PREDIKERBEZETEN DE REVOLUTIE"
PRESIDENT SOEKARNO
BRILJANT,
MAAR
EENZIJDIG
POLITICUS
-fndm
GRATIS
■UMLttM
RADION
r ~r^.
Fritz Erler
overleden
Charmant in de regen
Aanslagen op baby's
•STT Z'in befaamde sterk
gen ge,in,e V00r5Pellin-
marxisme
ondergang
DAGBLAD DE STEM VAN DONDERDAG 23 FEBRUARI 1967
van 1.29 voor
IJDEL
VERZET
EENHEID
MACHT
GUERRILLA
VOETSTUK
LIJDENSWEG
WANKEL
OUD
Dertig zetels
verlies voor
Indira Gandhi
in Kerala
Onderzoek naar
brand rusthuis
in volle gang
Hotel-Restaurant
„HUISTEN BOSCH"
NU IN
ETTEN
I EN KEUKEN
idgrn assortiment)
%g is «n noodzaak,
leen weldaad voor uw huid,
zélf de middelen schenkt,
lenschappelijk- op basis van
Iten en kruiden - voor ieder
Uitgebalanceerd assortiment
|;v parfumerie of drogist
\lnka-boekie of vraag advies
i-aivies-dienst.
tomatensoep
SOEKARNO BIJ KENNEDY
SOEKARNO BIJ KROESTJEV
(Van en?e redactie
buitenland)
DJAKARTA De sinds
gisteren machteloze presi-
Jent Soekarno van Indonesië
heeft evenveel gezichten als
zijn land eilanden heeft. Hij
afgeschilderd als rover-
loofdman, als hysterisch
scheeuwer, als louche con
spirator en als infame en
ijdele Don Juan. Met hetzelf
de gemak was hij een char
mant gastheer, een belezen
causeur vol milde humor,
sen politicus zonder weerga
en een redenaar die zijns ge
lijke niet had. Zelf verklaar
de hij zich „bezeten van de
'evolutie". Dat was hij ook.
revolutie was voor hem
ket veelzijdige instrument,
welks snarenspel en klaroen
stoten hij tot in de finesses
beheerste. Hij was er zo aan
verknocht, dat hij er geen af
stand van kon doen, ook
tiet toen het instrument ver
ouderd en een sta-in-de-weg
was geworden.
Als kind heette Soekarno Koes-
n°' de naam Soekarno kreeg hij
Pas later. Dat is heel gewoon in
n onesië, na bijzondere gebeur-
enissen hebben vaak naamsver
anderingen plaats.
Koesno, alias Soekarno, heeft
s kind en opgroeiende jonge-
an veel invloeden ondergaan,
uit j van zijn moeder, die
e voorname Balinese Brahma-
9es,l"en werd, toen zij de
.jj3"5® onderwijzer van lage
van j Soekemi huwde, invloed
van 6 ,mf5t'eke Javaanse wereld
hat S°,en helden, juist in
J"te? V3n Kediri (Toelong
n9)r dat eens een groot rijk
Dioiohü- Waar eens tiofdignitaris
school In M ,agere Nederland-
JavaS l Jodjdkerto. waar een
m was m w» nog, tameli3k zeld-
Wding€n 7nQt f4- e feodale ver-
stad3e schpm S altljd in een ^ein
«efcjj^^P waren. Voorts zijn
s°erabaia wL e2eriandse h-b-s-
gingen minrif ue feodale ver-
Saar zijn Nedlu 5cheFP waren
J^rtogh genaak!? use leraar Duits-
en Van het maS?' m de k^ginse-
!>®ginsele? K1#?0! bi3bracht. De-
fjsklaar te m^eft bl3 geprobeerd
leer -°wr Indonesië.
(Marhaen was ai* Marhaenisme
was de naam van een boer
van de republiek (Soekarno incluis)
gevangen werd genomen, stelde het
republikeinse leger in staat uit te wij
ken naar de bergen, waarvoor de
plannen overigens al gereed lagen, en
de guerrilla te beginnen. Bovendien
keerde de gehele publieke wereld
opinie zich tegen Nederland. Er is een
foto waarin men de gevangen Soe
karno lachend in een Nederlandse
jeep ziet. Hij had alle reden om te
lachen.
De Van Royen-Roem-overeenkomst
resulteerde in een federale onafhan
kelijke Indonesische republiek, een
onding in de ogen van iedere oprech
te republikein, die slechts één oplos
sing zag: de grote eenheidsstaat In
donesië. Het eerste politieke succes
dat Soekarno behaalde was deze een
heidsstaat tot stand te brengen, waar
tegen de „Batoe Adil"-act>ie van Wes
terling, noch het verzet van Andji
Azia. nog de grimmige strijd op
Ambon, bestand bleken: het zorg
vuldige kaartenhuis dat RIS heette,
stortte bij de eerste zucht in elkaar.
die hij eens ontmoette), waarin de
kleine zelfstandige de rol van de
marxistische proletariër overneemt.
Invloeden vooral van de eerste
grote Indonesische politieke groepe
ring, de Arekat Islam onder Tjokroa-
minoto, bij wie hij kind aan huis
was en wiens dochter hij huwde
(scheiding na twee jaar). Politiek
trad hij toen nog niet bijzonder op
de voorgrond. Dat was ook niet het
geval als student aan de pas geopen
de technische hogeschool in Bandoeng
waar hij na 5 jaar (1925) afstudeer
de op een havenproject en zijn adel
lijke titel „raden" kon verwisselen
voor de wetenschappelijke titel ,,ir".
Pas nadien trad hij. met zijn ver
bluffend retorische talent op als de
grote prediker van Indonesiës eenheid
en vrijheid. Zo groot was de macht
van zijn woord dat een tijdgenoot
van hem getuigt: ,,Hij sprak over
vrijheid op een wijze, dat wij dachten
reeds vrij te zijn Tweemaal is
hij gevangen genomen. Dat was
niets bijzonders in een land waar het
woord vrijheid alleen al politieel
optreden rechtvaardigde. De eerste
maal onder de progressieve gouver
neur-generaal De Graeff. Hij werd
toen tot vier jaar veroordeeld, maar
reeds na een jaar begenadigd. De
tweede maal onder de ultra-koloniale
gouverneur De Jonge, die hem ver
bande naar Flores en later naar Ben-
koelen, waar hij nog was, toen de
oorlog uitbrak en Japan Indonesië
bezette.
1945: Soelcarno als jong en
onverwoestbaar revolutio
nair tijdens een van zijn tal
loze redevoeringen. Het
rood-witte lintje op zijn
rechterborstzak was toen
nog zijn enige onderschei
ding.
De tweede politiële actie, eind 1948
was beslissend voor de officiële on
afhankelijkheid van de nieuwe repu
bliek. Deze actie was militair-tech
nisch een meesterstuk, maar diende
het politieke doel niet. Na Renville
lagen de Nederlandse en Indonesi
sche troepen ieder op hun eigen ge
bied, enkele infiltraties daargelaten.
De Indonesische groepen kregen geen
kans om hun sterkste troef uit te
spelen, namelijk de guerilla. De on
derhandelingen tussen Nederland en
de republiek bewogen zich om de po
sitie van de gewapende macht van
de- republiek. Nederland wenste die
uitgeschakeld te zien, de republiek
weigerde dit.
Veel van deze doelstellingen heeft
hij bereikt, maar aan ieder succes
ging een crisis vooraf, die hij tel
kenmale tegemoettrad met een zeer
fijn gevoel voor de situatie en voor
wat onder de omstandigheden moge
lijk was. Het eerste gevaarlijke verzet
tegen de groeiende macht van Soe
karno rees in 1952, toen een groep
officieren en politici (Nasoetion, sul
tan Hamengkoe Boewono, Ali Boedi-
ardjo en PSI-leider Soetan Sjahrir)
zowel Soekarno als het toenmalige
parlement wilde intomen.
De sultan was toen minister voor
veiligheid en Ali Bodardjo secreta
ris-generaal voor defensie. Beiden za
ten op de aangewezen plaatsen om
de pionnen te verschuiven. Dat ge
beurde dan ook door onwillige com
mandanten erebaantjes te geven
als militair .attaché en eigen mannen
de opengevallen plaatsen te laten be
zetten. Op het hoogtepunt van het
conflict liet Nasoetion troepen opmar
cheren tegen parlement en paleis.
Soekarno's meestertegenzêt was een
beroep op de lagere commandanten,
die toen het militadr initiatief in han
den namen. De dreigende staatsgreep
was gesmoord.
De tweede actie was bedoeld om het
republikeinse leger te vernietigen. De
bliksemactie waarbij wel zeer snel
Djokja en tal van andere steden be
zet werden en bovendien de regering
De tweede grote poging had enige
jaren later plaats, toen de buitenge
westen, met name Sumatra en Soe-
lawesi (Celebes), de autoriteit van
de regering op Java aantastten. Dit
maal bleef de legerleiding in het al
gemeen solidair. De opstand werd
vastberaden neergeslagen met een
minimum aan slachtoffers. Het pleit
voor het inzicht van Soekarno en de
zijnen dat zij geen bloedoffer* hebben
geëist.
Van die tijd af was de macht
van Soekarno groeiende. De verove-
Van Nederlandse zijde is Soekarno's
in zee gaan met Japan vaak verge
leken met de collaboratie van Mus-
sert en zijn N.S.B. met de Duitsers.
Dit is natuurlijk een vergelijking, die
niet opgaat. Soekarno was geen Ne
derlander. maar een Indonesiër en
een Aziaat. De Japanners waren
mede-Aziaten en stonden als zodanig
dichter bij de Indonesiërs dan de Eu
ropeanen Ze stootten de heerschappij
van de Nederlanders om en verbrij
zelden het voetstuk, dat dezen in de
loop der eeuwen onder zich hadden
opgebouwd.
Er lagen, zo dacht een grote groep
onder wie Soekarno meer kan
sen voor de Indonesische vrijheid in.
de nieuwe situatie dan er in de oude
ooit geweest waren. Er waren ook
groepen, die anders dachten, zoals
de ..westerling" Sjahrir, die zich
van meet af aan tegen de Japan
ners gekeerd heeft. Deze beide groe
pen stonden niet vijandig tegenover
elkaar, waarschijnlijk speelden zij in
het geheim samen. Ze hadden im
mers hetzelfde doel voor ogen.
Toen de Japanners in 1945 capitu
leerden, werd na enige aarzeling op
17 augustus 1945 de republiek Indo
nesia uitgeroepen met Soekarno als
president. Het doel was bijna be
reikt. Het heeft weinig zin om heel
de lijdensweg van de conferentie van
Den Pasar en Malino. het akkoord
van Linggadjati, de eerste politiële
actie en de Renville-overeenkomst en
de opstand van Moeso in Madioen en
Ponorogo in details uit de doeken
te doen.
ring van westelijk Nieuw-Guinea was
meer een politiek dan een militair
succes. Deze politieke strijd was een
gerede aanleiding om de oude ban
den met Nederland definitief te ver
breken. Het laatste doel: de totale
macht moest nog geconsolideerd wor-
-den.
Soekarno was een briljant, maar
ook een eenzijdig politicus. In econo
mie had hij geen interesse, de des
kundigen moesten de economische
noodzaken maar aanpassen aan de
politiek die hy uitstippelde. Bovendien
was hij mateloos ijdel en wenste
geen rol, waarbij hij op het tweede
plan stond.
,,Ik wens geen handtekeningenma
chine te zijn", zei hy by voorkomen
de gelegenheden, doelend op zijn con
stitutioneel presidentschap.
Na het vestigen van de eenheids
staat waren zijn voornaamste politie
ke doelstellingen: vrijmaking van al
le werkelijke en vermeende afhanke
lijkheid van Nederland, het scheppen
van een Indonesisch nationaal besef,
de terugkeer van Nieuw-Guinea in 't
„vaderhuis" en een politieke con
stellatie, waarin hijzelf de allesbe
heersende rol speelde, zodat hij in
een eeuwigdurende revolutie,- het In
donesische volk kon opstuwen tot een
volk dat het lot van de wereld be
paalde of op zijn minst mede be
paalde.
Daartoe had Soekarno de ingenieu
ze. maar weinig stabiele Nasakom-
gedachte uitgebroed: het wankele
evenwicht van de Nasional Agama
en Kommunis: de nationale gedachte,
de godsdienst (tijdens zijn verban
ning op Flores had hij de islam
nauwlettend bestudeerd en veel be
wondering gekregen voor het werk
van de katholieke missionarissen.
Mogelijk ook uit die tijd stammen
zijn ideeën die gestalte gaven aan de
Pantjasila: de vijf zuilen waarop de
Indonesische samenleving zou- moe
ten berusten) en het communisme,
dat een macht van belang was ge
worden en stoelde op het communis
me van Mao Tse Toeng: de revolu
tie van de boeren, wat de ideale re
volutie voor de ontwikkelingslanden
was.
Geleide democratie en Nasakom
en nog een aantal slagzinnen wa
ren de motieven die geregeld in Soe
karno's redevoeringen terugkwamen.
De „vlam van de revolutie" liield hij
brandende door de ietwat kunstmati
ge kwestie Maleisië (Nieuw-Guinea
was althans een zaak geweest, die
het volk als totaal kwetste, met Ma
leisië was dit niet het geval).
Het handhaven van het uiterst moei
lijke Nasakomevenwicht is, hoe in
genieus ook uitgevoerd, de aanloop
tot zijn ondergang geworden. De
vrees dat de onberekenbare factor,
het leger, het wankele evenwicht zou
verstoren, heeft hem er waarschijn
lijk toe gebracht passief deelgenoot
te zijn aan het complot, dat met
één slag de kop van de gewapende
macht moest verpletteren. Hij moet
gedacht hebben, dat hij ook nadien
de extreme zijde van Aidits commu
nisme jn bedwang zou kunnen heb-
be. Anders gezegd: hij zag de ge
wapende macht als een groter gevaar
dan de massa's van Aidit.
Het mislukken van de staatsgreep
is zijn ondergang geworden. Zijn wei
gering, zich te voegen droeg het zijne
daartoe bij. Het moet voor hem een
bittere ervaring zijn geweest dat hij
de opkomende jeugd niet meer ver
mocht te boeien, zoals hij deed als
pas afgestudeerd ingenieur en als
nieuwe president. Soekarno was oud
geworden en uit de tijd geraakt.
Zijn idee van eeuwige revolutie on
der Boeng Karno strookte niet met
de positie van grand old man.
Er ligt hier een stuk menselijke
tragedie. Koesno alias Soekarno is
voor Indonesië geweest, wat Wil
lem de Zwijger voor Nederland
was. Zijn verdiensten zijn gewel
dig geweest. Hij maakte van Indo
nesië een natie en gaf de bevol
king zelfbewustzijn. Dat zijn amou
reuze avonturen legio waren heeft
daar niets mee te maken. Zijn val
is diep tragisch, maar hij heeft die
zelf teweeggebracht, omdat hij
zijn eigen tijd niet meer verstond.
1966: Soekarno huilend bij het graf van generaal Yani.
(ADVERTENTIE)
Uw gulden weegt zwaar.
'Ijgn% Besteedt hem (daarom)
J®? kwaliteitsbewust.
Alle™ de vaktadel
levert deze weer
galoos goede FfilDDR's voor
de huisvrouw-met-overleg.
Zelfde machine In
VOL-ZieZAB f 348.—,
geheel compleet.
(ADVERTENTIE)
NEW DELHI (Reuter) De commu
nisten en hun bondgenoten hebben by
de algemene verkiezingen in India de
absolute meerderheid veroverd in de
zuidelijke staat Kerala.
Hoewel de resultaten voor alle 133 ze
tels niet bekend zijn, hebben de commu
nisten reeds 67 zetels veroverd.
De communisten behaalden reeds in
1956 de meerderheid in Kerala en vorm
den het eerste communistische bewind
in een Indiase deelstaat. De congres
partij van premier Indira Gandhi heeft
een zware nederlaag in Kerala geleden.
Van de 36 zetels die zij in de verkiezin
gen van 1965 in Kerala had veroverd,
heeft zij er slechts zes behouden.
Van de 250 miljoen stemgerechtigden
hebben er ongeveer 150 miljoen (60 pro
cent) aan de verkiezingen deelgenomen.
(Van onze redactie buitenland
BONN Fritz Erler, die lange tijd
voorzitter van de socialistische fractie
in de Westduitse Bondsdag en tevens
plaatsvervangend voorzitter van de
S.P.D. is geweest, is gisteren overleden.
Erler heeft maandenlang aan een
ernstige bloedziekte geleden. Hij heeft
de leeftijd bereikt van 53 jaar en is
gestorven in zijn woning te Pforzheim
in Baden-Württemberg.
Erler is sinds de oprichting van de
van de Westduitse Bondsdag. Hij stond
bekend als een briljant redenaar, die
vooral op de voorgrond trad bij de de
batten in Bonn over herbewapening,
dienstplicht en bondgenootschappelijke
politiek.
Fritz Erler, (die van november 1938
tot april 1945 als tegenstander van het
nazi-regime in de gevangenis door
bracht, behoorde sinds de wederoprich
ting van de S.P.D. na de oorlog tot de
kopstukken van zijn partij.
De Westduitse vice-kanselier Willy
Brandt, heeft Erler, die een persoonlijk
vriend van hem was, gistermiddag in
de Bondsdag herdacht. „Tot op de och
tend van zijn dood", aldus Brandt,
„dacht Fritz Erler aan een terugkeer
naar zijn werk".
Hoewel Erler grote verdiensten heeft
gehad voor het naoorlogse herstel van
de S.P.D. zijn levensideaal toch
heeft hij noodt een waarlijke renaissan
ce van deze partij mogen meemaken.
Dit heeft hem, naar vriend en vijand
getuigden, nooit tot een verbitterd man
gemaakt.
AMSTERDAM (ANP) De officier
van justitie in Amsterdam heeft een
uitgebreid proces-verbaai gevraagd in
verband met de brand in het rusthuis
in Duivendrecht, waarbij dinsdag vier
bejaarden om het leven kwamen.
Het onderzoek zal nog geruime tijd
vergen, omdat nog verschillende perso
nen moeten worden gehoord en ook
moet het rapport worden afgewacht van
het bij het onderzoek betrokken gerech
telijk laboratorium in Den Haag.
Op de vraag of er voldoende toezicht
op de bejaarden werd gehouden moest
de politie het antwoord nog schuldig
blijven. Zover bekend waren er drie ver
pleeghulpen, maar men wist niet of de
ze ook dienst deden in het andere rust
huis van de exploitant op de Middenweg
in Amsterdam.
De heren J. de Wit en N. W. Mostert.
leden van de Provinciale Staten van
Noord-Holland voor de Partij van de
Arbeid, hebben aan Gedeputeerde Sta
ten van Noord-Holland vragen gesteld
naar aanleiding van de noodlottige
brand in het bejaardentehuis.
CHRISTCHURCH (RTN) De poli.-
tie in de Nieuwzeelandse stad Christ-
church zoekt een vrouw die verantr
woordelijk wordt geacht voor een reeks
aanvallen op baby's. In de afgelopen
drie maanden zijn zes zuigelingen die
door winkelende moeders in kinderwa
gens buiten waren achtergelaten, min of
meer ernstig toegetakeld. Dinsdag werd
een baby van twee weken het slacht
offer van zo'n aanslag. Het kind liep
een doorboorde long en snijwonden aan
de keel op.
(ADVERTENTIE)
Oud van naam
Nieuw van karakter
Tel. 01608-2340
Naaim.handel A. v.d. KREEKE, Cou-
wervestraat 71 - Tel. 01)100-5381 - GOES
Fa. J. DE BOOT, - Gentsestraat 14
Tel. 01140-3301 HULST
Fa. STOFFELS RISSEEUW, Noordstr. Door het Londense huis Dior
74, Tel- 01150-2595 TERNEUZEN werd. tijdens een show, deze paraplu
met bijbehorend hoedje getoond on
der de naam „Op Safari'.',
