen. Met zijn gezin. Maar de stoer
heid vanjzijn landschappen was en bleef
ook toen nog de stoerheid, de onbuig
zaamheid, de kracht van zijn persoon
lijkheid. Na een moeilijk begin, begon
zijn talent weer open te bloeien. De
schilderkunst, waaraan hij zijn leven
gewijd had, gaf hem het geloof in het
leven terug. De bitterheid sleet ver af,
de vreugde om het leven brak weer
door als een zon. Ook al moest deze
grote zoon van Vlaanderen precies twin
tig jaar wachten vooraleer België 't eer
herstellende gebaar deed. En toen was
hij er ook meteen weer. In Vlaanderen
om precies te zijn in Limburg, de beide
Limburgen. Men hoopte zelfs dat hij er
weer goed terug zou komen. Maar de
Zwitserse bergen, die hij machtiger ge
schilderd had dan de Zwitsers zelf ze
ooit zagen „als verslinders van mensen
levens", lieten hem niet meer los. Hij
overleed te Luzern op 19 april 1966.
Drieëntachtig jaar oud.
ze omspannen het gehele landschap van
zijn geest. Alles wat hij verder aan in
muziek vertaalde gedachten heeft uit
gesponnen, is reeds in de symfonieën
aanwezig, ze getuigen van elk aspect
van Beethovens veelzijdig en onna
volgbaar talent.
In zijn vijfde is Beethoven de indruk
wekkende dramaticus, die met alle
zwakte en alle kracht van de mense
lijke geest het noodlot te lijf gaat, in de
zesde tekent hij met sindsdien nooit ge-
evenaarde suggestiviteit de betovering
van de natuur, de achtste symfonie is
weer een verrassende uitbarsting van
speelse en spitse humor, de negende
heeft zijn naam als grootste componist,
ondanks de merkwaardigheden van de
„Ode an die Freude" niet in het minst
kunnen schaden, integendeel, voor dui
zenden is Beethoven vooral de maker
GEORGE SZELL
over schrijft Urbain van de Voorde nog
in 1957: „Zuiver schilderkunstig gezien
werden er in de jongste vijftig tot vijf
enzeventig jaar wellicht even merk
waardige landschappen geschilderd,
maar ik ken er weinige, buiten die van
Van Gogh, waarvan er zo'n machtige
adem uitgaat, een tellurisch geweid,
waarbij de mens zich klein voelt".
