B0EK-
BOEKEN
WEEK
ZOOM
JLAARDQ N.V.
"9 sPreekur!f
in gesprek
met een
handelaar
in gesprek met uitgevers
IISÏ
wj;
■YDEN
tatiebureau
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 25 FEBRUARI 1967
hi S W0 N I NGEN
IKOMENDE
M
bouw woningen !l
nioor J. F. ROUW n.v.f
SNZAAD ORIGINEEL
de Leeuw - Goes
fe koop:
burgerwoning
Boekenweek
IV'
Herinnen «gen
van een hfamzijgertje
Öüesxien Haan
lallen en opstaan in
ÉlfeurgeschiecIeÈf
lllfKI
'UL - -vingen
wen
Usance
I
Uil,
111!"
s
•Sf 11-
^*1
•SS-a's
EEK:
lo
A
>A)
Financiering
4000,-
r
der-
aand
187,-
Breda
01600-46514.
RIEK EN SCHEEPSWERF
'li
iergenlaan 12 - Terneuzen
1150—2297 (b.g.g. 2995)
EVRAAGD:
;antoor en magazijn.
jen, Hoek en Oostburg worden
het Aannemingsbedrijf Gebr.
EL N.V., Terneuzen, midden-
omfort, o.a. complete Centrale
irming.
woonkamer 30 m2.
keuken met luxe Installatie
werking.
pkamers.
leet geïnstalleerde badkamer
igbad, w.c. en wastafel.
kast- en bergruimte.
clering mogelijk tot 90
folder
5NGRACHT 5 - TERNEUZEN
oon 01150—4051 (4 lijnen)
VOORRAAD STREKTNOG
e leveren uit depot
80 - Tel. (01100) 5104 of '800
van AXEL. plaatselijk beke^t8^
voorzien van gas, elek 27 fe.
bezichtigen op maandag
n 3 en 5 uur n.m.
ru van huur te
gen ten kantore van notaris
el.
a
[DING DER T.B.C.
25februari - 4 maart
Gisteravond is de fameuze 32e Boekenweek geopend, geafficheerd
door o.m. een klaterend boekenbal en een armzalige affiche. Het is
bekend: er worden steeds meer boeken gelezen. Het boek behoort bij
de uitzet als een zwabber, een radio of tv. Het afgelopen jaar werden
door Het Centraal Boekhuis de voorraadschuur voor de Nederlandse
Boekhandelaar in zijn vette jaren 1.452.000 boeken afgeleverd. Dat
is 22 procent meer dan in 1965 (1.187.000). Het afgelopen jaar ver
schenen er 10.582 boeken. Dat is bijna 400 meer dan in 1965. De
totale boekenomzet over 1966 wordt geschat op 275 miljoen gulden
(in 1965 250 miljoen). De gemiddelde prijs van het boek liep in het af
gelopen jaar met tachtig cent op. Er is een boekenweekgeschenk, een
speciale boekenweekuitgave, een boekenweekfilm, die alleen voor Am-
sterdam en Rotterdam bestemd is in deze week, twee toneelpremières
(Code en Darts), waarvan „beneden de rivieren" alleen Tilburg iets te
zien krijgt (9 maart), er is een lange lijst van plaatsen in den lande met
boekenweekmanifestaties (alleen Tilburg en Vlissingen tellen daarbij
mee). En voor de rest ligt het aan de koper en de lezer....
j TTet gaat niet per ons of per pond
maar voor het overige gaan de
boekenzaken steeds meer op zelf
bedieningszaken lijken. De klan
ten lopen langs de volgestouwde
rekken met hun kleurrijke vrach
ten. Het wordt gewogen; te licht
I óf te zwaar bevonden. En ze gaan
meestal naar huis met een pakket,
dat omvangrijker is dan ze van
plan waren mee te nemen. „We
staan zaterdags met zes man perso
neel vaak met de armen over elk
aar, terwijl de winkel overvol is",
vertelt ons een boekhandelaar in
het zuiden. Het lezende consumen-
tenpubliek groeit met de dag, voor
al onder de jongeren. Bovendien
blijkt het steeds beter geïnfor-
I meerd. Soms komen ze met een
kranterecensie in de. hand de zaak
I binnen. Voor de boekhandelaar is
iet bijna niet meer bij te houden.
Jk heb er geen flauw idee van
hoeveel titels er hier in dè zaak
|l staan", zegt hij. Hij is nog niet hele-
maal kruidenier.
ooral de paperbacks van de mo
derne schrijvers, die zich als
een bijenzwerm rond één uitgever
verzameld hebben, vlii n weg.
Maar ook de progressieve lectuur
ovto kerkelijk leven en denken van
een uitgever, die zijn boeken siert
met de benaming van een kerkelijk
meubelstuk, heeft grote aftrek.
Nogmaals: vooral bij de jongeren
j hier wordt de laatste tijd een fikse
3° ?fbraak 'n gedachtenleven
duidelijk. En deze zoekt voedsel in
fee boeken.
Namen? Cornelis Verhoeven wordt
reel gelezen; Marga Minco's nieuw-
w was direct uitverkocht; Tru
man Capote eigenlijk zijn er op
moment geen opvallende top-
j»s te noemen. Daar krijgt onze
Wekenman ook geen kans toe,
vant de politie komt informeren
aar Fanny Hill (een „zaak", die
™ee jaar geleden even actueel
was). Gebeurt dat meer Ja,
»was er een proces over
«m k °ek' PromPt kwamen
hsHrf 'n beslag te nemen.
ra a twee exemP'aren in voor-
ai- Ze waren verdwenen. Gesto-
on-
het
ze
We
len. Ja, dat komt vaker voor en dan
komt de politie af en toe de resul
taten van deze „zelfbediening" te
rugbrengen.
Dehalve deze ongewenste zelf-
keuze is iedereen vrij zijn ei
gen lectuur te kiezen. Dat is wel
anders geweest. „Jaren geleden
moest je bepaalde lectuur wel weg
houden uit je zaak in verband met
je klantenrelaties. Nu voeren we al
les, waarvan we denken, dat bet
redelijke lectuur is en uiteraard
verkoopbaar is. De keuze ligt op de
eerste plaats bij de klant. Er wordt
ons trouwens niet zo vaak meer als
vroeger om advies gevraagd. Men
weet het zelf wel. Behalve met Sin
terklaas, dan krijg je publiek, dat
éénmaal per jaar in een boekenzaak
komt. Met de boekenweek komen
toch wel de vaste lezers. Maar méér
want er wordt een boekengeschenk
gegeven. En als er wat cadeau ge
geven wordt....
Nee, de dame, die een boek komt
vragen, dat bij het groene kleedje
op tafel past, komt niet meer. Ook
de enorme pocket-hoos is wat voor
bij. Cadeau worden ze niet meer ge
daan, behalve door jongelui onder
elkaar. Die kunnen meestal niet
meer dan gemiddeld twee gulden
besteden. De grootste vraag ligt wel
b(j de paperbacks, die gemiddeld
op 7,50 staan. Gebonden boeken
kosten gemiddeld rond de 15,
Heel opvallend is, dat een gebonden
boek, dat niet gaat, na heruitgave
in paperback-vorm vaak een best
seller wordt". Het boek blijkt even
gevoelig te liggen in prijs en uit
gave als andere gebruiksartikelen.
TArempelvrees Ja, die is er nog
wel. Maar wij verkopen toe
vallig ook veel technische boeken
voor technische, industrie- en huis
houdscholen. Doorgaans publiek,
dat niet een boekenzaak binnen
gaat. Maar vragend naar deze boe
ken blijven ze dikwijls voor de rek
ken hangen en komen terug voor
andere boeken. „Hebben wij een
kaartenleesboek vraagt een be
diende om het hoekje Hoofd
brekensJe kunt bijna niet meer
weten, wat je zelf hebt... Vlaamse
boeken Ja. Maar er bestaat al
leen een bepaald publiek voor de
geijkte schrijvers. Enke-le moder
ne Vlaamse schrijvers (en dan
meestal in Nederland uitgegeven)
Lampo, Claus, Daisne e.d. wor
den ook veel gelezen, maar het
grootste deelnee. Bovendien
geven ze de meeste boeken in
Vlaanderen uit op een manier, die
ons Nederlandse publiek niet ligt.
Her en der liggen de binnengeko
men pakken. Van de pen van de
schrijver, via uitgever, drukker en
binder naar de boekenzaak is een
lange weg. Toch spelen het iedere
dag weer enkelen klaar. De resul
taten liggen terecht of ten on
rechte uitnodigend te wachten
in de uitpuilende rekken.
APOCRIEF.
Jan Vrijman; Het boekenbal
writ beheerst door zakelijke en
WJtelijke motieven, dus een
Mede aanleiding om nuttig en
wngenaam te paren
Froeger kreeg u, als u tijdens
de boekenweek een bepaald
bedrag aan boeken besteed
de een Geschenk.
Dat, vonden de mensen van de
commissie, had iets hooghartigs.
Alsof u zo om een cadeautje zat te
springen dat u alleen maar boeken
wilde kopen vanwege dat Geschenk.
De commissie slaat u veel hoger
aan en nam het drastische besluit:
geen Geschenk meer. Het is er ove
rigens nog wel. U krijgt het als u
van zaterdag af voor f 7,50 aan
boeken koopt, maar het heet voort
aan boekenweekboek.
Voor ons doet de naam er niet zo
veel toe nu vaststaat dat het boe
kenweekboek 1967 een geschenk
van de eerste orde is. Het is „Her
inneringen van een Bramzijgertje".
Rasverteller Jan den Hartog ver
telt er met veel smakelijkheid de
avonturen in van een jongetje van
tien dat een vistocht meemaakt op
een botter. Voor de drooglegging
van de Zuiderzee voeren er op de
botters „bramzijgertjes" mee, die
onder meer aan boord voor kok
moesten spelen. Dat gebeurde stie
kem, want het was tegen de wet.
Jan de Hartog is ooit zelf een (van
huis weggelopen bramzijgertje
geweest. Hij maakt van deze her
inneringen een prachtig verhaal
met onder meer een verslag van
een kerkdienst in Hoorn en een
verrukkelijk „leugenverhaal" van
de meermin van Emmeleroord.
J~! r is ook dit jaar een speciale
/y, boekenweekuitgave: Theater
in de Tijd, samengesteld door
Hans Keiler en Daniël de Lange,
die voor dit boekje (voor f 1,9U
verkrijgbaar) teruggrepen op een
KRO-tv-uitzending van vorig jaar
over politiek theater. Het boekje
heeft de opzet van het tv-program-
ma behouden: sterk visueel door
de talrijke illustraties, korte kern
achtige toelichtingen en veel, wat
erg kort uitgevallen, citaten. Som
mige daarvan zijn twee- of drie
maal opgenomen, wat het in een
tv-programma beter doet dan in
een boek. Het is voorts meer een
keuze dan een overzicht. Dat zou
trouwens een veel grotere omvang
vereist hebben. Maar de keuze, van
Aischylos tot Kipphardt en Peter
Brook is boeiend en verleidt tot
zelf verder zoeken. Het best komt
Shakespeare eruit met zijn eeuwige
actualiteitswaarde.
i
li
H
ftidue
Ji^Banmnns schnj-'
fetiiiedenjj V,JIs ai)ders dan de
i.?1' Toch voeren cl?tuUr beschrij-
V?11van «Onderwee" T 1Uv,ge de"
2 et> oSan ondertitel:
fecdenis Jacauee a ?,e cultuurge-
,'ï1 verzoet t-f d<? Haan schreef
van Vereeniging
kS'Mels (eJ de Belangen des
2 18 b« Ie «m om geschied-
lok?ham,'soMe zÖn
ipn! ntt^oninr»on U' h persoon-
15 -Hm®
sant. maar geven onvoldoende blijk
van een visie, die een cultuurgeschie
denis kenmerkend maakt. Zo is het
vlees niocih vis- Toch is de kost goed
eetbaar, al zal zij voor culturele
kieskauwers te slap en voor hen, die
tiog aangewezen zijn op culturele
horstvoeding, te zwaar zijn. De bijna
1400 pagina's zijn voor de eersten
vooral lezenswaardig om de anek
dotische gegevens, voor de andere
groep is het een brok worstel cultuur,
die als vruchtbaar resultaat het ver
langen naar méér zou kunnen opwek
ken. En dal is dan ai] heel wat.
qP VALLEND is het volume der
delen. Deel één (Oude bescha
vingen; middeleeuwen, renaissance)
324 pagina's. Deel twee (zeventiende
en achttiende eeuw): 405 pagina's.
Deel drie (negentiende en twintigste
eeuw): 632 pagina's (plus 30 pagi
na's personenregister). Met ziet het:
de geschiedenis zuivert zichzelf uit:
hoe verder verwijderd, des te meer
afstand; des te minder „geschiede
nis"
En daar ga je dan. Eén advies:
lees dooi- het taaie begin heen: voor
al wanneer men enigszins op de
hoogte is, kan het begin van deze
geschiedenis een voortdurende erger
nis zijn. De keuze der stof doet tè
willekeurig en tè oppervlakkig aan.
Hij schrijft afzonderlijk over filoso
fie, godsdienst, beeldhouw- en schil
derkunst, architectuur en vooral li
teratuur. Wist De Haan niet zo on
derhoudend te f schrijven dan zou het
lezen van zijn werk een nog onmo
gelijker opgave worden dan het schrij
ven ervan. Eén bezwaar trof ons di
rect. De misschien nog zo boeiende
stukjes over onderscheiden onder
werpen worden te weinig in hun on
derling verband gezien; hij heeft geen
grpep op de stof: het blijven te veel
(aardige) losse stukjes: te veel een
uitgebreid middelbare-schoolboek.
Maar je leest door, want steeds
meer gaan vooral de anekdoten terzij
de je boeien. Hij schrijft met even
veel gemakt over doodgravers en
kerkvorsten ails over de Sahara, de
romantiek. Hitier, Klopstock, het
Franse toneel, de hoeren, de Edda's
en het „toeback suyghen". Opval
lend is daarbij een wat ongepropor
tioneerde belangstelling voor de laat
ste wereldoorlog.
^E HAAN zegt zelf in het voor-
w woord: „lik heb niets anders wil
len geven dan een overzicht van
het denken en geloven en handelen
van voornamelijk Europeanen vanuit
hedendaags standpunt en dat uiter
aard'4n vogelvlucht". Dat hedendaag
se Europese standpunt wordt er wel
eens te pas en te onpas bijgesleept.
Maar De Haan zegt ook heel sym
pathiek dat dit werk weinig preten
ties heeft en allerminst de pretentie
foutloos te zijn Het is niet enkel
deze oratio pro domo die je verder
doet lezen. Vooral zij, die in litera
tuur geïnteresseerd zijn, krijgen eer
massa gegevens opgedist. En dit
maakt het werk onder meer ook
waardevol. En voor de rest vermaak
je je uitstekend met de „leugens"
Zegt de schrijver niet: „Alle geschie
denisboeken, die geen leugens bevat
ten zijn uitzonderlijk vervelend" (A-
natole France).
De Haan blijkt in ieder geval enorm
belezen en goed thuis in de randge
bieden van de culturele ontwikkelin
gen op velerlei gebied. En het is al
tijd de moeite waard deze kennis
.over te dragen. De lezer kan er dan
nog mee doen wat hij wil.
„Onderweg" (TJitg. J. M. Meuien-
hoff, Amsterdam) is ©en. beetje „on
derweg" uitgegeven. Degelijk zo
zijn wij Hollanders wel maar wat
saai. Voor f 65,- kan men veertien
centimeter boekenplank vullen en
veel boeiende leesstof opdoen. H.E
Simon Vinkenoog: Ik hou van
elk feest. Hoe meer feesten hoe
heterFeesten zijn geen
uitzonderingstoestanden ze
moeten tot de normale
omgangsvormen gaan behoren.
EEN aartsvaderlijke gevel aan de
Amsterdamse Keizersgracht ca
moufleert de loopgraaf, van waaruit
Ban Lammers en zijn bent tien scho
ten over rood afvuurden op de pere-
boorr van Den Uyl. Ook mikte Jan
Rogier er meer een sluipschutter
met „een ernstig woord tot mijn
katholieke medeburgers'' op Schmel-
zer, dde nu wel eeuwig een tekkel zal
blijven. D '66 tenslotte bracht er de
stormram in" beweging, die het hele
heilige huis van de nationale poli
tiek op zijn ve2-zuilde grondslagen
deed trillen, alleen Jelle en Koekoek
bleven min of meer zonder buil. Het
verschoten bord aan de deur zegt
niet „Munitiedepot", maar heel ge
woon Polak en Van Gennep, Uitg.
Mij n-v
TWEE firmanten blijkbaar. Drs.
Johan Polak (39), behandelt meer
de literaire kant, terw.ijl Rob van
Gennep (29) het polemische gedeel
te voor zijn rekening heeft. Met hem
dus een gedroste student in de
politieke en sociale wetenschappen
een gesprek over de strijdbare, soms
explosieve rol, die het boek ineens is
gaan vervullen op de idyllische speel
weide van de Nederlandse samenle
ving.
„Pays-Bah" was de eerste. Men her
innert zich de rel, die de beeldver
guizing van Zo-is-het wakker riep.
Enkele wakkere publicisten (onder
wie Han Lammers, die meer en
meer alomtegenwoordig wordt) za
gen er wel wat in. Andere publicisten
andere uitgevers snoven begerig de
nieuwe lente op. In de laatste cate
gorie werd vooral het neus slijmvlies
van Polaik en Van Gennep geprik-
bij het huidige tijdsgebeuren. Hij
zegt:
„Ja, ik ben sinds 1963, toen we t>e-
gonnen, als uitgever langzaam naar
iets toegegroeid. Ik ben persoonlijk
betrokken geraakt. Ik ben bijvoor
beeld zelf een van de' ondertekenaars
van de Tien-over-Rood-gedachten.
Hoe gaat dat? Je zit met je vriend
Han Lammers te praten en je zegt;
„Job, kunnen we samen niets doen?
Een prachtige oplaag: 13.000. Dat
geldt niet alleen commercieel, maar
zeker ook ideëel. Met Appèl-66 héb
ik verder niets te maken gehad. We
hebben het niet uitgegeven, alleen
gedistribueerd over de boekhandel,
omdat die jongens van D '66 de mid
delen misten. Het gaat me niet om
de partij, maar om de mentaliteit,
de gerichtheid. Als die jongens van
de N.C.R.V.-rubriek Attentie 'n boek
je zouden maken, zou ik dat mis
schien uitgeven. Dan zou het me koud
laten, dat het protestantse denkbeel
den zijn. Koekoek... daar zou ik
nooit aan beginnen, en Schmelzer
ook niet. Weet je, waar een prachtig
boek in zou zitten? In Van Rap-
pard. Dat is dan een gratis tip voor
mijn concurrenten. Die man draagt
een giller van een boek in zich mee.
HIJ is, samen met collega Johan
Polak (leraar klassieken) begon
nen met een boek van dr. F. O. van
Gennep, over Albert Camus. Het
haalde een oplaag van 3.000. Daarna
wierp het tweemanschap zich op even
goede literarire kost een vertaling
van Plato's Symposion over de lief
de bijvoorbeeld en studies over Bou-
tens, Couperus, van Beyssel. Verweij
de Tachtigers, kortom. Van Gen
nep: „Mijn collega had nou eenmaal
DIT voorjaar komt er een boekje
van Han Hansen, en Gabri de
Wagt. Het heet „Wat doen we in
Suriname?"- Daarna een bundeling
van interviews van Aad van der Mijn
onder de titel „Verslag van misver
stand". Nieuwe interviews; inter
views met gewone menseneen
jongetje van acht bijvoorbeeld en een
pater over het celibaatde hater
van Duitsland tegenover de aanbid
der van Duitsland.
Of die schrijvers veel betaald krij
gen Welnee gewoon een royalty
van 10 procent. Nou ja- als zo'n
boek 8 gulden 50 kost en we verko
pen er 10.000 is het nog een heel
bedrag en boven de 10.000 gaan de
royalties omhoog. Je kunt er als.au
teur lekker aan verdienen.
Gelukkig .gaan de prijzen van het
boek omhoog.
„Het is begonnen met Zo-is-het. Dat
programma voor de t.v. is de weg
bereider geweest voor de actuele po
litieke controverse, ook in de jour
nalistiek en het cabaret. Het heeft
een vrijmakende invloed gehad. Ver
volgens kwam de ontdekking van de
paperback als snel .middel om de
meningsvorm te beïnvloeden en lei
ding te geven. Het boek bleek op
dit punt naast de krant en de t.v.
(radio) een functie te hebben. De
technische ontwikkeling van het off-
sett-procédé hielp ook. Zo kwam het
gelegenheidsboek steeds meer op de
markt. Het hoefde niet per defini
tie controversieel te zijn. Uitgevers
lopen elkaar na. Als er een boek
komt over zoetwatervissen, dat loopt
krijg je er tien. Marktbedervend?
Inderdaad.
k?-
- "e
F
2 gt
m.§
- fc~
e ê-ö e»
keld. Vandaar de stroom aan gele
genheid sliteratuur die sindsdien het
slaperig uit zijn ramen kijkende pand
aan de Keizersgracht verlaten heeft
met tien over rood, oplage 13.000,
als een soort politieke Jan Cremer,
voorop.
EEN geheugensteuntjePolak en
Van Gennep wasde uitgeverij,
die na het huwelijk van prinses Bea
trix en prins Claus een fototentoon
stelling wijdde aan de mislukte en
misschien daarom zo hardhandige
politiële actie, die de bruiloft had
moeten doen verlopen zonder afblad
derend goud.
„We hebben toen het boekje gemaakt
„Een prinses, die kiest een man'.
Commercieel was het een misser. De
oplaag is, geloof ik, 3000 geweest.
Maar we waren zo boos. dat we het
niet konden laten "en (zakelijk toe
voegsel) de kosten zijn er toch wél
uitgekomen".
Zijn woorden verraden een sterke ge
ëngageerdheid. Hij is (gehaast, ge
baard, stropdas op het tweede knoop
je) kennelijk persoonlijk betrokken
contacten met een aantal litaratuur-
historici, die hun werk niet kwijt
konden".
Vervolgens de lancering van de jon
ge schrijver Jack Hamelinck met zijn
debuut „Het plantaardig Bewind". De
oplaag in Nederland iS al 13.000;
stijgt nog steeds. Terwijl binnenkort
vertalingen in het Frans en Duits
verschijnen. Hij won er drie prijzen
mee. Zo ging het door. „In depot",
het dagboek van de journalist Phi
lip Mechanicus over Westerbork
werd een succes en ,,Bibep en de
VIP's" nog meer.
In dezelfde tijd ging de paperback
over Zo-is-het van de helling. We
hebben het te duur gemaakt voor
de prijs. Maar de oplaag van 13.800
die we haalden, was prachtig. Daar
na ons boek over Provo. Verschil
lende hoofdstukken eruit, zijn ver
taald voor Italië. Vergeet niet, dat
heel Europa ziet, wat er in Neder
land aan progressiefs gebeurt. Ver
volgens een paperback over Vietnam
gemaakt door P.S.P.-mensen met con
clusies van de protestantse professor
J. Verkuyl. De oplaag is 4000 en er
komt een herdruk".
WE zijn er nu, met het oog op
de boekenweek „Hophophop, sla
de socialisten op hun kop" van Leo
nard de Vries aan het uitstampen.
Dat is gewoon een vervolg op „De
taaie ruoie rakkers" of liever:
een voorloper ervan.
Rob van Gennep zegt: „Dichters zul
len altijd blijven, dichten. Neem nou
de pop-kant, die op het ogenblik in
de mode is. Ik zie dat als een ge
bruiksliteratuur met 'kunstzinnige ba
gage. Het moet op het ogenblik over
de raillerende toer. Er moet een
grapje in en een gekke omslag om
heen. Dat slaat ln. Maar als de men
sen daardoor eens zouden komen tot
het lezen van andere boeken? Dat
heeft de t.v. ook niet. Ze zeggen het
wel. maar ik geloof dat de t.v. daar
naast het gezichtsveld van de men
sen énorm verbreed heeft. Met na
me geloof Ik. dat de polemische pa
perbacks, veel te danken hebben ge
had aan het bekvechten tijdens de
forums op de t.v. Daardoor is een
discussie-element losgekomen. De
mensen krijgen een mening.
P.S.
Jan Cremer: Het Boekenbal
vind ik een zeer goede instelling
waar dus de surrogaatde quasi-,
de semi-, de -pseudo- en de
instantintellectuelen hun knekelige
botten kunnen bewegen in
lekker wild dansen". Ik vind de
apen in Artis veel leuker en
origineler dan onze schrijvers.
Henriette van Eyk: Er komen
haast geen schrijvers meer. 't Zijn
meer aanstellers, van die wonderlijk
toegetakelde jonge mensen.
I i,0| *Kj.jL<r.
f!|. f ft
i .mm' é.M
z
De Terneuzenaar Jacques Hame-
Ikiik (28) heeft na zijn debuut
met ,,Het plantaardig bewind" zes
nieuwe verhalen gebundeld. Het
kortste, „Horror Vacua", gaf aan
het boek zijn titel.
Hamelink heeft met zijn eersteling
bijzonder veel succes gehad. Het
was onmiddellijk duidelijk, dat hier
een schrijver aan het woord was,
die 'n volkomen eigen geluid liet ho
ren en die met name de vegetatie
en het landschap uiterst fascine-è
rend in zijn proza wist te verwer
ken. De algemene waardering werd
geaccentueerd door de toekenning
van de Vijverbergprijs in 1984, de
Van der Hoogtprijs in 1965 en de
parijs van het Nederlands-Vlaams li
terair akkoord in 1966. Een Fran
se vertaling is inmiddels gereed ge
komen en een Duitse en Engelse
zijn in voorbereiding.
Het glukt jonge schrijvers maar
zelden het hoge niveau, waarop zij
gestart zijn, te handhaven Ook Ha
melink is dit, menen wij, niet ge
lukt. In het eerste verhaal „Een
schijndode maan" herkennen we nog
geheel de spookachtige sfeer van
het plantaardig bewind. Ook hier
een gruwelijk landschap vol moeras
en verrotting en zuignappen, alles
even monstrueus en nachtmerrie
achtig.
Deze beklemmende novelle, die on
geveer een derde van het boek be
slaat, kan alleen door Hamelink ge
schreven zijn. De volgende zijn van
andere aard en dragen niet meer
zijn geheel eigen signatuur, al is
ook hier het beeldend vermogen nog
zeer groot. Het accent is verlegd
van de duistere krachten, die het op
vernietiging van de mens gemunt
hebben, naar de mens zelf met zijn
driften en hartstochten, perversiteit
en sadisme.
Tn „Spons in de bloedsomloop",
het tweede verhaal, is nog iets
van de plantaardige benauwenis aan
wezig. Het speelt, evenals „Het wan
delende woud" uit de eerste bundel,
in de militaire wereld. Een aantal
soldaten is namelijk ondergebracht
in een hospitaal, waar zij, al
dan niet simulerend, hopen te wor
den afgekeurd. Het doelloze leven in
de barak en de weerzin tegen de mi
litaire discipline en het wachten op
de uitspraak van de psychiater grij
pen de ik-figuur zo aan, dat het is
of hij een spons heeft ingeslikt. De
geschiedenis bereikt haar climax als
een dienstplichtige met de toepasse
lijke naam Silvius zelfmoord pleegt
door een slagader met de bajonet
te openen.
Het kort titelverhaal is in ai zijn
beknoptheid toch veelzeggend. Het
betreft twee vrienden, die met hun
sportvliegtuigje verongelukken en
op een besneeuwde bushelling in het
hoge noorden terecht komen. Bij een
temperatuur van 45 graden onder nul
zijn zij aan de" hongerdood overge
leverd. Ten einde r&ad vermoordt de
een de ander, maar dot is natuur
lijk slechts uitstel van executie. Het
lijkt ons in dit geval minder juist
de laatst omgekomen vlieger zijn
avontuur zelf te laten vertellen.
Doden spreken niet.
"yan een geheel ander genre is
„De vijand", ook obsederend,
maar zonder de verschrikkingen van
de natuur t en het landschap, die in
de vorige Verhalen toch nog een rol
speelden. Hier gaat het om een kind,
dat intuitief zijn moeder bedreigd
voelt door een indringer en dat de
ze vijand met de revolver van zijn
vader doodschiet.
In „Een grote spierwitte kat" ma-
ken we kennis met een bejaarde we-
duwe, die geobsedeerd is door de
aanwezigheid van een kat in haar
flat. De knappe beschrijving van
haar panische angst voor het koel
bloedige dier. bewijst weer het gro
te talent van de auteur.
Tenslotte is in ..Spaldarg" vooral
de dorpssfeer buitengewoon goed ge
troffen. Hier zijn in enkele bladzij
den zoveel gegevens bijeengebracht,
dat ze stof bieden voor een complete
roman. Van het oorspronkelijke ma
teriaal dat men ook in Hamelinks ge
dichten voortdurend tegenkomt, is
-weinig overgebleven- We. vermoeden,
dat hij in een andere richting evo
lueert, van het vage, schemerige,
suggererende, geheimzinnige, naar
het concrete, minder geraffineerde,
meer alledaagse. Het werk, dat hij
op stapel heeft staaft, zal wellicht
uitsluitsel geven.
Evenals de voorgaande bundel is
„Horror Vacui" verschenen bij de
uitgeverij Polak en Van Gennep te
Amsterdam Henk Barentsen, stu
dent in de kunstgeschiedenis, die in
zijn werk veel verwantschap toont
met Hamelink, maakte een pente
kening voor het omslag.
WILLEM v. d. VELDEN
