EILAND L
Een
vrouw
dirigeert
Savannenaap knuppelt
verrassend menselijk
Zeekoe: dommaar
nuttig beest voor
waterstaatswerk
Kunst
wimpers
voor
honden
Namaak wordt kostbaar
MEVR. W. J. BEENHAKKER-KONING: „DIRIGEREN IS NIET
ZO MAAR EEN BEETJE DE MAAT SLAAN"
Afdelingsvoetbal
EXPEDITIE
GRANDIOOS
SUCCES
MEER INTERESSE VOOR PLANTEN
DAN VOOR VOORTPLANTEN
j
NOG DOM
DAN KL/
„Hij kan praten maar doet het niet
omdat hij geen belasting wil betalen
21
20
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 11 MAART 1967
JEUGD
HOBBY
VERDRAAGZAAM
Schieten niet altijd
kalmeringsmiddel
POLSDIK
APEVLEES
PANTERPROEF
VOEDOENDE
Fa. de Moor-Vlaeminck
De com pub
ziet u de com
dat straks de
zen afspreken
angst, die afk
meteen van u
PUN
SnïlllllHllllllliiilIllitllBIIIBRtlHIIIIlillllllllllllllltlllltllllilllllllllHilllllllllll
(Van onze verslaggeefster)
BIEZELINGE „Eduard Flipse heeft eens tegen me gezegd dat ik
wel naar Rotterdam kon gaan om het Rotterdams Philharmonisch
Orkest te dirigeren. Het was natuurlijk als grap bedoeld, maar er
bleek toch ook wel uit dat ik iets van het dirigeren terecht heb ge
bracht".
Ze zegt dat niet om zich op de borst te slaan van "kijk nou toch
eens wat ik presteer". Dat is niets voor mevrouw W. J. Beenhakker-
Koning uit Biezelinge. Ze is zeventig jaar, maar een bijzonder leven
dig, kwiek, klein vrouwtje.
Ze wil er alleen dit mee zeggen:
„De meeste mensen denken dat diri
geren alleen maar betekent: een beetje
de maat slaan. Dirigeren is proberen
de opvatting van de componist over te
brengen op de ménsen. Muziek maakt
een bepaalde indruk. Ieder stuk een
andere. Dat moet je door middel van
je armen en gelaatsuitdrukkingen over
dragen. Je moet het stuk tot leven
brengen. Dat is een gave,' vindt ze
zelf. ,,Je moet er in groeien".
Mevrouw Beenhakker kan het weten.
Veertig jaar dirigeren is tenslotte geen
kleinigheid. Zij is het anders, soals je
dat zo vaak hoort, nooit van plan ge
weest.
Mevrouw Beenhakker werd in 1897
in Middelburg geboren. Ze ging daar
naar de rijksleerschool en volgde vijf
jaar H.B.S. In lie tijd kreeg ze piano
les van Jan Morks. Inderdaad, die
Jan Morks, wiens standbeeld op net
Molenwater staat".Eveneens voor haar
plezier ging ze een dirigentencursus
volgen bij Johan Caro. Dat duurde drie
jaar. Drie jaar theorie.,, Je moet je niet
voorstellen dat je na afloop van zo'n
cursus een einddiploma conservatori
um hebt. Helemaal niet".
De volgende stap op weg naar het
dirigentschap" was het strijkorkestje
in Yerseke, waar Èe via haar goede
pianospel in verzeild raakte. Ze kwam
in de bekendheid. Toen er ook in Yer
seke een mandoline-club werd geboren
herinnerden een paar oprichters zich
de naam van juffrouw Koning. ,,Ik
was destijds onderwijzeres op de lagere
school in Yerseke". Een paar jongens
kwamen haar vragen of ze dirigente
van de club wilde worden. ,,ik wilde
dat voorlopig wel proberen. Want diri
geren is niet de maat slaan. Iedere
keer als ik met de jongelui een nieuw
stuk ga instuderen, geef ik ei eerst
tek9t en uitleg ^ver. Dan begrijpen ze
er wat van. Zo moet ie als dirigente
te werk gaan".
Mevrouw Beenhakker doet het werk
erg graag. Waarom?
Mensen die geen muziek maken
missen erg veel". En: ..Ik kom nu veel
met de jeugd in aanraking. Jeugdwerk
vind ik erg belangrijk".
Vandaar ook dat ze niet direct tegen
een verhaaltje in de krant is. „Ik geef
helemaal niet om publiciteit. Maar aan
de andere kant kan er nooit teveel aan
dacht aan jeugdwerk worden geschon
ken. Ze zitten wel te kankeren op de
jeugd. Ik vind dat de jeugd te weinig
onder toezicht van de ouders staat. Er
wordt genoeg voor de jongeren gedaan.
Je moet niet alleer de belangstelling
van de jerngd, maar ook van de ouders
zien te trekken. Die willen wel de kin
deren van de straat hebben, maar ze
kunnen niet de moed opbrengen om
eens één van de 365 of 366 dagen dat
ze aan de t.v. kleven naar hun kinde
ren te komen luisteren. Nou ja, er zijn
natuurlijk een hoop ouders die dat wel
kunnen, maar het zijn er toch te weinig.
Ik hoop echt. dat er by de mensen
eens wat meer belangstelling komt
voor het zelf-doen. Dan komt er van
zelf wel een eind aan uitwassen als
provo's en dergelijke. Dat is alleen
maar een gevolg van ledigheid. De
mensen zijn soms zo, Ja het is een le
lijk woord, maar ze zijn lamlendig'
Het kan haar niet schelen wat ze
gaan ondernemen. Sporten, tekenen,
handenarbeiden. Maar dan bedenkt ze
zich toch. „Met sporten ben je eigen
lijk binnen een paar jaar uitgekeken.
Tenminste wat het zelf-doen betreft.
Muziek maken, daar heb je wat aan
zolang je leeft. Een half uurtje per dag
studeren kan er toch altijd wel af".
Dan komt ze weer terug op het punt
waar ze gebleven was: het begin van
haar dirigenteloopbaan.
„De mandolinevereniging in Yerseke
was dus mijr eerste clubje". Ze gaat oo
zoek naar een foto. waarop de tien
mamdolinespelers met hun dirigente
zijn vereeuwigd. Het is een mooie,
scherpe foto. „Toch is het al wel 50
jaar geleden dat die is gemaakt."
In de oorlog ging de vereniging ter
ziele. Juffrouw Koning was inmiddels
mevrouw Beenhakker geworden en le
vens uit Yerseke vertrokken
Na de oorlog werd de club weer op
poten gezet. Er kwam een dirigent.
Maar het werd „gemodder". Weer
kwamen de leden bij mevrouw Been
hakker aankloppen. „Maar ik wilde nie
man niet van zijn plaats jagen". De
dirigent ging uit eigener beweging weg
en maakte plaats voor zijn vrouwelijke
collega.
„Ik word er als dirigente altijd een
beetje op aan gekeken. Ik word niet
voor vol aangezien. He1 is een speci
fiek mannenberoep. Het is trouwens
nog niet eens eer beschermd beroep.
Het is wel de bedoeling dat er van te
maken".
Een beroep met een minimum sala
ris, waarvoor je dan een staatsexa
men moet afleggen Vooi de meeste
dirigenten van amaio«" eren i gin gen
het werk nu een tntc -neer dan
een hobby. Je kimt je onkosten decla
reren.
„Amateurverenigingen kunnen toch
onmogelijk het salaris voor een dirigent
opbrengen Wordt het een beschermd
beroep, met dat minimumsalaris, dan
zal dat geld toch via subsidies binnen
moeten komen".
Maar mevrouw Beenhakker dirigeert
ook wel zonder salaris. Ze „hangt"
niet aan geld.
Weer neemt ze de draad op van haar
eigenlijke verhaal „Ik heb dat koor nu
nog in Yerseke. Ik heb ook nog een
orkest gehad op Wemeldinge. Dat is
kapot gegaan. Bij gebrek aan belang
stelling.
Nog een mandolineclub kwam er bij.
In Kapelle, waar het echtpaar Been
hakker via Yerseke terechtkwam, en
een kinderzangkoor. Ze speelt zelf ook
mandoline, accordeon en gitaar. Al
die kennis bracht, en brengt ze nog,
over op haar leerlingen.
„Ik heb leerlingen van 8 tot wel 60
jaar. Mijn man, is ook een leerling
van me. Bovendien is hij mijn particu
liere chauffeur. We hebben zelf een
autootje. We zouden 't niet weer willen
missen. Iedere zaterdagmiddag bijvoor
beeld rijden we naar Yerseke, om daar
van 4 tot 6 uur te repeteren. Mijn man
speelt zelf ook mee. Daar staat zijn
accordeon", wijst ze op een groot
zwart gevaarte onder een plastic hoes.
Ernaast ligt een stapeltje paperassen.
„Ik maak ook arrangementen'
„Zo ben je altijd bezig", zegt de di
rigente.
Maar heus niet alleen met muziek.
„In politiek bijvoorbeeld, met alle
geharrewar en strubbelingen interes
seert ze zich bijzonder sterk. Vooral
wanneer het om politiek en geloof
gaat. Ze heeft respect voor ieders
overtuiging, ook wanneer dat de con
fessie betreft, maar ze windt zich
zichtbaar op als ze bedenkt dat de kerk
in Kapelle-Biezelinge anderhalf miljoen
aan restauratie heeft gekost en hooguit
twee uur per week wordt gebruikt. Het
staat er, letterlijk, als een heilig huisje,
vindt ze. „Waarom laten ze er niet een
muziekvereniging in repeteren?"
Dat vindt ze. en dat zegt ze ook.
Mevrouw Beenhakker is er het type
niet naar. van haar hart een moordkuil
te 'maken. Dat hebben haar dorpsge
noten wel kunnen merken, toen ze als
P.v.d.A-vertegenwoordigster in de raad
zitting had.
Ook daar zei ze wat ze te zeggen
had. Daar moet je durf voor hébben,
in zo'n kleine gemeenschap. Maar haar
standpunt is nu eenmaal: zeggen wat
je te zeggen hebt en vragen wat je
niet weet. Ze ontlokte andere raadsle
den dan wel eens het commentaar: dat
is me geen antwoord waard. Niks voor
mevrouw Beenhakkers. „Als je een
iemand bent, verdedig je je eigen
standpunt".
Of ze verder nog hobby's heeft?
Eigenlijk niet. Of ja: „De bloemetjes
en plantjes, daar zorg ik graag voor".
Het programma voor de competitie
van afdeling Zeeland K.N.V.B. luidt:
le Klasse: Jong Ambon 1-Dreischor
1, Robur 1-Hoofdplaat 1, Lewed. Boys
1-Domburg 1, Noormannen 1-Luctor 1,
Patrijzen 1-Renesse 1, Koewacht 1-
Groede 1.
Res. le klas: Middelburg 4-Vlissingen
4, RCS 2-Zierikzee 2, Zeelandia 2-Wal-
chercn 2. Vogelwaarde 2-Goes 3, Zee
land Sport 4-Oostburg 2. Terneuzen 3-
Hontenisse 2.
2e klas A: Biervliet 2-Graauw 1, HW
'24 3-Ria 1, Schoondijke 1-Aardenburg
2, Sluiskil 2-Hulsterloo 1, Luctor 2-
Domburg 2.
2e 'das B: Hansw. Boys 2-Cortgene
1 Renesse 2-Lewed. Boys 2, Zonne-
maire 1-DFS 2, Zierikzee 3-Kruiningen
1 Kwadendamme 1-SVOWK 1.
3e klas A: Axel 4-Steen 3, Hontenis-
se 3-Ria W 2, Vogelwaarde 3-Koewacht
2 Clinge 3-Hulsterloo 2.
3e klas B: RCS 3-Corn. Boys 3, IJ-
/.endijke 2-Hoofdplaat 2, Oostburg 3-
Terneuzen 4.
3e klas C: Jong Ambon 2-Robur 2,
Zeeland Sport 5-Patrijzen 3. RCS 5-
Luctor 3, Noormannen 2-RCS 4, Zee-
andia 3-Walcheren 3.
3e klas D: 's-Heer Arendskerke 3-
Robui 3, Patrijzen 2-Volharding 1, Vol
harding 2-Dreischor X
Die staan er dan ook bijzonder fleurig
bij. Maar later blijkt dat ze ook nog 15
jaar toneel heeft gespeeld en 30 jaar
heeft gesouffleerd.
Al met al heeft ze het te druk om
aan haar „pensioen" te denken. „Ik
ben veel met jongeren bezig. Daar
blijf je jong bij".
Ze doet zelfs moeite om beat-mu-
ziek te begrijpen, mooi te vinden, maar
dat gaat haar toch niet zo best af.
Dat wil niej; zeggen dat er bij haar
geen moderne liedjes op het repertoire
staan. Natuurlijk. Ten eerste omdat ze
vindt dat er toch ook leuke moderne
muziek is. En dan: „De jomgeren heb
ben hun eigen ideeën. Daar moet je
toch aan tegemoet komen. Gebeurt dat
niet, dan lopen ze weg".
En als de dirigente zelf wegloopt?
Dat is inderdaad een zorg voor de
toekomst. „Er is een groot gebrek aan
dirigenten voor amateurs. Als ik straks
weg ben. weet ik niet wie me op moet
volgen.
AKEN (Reuter) Als ze begon te
kijven schoot ik op haar, niet om haar
te raken maar om haar te kalmeren, zei
de 54-jarige Westduitse kok Leo Cre-
mer tegen de i'echter in Aken. „Dan
hield ze altijd verder haar mond dicht",
zei hij.
In april vorig jaar had Cremer weer
eens geschoten toen zijn vrouw hem een
uitbrander gaf omdat hij een spel kaar
ten in de plaatselijke taveerne had laten
liggen. Hij loste vier schoten, maar te
gen zijn bedoeling werd zijn vrouw ge
wond.
Cremer moet nu drie jaar zitten we
gens poging tot moord.
Amerika is in alle opzichten het land
van de grootste tegenstellingen en ook
op het terrein van de dierencultus
vinden we daar de meeste excessen.
Zo zijn er voor mensen die te veel
geld en te weinig hersens hebben een
boel artikelen op de markt waarvan
men zich afvraagt hoe ze in vredes
naam kopers vinden.
Maaa* dat schijnt toch echt geen pro
bleem te zijn. Wat denkt u bijvoor
beeld van een honden-parfum in de di
verse geuren die de baas of de bazin
lekker vindt, maar die voor elke hond
beslist hinderlijk moeten zijn! Voorts
zijn er nog „kookboeken voor honde
maaltijden" te krijgen. Hoogwaardi
ge voedingsmiddelen voor honden wor
den in speciale recepten verwerkt.
Voor een onbedorven hondetong moe
ten ze wel een allesbehalve natuurlijk
smakend voedsel zijn. Nog erger wordt
het wanneer we horen van valse hon
denwimpers, met blinkende steentjes
bezet, of van hanidensmokings en hon-
dena vondkle dingof positiekleding
voor drachtige teven. Men kan des
gewenst ook 'n keuze maken uit hon-
denbroekjes en hondendekj es die met
kamt zijn afgezet! Een op die manier
uitgedoste hond is natuurlijk niet com
pleet zonder honden-nagellak. Eenmet
juwelen bezette gouden halsband is ln
het land van de vele miljonairs lang
niet zo zeldzaam als u zoudt denken.
Wanneer mevrouw haar hond wil was
sen met een hondenshampoo kan ze
die krijgen in dezelfde geur als die
welke ze zelf gebruikt. Hierbij vergele
ken zijn de gestoffeerde hondenmand
jes met vele strikken versierd maar
kinderspel. Op de hondenkerkhoven
vindt men vaak een onvoorstelbare
luxe. Het is niet zo. dat een algemene
begraafplaats voor honden zonder meer
te veroordelen valt, maar het stuit wel
tegen de borst wanneer men denkt aan
al het geld dat hierbij aan excessen
werd besteed en dat een waardiger be
stemming had kunnen vinden.
Op de lijst van vreemde artikelen
voor dieren staat ook 'n auto-veiligheids
gordel voor honden vermeld. Maar
hier moeten wij toch even bij stil
staan. Een soort autobeveiliging voor
honden kunnen wij niet onder over
dreven luxe-artikelen rangschikken.
Integendeel. Zo'n beveiliging, kan van
groot nut zijn, én voor de hond, éri
voor de bestuurder of verder inzitten
den van de auto.
Zo'n hondenbeveiligingsriem is dus
zeker een nuttig ding; hij hoort niet
thuis op de lijst vam overdreven en
luxueuze voorwerpen zoals ze uit A-
merika komen overgewaaid. Het Is
juist de kunst, om uit al die kitsch
een werkelijk doelmatig snufje naai
voren te halen.
(Van ppr>, nruzpr vprslatftfpvprs
(Van een onzer verslaggevers)
AMSTERDAM Een ruk aan een touw. Daarom was het begonnen
in een maandenlange periode van zorgvuldige voorbereiding en ze
nuwslopende spanning. Een ruk waardoor een opgezette panter met
elektrisch bewogen kop uit zijn gecamoufleerde hol zou worden ge
trokken te midden van een grote groep chimpansees. „Zullen de chim
pansees de panter met knuppels aanvallen
was om te filmen en toen kwam met
een ferme ruk aan het touw de panter
t.e voorschijn
Dit was de vraag aan het andere
eind van het touw, in een klein
schuilhutje temidden van de uitge
strekte savannen van Afrikaans Gui
nee, die door drie gebaarde hoofden
speelde. De spanning was te snijden,
toen de kabel strak stond: de bio
logen Jo van Orshoven en drs. J.
van Zon en de fysicus drs. R. Pfeyf-
fers stonden voor het hoogtepunt
van de zesde Nederlandse chimpan
see-expeditie van de Universiteit van
Amsterdam.
Reeds sinds 1953 wordt aan de hoofd
stedelijke universiteit onder leiding van
dr. A. Kortlandt het gedrag van mens
apen onderzocht. Daarbij kwam onder
meer aan het licht dat chimpansees uit
dierentuinen een roofdier in een aan
grenzende kooi met een knuppel in de
hand op menselijke manier rechtoplo-
pend proberen aan te vallen. Onmid
dellijk rees de vraag, of de dieren dit in
gevangenschap hadden geleerd, of dat
het wapengebruik bij deze hoog ontwik
kelde apen tot het normale gedrag in de
natuur behoort.
Om dit te weten te komen, confron
teerde dr. Kortlandt tijdens een van zijn
expedities in Kongo enkele jaren gele
den een groep chimpansees aan de - and
van het oerwoud met een opgezette pan
ter. De resultaten waren geheel onver
wacht. De apen probeerden op allerlei
manieren het roofdier schrik aan re ja
gen. Zij namen hierbij flinke knuppels
in de hand, maar van een echte goede
aanval was geen sprake. Geen enkele
keer werd de panter raak geslagen.
Zo ontstond het idee, dat een panter-
proef misschien andere resultaten zcu
geven, wanneer hij werd gedaan met
chimpansees uit de open savannen,
want in zo'n gebied kun je inderdaad
rechtop lopen zonder elk ogenblik je
hoofd te stoten tegen een boomtak, en
daar kun je met een knuppel slaan zon
der dat hij vast blijft zitten in de lianen.
Deze nieuw opgezette panterproef was
het voornaamste punt van de zesde ex
peditie.
Het land, waar de kans gewaagd zou
worden, was de republiek Guinee in
West-Afrika, die grotendeels uit savan-
nenlandschap bestaat en waar de chim
pansees nog in groten getale voorkomen,
omdat de Islamitische bevolking geen
apevlees eet, en omdat de regering een
aantal beschermende maatregelen heeft
Ingesteld. Deze regering heeft trouwens
ook de expeditie haar medewerking
verleend door allerlei volmachten te
geven (de leden mochten zelfs een be
roep doen op het leger, wanneer zij
hulp nodig hadden) en door officiële
radioberichten uit te zenden, dat nie
mand gedurende de tijdsduur van de
expeditie chimpansees mocht schieten,
verjagen of zelfs maar fotograferen.
Na lange omzwervingen werd een
plantage met vruchtbomen gevonden,
waar alles erop wees, dat chimpansees
er zeer geregeld van het fruit kwamen
eten. Hier werd een schuilhut gecon
strueerd, stukje voor stukje, om de die
ren niet te verjagen door een te snelle
landschapsverandering. Na twee weken
was in de gecamoufleerde en geluids
dichte schuilhut alle apparatuur ge
ïnstalleerd: drie filmcamera's, de toto-
camera met een 250-opname cassette,
bandrecorder om chimpanseegeluiden
op te nemen, een tweede bandrecorder
om onderlinge waarnemingen te dicte
ren, accu's, een voorraad films en aller
lei kleine hulpapparatuur. Toen kon het
eigenlijke wei'k beginnen.
's Morgens voor zonsopgang slopen de
drie wetenschappelijke onderzoekers
naar de hut. Dagenlang tuurden zij
door de kleine observatiespleetjes. De
negende dag werd hun geduld beloond
en kon een schat aan gedragobservaties
verkregen worden, vergezeld van foto's
en films. Langzamerhand leerden de
biologen de chimpansees te herkennen:
daar was oma; een oud grijs dier met
een zware kop en altijd vergezeld van
haar kinderen, dan was er de „vader",
een zeer grote en indrukwekkende man
met een heel zwart gezicht, en er was
een „heks", een wijfje met een bescha
digd gezicht en een lamme arm. Het
was elke dag weer een verrassing, wel
ke dieren zouden komen, en vooral ook
wat zij zouden doen, want bij chimpan
sees ziet men altijd weer nieuwe ge
dragspatronen.
Intussen werd alles voorbereid vcor
de panterproef. De opgezette panter
werd in het terrein gezet in een ge
camoufleerd hol, zijn trekkabel werd
door een buis onder de grond naar de
schuilhut geleid, en alle apparatuur
werd getest, elke dag opnieuw. Het hele
terrein was met toestemming van de
autoriteiten „verboden voor onbevoeg
den" verklaard en de koeien die de ob
servaties nogal eens stoorden, werden
met herder en al 40 kilometer verder
getransporteerd.
Eindelijk, op de ochtend van 22 de
cember, kwam er een groep chimpan
sees, die groot genoeg was om de pan
terproef te wagen. Met hoogspanning
werd er gewacht tot er voldoende licht
Wat daarna gebeurde zullen de drie
biologen in dat kleine hutje nooit meer
vergeten. Er barstte een hel van lawaai
los, alle apen renden eerst terug naar
de beschermende bosrand, maar zjj
kwamen vrywel meteen weer terug
tweebenig lopend en gewapend met
stokken van polsdikte en van twee me
ter lang.
Zij hielden hun knuppels op menselij
ke manier aan het uiteinde vast en, ter
wijl de filmcamera's draaiden gingen zij
dreigend op de panter af en gaven hem
de ene klap na de andere, waarbij de
knuppeluiteinden met snelheden van 90
kilometer per uur op de panter neer
daalden. Eenmaal stormden zelfs drie
grote chimpanseemannen tegelijk op de
panter af en sloegen ze zo hard erop los
als zij konden, intussen oorverdovend
schreeuwend. Er werd verder met gra-
fe-fruit en stukken hout naar het hoofd
gegooid goed raak ook nog. Tenslotte
werd de hele panter aan zijn staart het
bos in gesleept, terwijl alleen zijn kop
achterbleef op het slagveld. De hele
dag waren de chimpansees in de buurt,
de hele dag werd hun opgewonden ge
schreeuw gehoord, en toen zij eindelijk
's avonds waren gaan slapen, vonden
de biologen de flink beschadigde panter
20 meter verder in het bos op zijn rug
liggend terug
Hiermede was voldoende aangetoond,
dat savannen bewonende chimpansees
hun grote vijanden met knuppels be
vechten. De conclusie was, dat deze
apen in open terreinen, waar voldoende
ruimte is om wapens te hanteren, daar
van inderdaad gebruik maken. Maar dit
te weten te komen, was niet het enige
doel van het experiment: de onderzoe
kers wilden ook nagaan of de techniek
van het knuppelvechten van chimpan
sees dezelfde is als die van de mens.
Wanneer namelijk twee verwante bio
logische soorten hetzelfde gedrag ver
tonen, neemt men in het algemeen aan,
dat dit gedrag in de evolutie dezelfde
oorsprong heeft. Met andere woorden:
als de chimpansees net zo vechten als
de mens, zou daaruit volgen, dat deze
knuppeltechniek al 5 tot 10 miljoen jaar
geleden bij onze- gemeenschappelijke
voorouders tot ontwikkeling moet zijn
gekomen. De voorlopige indruk uit de
film is, dat' knuppeltechniek van mens
en chimpansee inderdaad dezelfde zijn,
maar een definitieve conclusie kan pas
worden gegeven, wanneer de film beeld
je voor beeldje is bekeken.
Wanneer de meer dan drie kilometer
film 1200 foto's en 5 uur geluidsopname
zullen zijn geanaliseerd, en wanneer de
256 volgeschreven bladzijden met ob
servaties zullen zijn uitgewerkt, zullen
vele nieuwe gegevens voor de weten
schap beschikbaar komen over het na
tuurlijke gedrag van de chimpansee
een dier, zo menselijk, dat de Guinese
Sousoustammen ervan zeggen: „Hij
kan praten, maar hij doet het niet, om
dat hij geen belasting wil betalen"
80
fc»=
BOCA RATON (AP) Een Mana-
ti is een vet, slap wezen met kraal
oogjes en een heel laag intelligen
tiequotiënt, weinig romantische nei
gingen en geen opvallende verlan
gens in het leven behalve zijn grote
bek vol te proppen met waterplan
ten.
Maar ondanks deze slechte refe
renties zou de Manati m de wan-,
deling „zeekoe" genaamd een van
de beste vrienden van de mens in
de dierenwereld kunnen worden.
Zijn gulzigheid maakt hem tot een
levende maaimachine. Hij heeft drie
magen en om die prettig gevuld te
houden moet hij per daig 45 kilo
planten verzwelgen. Aangezien hij
100 jaar oud pleegt te worden, heeft
hij in zijn hele leven ruim ander
half miljoen kilo planten nodig.
Op dit dieet wordt hij vijf meter
lang en een ton zwaar of nog zwaar
der. Een voldoende aantal zeekoeien
zou de door plantengroei verstopte
binnenwateren van de wereld open
kunnen houden, de navigatie en de
watervoorziening kunnen bevorderen
en de mens miljoenen dollars kun
nen besparen, die elk jaar worden
uitgegeven aan minder doeltreffende
middelen.
„De manati heeft zijns gelijke niet
als onschadelijk, snelwerkend en
goedkoop middel voor het bedwingen
van schadelijke waterplanten", zo
zegt dr. P. L. Sguros van de Flo
rida Atlantic University. De moei
lijkheid is, dat er op het ogenblik
niet genoeg zeekoeien zijn. Dit heeft
twee hoofdoorzaken. De eerste is, dat
hun vlees smaakt als rundvlees en
dat hun huid en vet handelswaarde
hebben. Dientengevolge heeft men in
de warme wateren van Florida, Zuid-
Amerika, West-Indië en Afrika zo
intens op hen gejaagd, dat ze bijna
uitgestorven zijn. De tweede oorzaak
is, dat ze niet zoveel werk maken
van de voortplanting.
Toen Sguros mannelijke en vrou
welijke exemplaren in een kanaal bij
elkaar zette, hadden ze alleen maar
belangstelling voor het opschrokken
van planten. De zeekoe heeft een
dom, rundachtig voorkomen en men
heeft gemeend, dait hij vroeger
op het land leefde en op een oli
fant leek. In het proces van de evo
lutie zijn de achterpoten aaneenge
groeid tot een platte peddelstaart en
de voorpoten zijn vinnen geworden.
Er bestaat een verhaal, volgens
hetwelk zeekoeien, die hun jongen
tegen de borsten klemden, de mythe
van de meerminnen hebben doen ont
staan. Maar niemand, die ooit een
zeekoe heeft gezien, slikt dat. Een
zeeman zou wel heel, heel lang niet
meer in een haven geweest moeten
zijn voor hij in een zeekoe het fi
guur van een dame zou zien.
De moeder ziet eruit als een enorme
papieren zak, propvol kruideniers
waren. Haar huid is vuilgrijs en ge
rimpeld. Haar neus, niet meer dan
twee gaatjes in een stompe snuit, is
bedekt met stugge haren. En deze
pafferige slons omklejnt haar jong
ook niet. Zij laat zich eenvoudig met
de stroom meedrijven, terwijl zij met
een hard, klapperend geluid van de
lippen planten eet en het jong laat
„grazen" zo goed het kan.
Maar de zeekoe is een goedaardig
dier en heeft geen natuurlijke vijan
den behalve de mens.
En hij zou in de wereld een gewel
dige taak kunnen verrichten als er
maar meer waren. De bestrijding
vam de waterhyacint in de Boven-
Nijl kost de Egyptische regering 7
miljoen dollar per jaar. Het Pm».
makanaal zou onbevaarbaar zijn als
niet eik jaar vijf miljoen hyacinten
werden verwijderd. Miljoenen wor-
den over de hele wereld uitgegeven
om waterwegen vrij te maken. Che
mische en mechanische middelen
ter bestrijding van de plantengroei
helpen slechts voor één tot drie
maanden en chemische doden 6ams
de andere levende wezens in de zee.
Maar als zeekoeien, die niets en
niemand kwaad doen, de plantengroei
uit een kanaal verwijderen, doen zij
zulk grondig werk, dat de planten
zes tot acht maanden niet meer te-
rugkomen.
In 1962 heeft het watercontrole-
district Midden- en Zuid-Florida geld
beschikbaar gesteld, om Sguros te
laten onderzoeken of het mogelijk
was, zeekoeien te gebruiken om de
planten weg te vreten, die het stro
men van het water in de draine-
ringsk^nalen belemmeren en de in
stallaties voor de waterregeling ver
stoppen. Het district gaf 160.000 dol-
lar per jaar uit om de plantengroei
te bestrijden en verwacht, dat die
kosten tot een half miljoen zullen
stijgen.
Sguros paalde twee proefstukken af
in een kanaal en twee groepen in de
Atlantische Oceaan gevangen zee
koeien werden in het water geplaatst.
Zij begonnen onmiddellijk te vreten.
Een groep maakte haar stuk in drie
weken plantenvrij en begon rond te
zien naar iets anders. Berekend werd
dat een zeekoe gemiddeld per dag
100 m3 met planten gevuld water
kon zuiveren.
Maar er deden zich twee proble
men voor. Na korte koudegolven in
de wintermaanden gingen enkele koei
en dood. Waarschijnlijk aan aandoe
ningen van de ademhalingsorganen.
En ofschoon ze geen vrees voor de
mens toonden, plantten zij zich in
drie jaar van gevangenschap niet
voort. Men heeft niet vast kunnen
stellen of zij verlegen waren voor
de mensen of voor elkaar. Maar
zelfs in het wild brengt een zeekoe
slechts om het jaar of om de
twee jaar een kalf ter wereld.
De eerstvolgende stap is nu, iets
uit te vinden dat de dieren weer
standsvermogen tegen koud weer
geeft en iets om de voortplanting
te bevorderen.
Sguros heeft plannen voor het bou
wen van een enorme tank op het
terrein van de universiteit, waar zee
koeien voor experimentele doelein
den nauwlettend in het oog gehouden
en tegen vandalen beschermd kun
nen worden. Bij een vroeger experi
ment in een afgelegen gebied hebben
vandalen alleen maar voor de grap
100 kogels in de kop vain een zee
koe geschoten.
Als beide problemen kunnen wor
den opgelost, zegt Sguros, zal mis
schien niet alleen het probleem van
de plantengroei in de wateren met
behulp van zeekoeien uit de wereld ge
holpen kunnen worden, maar zal wei- i
licht ook het uitstervingsproces in
zijn tegendeel kunnen verkeren en
een belangrijke nieuwe voedselbroft
worden aangeboord.
(ADVERTENTIE)
Voor al uw
K UNSTMESTSTOFFEtf
Het goedkoopste adres:
Hulst - Axel - Sassing
Telefoon 01140 - 2628
2'ezo- Nu kunnen we v
het ding dat, naar i
hele wereld zal gaan ve
zo razend knap is, dat
ons regelt, en uitmaakt
hebt gehoord dat de coi
en 16111005. Kortom, mei
perbrein is, dat ons alle
Nu u die angst voor
kwijt bent, kunnen
maal eens nader beschouw
zullen we, om de zaken
stellen, eerst even één bel
voorop zetten:
DE COMPUTER IS HEI
DING DAT BEST/
Toch berekent hij zult
Pen maar even de ba:
maanraketten, en rekent
tot in honderden decimal
koord, dat doet de comput
neemt niet weg dat hij in
stelbaar dom is.
Vroeger op school zat e
tje in mijn klas ene Klaas
dat de trieste faam bezat
joch te wezen dat de toe
over de middelbare leeftijd
der wijzer in zijn loopbaan
gengekomen.
...Jij kunt nog niet tot
riep de man („meester"
hem eerbiedig) telkens ge
Klaas, die dat dan bedroe
get was zelfs nog veel erge
nu kon nauwelijks tot dri.
tel- en aftreksommetjes c
te boven gingen, kon Klaaf
lijk gaaf uitkrijgen. Eén
wist hij wel, en na enig r.i
mj ook wel het antwoore
op de yraag hoeveel één e
Maar daarboven liep het
mgvuldigcn heeft Klaas r
««ril evenmin als delen.
wVt £,on' tot drie da".
s Harrewar ona
drü£ ku,nne" krijgen, en dl
droevend schijntje. Eéns,
S?lonedag voor hem. s
toch m geslaagd twee metï
i Een zweem van romantiek moe
ten deze petroleumlampen uit de
tijd van onze grootmoeder in de
nuchtere nieuwbouwwoningen
brengen. Om ze attractiever en
kostbaarder te maken, voorzagen
zilversmeden in de Duitse bonds
republiek ze van een laagje zilver
of goud. De kostbare, liefd J(
sierde lampen behoorA wn H
meest beioonderde stuwen uk-
internationale zJlve „„„SM titfl
beurs in ZJüsseZrfor/girf-
interesse bij handelar
len binnenkort m de
koop zijn.