Nog enkele tientallen
jaren aan technische
achterstand inhalen
IVOORKUST, moderne oerwoudnatie
meuw
van een
longe
natie
ARTS-PLANTER HOUPHOUET-BOIGNY
VAART ZEKERE KOERS NAAR WELVAART
Oud
en
DAGBLAD DE STEM
Sterke man
Koning Gbon
Oerwouddansers
Verloren poot?
Blonde negerinnen
In 1961 ontving president
Parijse Elysée.
De Gaulle Felix Houphouet op het
De moderne Afrikaanse vrouwen in Abidjan gaan Europees gekleed.
In het midden de 28-jarige echtgenote van president Houphouet-Boigny.
Dramane, zoon van de koning van de Senoufo-stam, is parlementslid
van Ivoorkust.
(Van een onzer medewerkers)
ABIDJAN Vanuit kamer 908 kon ik de hele stad over
zien. Hotel Ivoire, in Hiitonstijl gebouwd door zakelijke
Amerikanen volgens de plannen van een uit Berlijn
stammende Israëlische architect, is eigendom van de
Intercontinental Corporation. Het is een reusachtige koel
kast te midden van de equatorhitte. Het leger bedien
den wordt geleid door een Nederlander en een Duitser.
Het enige, wat mij niet geheel in orde leek, is de boek
houding. Een eenpersoonskamer, zonder ontbijt kost per
nacht ca. 75,-. Het hotel ligt iets boven de grote la
gune van Abidjan. Vanuit mijn kamer had ik een goed
zicht op de tegenstellingen van deze in Amerikaans
tempo groeiende hoofdstad van een bijna 4 miljoen
zielen tellend volk, waarvan ca. 15.000 blanken zijn. De
Afrikanen beslissen, de blanken verstrekken adviezen.
Overal in Abidjan nieuwe hoogbouw naast oude laag
bouw, zeer goed verzorgde groenaanleg onder suizen
de palmen. De schoonheid van deze stad spiegelt zich
in de lagunes. Hier kan men niet zeggen waar de zee
ophoudt en het land begint. Tof diep in het land rei
kende waterarmen zijn de aderen van het verkeer, de
voeding en de welstand. Beneden mijn hotel droomt
onder palmen, die schuin over het water neigen, het
oudste woongedeelte van de stad, Coeody. De lemen
hutten moesten wijken voor blikken golfplaten. Maar
nog steeds zijn de zwarten het snelste in de uitgeholde
boomstammen van hun voorvaderen. Een van een bui
tenboordmotor voorziene roeiboot vaart onvermoeibaar
tussen de binnenstad en Cocody. Hef was voor mij een
genoegen om zittend tussen de goed geklede en vrien
delijke zwarten naar „nieuwe oevers te streven".
Het land met de mooiste naam ter
wereld, ..Ivoorkust", is ongeveer zo
groot als Oost- en West-Duitsland sa
men. Een vijftig jaar geleden stond
het nog in geen enkele atlas vermeld
en gold als deel van Noord-Guinea,
welks kusten om hun produkten wereld
beroemd waren. Geografisch heten ze
ook heden ten dage nog, beginnend
in het westen: Peperkust, Ivoorkust.
Goudkust en Slavenkust. Het waren
echter vooral de mensen, die hier eeu
wenlang goedkoop verhandeld werden.
De streek rond Abidjan leverde de
mooiste en grootste olifantstanden. De
Ivoorkust of tandkust heette vroeger
„de kust van de boze geesten". Mis-,
schien werden daarmee de slavenja
gers, misschien de huiveringwekkende
maskerdragers of misschien de dap
pere stammenstrijders bedoeld. In 1893
werd het gebied officieel Franse kolo
nie. In 1960 het meest stabiele Afri
kaanse land. Bodemschatten, zoals
goud, diamanten, bauxiet, mangaan-
erts, ijzer, tin en koper zijn een goed
fundament voor een levendige handel.
Plantages voor oliepalmen, koffie en
cacao, evenals edele houtsoorten com
pleteren de kansen van de staat
De landbouw aan de Ivoorkust eist
een permanente strijd tegen het alles
overwoekerende oerwoud. De Europese
landbouwgemeenschap verleent hulp.
Ze heeft de ontginning van 22.000
ha oerwoud uitgeschreven.
Hemden met afbeeldingen van president Houphouet-Boigny wordn
in Ivoorkust niet alleen tijdens betogingen gedragen, doch zij vormen in
de hoofdstad Abidjan een dagelijks straatbeeld.
dit had toegelaten. Hij verdween en
twee meisjes met neergeslagen lang-
wimperlge oogleden sprongen in de
bres. Felgekleurde sieraden en blin
kende tanden. De gasten, waardige
mannen in zwarte Europese kleding,
gingen zo in het schouwspel op, dat
zij met het ritme meeklapten, mee
dansten en trappelden. Houphouet, het
geduldige staatshoofd van de Ivoorkust,
zat erbij met een wijze glimlach.
Ivoorkust is een zeer jong land. Zinnebeeld hiervan vormt dit tafe
reeltje: jonge Afrikaanse vrouw met haar baby in een doek op de rug.
Tweemaal sprak ik met de presi
dent, de 61-jarige Felix Houp-houet-
Boigny. Het is een kleine man met
een opvallend hoog voorhoofd en de
goedige ogen van een kinderarts. De
zoon van de hoofdman studeerde, na
dat h() de misschieschool had bezocht,
medicijnen in Dakar, was arts, la
ter cacao- en koffieplanter en tenslotte
politicus en partijleider, die in bet be
gin zijn sympathie voor het commu
nisme niet verheelde. Hoewel hü eens
de leider was van een oproer tegen
Frankrijk, werd hij minister van ko
loniën in Parijs, maar maakte later
de Fransen boos doordat hij voor zijn
land volledige onafhankelijkheid eiste.
Heden is hij een van de meest ge
achte Afrikaanse politici, misschien
zelfs de sterkste.
Op een onafhankelijkheidsfeest, dat
gepaard ging met parades, dansen en
bals in Abidjan, kon ik mij ervan over
tuigen hoe geliefd deze president is.
Toen ik de president op zijn grote
farm vroeg of hij plannen had voor
landverdeling, scheen hij het niet op
te vatten als een toespeling op zijn
communistisch verleden, maar ant
woordde gelaten: „Wij hebben hier zo
veel land en zo weinig mensen. Wie
van mijn volk het ontgint, die is ook
de eigenaar ervan".
De Afrikaanse prominenten hebben
tegenover mij onomwonden toegegeven
dat Houphouets democratie de meest
gevestigde van Afrika is geworden. De
61-jarige houdt niet van grote woor
den en theatraal optreden, zoals ande
re bekende Afrikaanse leiders dit doen,
b.v. Sekou Toure. Nyerere en Kenyat-
ta. Als medicus neemt hij met rust,
vertrouwen en verstand de problema
tiek van de bevrijding van Afrika ter
hand. Hij neemt geen air aan en voelt
zich ook niet de redder van Afrika,
hoogstens redder van zijn staat van
vier miljoen zielen, wiens natuurlijke
rijkdom hij in de waagschaal durft te
stellen. De Ivoorkust is het derde kof-
fie-exportland ter wereld, het vierde
voor cacao, het vijfde voor ananas en
bananen. Zijn edelhoutsoorten zijn we
reldberoemd. Palmolie, rubber en rijst
zijn produkten, die hard op weg zijn
zich een plaats op de wereldmarkt te
veroveren. De Ivoorkunst is een een
partij-staat. Desondanks geeft het le
ven van alledag en de feestdag van dit
land, niet de indruk dat de bevolking
zich in een dwangpositie bevindt.
Juist het tegendeel blijkt het geval.
Bij de grote parade voor de lagune
van Abidjan was het een weldaad te
zien dat niet het militaire domineer
de in dit oerwoudland. Welig bloei
ende folklore beheerste alle feestelijk
heden. Natuurlijk trokken ook pant
serwagens langs en goed bewapende
valschermjagers marcheerden voorbij.
Maar om hen, in gelijke mate bejubeld
door de zich verdringende bevolking,
trokken jeugdorganisaties voorbij (niet
enkel de jeugd van de staatspartij,
maar ook padvinders, evenals arbei
ders- en boerengroepen). Bij dit alles,
juist als in een feestcorso. rijkversier
de wagens met de vruchten en indus-
trieprodukten van het land.
Natuurlijk heeft Houphouet deze wel
vaart en de welstand van de staats
burgers niet zonder bondgenoten tot
stand gebracht. De vroegere aanhanger
van het marxisme wijst alle experi
menten af en onderhoudt geen diploma
tieke betrekkingen met communistische
landen. Zelf de voornaamste boer van
het land, is hij voorstander van pri
vate ondernemingen. Frankrijk, de
vroegere koloniale heerser, de V.S.,
Duitsland en Israël verlenen het land
daarbü economische en technische hulp
die lonend is.
Houphouet schaamt zich echter niet
voor de stammen, die in het binnen
land nog steeds in handen zijn van
tovenaars en medicijnmannen. Hij laat
de stamgroepen, mannen en vrouwen
met getatoueerde ebbenhouten gezich
ten op de onafhankelijkheidsfeesten op
treden met hun dansen. Heel indruk
wekkend vond ik dit in het oerwoud
van Banco, nabij Abidjan. Het was een
vulkanische uitbarsting. Dansers en
danseressen schenen buiten zinnen te
zijn. De voordanser, met een klein glin
sterend gouden kruisje op zijn naakte,
harige, getatoueerde borst, verloor
daarbij zijn lendendoek. Zeker zou hij
gebloosd hebben, als zijn zwarte huid
In het noorden van de republiek I-
voorkust ligt, 700 km verwijderd van
de Atlantische Oceaan, Korhogo, de
hoofdstad van mijn goede vriend Dra
mane, de hoofdman van de beroemde
Senoufo-stam.' Als koningszoon is hij
ook lid van de nationale vergadering
in Abidjan, de landelijke hoofdstad.Zijn
vader heeft een legendarische bekend
heid, waarvan de zoon profiteert. Het
was ontroerend te zien hoe eerbiedig
de oude mensen aan de rand van de
weg bij ons bezoek aan de rijst
velden zijn wijde Mohammedaanse
mantel aanraakten.
Zijn vader Gbon Coulibaly was de
laatste koning van Senoufo. Hij is als
vredesstichter de geschiedenis van
zijn land ingegaan. „Hij regeerde al
voordat de Fransen kwamen", vertelt
Dramane mij. Koning Gbon is 118 jaar
oud geworden. Er heerste diepe droef
heid toen hij in 1962 stierf, na een re
geringsperiode van 80 jaar. Hij liet 50
zonen en vele dochters na. Naar het
getal van de laatsten en van zijn vrou
wen heb ik niet gevraagd. Zijn graf
monument. een uit kleine zwart-witte
stenen vervaardigde sarcofaag, ligt in
de moskee, waar de muezzin, de ge
bedsroeper vanaf de witte daktinnen
zijn schril gezang liet horen. Het op
gewekte spel van de naakte kinderen
rondom het gebedshuis duldde echter
geen onderbreking, maar hier en daar
zag men mannen neerknielen voor het
gebed.
Korhogo heeft 25.000 inwoners, die
op de aan het oerwoud ontworstelde
plantages maïs, igname, manioc en
katoen oogsten. Geiten en varkens zijn
hun vee. Een groep van 60 Formosa-
Chinezen is momenteel bezig om de
leergierige Afrikanen het verbouwen
van rijst bij te brengen. De mensen,
ook die uit de omliggende dorpen, die
nog uit ronde hutten zyn opgebouwd,
zien er goed gevoed uit. Een lach legt
vlug het wit van hun tanden en hun
kogelronde ogen bloot.
Ook de jonge vrouwen en meisjes
zijn niet karig met hun opgewektheid
en hun schoonheid. Toen ik mijn vriend
Dramane daarover een compliment
maakte, schonk hij mij als aanden
ken twee meisjes-sculpturen uit'zwart
hout.
Rondom Korhogo wonen de hout
beeldhouwers van de Ivoorkust. Hele
gezinnen zijn bezig om dansmaskers
en standbeelden te snijden, die hun
oorsprong in het religieuze vinden. Ze
brengen bij verkoop aan de kust goe
de Afrikaanse franks op.
De bewoners van de Ivoorkust zijn
niet enkel verbazingwekkende kunste
naars en kunstzinnige ambachtslieden,
niet alleen landbouwers en veefokkkers.
In de stad Bouake bezichtigde ik Gon-
freville, een textielfabriek waarin Afri
kanen en Afrikaansen zich zeer ge
schikte arbeidskrachten getoond heb
ben. Hun machines, (..venals de voor
werkers, komen uit Frankrijk. De stof
dessins zijn Afrikaans, brede dessins,
die hun verwantschap met de dans
maskers niet verhelen. Ongewoon zijn
de damesstoffen waarop levensgroot het
goedige, ronde gezicht van president
Houphouet-Boigny glimlacht.
Dramane, de koningszzon, was zo
objectief, mij niet enkel de nieuwe
straten met een verdiepingswoningen
te laten zien, die gebouwd werden sa
men met ontwikkelingshelpers uit Is
raël, Duitsland en Nederland en waar
voor men overal in het land zeer er
kentelijk is. We gingen ook naar de
dorpen uit het stenen tijdperk, die uit
ronde, met stro bedekte lemen hutten
bestaan. Daarvoor was een kampvuur,
waarboven een goedgevulde zwarte ke
tel hing. Hier had men eetlust genoeg
en genoeg om te eten. Het Inwendige
van de hutten is vrij donker. Men kon
daarbinnen meer ruiken dan zien. In
de schemer van een der hutten, waar
een jonge vrouw honderd woorden
Franse omgangstaal kende, wilde men
mij onvoorwaardelijk als gast houden
Er was veel vriendelijke overreding
nodig en de toezegging terug te ko
men. om te ontsnappen aan de spon
tane gastvrijheid van de Senoufo's.
Georges heet mijn chauffeur. Hij
heeft zich zjjn zwarte kroeshaar laten
afscheren, zodat hij er ouder uitziet
dan hü is. zün beide kinderen zijn
nog geen twee jaar oud. De auto is
in Keulen gebouwd. Georges klaagt over
de batterij. Moet ik hem vertellen dat
de enige reden tot klagen hüzelf is?
Hij Iaat urenlang de ontsteking aan
staan, zonder de motor te starten.
Welke batterij houdt dit vol?
Maar Georges is een „goede vent",
zoals bijna alle Afrikanen van de I-
voorkust. Zijn verhouding tot de tech
niek is nog te jong. De vliegtuigen van
het volledig door zwarten geregeerde
land Ivoorkust worden uitsluitend door
blanken gevlogen en bediend. De zwar
ten moeten nog tientallen jaren inha
len.
In de hoofdstad Abidjan heb ik twee
moskeeën bezocht, Georges zag het
niet graag. Ik vroeg, toen ik zijn mis
noegen bemerkte, of hij christen was.
Hij werd boos en zei dat ik dat toch
reeds lang aan zijn voornaam had kun
nen opmerken. „Mijn kinderen heten
Georgette en Moniaue- Zo heten alleen
christenen."
Georges spreekt Frans met een rol
lende r, nog komischer dan de Zuid
fransen. Van de nauwelijks 13 pet.
christenen van de Ivoorkust zijn 9 pet.
katholieke en de andere meest metho
distisch. Rondom de moskeeën is het
steeds een levendig bedrijf. Witgekle
de burnoes- en tulbandmannen zitten,
bidden, eten, liggen en handelen hier
tot diep in de nacht. De christelijke
kerken daarentegen liggen buiten het
leven en het bedrijf in Abidjan. Rond
om hen is het nog stiller geworden na
dat er aan de koloniale heerschappij
van de Fransen een einde kwam. Een
aantal blanke paters strijdt hier nog.
Op een verloren post?
Ik sprak daarover niet de aartsbis
schop van Bouake, een baardige, ge.
spierde man. „Neen, wü zyn hier niet
op een verloren post". Maar de scha
duw van de halve maan kan ook hü
niet voorbijzien. De islam is niet be
last door de verwantschap met kolo
niale heren. Vergeten Is de gruwelijke
jacht, die uitgerekend hier de muzel
mannen uit Noord-Afrika gehouden
hebben om slaven te verhandelen.
Rondom Abidjan zijn nederzettingen
van Afrikanen, wier golfplatendaken
geen afbreuk doen aan de oorspron
kelijkheid. In het dorp Cocody staat
een vervallende kerk met een mooi,
aan het vrome Bretagne herinnerend
kruisbeeld. Midden in het van leven
vervulde dorp trof ik de kerk volko
men verlaten aan. Franse priesters,
die reeds lang het tijdelijke van hun
harde missiewerk gezegend hebben, wer
ken hier. De grond is hard en zanderig.
Hier schijnt, ook religieus, enkel tropen-
zaad te gedijen: 64 pet. van de bewo
ners van de Ivoorkust zijn animisten
en zijn nog aanhangers van hun tem
peramentvolle stamreligies en gaan, als
zij zich daarvan losmaken, eerder o-
ver tot de islam (24 pet.) dan dat zij
voor het christendom worden gewon
nen.
Niet ver van de noofdstad zijn wij
ken, waar blanken zeldzaam zijn. Hoe
zeldzaam, bemerkte ik zelf, toen kleine
kinderen schreeuwend de benen voor
mij namen. Ik was voor hen, wat in
Europa op grote schaal de zwarte man
is, de boeman. Desondanks is ook op
deze plaatsen de Europese gewoonte
maatgevend. Bij kleine meisjes wor
den de haren getrimd, opdat het ne
gerkroes verdwijnt. Staafjes, zo dik als
een potlood, steken als spaken van het
hoofd af.
Als de meisjes twintig jaar zijn,
hebben vele van .ïen normaal gekapt
haar. Maar niet alle kapsels zijn echt.
Heel voornamen dragen dure pruiken
Heel aardig zien de beer-bruine er uit,
maar iets onnatuurlijk doen de super-
blonde pruiken aan. Zij doen het ge
zicht zwarter lijken dan het is. Des
ondanks was ik graag welwillende toe
schouwer van deze vrouwelijke expe
rimenten. Wie de ondergeschikte rol
van de vrouw in vele Afrikaanse sta
ten gezien heeft, ziet aan de Ivoorkust
reeds in de zorg om de haardracht,
dat de regering op de weg van de
emancipatie is, die haar bevrijdt uit
het duizenden jaren oude lot van las-
tendraagster.
Aan de rand van Abidjan, de
hoofdstad van Ivoorkust, wordt
de visvangst volgens eeuwenoude
traditie bedreven. Uitgeholde
boomstammen doen nog steeds
dienst als vissersboten.
Twee houten beeldjes, pro
dukten van de hedendaagse hout
snijkunst in Ivoorkust.
President Felix Houphouet-
Boigny van Ivoorkust op de ere
tribune tijdens een parade in
Abidjan. De president is een van
de weinige autoriteiten die geen
zonnebril draagt.