OFFENSIEF
IN STRIJD
TEGEN HONGER
Kans voor prins
Claus op beschuit
van halve nieter
GRATIS
ÜJVL
RADION
SPEURTOCHT NMR KUNSTMATIGE
LYSINE DUURDE REEDS JAREN
Staatsmijnen maken aanvulling op eiwitten
te - en
oilisten
Nederlander
in België
gearresteerd
1
15
ÏONFORT
Door bader
roeffabriek
Nieuwe route
T ekort
Gebruik
Mogelijkheden
Fokker verongelukt
op Filippijnen
II DODEN,
8 GEWONDEN
TRADITIE
ZELF DOEN
KAKELVERS
Generaal Wheeler:
Rusland verder met
anti-raket systemen
snelwegers
TOMADO
Jb
Samenzweerders
in Mississippi
gearresteerd
DAGBLAD DE STEM AAN DONDERDAG 2 MAART 1967
ICHE BESTELLINGEN
Damesflat jes tn een Jeuk,
sportief model met extra
sterke zolen. Zeer goede
pasvorm. Maten 36-42
I £25
iymetrisehe Instelling
llashboardkastje, anti
ipunten veillghelds-
'899,- (sim. leder)
SI.
01140-2058
01178-412
AGE„NOORD"
k 100-7991-7792
jlet aminozuur, dat in plantaardig voedsel in verhouding tot de behoefte
l,et minst voorkomt, is lysine. Men is er langs twee hoofdwegen in geslaagd,
deze verbinding kunstmatig na te makenlangs blo-chemische en langs che-
misch.technische weg. Met name in Japan wordt reeds lysine geproduceerd
jjngs bacteriologische weg. Als voedingsbodem worden daar afvalprodukten
jd als melasse gebruikt.
jarenlang hebben enkele grote
concerns, onder andere Dupont de
yemours, Marck, Sharpe en Doh-
jne, Union Carbide en andere de
mogelijkheden van de chemisch-
jechmsehe weg intensief onderzocht
2o kwamen er echter niet toe een
produktie van enige omvang op te
letten.
(proces, dat door de Nederlandse
Slaatsmijnen-DSM is uitgewerkt be
tekent daarom een belangrijke ont
wikkeling. Nog dit jaar zal dit pro
ces, zoals reeds gezegd, worden
gepast in een installatie voor
commerciële produktie.
De basis voor de lysineproduktle
van Staatsmijnen-DSM is caprolac-
|jm in hoofdzaak grondstof voor
de produktie van nylon 6 dat
eveneens volgens een eigen procédé
op zeer grote schaal wordt bereid.
Chemisch gezien zijn lysine en ca-
pralactam verwante stoffen, die
volges een bijna gelijk patroon zijn
opgebouwd uit koolstof, waterstof,
zuurstof en stikstof. De research
van Staatsmijnen-DSM slaagde er in
i methode te ontwikkelen om het
caprolactammolecuul open te bre
ken en er op de juiste plaats een
amino-groep in te voeren.
De uitwerking van dit proces verg
de echter wel de oplossing van een
belangrijk technisch probleem, de
scheiding van de optische isomeren
Evenals een aantal andere orga
nische verbindingen komt ook ly
sine voor in twee soorten D-lysine
en L-lysine.
Beide soorten zijn volkomen gelijk
in chemische eigenschappen; ze
zijn slechts in kristalstructuur eik
aars spiegelbeeld. In de natuur
is alleen de L-lysine biologisch
werkzaam. De D-lysine werkt niet
mee aan de eiwitvorming.
In 't staatsmijnen-DSM-proces wordt
uitsluitend L-lysine verkregen door
langs fysisch-chemische weg de on-
tische isomeren te scheiden by het
tussenprodukt aminolactam en de
daarbij ontstane D-component ln
het proces terug te voeren. Deze
'scheidig vindt plaats op een schaal,
die uniek is in de chemische In
dustrie.
Voor een mogelijke produktie van
nog andere aminozura, waarop de
research van Staatsmynen-DSM
zich toelegt, kan deze techniek van
groot belang zijn.
(ADVERTENTIE)
(Van onze mijnstreekredactie
HEERLEN. Tijdens een bezoek dat de demissionaire minister voor ontwikkeling, mr.
Th. B'ot, kortelings in gezelschap van vele deskundigen van zijn departement, de voedingsorga.
nisatie TNO en uit universitaire en wetenschappelijke kringen aan Staatsmijnen bracht, is be-
iloten 0111 in samenwerking tussen overheid en particulier initiatief, een werkgroep samen te
stellen die een gedetailleerd plan zal gaan uitwerken voor de toepassing van lysine ten nutte
van de wereldvoedselvoorziening in het algemeen en verbetering van de benarde eiwitsitua
tie in het bijzonder.
Binnenkort zal Staatsmijnen lysine op commerciële schaal gaan
vervaardigen; de daarvoor benodigde fabriek en installaties zijn bijna
gereed. Al sinds 1958 heeft Staatsmijnen op laboratoriumschaal lysine
vervaardigd. Een proeffabriek werd in 1961 in gebruik genortien. Wat
islysine en in welk opzicht kan dit komende DSM-produkt belangrijk
worden in de strijd tegen de groeiende honger in de wereld
De voorbije jaren is de voedselpro-
iitóe in de wereld nauwelijks ge
il. De gelijktijdige toename van
it bevolking betekende daardoor een
verdere verslechtering van de voe-
i-positie in grote delen van de
Weid. De geëigende middelen om
't voedselproduktie in de ontwikke
linglanden daar waart met name
I»1 spook van de honger, ondervoe
ds en verkeerde voeding op te
wten zijn intensivering van de land-
»iw en de opbouw van een aange-
M industrieel apparaat. Maar dit
'Sn middelen die uitsluitend op lan-
R 'ermijn kunnen worden verwezen
lijkt.
De feitelijke voorzieningen liggen in
betrokken landen echter nog zo
k beneden de behoefte aan volwaar-
voedsel, dat tevens gezocht moest
™r™. naar middelen die zouden kun-
bijdragen tot meer directe lcni-
■8 van een ontstellende nood.
ten
bitassen groeiden de inzichten in de
«pS van het kwaad. De ergste nood,
,in'm6n, nu. is het gevolg van een
ntureel tekort aan eiwitten. Eiwit-
Ütkp?" noodzakeIijii: voor de bouw van
aaarnsweefsei. Chronisch gebrek aan
teliivl 1 veroorznakt gevreesde en smar-
orffj^serziekten, waarvan kwashi-
TeZ meest verbreide is.
«En- achtergrond moeten de in-
ïtotplk™ .wor<Jen gezien die enkele
chemische ondernemingen zich
an om langs fabrieksmatige weg
■n tot he' bereiden van eiwit-
Hier en daar zijn reeds pro-
"enkëfe'Teeds
»erktog van technologische uit
te? e'i Britjsh Petroleum gevorderd
bntW wei"kwijze voor biochemische
"S,Üwi«en- Daarbij wordt
Ptocef™ ?kt van het stofwisselimgs-
zich 1, "L BePaaide bacteriën, wel-
*Kice r ,en met in zware olie aan-
nen met rechte ketens.
ia! met TL^ev.W0,r<lt een gist verkre-
'n Nestlb «fill og eiwitgehalte. Esso
8elijk nraekaa 5amen aa*> een soort-
Itbten waarbijvolgens de be-
"nfen'zaii s vloeibare koolwater-
Xv'oZtPetroleum' voedingsbo-
voor de bacterie-culture.
!a's Ju Péfrrfi ^nstitut Fran
je Indiasp r„!,e' l,n samenwerking met
^stüai ReseaC1h°f eTlt^ec an|d In-
vuuwl voor hT" een proeffabriek
Ss voor hpt tSw testen van een pro-
™'ogischp waarbij door bacte-
v, a<u Lr ij aoor oac ie-
tët kernei v eiwit wordt verkre-
ïr ^aaljager bekende brandstof
JöTch °Ltd v2,angs maakte Shell Re-
5n bartpt;^ erin geslaagd te
«15 metaboi;c u a scheiden, die
°^atie van m itfroces 1PeR* voor de
ethaan, waardoor ook
op basis van deze koolwaterstof, een
gistanassa kan ontstaan met een hoog
eiwit-percentage.
Tegen de achtergrond van de grote
reserves aan olie en methaan (aard
gas) in de wereld bieden deze proces
sen 'n aantrekkelijk uitgangspunt, hoe
wel de technologische ontwikkeling,
noodzakelijk om tot produktie op fa-
briekssohaal te komen, nog de nodige
tijd zal vergen.
Vanuit geheel anders gerichte ken
nis en ervaring wordt elders getracht
met industriële projecten te beginnen
die op een andere wijze een rol kun
nen spelen bij de wereldvoedselvoor-
ziening. Niet door het vormen van com
plete eiwitten, maar door de synthese
hetzij langs biologische, hetzij langs
chemisch-technische weg van af
zonderlijke eiwitbouwstoffen, z.g. a-
minozuren. Daaraan ligt de volgende
gediachtengang ten grondslag.
De aangevoerde voedingseiwitten wor
den bij het stofwisselingsproces afge
broken tot aminozuren, waaruit het or
ganisme vervolgens het lichaamseiwit
(weefsel, spieren) weer opbouwt. In het
eiwit van ieder levend organisme zijn
verschillende aminozuren in een voor
de soort steretiepe verhouding aanwe
zig. Het aminozurenpatroon in het voed-
seleiwit is echter niet identiek aan dat
van het wezen dat er mee gevoed
wordt (tenzij dit zich uitsluitend voedt
met soortgenoten). Van sommige ami
nozuren is namelijk in 't voedsel een
surplus aanwezig: andere zijn er daar
entegen te weinig, of in het geheel
niiet.
Van die 25 bekende aminozuren kan
het lichaam er een aantal zelf vor
men. Maair er zijn er negen, die als
zodanig aangevoerd moeten worden om
dat ze niet of te langzaam door het li
chaam kunnen worden gevormd. Deze
laatste worden essentiële aminozuren
genoemd. Treft nu de mens in zijn
voedseleiwitten in verhouding tot zijn
behoefte te weinig van een of meer
essentiële aminozuren aan, dan heeft
dit tot gevolg, dat de andere aminozuren
die wél naarbehoete aanwezig zyn toch
niet tot de vorming van lichaamseiwit
kunnen bijdragen. Deze niet gebruikte
aminozuren worden onverrichter zake
verbrand of afgevoerd; ,,ver-rioleerd'
zegt men wel.
De reden waarom de meeste plant
aardige eiwitten niet zo voedzaam"
zijn als dierlijke eiwitten (vlees, bo
ter, kaas, vis, etc.) is dat de plant
aardige eiwitten in het algemeen een
tekort vertonen aan een essentieel ami
nozuur, met name lysine, dat in dier
lijke eiwitten wél in voldoende mate
voorkomt.
Dit gegeven, gevoegd bij het feit,
dat het huidige wereld-menu van
overwegend plantaardige oorsprong is.
vormde voor enkele industrieën het
argument om de synthese van afzon
derlijke aminozuren te bestuderen.
Hun research richt zich op produktie
van juist die essentiële aminozuren
welke de eiwitvormende waarde van
de thans beschikbare voedselvoorraad
kunnen opvoeren.
Ook indirect kunnen synthetisch be
reide aminozuren van grote betekenis
zijn voor de voedselvoorziening, in
dien zij namelijk toegevoegd worden
in mengvoeders voor vee, dat op zijn
beuirt weer hoogwaardige dierlijke ei
witten levert voor menselijke con
sumptie.
Aan het gebruik van lysine in voed
sel vèn mens en dier zijn enkele be
langrijke voordelen verbonden:
Er zijn slechts geringe hoeveelhe
den van deze stof nodig, zodat de
transportkosten laag zijn.
Lysine is zeer goed houdbaar on
der gevarieerde klimatologische
omstandighed en
De toevoeging is op zich zelf een
voudig: de enige voorwaarde is
dat lysine gelijkelijk in het voed
sel verdeeld moet warden.
Lysine heeft geen invloed op de
smaak van voedsel of voeder. Hier
door behoeven bestaande voedings
gewoonten niet te veranderen.
Uit het voorgaande blijkt dat effec
tieve toevoeging van afzonderlijke
aminozuren aan eiwitvormend voed
sel van mens en dier een nauwkeu
rige kennis veronderstelt met betrek
king tot het totale aminozurenpatroon
in dit voedsel. Op het eerste gezicht
lijkt hierin een belemmering te schui
len voor toepassing op grote schaal.
Dit behoeft echter geenszins het ge
val te zijn. In de z.g. ontwikkelde lan
den is men reeds jaren gewend aan
wetenschappelijke begeleiding van vee
teelt en voedselvoorziening, terwijl de
ze zaken in de ontwikkelingslanden
door organisaties als de FAO der
Verenigde Naties ook vanuit weten
schappelijke basis worden aangepakt:
eenvoudig omdat dit de meest effi
ciënte werkwijze waarborgt. Boven
dien zal een produkt als lysine door de
producent nooit zonder de nodige toe
pas singskennis kunnen worden gele
verd. Bij Staatsmijnen-DSM is dat ook
inderdaad de praktijk. Dit bedrijf
heeft zich tijdig voldoende uitgerust
voor een technlsch-wetenschappelijke
begeleiding van de lysine-verkoop.
In beginsel is de markt voor syn
thetische aminozuren bijzonder groot.
Het feitelijke verbruik is echter nog
weinig verbreid. Tegen het huidige
wereldverbruik betekent de lysinefa-
briek van Staatsmijnen-DSM met haar
capaciteit van 3 miljoen kilogram per
jaar een aanzienlijke produktie-poten-
tie.
Tenslotte: Hét middel dat de chemi
sche industrie aanreikt om door de
produktie van afzonderlijke aminozu
ren het structurele eiwit-tekort in de
wereld te helpen opheffen, komt voort
uit het hotogste technische en weten
schappelijke kunnen van deze tijd. En
dat is op zich reeds een boeiend gege
ven. De aangetoonde voordelen van
het gebruik der lysine zoals Staats
mijnen die nu op de wereldmarkt gaat
brengen, zijn blijkens de resultaten van
de voorbije research jaren:
met betrekking tot varkens: een
grotere gemiddelde groei per dag,
een hoger voeder-rendement, kor
tere mestduur, een betere slacht
kwaliteit met meer mager vlees
en minder vet;
ook met betrekking tot andere
diersoorten, o.a, pluimvee, een
gunstiger beïnvloeding yan de yer-
Dit is de nieuwe fabriek voor
de produtkie van lysine, die in
aanbouw is in de chemische stad
van de Staatsmijnen tussen Ge
leen, Beek en Stein.
schillende aspecten der produktie
van het dier en zijn produkten;
garantie van meer constandheid
van het lysine-gehalte in het voe
der;* het lys'ine-gehalte van natuur
lijke eiwitten toont grote verschil
len naar land van herkomst en
oogstjaar;
vermindering vah het risico van
besmetting met Salmonella door
natuurlijke eiwitten;
goede houdbaarheid van lysine,
ook onder relatief vochtige of an
derszins ""ongunstige omstandiighe-
condities
at geen ape
nodig zijn.
Deze voordelen nu, gevoegd bij het'
groeiende wereidtekort aan natuurlij
ke lysine, maken duidelijk hoe groot
de betekenis van het ge bruik van krjs-
tallijne lysine, zoals Staatsmijnen-
DSM die nu op industriële schaal
gaat vervaardigen voor de wereldvoor-
ziening kan worden.
MANILLA (RTR) Een Fokker
Friendship van de Philippine Airways
is b»ij een landingspoging op het vlieg
veld van Mactan in het zuiden van de
Filippijnen verongelukt, waarbij 11 van
de 19 inzittenden pm het leven zijn
gekomen. De acht andere inzittenden
liepen verwondingen op. Het toestel
voerde een vlucht uit van Manilla naar
Mactan.
BERGEN, België (AP) Eeij
Nederlandse automobilist die maandag
naar verluidt door een Belgische grens
post is gereden, is in Bergen gearres
teerd.
De politie geeft zijn naam als J. CL!
(21) uit Amsterdam, verder adres onr
bekend. Hij was in een lichte vracht
auto die hij in Nederland had! gestolen
op weg terug van Parijs en stopte bij
een Belgische grenspost in Goegnies.
Hij moest invoerrechten betalen op
ifcepaalde goederen en werd naar eon
andere post in Bettignies-Bois Bour
don venvezen. Volgens de politie reed
hij daar door de slagboom.
Hoewel de politie verscheidene weg
versperringen op d? hootfidiweg naar
Brussel liet aanbrengen, kon hij pas
worden aangehouden nadat rijkswadhr
tens te 's Gravenbrakel de 'banden van
zijn wagen hadden lek geschoten.
Aanvankelijk was gemeld, dait in de
wagen wapens waren aangetroffen. De
jongste berichten spreken van twéé
dolken.
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG Voor het eerst na de
geboorte van prinses Beatrix zal er by
de komst van de nieuwe Oranjetelg in
maart of april weer beschuit met
muisjes op de scholen worden rondge
deeld. Het initiatief van de be schuit fa
brikanten en alle mogelijke instanties
hebben liun medewerking verleend om
deze actie te doen slagen. Als de Rijks
voorlichtingsdienst zün fiat geeft, wil
men aan prins Claus en aan de burge
meesters van de belangrykste ge
meenten zeer grote beschuiten, met
een doorsnede van zo'n halve meter
aanbieden op de geboortedag.
De organisatie van deze monsteractie
berust bij de heer J. Everts, de secre
taris van Verbisco, de vereniging van
beschuitfabrikanten in Den Haag. Toen
hy deze taak op zich nam, realiseerde
bij zich niet wat een enorme hoeveel
heid werk dit met zich mee zou bren
gen en hoeveel problemen aan deze ac
tie vastzaten. Hü doet het echter
graag, omdat het een volkomen „al-
truïstiche actie" is, waarbij geen re
clame wordt gemaakt. De beschuit
wordt in blanco verpakking op de
kleuterscholen en lagere scholen af-
ADVERTENTIE
IIIIP JU |p
geleverd, evenals dè boter en de muis
jes. Voor het vervoer heeft men en
neutraal transportbedryf ingeschakeld
omdat anders via de auto's van een
bepaalde beschuitfabriek toch weer re
clame zou worden gemaakt.
De idee ontstond tijdens een verga
dering van beschuitfabrikanten. Men
vond het wel eens leuk om deze tra
ditie van beschuit met muisjes in ere
te herstellen. Het initiatief vond on
middellijk weerklank en iedereen ver
leende vlot medewerking.
De heer Everts heeft een zeer strate
gisch plan opgesteld om de actie zo
vlot mogelijk te doen verlopen. Het
land wordt ingedeeld in honderd dis
tricten, waar de tractaties vanuit een
centraal punt worden gedistribueerd,
Een transpodtbedrijf uit Haarlem zorgt
ervoor, dat de beschuit, die in lucht
dichte eenheids verpakking wordt ver
voerd, te bestemder plaatse komt.
Men heeft de medewerking van plaat
selijke en landelijke Oranjeverenigin
gen gekregen om de dozen verder naar
de scholen te transporteren.
In sommige plaatsen worden de be
schuiten in bejaardentehuizen en huis
houdscholen gesmeerd en belegd en
in andere plaatsen gebeurt dit op de
scholen zelf door het onderwijzend per
soneel. Blijkens het grote aantal aan
vragen vindt men het niet bezwaarlyk
om dit zelf te doen-
Er zyn onder meer aanvragen bïn
nengekomen voor scholen in Seedorff,
waar Nederlandse militairen gelegerd
zijn, voor kindertehuizen en voor
het Leger des Heils. Opvallend is dat
het aantal aanvragen in de grote ste
den beduidend minder is dan in de
rest van het land.
De heer Everts,streeft ernaar, om de
G500 dozen met beschuit, boter en
muisjes vóór 1 april op de centrale
posten te krijgen. Mocht de prinselijke
baby enkele dagen op zich laten wach
ten, dan zit de tractatie nog altijd in
een gebitumeerde verpakking, waar
door de beschuit „kakelvers" blijft, ln
totaal zullen er ongeveer een miljoen
beschuiten met 13.000 kuipjes boter en
tien ton muisjes onder de Nederlandse
schooljeugd verspreid worden. Met het
vervoer meegerekend zal alles bij elk
aar enkele honderdduizenden guldens
gaan kosten.
Voor de heer Everts is de stunt ech
ter pas volmaakt, als ook het plan van
de monsterbeschuiten voor prins Claus
en de burgemeesters door kan gaan.
Deze beschuiten zouden, eveneens om
reclame te vermijden, aangeboden wor
den door jonge banketbakkertjes. Als
de RVD hiervoor toestemming zou ver
lenen, blijft het echter nog een bran
dend probleem om deze baksels heel
huids te vervoeren.
SPAANSE SINAASAPPEEEN
...uw wintervoorraad zon!
Pure"zonne-energie"en 30% meer vitamineC,
onmisbaar tegen griep en verkoudheid. Gun
uzelf een zonnige en gezonde winter... met
Spaanse sinaasapoelen
WASHINGTON (AP) De voorzit
ter van de gezamenlijke stafchefs, ge
neraal Earle G. Wheeler, heeft dins
dag verklaard, dat de Sovjet-Unie ver-
moedelyk betere informatie dan de
Verenigde Staten heeft over anti-raket
systemen.
Dat is een van de redenen, aM.ua
generaal Wheeler, waarom de staf
chefs zo spoedig mogeltj'k de vorming
van een Amerikaans anti-ballistisch
raketsysteem willen.
De minister van defensie, Robert S.
McNamara wil uitstel van een besluit
over een dergelijk systeem in afwach
ting van onderhandelingen met de Rus
sen en uitgaande van de veronderstel
ling, dat geen van bedde partijen zou
kunnen profiteren van een wedloop op
dit gebied.
Volgens Wheeler zal het Russische
anti-ballistische raketsysteem rondom
Mo-skou vermoedelijk binnen twee jaar
operationeel warden. Op de vraag of
dit betekende, dat de Russen een voor
sprong van twee jaar haidden, ant
woordde hij: ,,D>at behoeft niet".
De generaal raamde de kosten van
een anti-ballistisch raketsysteem voor
de Verenigde Staten op 10 miljard
dollar.
(ADVERTENTIE)
Sterk, modern van lijn en uitgevoerd
in gezellige kleuren. Grote duidelijk#
schaalverdelingen, onmiddellijk aflees
baar.
29.75
type 500
Personenweegschaal
Stevige kunststof bekleding. Lever
baar in 3 kleuren: geel.blauwen zwart.
(Andere typen resp. f39.75 en f46.75)
5 jaar garantie m—
MERIDIAN, MISSISSIPPI (AP)
Achttien mensen zijn gearresteerd we
gens een samenzwering in verband
met de moord op drie stryders voor
gelijke burgerrechten die in 1961 b(J
Philadelphia werden omgebracht.
Voor 16 beklaagden, onder wie she
riff Lawrence Rainey en zijn adjudant
Cecil Price, is dit de tweede maal dat
zij in staat van beschuldiging worden
gesteld. De eerste maal werden de
aanklachten ingetrokken.
18Plannen werden elk tegen
&.000 dollar borgtocht in vrijheid ge
steld. Onder de arrestanten bevond
z:ch ook Sam Bowers, de keizerlijke
tovenaar van de blanke ridders van de
Ku Klux Klan. Bowers wordt nog een
tweede moord op een strijder voor ge
lijke burgerrechten ten laste gelegd.
De staat. Mjssdssiijp; is nog nooit opge-
treden in verband met de moord ln
Philadelphia.
