COMMENTAAR
fe*w*«s!£.
VOORSPELLING VERKIEZINGSUIT
Buitenlandse
journalisten
komen er
ook niet uit
||j
„Weg met de zuilen zinloze kreet
Machteloze solo
rr
Hoe kiest Nederland
Radicaal christelijk
Behoudt K.V.P. aanbug
M T
BEWARE OF tmi»
„NAZIS- ia
JSYGIN..-.—
DR. CORN. VERHOEVEN
vMjtmms
IE FIGARO
imm i
ïr IJM
Verlies
Verrassing
Het Zuiden
Geen keuze
Wereldvreemd
Stabiliteit
Naar links
Koekoek
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 11 FEBRUARI 1967
25
nu
I!» 1
liUJ ^Leiac
;EN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILIIGEN PEILINGEN
nril IM^CKI DCII lk.lS*EK.I DCII IM^EM DCII lM/*EKI DCII II I^Ckl DCIIIKinCKI DCI
PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PE|LINGEN -.■PHlNG|N>
IGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILNGEN PEILINGEN PEILINGEN^(K PEILINGEN PEILINGEN- jPEIU
PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGENI llkIPEIL NGEN ...PEIjJNGEN.^^E'UUGEN
NGEN PEILINGEN PEILINGEN PEIILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEIL
Nog een paar dagen en dan gaat Nederland naar de stembus. Zouden
de kiezers reeds hun keuze hebben bepaald? Dat kan als ze enigs-
jjns de verkiezingsstrijd van de laatste weken hebben gevolgd. Want on
danks de klachten over onduidelijkheid in de politiek zijn er toch aan de
hand van partijprogramma's en de toelichtingen daarop duidelijke ver
schillen aanwijsbaar.
Wie een socialistische maatschappij beheert kan terecht bij de PvdA
en de PSP- Na de bekende „ruk naar links" lopen de doelstellingen van
beide groeperingen op binnenlands terrein niet zo heel ver meer uit
een De PSP is nog wat feller rood; De pacifisten zijn echter voorname
lijk in trek omdat bij hen het schuldbesef over Vietnam kan worden af
gereageerd zonder dat daarbij aan de gevolgen gedacht behoeft te wor
den.
De PvdA heeft bij deze verkiezingen een stap teruggezet naar de klas
senstrijd. Zij staat nu een maatschappij voor, die gekenmerkt wordt door
een grauwe gelijkheid, dodelijk voor individuele ontplooiing. Wij hebben
die standpuntbepaling van het begin af aan betreurd. Zij strookt niet
met wat er leeft binnen de werknemerswereld. Zij kan straks in ern
stige mate de vorming van een gezond-progressief kabinet belemmeren.
Duidelijk is ook waar de VVD en CHU staan. Hier geen sociale hervor
mers, geen bouwers aan een nieuwe wereld. Wie de onrust en hef tempo
van deze tijd te vermoeiend vindt kan bij deze partijen uitblazen. Echt
bard conservatief zijn ze overigens niet. Als het dan moet zullen ze een
progressief beleid niet onmogelijk maken maar tot de voortrekkers er
van zullen ze niet behoren.
Heel anders weer liggen de kaarten bij de Anti-Revolutionaire Partij.
Daar is een interessante ontwikkeling gaande, die belangrijke ge
volgen kan hebben voor de confessionele partijvorming in Nederland.
AR-voorzitter dr. Berghuis is de inspirator er van. Hij stelt, dat een chris
telijke partij haar bestaan niet kan rechtvaardigen indien zij diegenen po
litiek wil verenigen, die in het geloof eensgezind zijn. Er is meer nodig. Uit
het geloof in God vloeit de opdracht voort de wereld te hervormen, niet
ten gunste van één bepaalde groepering maar voor allen met inzet van
allen. En dan niet met behulp van kleffe compromisjes. Een christelijke
politiek zal naar haar wezen radicaal vooruitstrevend moeten zijn.
De KVP is nog niet zover. Hier vindt men zoveel opvattingen terug,
die aansluiten bij wat er in het liberale kamp leeft als gedachten als die
van dr. Berghuis. Jarenlang hebben deze stromingen elkaar in evenwicht
gehouden. Zal dat ook nu nog het geval zijn?
Liberalen en socialisten hopen, dat de KVP bij deze verkiezingen uit
een zal vallen. Maar wat zou daarvan het gevolg zijn? Hef gevolg zal
zijn, dat er opeens een element van grote stabiliteit uit de Nederlandse
politiek zal wegvallen. Dat Nederland nog moeilijker regeerbaar wordt
en dat juist op het moment dat ons land (de werkgelegenheid!) vóór
alles behoefte heeft aan een krachtig kabinet.
Na alles wat er de laatste tijd binnen de KVP is gebeurd is het te ver
staan dat degenen, die vroeger steeds op de KVP hebben gestemd,
thans aarzelen.
Toch verwachten wij, dat velen van hen in deze contreien de
KVP trouw zullen blijven en wel op grond van de volgende overwegingen.
Voor de ontwikkeling van Brabant en Zeeland is het van groot belang,
dat regionale afgevaardigden in het parlement voor Zuidwest-Nederland
in het krijt kunnen treden. Wie b.v. weet wat een man als Van Don
gen voor Zeeland heeft kunnen doen zal begrijpen, dat de belangen
van dit gewest geschaad worden indien Van Dongen geen Zeeuwse op
volger krijgt.
Brabant heeft evenzeer pleitbezorgers nodig in „Den Haag". Er moet
In deze provincie nog enorm veel gebeuren maar als Brabant niet met
een eigen, luide stem in het parlement kan spreken trekt deze provincie
inde belangenstrijd der gewesten aan het kortste eind.
Er is nog een andere overweging, die ertoe kan leiden, dat de KVP
een belangrijk deel van haar aanhang zal behouden. Zij die aarzelen be
horen voornamelijk tot de linkervleugel. Welnu, zij hebben de mogelijk
heid om van hun standpunt te doen blijken door voorkeurstemmen uit
te brengen, in Brabant b.v. op nr. 3 van de Brabantse lijst, mej. Kessel. Zij
heeft zich doen kennen als een voorstandster van een gezond progres
sief beleid. Een stem op haar uitgebracht betekent een adhesiebetuiging
aan dat beleid.
Tenslotte is er dan nog het feit, dat de KVP zich na de verkiezingen
nader zal' beraden over de eigen partijstructuur. Als nu van te voren reeds
de linkervleugel zou afvallen heeft dat nader beraad geen zin meer, maar
dan komt er ook niets terecht van de herziening van het partijwezen
in ons land, waartoe de KVP, hopelijk in samenspraak met de AR, ver
te initiatieven zal ontwikkelen. Wil de linkervleugel der KVP een nieu
we koers dan zal zij dus niel moeten weglopen maar dienen te blijven
Mn er straks binnen de KVP voor te kunnen vechten.
LI et is naar onze mening niet de taak van een krant te proberen zijn
lezers en bepaalde keuze op te dringen. Anderzijds hebben de le
zers wel het recht te weten waar de krant zelf in politicis staat. Welnu,
wij hopen voor alles dat er op basis van de verkiezingsdag een krachtig
kabinet gevormd kan worden, dat de veelheid van taken aan kan, waar
voor Nederland zich geplaatst ziet. Van de splinterpartijtjes verwachten
w'i hierbij geen enkei heil. De beweegredenen begrijpend en respecte
rend, die aan sommige splinterpartijtjes ten grondslag liggen moet gecon
stateerd worden, dat zij de kracht van het parlement verzwakken en geen
reele bijdrage kunnen leveren aan de verdere ontwikkeling van Neder
land.
Wij hopen dat partijen en kandidaten, die een realistisch progressief
eeid voorstaan woensdag goed uit de bus zullen komen. Aan de tot
standkoming van dat beleid zal een radicaal christelijke visie op mens
en maatschappij veel kunnen bijdragen.
i «-4 «tfV ?2L1
DAILY express/
--
(Van een onzer verslaggevers)
BREDA Diverse leden van de Buitenlandse Persvereniging
in Nederland uit hoofde van hun beroep voorlichters over
Nederlandse toestanden in buitenlandse bladen en voor buiten
landse persbureaus hebben wij gevraagd naar hun opinie omtrent
de aanstaande Kamerverkiezingen. De onzekerheid die onder het
Nederlandse kiezersvolk heerst, blijkt ook voor hen een moeilijk
heid om tot een eensluidende prognose te komen. Slechts in één
opzicht zijn zij het eens, nl. in het voorspellen van winst voor de
Democraten '66. Het aantal zetels dat zij deze nieuwe partij toe
kennen, varieert echter nogal, zoals uit onderstaande commenta
ren blijkt.
flpPf
J&sPW
Öa...
Ter vergelijking het aantal zetels
dat de partijen thans hebben: KVP
50, PvdA 43, VVD 16, ARP 13,
CHU 13, PSP 4, SGP 3, CPN 4,
GPV 1, Boerenpartij 3.
MEVR. JOYCE VAN MEER
Canadian Press - Londen; Evening
Star en Sunday Star - Washing
ton; CBS Radio News - New York;
Westinghouse Broadcasting Corp.
- Washington; Voice of America -
European Bureau - Miinchen.
KVP 43; PvdA 39; VVD 17; AR 16;
CHU 12; PSP 6; CPN 4; SGP 3;
GPV 1; Boerenpartij 3; Democra
ten '66 5; Lijst Voogd 1.
Het Nederlandse kiezersvolk stuurt
op links aan, aldus de mening van
mevr. Joyce van Meer. Tot voor
kort zou zij PSP en CPN beduidend
meer winst gegeven hebben, maar
in de figuur van Egas (PvdA) ziet
zij een bindend element voor jon
gere links-georiënteerden. De ver
splintering, die zich nu manifes
teert omdat men de keuze heeft
uit 20 partijen zal zich, naar haar
memng, verder voortzetten.
R. A. M. HASAN NOTOADIKU-
SUMO
Antara - Djakarta:
KVP 47, PvdA 42, VVD 16, ARP 14
CHU 13, CPN 3, PSP 5, SGP 3,
GPV 1, Boerenpartij 2, CDU 1, De
mocraten '66 3.
„Door de actie van Schmelzer zal
de KVP verlies lijden. Vondeling
was mede-verantwoordelijk, dus
lijdt ook de PvdA verlies. In het al
gemeen wil ik stellen", aldus de
heer Notoadikusumo, „dat een
meerpartijen-stelsel niet bevorder
lijk is voor de stabiliteit van de re
gering. Bij ons, in Indonesië, heb
ben we het Nederlandse stelsel na
gebootst. We hebben er veel narig
heid van gehad. Door een veelheid
van partijen wordt het regeren
moeilijk. Frankrijk, het oudste land
waar het partijen-stelsel opgeld
deed, heeft nu nog, juist door dat
stelsel, narigheid".
Zijn cijfers t.o.v. de politieke par
tijen motiveert hij nader omdat er
een Nederlandse voorkeur is voor
een knappe premier als Zijlstra wat
de AR betreft en zoals bij de De
mocraten '66 door voorkeur voor
iets nieuws wat gestabiliseerde ge
zagsverhoudingen aangaat.
DR. I. J. IPPIUS FOCKENS
Neue Zürcher Zeitung; Westdeut-
scher Rundfunk, Radio Bern, Bas-
Ier Nachrichten Die Welt - (Ham
burg).
KVP 47, PvdA 41, VVD 16, ARP 14,
CHU 15, CPN 4, PSP 5, SGP 3,
GPV 1, Boerenpartij 4.
In tegenstelling tot 1963, toen het
al bij voorbaat vaststond dat de
meerderheid van de kiezers een
voortzetting van het christelijk-li-
beraal beleid van het kabinet-De
Quay zouden steunen, acht dr. Tp-
pius Fockens een voorspelling
thans bijzonder moeilijk. Na de
heslist teleurstellende en onnodige
val van het kabinet-Marijnen zijn
de partij-politieke tegenstellingen,
vooral ook na het heengaan van
het kabinet-Cals, dusdanig ver
scherpt, dat bij vele kiezers grote
onzekerheid is ontstaan. Hij meent,
dat het Nederlandse volk, binnen
het kader van het mogelijke, hand
having van een krachtig vooruit
strevend sociaal-economisch beleid
voorstaat, zonder geharrewar over
onderwijs, radio- of t.v.-bestel. In
deze redelijke verwachtingen is het
door de twee kabinetscrises teleur
gesteld, eerst door de VVD en toen
door de KVP, in het laatste geval
door de houding van Cals, die geen
rekening wilde houden met de ge
fundeerde financieel-economische
bezwaren van Schmelzer.
Een verrassing acht ir. Ippius
Fockens mogelijk voor de CDU en
Democraten '66. Hier zal het van
belang zijn, zegt hij, hoe de nieuwe
jonge kiezers sedert 1963 (en dat
zijn er een miljoen meer) zullen
stemmen. Na de beslist te scherpe
tv-debatten tussen de* grote par
tijen maken, naar zijn mening, deze
gematigde partijen zeker een goede
kans.
FRISCO ENDT
Correspondent van o.a. Daily Mir
ror (Londen), Life en Time (New
York), The Sun (Sydney).
KVP 46, PvdA 46, VVD 16, ARP 13,
CHU 12, CPN 4, PSP 5, SGP 3,
GPV 0, Boerenpartij 3, Democra
ten '66 2.
KVP en PvdA zullen met een ge
lijk aantal zetels uit de bus komen.
De heer Endt verwacht geen grote
verschuivingen, „want Nederland
verkeert politiek in een doodlopend
slop. Daar moeten we uit". Hij
noemt Democraten '66 een partij
die zo'n uitweg zoekt en daarom
winstkansen heeft. „In de grote
steden en hier en daar in het zui
den is wat aan de hand, maar el
ders nog niet". En hij verzucht
daarbij: „Helaas
J. J. P. KOPP
Deutsche Presse Agentur (DPA).
KVP 50, PvdA 44, VVD 17, ARP 14
CHU 11, CPN 4, PSP 4, Boeren
partij 2, SGP 3, Democraten '66 1.
De heer Kopp voorziet zeer weinig
verschuivingen. Er is, naar zijn
mening, geen echte keuze voor de
kiezer. Men moet persoonlijkhe
den kunnen kiezen. Dat de mensen
met het huidige systeem ontevre
den zijn, blijkt, naar zijn mening,
uit het feit, dat er veel kleine par
tijen zijn die desondanks geen goed
alternatief bieden. De ARP zal zich.
dank zij Zijlstra, handhaven. Voor
de CPN voorziet hij, met name in
de grote steden, enige winst, maar
of dit winst van een zetel zou be
tekenen, waagt hij te betwijfelen.
ROGER VERHOEVEN
Belgisch Persagentschap Belga.
KVP 48, PvdA 44, VVD 15, ARP 12,
CHU 14, CPN 4, PSP 4, SGP 3,
GPV 1, Boerenpartij 4, Democra
ten '66 1.
De PvdA zal, naar de mening van
de heer Verhoeven, enige stem
menwinst boeken ten gevolge van
de werkloosheid. Hij meent, dat
de Anti-Revolutionairen te veel op
het kompas van de PvdA varen en
daardoor iets zullen verliezen. De
„gematigde houding" van Beer-
ninks CHU ligt de „rechtschapen
Nederlander" wel, concludeert de
heer Verhoeven, die om die reden
de CHU een zetel winst geeft. De
winst die hij de Boeren toekent
motiveert hij met de stelling: publi
citeit, van welke soort ook, is al
tijd winst. Voor de CPN verwacht
hij stemmenwinst te Amsterdam,
echter niet voldoende voor een ze
tel winst. Ook voor de PSP ver
wacht hij geen verandering, omdat
o.a. met het oog op de huidige
Rusland-China-verhouding „de
ze partij een beetje wereldvreemd
aandoet".
als de „most practical" partij be
schouwt. De versplintering onder
de Boeren zal Koekoek ondanks
zijn resultaat bij de Statenverkie
zingen toch nog een zetel kos-»
ten. Voor de nieuwere partijen ziet
hij mogèlijkheden voor de Demo
craten, CDU en Liberale Volks
partij, die hij zeker goed acht voor
bij elkaar vier, wellicht ook vijf
zetels.
den. Als Zijlstra door de Anti-Re-
PAUL DERJEU
Aftenposten Oslo; Svenska Dag-
biadet - Stockholm.
KVP 45, PvdA 40, VVD 18, ARP 12,
CHU 14, PSP 6, CPN 4, SGP 3,
GPV 1, Boerenpartij 5, Democra
ten '66 2.
De PvdA, aldus de verwachting
van de heer Der jeu, zal zich ten
opzichte van de verkiezingen van
het vorig jaar herstellen, maar
desondanks nog zetelverlies boe
ken, wat winst betekent voor de
PSP. De winst die hij voorziet voor
de VVD zou groter zijn geweest,
als de Democraten '66 zich niet in
de verkiezingsstrijd geworpen had-
volutionairen naar voren was ge
schoven, zouden de Anti's zich
hebben kunnen handhaven; nu
kost het zetelverlies. Dank zij de
aanhang op het platteland, zo voor
ziet de heer Derjeu, zal Koekoek
enige winst boeken, al zal hij niet
op het niveau komen als bij de
jongste Statenverkiezingen.
JAN BAUWENS
Vlaamse t.v.
KVP 47, PvdA 43, VVD 16, AR 13,
CHU 13, CPN 3, PSP 5, Boeren
partij 4, Democraten '66 3, GPV 1,
SGP 3.
Veertien dagen was Jan Bauwens
in Nederland om voor de Vlaam
se t.v. een reportage te maken over
de Nederlandse verkiezingen. Op
grond van zijn gesprekken met
honderden mensen komt hij tot
bovenstaande uitslag. De confessio
nele partijen ziet hij als een stabiel
element in de Nederlandse politiek,
ook al zal, naar zijn mening, de
KVP het dit keer moeilijker krij
gen dan in andere jaren. Hij noem
de het een veeg teken, dat de Ne
derlandse kiezer „politiek beu" is.
H. M. BLEICH
Tages-Anzeiger (Zurich) en Der
Bund (Bern), Frankfurter Rund
schau.
KVP 45, PvdA 46, VVD 17, ARP 13,
CHU 12, CPN 4, PSP 4, SGP 3,
GPV 1, Boerenpartij 3, Democra
ten '66 2.
Herstel van de PvdA ten koste van
de linkervleugel van de KVP, is
de gedecideerde mening van de
heer Bleich. De Boeren die op
grond van de Statenverkiezingen
zo'n elf zetels zouden hebben be
haald in de kamer zullen zich
nu net met hun drie zetels kunnen
handhaven. Van de nieuwe partijen
geeft hij alleen de Democraten '66
die hij een „jonge, frisse partij
noemt met interessante ideeën"
enige kans. Economische factoren
spelen uiteraard bij de verkiezin
gen een rol en dus zou het hem
niet verbazen als CPN en PSP nog
een zetel winst boekten.
H. GEORGE FRANKS
Daily Sketch - Londen.
KVP 48, PvdA 41, VVD 16, ARP 14
CHU 13, PSP 5, CPN 3, SGP 3,
GPV 1, Boerenpartij 2, Demoera
ten '66 2, CDU 1, Liberale Volks
partij 1.
In grote lijnen zal er, volgens de
heer Franks, maar weinig verande
ren in de Nederlandse politiek,
waarin hij de Anti-Revolutionaiien
land'6 "WeS me' C'e zu''en" toept en tie verzuiling van het Neder-
j Se vo"1 z'el a's> een verschijnsel da( afgeschreven moet wor-
Aldus "°k wetcllschappelijl( gezien een dubieuze stelling.
dr p 0011 C0llc'usie welke menigeen boeien zai in de studie welke
Ned i harsman wijdt aan de katholieke dagbladpers van
in Xi*am! soc'°'°Sisch pci spectief. De heer Marsman is gisteren
dcr/me"en 1eProm°veerd op een proefschrift over genoemd on-
ve/.r'1 aan ''e lm'vers'teit. Zijn studie is tegelijkertijd in boekvorm
■c enen hij van Gorkum n.v te Assen.
«Sifi^71,van dr. Mei-mam
derzoek naar h! sociologisch or.
m du ?!tuev,en!uele achteruit-
hetmetTvtT c
l de vaaï „f" °?rdeelt> da
wel mJei!?emde achteruit
'erdere ont-
van dit com-
oordeelt, dat
8®ng noe woi geno -
toekomstmogelHkLV^ en acbt nieuwe
gesloten bes^t niet
?6ZG bevindingen GVen boeiend als
te Marsman »-»t eveunwel- dat de
gezet heeft I/?nschaPPeli.ik het
niet
gezet heeft ïn rschappeli-ik h*t
Ver2uümgskwTst le besproken
e en daarbij tot en
kele uitspraken kornt, die nogal sterk
afwijken van wal van andere kanten
hierover betoogd pleegt te worden.
Drs. Mansman beschouwt de verzui
ling als het zoeken van mensen naar
garanties om voor hen belangiijke
waarden te beveiligen: niet alleen
godsdienst of levensbeschouwingen
kunnen daarbij een dwingende factor
zijn, maar ook zie België een
taalcultuur. Tegenstanders van ver
zuiling beweren nu, dat dit stelsel dat
mensen verticaal van elkaar scheidt,
tot gt*ote verdeeldheid moet leiden
Maar in Nederland is de yerzuiling ei
altijd op gericht geweest een indertijd
feitelijk bestaande verdeeldheid op te
ruimen, het de facto niet erkennen
van godsdienstige en levensbeschou
welijke minderheden. Juist door de
verzuiling is een samenspraak en
maatschappelijke samenwerking van
verschillende groeperingen mogelijk
geworden.
Nu de emancipatie waarop de ver
zuiling mikte, bijna of geheel voltooid
is, verkondigen vele zegslieden, ok
wetenschappelijk geschoolden dat de
ze verzuiling overbodig gaat worden.
Maar dr. Marsman stelt hier tegen
over als zijn mening, dat elke inte
gratie en wel met name de verzuiling
met zich meebrengt, dat ze juist In
haar voltooide vorm een optimaal ef
fect met zich meebrei ^t Wanneer
men constateert, dat de erzuiling vol
tooid is, betekent dit zijns inziens niet
dat ze ook overbodig geworden is.
Dr. Marsman komt dan tot de con
clusie, dat de leuze „weg met de zui
len" niet reëel is. Een feit is dat op
bepaalde gebieden de ontzuiling mo
gelijk blijkt, waartegenover dan weer
staat dal in verschillende andere si
tuaties (onderwijs, voorlichting, hu
welijk, benoemingsbeleid) zeer velen
nog de voorkeur geven aan een op de
eigen levensbeschouwing georiënteer
de organisatie. De heer Marsman stelt
dan ook, dat, wanneer het mogelijk
ware om morgen in Nederland volko
men ontzuild opnieuw te beginnen,
dezelfde verzuiling als gisteren bin
nen de kortste tijd weer bestaan zou.
Wat de kranten en andere massa
communicatiemedia betreft merkt
Marsman op, dat zij noch aan verzui
ling, noch aan de wijzigingen welke
zich daarbinnen voltrekken kunnen
voorbijgaan. De katholieke kranten
vooral niet, omdat zij zelf nauw bij
dit proces betrokken zijn.
Drs Marsman erkent, dat de Ver
smalling wat betreft de katholieke
zuil in de loop der jaren op strikt
profaan gebied verder zal gaan. Voor
het voortbestaan van een katholieke
pers is z.i. de strikt georganiseerde
verzuiling zoals we die nu gekend
hebben, niet noodzakelijk.
Een kritische studie heeft dr. Mars
man in dit verband gewijd aan cijfers
over de relatieve achteruitgang van
de katholieke pers in Nederland: het
aandeel op het totaal zou in tien ja
ren, van 1955 tot 1965 van 28.9 tot 27 9
procent zijn teruggelopen. De juistheid
van dit cijfer wordt evenwel bestre-
'den, omdat er een verkeerd uitgangs
punt zou zijn gekozen. Voor de Neder
landse dagbladpers in haar geheel is
er een groter potentieel publiek ge
komen, maar het is fout dan verder
ervan uit te gaan, dat het potentiële
nieuwe lezerspubliek voor de katho
lieke en niet-katholieke pers even
groot zou zijn. Dr. Marsman komt dan
tot een minder teleurstellend cijfer.
Bovendien blijkt de relatieve achter
uitgang van de katholieke dagbladpers
vooral te wijten te zijn aan de ken
nelijk onvoldoende afweermogelijkhe
den van de katholieke landelijke dag
bladen, tegen de expansiekracht van
enkele zogenoemde neutrale landelij
ke bladen. Gunstig noemt dr. Marsman
het, dat het aantal Nederlandse katho
lieken die naast hun eigen krant ook
een blad van andere richting kiezen
is toegenomen. Hij acht het niet uitge
sloten, dat dit dubbellezen ook in de
andere richting ?al toenemen, mits de
groeiende openheid een onderdeel
blijft van de kwaliteitsnorm der ka
tholieke krant. Uiteindelijk hangt de
ontwikkelingskracht van de katholie
ke dagbladpers, evenals van elke an
dere Nederlandse krant, af van de
vraag, of zij een goede krant weet te
maken. Voor de positieve beantwoor
ding van die vraag, acht de jonge doc
tor tenslotte het snel stijgen van opla
gecijfers, alleen niet het enige crite
rium.
Elk jaar gebeurt het weer. Een
dag na carnaval hoor je 's avonds
belachelijk laat iemand door de
straat zwabberen die op zijn eentje
probeert te protesteren tegen de
onverbiddelijke voorbijgang van
het grote feest en tegen de terug
keer van de slavernij. Om zo blind
te zijn voor de werkelijkheid moet
je laveloos zat zijn en om ze bo
vendien nog niet te horen, moet je
geweldig lallen. De man van dit
jaar zong schor en blatend het
„jellesalweizien" tegen de zwij
gende en allang niet meer geïnte
resseerde gevels op. Veel overtui
gingskracht ging er van de solo dan
ook niet uit. 'Op mij maakte de
uitvoering zelfs een zielige indruk,
want bij zulke gelegenheden en
ook wel eens op carnaval zelf
word ik altijd vervuld van tamelijk
sombere gedachten over de zin
van het leven, de. plaats van de
eenling in de huidige maatschap
pij en dergelijke kleine vraag
stukjes. Nu, die man was heel dui
delijk een eenling en wat hij deed
was duidelijk zinloos. Een van de
redenen daarvan was dat hij hard
nekkig probeerde iets voort te
zetten wat krachtens een onher
roepelijk besluit van de samenle
ving definitief voorbij is en waar
brek aan betere liederen, niet bij
gebrek aan keuze dus, maar bij
gebrek aan vermogen en mogelijk
heid om te kiezen. En natuurlijk,
met carnaval doet het er niet veel
toe wat je zingt. Zo zou iemand
ook wel kunnen denken, dat het er
niet veel toe doet wat hij stemt.
Wie in de kranten de verkorte
weergave van de standpunten van
niet minder dan twintig partijen,
zo ernstig verkondigd, bijeen ziet,
heeft een spijskaart met weinig
variatie voor zich en wat hij ook
bestelt, hij krijgt toch soep van
de dag. Behalve aan een spijskaart
doet zo'n overzicht mij denken aan
een astrologische rubriek in een
geïllustreerd weekblad. Alles is te
verwisselen. De Waterman moet
deze week uitkijken, dat hij niet
van de trap af valt en de Boog
schutter moet oppassen dat hij niet
over een bananeschil uitglijdt.
Maar verondersteld dat die ver
schillen een beetje reëel zijn en dat
het iets uitmaakt of we een beetje
meer links of een beetje meer
rechts geregeerd worden want
meer dan een beetje zit er niet in
het hoeveel duizendste deel van
een linkse of rechtse zetel sta ik
daar dan stiekem op te bouwen in
mijn stemhokje? Ik begrijp de
niemand meer aan denkt. Dat is
een hopeloze onderneming, want
volgens de wijsheid die aan dat be
sluit ten grondslag ligt, heeft alles
zijn tijd en zijn kader. Als die tijd
verstreken en het kader afgebro
ken is, is er ineens de aardigheid
af. Je gaat je dan zelfs afvragen,
waar al die opwinding voor nodig
geweest is. Is het bijvoorbeeld niet
onbegrijpelijk dat zoveel mensen
drie dkgen lang met zo grote over
tuiging hetzelfde onbenullige lied
hebben gezongen? Wie heeft eigen
lijk besloten dat de tekst van dat
lied zou luiden: Jellesalwelzien?
Met de verkiezingen voor de deur
en het misselijke liedje nog in
mijn hoofd vind ik dat een belang
wekkende kwestie. Want in de
keuze van dit lied treedt een zeer
slagvaardige besluitvorming aan de
dag, waarvoor geen enkele ver
kiezing nodig was en waarvan toch
niemand kan zeggen dat het niet
democratisch toegaat. Of je er nu
voor of tegen bent, het gaat toch
door en iedereen zingt het. Ik wil
maar zeggen: de macht van de
eenling is duizelingwekkend klein;
hij gaat er onherroepelijk onder
door. Dus laten we ons maar niet
teveel van onze daad voorstellen,
als we straks in ons hokje staan.
Wat we daar doen is bijzonder wei
nig en als we denken dat het heel
wat is, gedragen we ons als de
zatte vent die met zijn stomme solo
meende het carnaval nog een beetje
te kunnen rekken. De mensen die
gaan stemmen zijn precies dezelfde
die een week geleden nog allemaal
hetzelfde lied zongen, niet bij ge-
mensen niet die hun stem belang
rijk vinden. Ze doen dat waar
schijnlijk omdat ze kunnen uit
rekenen, dat de waarde van die
stem niet helemaal gelijk is aan
nul. Ze komt daar net even boven
uit en dat vraagt inderdaad om
een positieve waardering. Maar
ik heb in mijn stemhokje altijd hét
wat bezopen gevoel, dat ik aan het
strand sta te blazen om een schip
op de zee, dat ik niet eens zie en
dat intussen ook allang op stoom
overgegaan is, een beetje wind in
de zeilen te bezorgen, of dat ik mij
met een gewichtig gezicht naar de
Sahara begeef, plechtig in het zand
spuw en meen daarmee de woestijn
in een vruchtbare vlakte herscha
pen te hebben.
Ik denk, dat speciaal tegen zul
ke, nogal voor de hand liggende,
mistroostige overwegingen de ge
noemde verkiezingsrekenkunde in
het leven geroepen is. Hierop zijn
dan weer de hooggestemde gedach
ten gebaseerd, dat iedere stem er
één is, dat niemand zich aan zijn
verantwoordelijkheid mag onttrek
ken en dat er niets van terecht zou
komen als iedereen er zo over
dacht. Maar als iedereen er zo over
dacht, waren er niet zoveel par
tijen en was de spoeling niet zo
dun. Twintig of twee, dat scheelt
wel een paar procent Hoe meer
partijen er zijn, hoe minder de kie
zers te zeggen hebben, {ioe minder
duidelijk de mogelijkheden en de
zin van een keuze worden. Nog
een paar van die solo-partijen en
er zijn helemaal geen kiezers meer
nodig.
DR. CORN. VERHOEVEN
