fPh
Schmelzer
rekent op
49 zetels
Suggesties uit vakbeweging
voor de werkgelegenheid
Kabinetswij ziging
in V.S. verwacht
„Ik zei tegen mijn vader en moeder.
Bonjour, ik ga op
Kruideniers
korting in
het handje
DAGBLAD DE STEM VAN WOENSDAG 25 JANUARI 1967
Draten met kandidaten
VANDAAG GESPREK MET REGERING
KLIMAAT
Spit, Spierpijn
S m Y
Veldkamp alsnog
op verkiezingspad
Aanvrage stemmen bij
volmacht
voor 1 febr. indienen
Veel hooggeplacitslen willen weg
Carrière
Kort geding
*?5
(Van een onzer redacteuren)
In het rose theehuis Formosa aan het Buitenhof in Den Haag stoten twee
in Persianer-pattes gehulde armen elkaar aan. De bijbehorende dames-
hoofden nijgen naar elkaar voor een gefluisterde opmerking, terwijl een
beringde vinger door het raam wijst naar de man in zwarte overjas met
zwarte gleufhoed, die buiten voor het stoplicht wacht. De man in
kwestie, drs. W. K. N. Schmelzer, is een door velen herkend man gewor
den sedert de nacht, waarin de katholieke Kamerfractie het initiatief nam
om het onder leiding van de katholieke Limburger mr. Cals staande
kabinet te laten struikelen: de Nacht van Schmelzer oftewel de Nacht
der Norbertijnen.
Klokslag half vier, precies volgens
het boekje, zitten we tegenover de
man die nog steeds het middelpunt
van controversen Is Ons vraagge
sprek kan beginnen met de 45-jarige
Rotterdamse Hagenaar, die als top
man op de Limburgse KVP-lijst fun
geert: een koele intelligente man,
die onbewogen en zorgvuldig zijn
woorden wikt en zijr. zinnen formu
leert.
Hoe bent u in de politiek terecht
gekomen?
Als ik terugkijk naar waar iets be
gonnen is van die belangstelling
voor de publieke zaak. dan is het in
de vijfde klas van het gymnasium
geweest.
Op het Aloysiuseollege in Den
Haag kon je facultatief sociologie
krijgen van pater Borret s.j. Dat
heb ik meteen gedaan. Ik ben op
het Aloysiuseollege gekomen omdat
mijn ouders 12 jaar na mijn geboor
te in Rotterdam naar Wassenaar ver
huisden.
Later ben ik economie gaan stude
ren, niet in de eerste plaats uit be
langstelling voor het bedrijfsleven,
maar meer omdat het gehele sociaal-
economische proces der maatschappij
mij boeide. Daarbij beb ik nogal
veel aandacht besteed aan de staat
kundige kant.
Ik studeerde vanaf 1939 tot okto
ber 1947. Daar zit natuurlijk de on
derduiktijd van de oorlog tussen. Em
nog een korte naoorlogse tijd dat we
heel andere dingen deden dan stu
deren.
Welke dingen?
We hebben met een stel een caba
retgroepje gehad. De journalist J.W.
Hofwijk was na de bevrijding oor
logscorrespondent bij het regiment
Stoottroepen, dat een onderdeel was»
van generaal Simpson. Dit leger is
van Limburg uit Duitsland' ingetrok
ken.
Ik had eerst in het studentenver-
zet gezeten en was op het laatst van
de oorlog ondergedoken op 'n woon-
schip in de Brasemermeer. In mei
1945 stond opeens m'n vriend Hof
wijk voor mijn neus. Hij had ook
een blauwe maandag economie ge
studeerd, maar daar is hij heel gauw
|^ee opgehouden, want hij is een
minstenaar, een schrijver-journalist
hij zei: „We lopen vast met ons
amusement voor de Stoottroepen in
Duitsland. We hebben geen inspira
tie meer, geen liedjes, geen pro
gramma's". Bep van Kooten, de chef
van het regiment Stoottroepen, had
..Hofwijk, jij moet iemand voor
dag halen die wat leven in de
brouwerij brengt. Zo is Hofwijk naar
Nederland gekomen en nam me 'op
staande voet mee. Nou, ik wou net
weer economie gaan studeren Tk
vonct het een machtige gedachte.
Die jongens hadden gevochten aan
het front.
Ik dacht dus: dat doe ik, zei tegen
mijn vader en moeder „Bonjour, ik
»a op stap".
De volgende dag zat ik in een ge-
Konjiskeerde burgemeestersvilla in
Duitsland. Daar zat een cabaret
groep die optrad voor de Amerikanen
aan .Nederlanders- Meteen ben ik
aan het componeren en programma's
maken geslagen.
dHeeft?U nog geestesprodukten uit
mS6?' Was toen nog erg slordig
_jet het bewaren van allerlei dingen.
zou wel nog iets kunnen spelen
Km Zïg!n ~oor u als Jk een piano
nift!' u e opzet was schrikt u
beschaafd amusement te
ngen Wel lollig, maar met stijl
lipri i?' Programma één gevoelig
i n smartlap moest erin. Er
™!sJen tranen komen. >e ziel
moest getroffen worden.
7it Simons' die nu bij de radio
er-ruJH e *id van dat cabaret-
Knv. e.' karnen hebben we nog een
SS e ,opera gemaakt, hij de
w23Len lk de muziek. Die heette
acht even die heette ..Nelletje",
npn 0-a- D°ude van Herwjj-
ParU? op-' die nu filmacteur is in
JLen -1? Hollywood. Ah. dat was
ee« magnifieke tijd.
U "araïïère?US mtcrme"° in
deerd^ri1 115 5e" eerst af«estu-
leverit,wa.?rI?a 2rle iaren bi» Uni"
lanrl o= Nederland, België en Enge-
tise erl -Wer,ken- Ik heb daar nut"
gmDafV.arl"g kunnen opdoen.
belannrtln daar was Sroeida mijn
een V00J de Politiek. Op
iets dft 2genbUk gebeurt er dan
ta wijzigen0 besluiten ie koers
za?kktochgh»1 'dee dat de Publieke
toeh betgeen was waar ik miin
om bif^f doen; E'' kwam een ES?
de Buitenland" e<r0raat"Generaal V001
kingm van h» Eaonomische Betrek-
mislhS Zaken ?™ltene van Econo
wevd ii ^aKen te komen. Meteen
Brink wa1tninem'eenschap- Van de"
van de voorber eid ingen en de onder
handelingen over de Euromarkt mee
gemaakt. Daarna ben ik staatssecre
taris geworden.
Toen kwam u dus meer direct in
de politiek.
Er is nog iets gebeurd dat ik u
moet vertellen. In 1948 was ik op een
dansfeest waar ook een dochter van
Romme was. Zij vroeg mij: ,,Wat
doe je? Waar heb je belangstelling
voor?"
Ik zei: ,,Ik ben daar en daar en
mijn speciale belangstelling gaat uit
naar de politiek".
„Dat zal pappie interessant vinden"
zei ze.
Wat ik van Romme merkwaardig
heb gevonden is. dat ik een paar
dagen later een uitnodiging kreeg om
eens met hem te komen praten. Hij
hoorde in die dagen niet zo vaak
het geluid dat jonge mensen belang
stelling hadden voor de politiek.
Hy kende u voordien niet?
Helemaal niet, ik had hem nooit
ontmoet. We hebben urenlang op zijn
studeerkamer zitten praten. Hij gaf
me adviezen en zei: ,,Je moet eens
wat publiceren, dat is nuttig en het
scherpt je inzichten". Ik heb toen een
paar dingen gepubliceerd in het tijd
schrift Economie, over internationale
vraagstukken. In 1956 heb ik nog eens
een artikel gepubliceerd over bezits
vorming onder de werknemers.
In 1954 was ik in het partijbestuur
van de K.V.P. gekomen, speciaal be
last met internationale vraagstukken.
Twee jaar later werd ik staats
secretaris. uitgerekend niet voor een
internationaal onderwerp maar in
het bijzonder voor de bezitsvorming
en de bedrijfsorganisatie. Dat was in
het laatste kabinet-Drees. Toen ben
ik dus uit het partijbestuur gestapt.
Het was voor mij een hele erva
ring om onder Drees te werken, 't
Was een man waar ik nog steeds
diep respect voor heb.
Wat denkt u van de terugslag in
de conjunctuur?
Nou, het is in Nederland wat hard
gegaan de laatste tijd. De oorzaak
is ten dele ook de internationale
conjunctuur. Voor een deel echter
ook de economische overspanning
en de monetaire krachten, de liqui-
diteitstekorten van de bedrijven en
de financiële moeilijkheden waar
in de gemeenten zijn geraakt.
Daaraan is dus het tekortschieten
van het financieel-economische be
leid van de heren Den Uyl en Von
deling schuld, die ons geleid hebben
tot die motie waarmee we dus gelijk
hebben gekregen. Het conflict met
het cibinet-Cals heeft er nu toe ge
leid dat we weer een gezonde rich
ting uit gaan. Dat blijkt ook direct uit
het herstel van vertrouwen van de
kapitaalmarkt, de druk op de rente.
Is- dat een gevolg van het optre
den van het kabinet-Zylstra?
Ja, zeker, wat dacht u? Het ver
trouwen keert terug. Het vertrouwen
was toch weg? Voor 14 oktober wou
een heel aantal mensen het kabinet-
Cals weg hebben wij niet speciaal
hoor. Ik had liever gezien dat het
mogelijk geweest zou zijn om met
het kabinet-Cals tot overeenstemming
te komen. Maar we hebben op klem
mende vragen niet een bevredigend
antwoord gekregen. Toen moesten we
dus onze verantwoordelijkheid wel ne
men.
Maar goed, er is dus nu weer een
gezond financieel-economisch beleid.
De heer Zijlstra heeft dat uitvoerig
uiteengezet. Hij heeft ook praktisch
geen interrupties gehad. Ik vond dat
de oppositie ten aanzien van zijn re
de nergens was, noch in de Tweede,
noch in de Eerste Kamer. Wat men
zou kunnen betogen is, dat een ver
dere verbetering der faciliteiten zon
der kabinetscrisis misschien wat eer
der zou zijn gekomen. Misschien.
Op afdelings- en kringvergaderin
gen duikt herhaaldelijk de vraag op:
met wie gaat de K.V.P. na de ver
kiezingen samenwerken?
De K.V.P. heeft een verkiezings
programma opgesteld. In tegenstel
ling tot de Partij van de Arbeid is er
vanuit de vergadering geen enkel
voorstel geweest waar het partijbe
stuur niet achter kon gaan staan.
Bij de P.v.d.A. is de partijleiding
nu gehouden om op een aantal pun
ten een beleid voor zijn rekening te
nemen, waarmee ze het zelf oneens
zijn. Ze hebben namelijk een aan
tal amendementen uit de vergadering
krachtig bestreden. Toch zijn die
aangenomen. Ze moeten dus n>u gaan
/echten voor iets waarin ze zelf niet
geloven.
Wat dat betreft is de K.V.P. aan
zienlijk duidelijker.
De P.v.d.A. heeft wel te kennen ge
geven, niet met de V.V.D. in de re
gering te willen gaan zitten, maar of
de P.v.d.A. met de K.V.P., de A.R.
en de C.H.U. in zee wil, of liefst
alleen met een van deze, dat weet
ik niet. Dat hebben ze oo-k niet ge
zegd.
De K.V.P. heeft een duidelijk ver-
kiezingsprograma. Ons beleid zal zijn
om die combinatie te vinden, waarin
we het maximum kunnen verwezen
lijken van ons eigen programma.
Er is gebleken dat in de P.v.d.A.
nogal wat spanningen leven.
In de K.V.P. ook?
ZekerOp het laatste congres
van de P.v.d.A. is dat tot uitdrukking
gekomen. Hoe stabiel is de P.v.d.A.
als regeringspartner?
Dat vragen zij juist ook ten aan
zien van de K.V.P.
Bij ons zijn de fractie en de partij
leiding helemaal één gebleken in
het beleid. Over het verkiezingspro
gramma bestaat volledige eenstem
migheid. Die tegenstellingen, die bij
de P.v.d.A. zijn gebleken, zijn er bij
ons 'niet.
Voor de kiezer blijft er toch een
onzeker factor in zitten.
Dat is waar. Daar hebt u gelijk
in. Maar dat is een gevolg van de
partijpolitieke situatie in Nederland:
minderheidspartijen, geen natuurlijke
coalitie
....maar die coalitie was de laat
ste 20 jaren vrij natuurlijk gewor
den. Na de tweede wereldoorlog heb
ben we, op een kleine onderbreking
na, steeds katholiek-socialistische ka
binetten gehad.
Ja.. Dat is een geslaagd beleid ge
weest, totdat in Nederland weer de
oorlogsschade hersteld was, 't indus
trialisatieproces op gang was. Toen
bleek in 1958 de socialistische achter
ban niet meer bereid om een ver
antwoord regeringsbeleid te steunen.
U herinnert zich de Fakkeldragers-
bijeenkomst met een krachtig verzet
van het N.V.V. tegen de regeringspo-
litiek; Dat is de oorzaak geweest,
niet de aanleiding dat de samenwer
king werd verbroken.
Toen is de samenwerking met de
V.V.D. gestart. Ik heb zelf in een
kabinet met socialisten gezeten, 't
Is helemaal niet zo dat ik zeg: „Dat
moet nooit gebeuren".
Dat kan ook een aanleiding zyn
geweest om voorgoed afkerig te wor
den van een samenwerking met so
cialisten.
Nee dat is niet zo daar is bij
mij geen sprake van. Ik zat in een
kabinet waar socialisten van bijzon
der kaliber in zaten. Neem eens
een Drees, een Suurhoff, een Mans-
holt. Ik heb stuk voor stuk voor hen
grote bewondering. Dat is het punt
helemaal niet.
Ook een minister kan zich alleen
handhaven wanneer hij voldoende ge
steund en gedragen wordt door zijn
achterban. Dat was in 1958 afgelo
pen. Toen is dus met de V.V.D. ge
regeerd. In het kabinet-De Quay zijn
toen ook uitstekende resultaten be
reikt. Daar hoeft niemand zich voor
te schamen. Uitstekende resultaten
Het is echter niet zo, dat een rege
ring met socialisten in Nederland een
monopolie heeft voor sociale voor
uitgang. Dat is door de praktijk
bepaald niet gebleken.
Óm nou te zeggen dat de samen
werking met de socialisten een na
tuurlijke combinatie zou zijn, nee.
in de partijpolitieke toestand waar
in wij leven vind ik da+ nieit.
Wat verwacht u van de verkie
zingen?
Ik verwacht 49 zetels voor de K.V.P.
NORBERT SCHMELZER
Romme liet mij komen
Dat klinkt zeer positief. Is dat kof-
fiedikkykerij?
Aan de ene kant neemt het katho-
lieke volksdeel kwantitatief toe. An
derzijds is de geneigdheid die er
vroeger heeft bestaan om als katholiek
.op de katholieke partij te stemmen
minder geworden. Men gaat zich
meer losmaken van zijn religieuze
achtergrond. Men kiest minder au
tomatisch. Ik denk dat die twee el
kaar in evenwicht houden.
We stemmen mandementloos.
Precies. Die 49 zetels zijn een ruwe
schatting. Aan de anidere karnt zou je
kunnen vragen: „Zijn er speciale re
denen waarom je een verlies voor
de K.V.P. kunt verwachten?"
Ik geloof niet dat er winst in zit,
maar verlies dat zou kunnen ko
men door de crisis met het kabinet-
Cals waardoor een aantal van onze
mensen, die van nature wat meer ge
neigd waren naar de kant van de
P.v.d.A. te gaan, minder vertrouwen
zouden hebben in de K.V.P. Werkne
merskringen bijvoorbeeld.
Toch geloof ik nu de feiten ons ge
lijk hebben gegeven, dat vooral wat
de werkgelegenheid betreft, het bij
werknemers mogelijk geschokte ver
trouwen hersteld zal worden.
Daar het vertrouwen in de kringen
van zelfstandigen, vrije beroepen en
agrariërs in de samenwerking met
de socialisten toch al niet te groot
was en dit dus de K.V.P. weer wat
meer steun geeft, aacht ik dat alles
bij elkaar genomen misschien het
evenwicht zal worden gehouden.
De vorige keer hadden we 50 ze
tels, maar die 50e was een restzetel
en dat was eigenlijk een cadeau
van de toevallige omstandigheden.
Ik durf er niet op te hopen dat
we weer zoveel geluk zullen hebben.
UTRECHT (ANP) Het NVV
is van oordeel dat de regering on
der druk van de vakbeweging is
gekomen met maatregelen, die de
werkgelegenheid op korte termijn
bevorderen. Of volstaan kan wor
den met de honderd mil) oen gul
den, die nu maximaal ter beschik
king van de gemeenten met grote
werkloosheid worden gesteld, zal
de nabije toekomst moeten leren.
Hoofdzaak is, aldus het NVV, dat
er nu tenminste iets kan gebeuren.
In het gesprek, dat het overlegor
gaan van de drie vakcentrales vandaag
met de regering zal hebben, zal de vak
beweging een aantal sugesties aan de
orde stellen.
Er moet meer coördinatie komen bij
de overheid bij het rijk. zowel als
bij de provincies en gemeenten
ten aanzien van het werkgelegenheids
beleid. Voorts is de vakbeweging van
oordeel, dat meer geld beschikbaar
moet worden gesteld voor een onmid
dellijke uitvoering van openbare wer
ken, waarvoor de plannen al klaar lig
gen of die heel snel kunnen worden vol
tooid.
Met name denken de vakcentrales
hierbij aan de aanleg van wegen, het
bouwen van scholen, -orpshuizen, gym
nastieklokalen, zwembaden, het ont
sluiten van recreatieterreinen enz.
Er moet voorts een garantie komen
voor een minimale netto werkloos
heidsuitkering, die gelijk moet zijn aan
het minimum-loon. De premie- en uit-
keringsgrens voor de werkloosheidswet
moet volgens de vakcentrales onmid
dellijk worden verhoogd tot f 20.000
Overwogen moet voorts worden voor
bepaalde bedrijfstakken, zo nodig be
perkt tot bepaalde gebieden, investe
ringsaftrek in te voeren.
Zulke maatregelen, zo menen de vak
centrales, zouden met de reeds door de
regerin genomen beslissingen tezamen
betekenen, dat er tevens een begin ge
maakt wordt met het verbeteren van
het woon- en leefklimaat in de betrok
ken gebieden.
Zoals bekend, hebben de vakcentra-1
les vorige week om een gesprek met de
regering verzocht. Van regeringszijde j
zal aan het gesprek worden deelgeno
men door de ministers en staatsse
cretarissen van economische en soci
ale zaken en oor premier Zijlstra,
die het gesprek met de vakbondsbe
stuurders tevens zal leiden.
(ADVERTENTIE)
en reumatische pijnen
wrijft U eveneens wegr met
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Minister Veldkamp
(Sociale Zaken) gaat zich nu ook voor
de KVP in de verkiezingsstrijd werpen.
Aanvankelijk was het de bedoeling van
dr. Veldkamp dit niet te doen, omdat
hij (voorlopig?) achter zijn ministeriële
loopbaan een punt wil zetten en ook
geen kamerzetel ambieerde.
Op het ogenblik staat vast
dat hij op zondag 12 februari a.s. een
rede zal houden in het Brabantse Hel
mond.
BREDA Veel Nederlanders schij
nen nog niet goed op de hoogte te zijn
van de mogelijkheid van het stemmen
by volmacht en wat zij moeten doen
om van dit recht gebruik te kunnen
maken. Met het oog op de Kamerver
kiezingen op 15 februari moeten aan
vragen voor stemmen bij volmacht
uiterlijk 1 februari binnen zyn op de
secretarie van de gemeente waar men
woonachtig is.
Redenen voor een volmachtaanvrage
kunnen zijn: ziekte en verblijf elders,
wanneer men tenminste geen gebruik
kan maken van de mogelijkheid van de
regeling „stemmen in een andere ge
meente".
De gemachtigde moet zelf ook stem
recht hebben. Bij kiezers, die niet be
roepshalve afwezig zijn, moet boven
dien een relatie bestaan tussen vol
machtgever en gemachtigde: een fami
lierelatie of een huisrelatie. Iedere
kiezer mag ten hoogste twee volmachten
aanvaarden.
Normaal moet men stemmen in de
gemeente waar men woont. Maar een
kiezer, die op 15 februari op een andere
plaats verblijft, kan ook in die ge
meente stemmen. Daarvoor moet uiter
lijk 1 februari op de gemeente-secetarie
een aanvrage worden ingediend. Deze
regeling geldt ook voor mensen, die
verhuizen in de periode van 3 januari
tot en met 15 februari.
(Van onze Amerikaanse correspondent)
WASHINGTON - Vrijwel onmiddel
lijk na de moord op president Kenne
dy in Dallas heeft diens opvolger, pre
sident Johnson moeilijkheden ondervon
den bij liet overnemen van Kennedy's
medewerkers. De twee voornaamste
leden van het kabinet. Dean Rusk, bui
tenlandse zaken, en Robert McNama-
ra, defensie, zijn aangebleven. Daar'
entegen zyn tal van functionarissen
van het Witte Huis de een na de an
der verdwenen. Sorensen, MeBundy,
Ball, Salinger, Moyers, Heller en tal
van anderen gingen heen. Jenkins, een
speciale assistent van L.B.J., trad af
na een obscuur zedenschandaal.
Men spreekt in de hoofdstad wel van
een crisis in het vinden van autoritei
ten op het hoogste niveau. Dezer da
gen trad ook de minister van handel,
John T. Connor af- Andere verschui
vingen worden verwacht, vooral in de
sector van economische leiding. De kri
tiek In kringen van het Amerikaanse
zakenleven op de politiek van de pre
sident, alsmede ernstige kritiek op het
Vietnam-beleid in universitaire krin
gen, heeft het voor L.B.J. niet eenvou
diger gemaakt om aftredende functio
narissen te vervangen.
De minister van arbeid, W. Willard
Wirtz, zo verneemt men, zou het vol
gende lid van het kabinet zijn, dat gaat
aftreden. Geruchten houden aan, dat
ook de minister van financiën, Henry
H. Fowler, plannen zou maken zijn ont
slag in te d- enen. Arthur M. Okun, een
economische adviseur van de president
keert terug naar zijn universitaire
werkzaamheden aan de Yale universi
teit.
William McChesney Martin, een an
dere adviseur van L.B.J.heeft het
Witte Huis aangezegd, in april te zul
len aftreden- Terwijl er steeds een
„va et vient" van regeringsfunctiona
rissen is geweest, maakt men zich nu
in Washington zorgen over de huidige
toename van ontslagaanvragen.
Ook op net ministerie van pulten-
laindse zaken heeft men met moeilijk-
neden te kampen. President Johnson
benoemde onlangs d procureur-gene
raal Katzenbach tot onder-minister van
b.z. Katzenbach, zo meent men in Was
hington is bijzonder teleurgesteld o-
ver de gang van zaken die hij aan
trof. Een telegram betreffende de uit
voer van melk bleek niet minder dan
29 handtekeningen nodig te hebben al
vorens het kon worden verzonden. Een
ambassadeur, die op verzoek van de
regering met spoed van zijn post in net
buitenland was teruggekeerd, slaagde
er niet in gedurende één week wie ook
op het ministerie te spreken te krij
gen. De nieuw correspondent van ae
N.R.C. en het Algemeen Handelsblad
in Washington, Lachman, kreeg te ho
ren toen hij op b.z. zijn opwachting
wilde maken, dat hij veertien dagen
moest wachten.
houden van het geven van een mening
over belangrijke zaken".
Argyris kwam tot de teleurstellende
conclusie dat functionarissen van b.z.
in Washington, juist om promotie te
maken, zich zo min mogelijk blootstel
len aan kritiek, door waar mogelijk
geen verantwoording op zich te nemen.
De psycholoog C. Argyris, van de
Yael universiteit, heeft een proefschrift
geschreven, gebaseerd op honderden
Interviews met functionarissen van b.
z- in Washington, Een hoofd van een
departement deelde hem mee:
„Als ik eerlijk tegen u moet zijn,
geloof ik te kunnen zeggen dat ik uit
sluitend carrière 'neb weten te maken
omdat ik mij zoveel mogelijk op de
vlakte heb gehouden en mij heb ont-
AMSTERDAM „Dit soort televi
sie-uitzendingen zijn fataal voor liet ju
ridisch inzicht", zei gistermorgen de
president van de Amsterdamse recht
bank mr. U. Stheeman, over het VARA
programma „Uitgerekend", waarin ke
kers dezer dagen kregen gedemon
streerd, dat de kruideniers in Neder
land op allerlei merkartikelen geca
moufleerde kortingen geven, die va
riëren van een half tot 8 procent. Deze
uitzending was vorige week voor de
twee grootste Amsterdamse kruideniers
Dirk van den Broek en Jacques Her
mans, aanleiding tot een ongecamou
fleerde prijsverlaging van 5 percent
op bepaalde merkartikelen.
„Als het wel mag via zegeltjes, kas
sabons en winstdelingen", zo redeneer
den zij, „dan moet je de klant zijn kor
ting ook rechtstreeks in het handje mo
gen geven".
De leden van de vereniging van fa
brikanten en importeurs van verbruiks-
artikelen Fiva namen dat echter niet.
gingen de beide groot-kruideniers
boycotten en spanden bovendien het
korte geding aan, dat gisteren in Am
sterdam diende.
Mr. J. van Waarden, die de twee
gedaagde kruideniers vertegenwoordig
de. stelde dat de VARA-uitzending het
publiek duidelijk heeft gemaakt, dat de
kruideniers met toestemming van de
fabrikanten de verticale prijsbinding
aan hun laars lappen. Tot dan toe had
den mijn cliënten, die principieel geen
systeem wan zegels of kassabons willen
hebben, zich noodgedwongen gehouden
aan de vastgestelde prijzen, maar het
televisieprogramma heeft de zaak op
de spits gedreven. Zij zien geen andere
weg "meer, dan ock tot het geven van
kortingen over te gaan. Niet om de
concurrentie af te troeven, maar lou
ter om niet langer duurder te zijn dan
de concurrent".
Mr. Stheeman bleef duidelijk meer
sympathie hebben voor het standpunt
van de fabrikanten. Dit werd vertolkt
door mr. Martin Muller en kwam kort
en bondig hierop neer: „door het in
ontvangst nemen van goederen met
een factuur, die verwijst naar de ver
koopvoorwaarden, is men aan die voor
waarden gebonden. Als die fabrikan
ten wel kortingen willen toestaan mid
dels zegels, kassa-bons, maar niet in
baar geld. zijn zij daar vrij in en de
winkeliers, die het daarmee oneens
zijn, moeten maar naar andere fabri
kanten gaan."
De uitspraak ls volgende week dins
dag.
DOOR ELLERY QUEEN
22. HET LAATSTE BEDRIJF
Mr. Lane wenkte met de vinger. „Patience, Je kunt
me een grote dienst bewijzen", Tk liep snel naar hem
toe, vol verwachting wat hij me zou vragen. „Probeer
gouverneur Bruno aan de lijn te krijgen. Mijn ge
brekHij raakte zijn oor aan en glimlachte. Na
tuurlijk, hij was stokdoof en het contact met zijn om
geving onderhield hij alleen maar dank zij het feit
dat hij met zoveel gemak kon liplezen.
Ik vroeg een interlokaal gesprek met het Gouverne
mentshuis in Albany aan en wachtte met kloppend
hart.
De oude heer keex bedaciitzaarn. „Miss Kalser, toen u
zich bij het lijk in de werkkamer van de dokter be
vond - heeft u toen zijn pols niet aangeraakt?"
„Nee".
„Heeft u de bloederige vlekken op zijn pols gezien?"
„Ja".
„En u raakte niets aan - noen vóór, noch na dr. Faw-
cetts dood?"
„Goeie help, nee!'
Hij knikte en glimlachte, toen de telefoon ging. „Gou
verneur Bruno?" zei ik mijn adem inhoudend. Ik
moest wachten terwijl ik weet niet hoeveel secretares
sen mijn naam doorgaven. Eindelijk - „Hier is Patien
ce Thumm. Ik spreek namens mr. Drury Lane. Een
ogenblikj e, alstublieft
„Zeg hem dat de zaak is opgelost en dait hij onmiddel
lijk naar Leeds moet komen. Zeg hem dat we een
nieuw en onomstotelijk bewijs hebben dat Aaron Dow
van alle schuld ontheft".
Ik gaf deze boodschap door.Pat Thumm, werk
tuig van de onsterfelijken! En lk werd beloond met
een uitroep van stomme verbazing aan de andere kant
van de lijn. Niet iedereen valt de eer te beurt door
de telefoon getuige te zijn van gouvernementele ver
bazing - zo dacht ik bij mezelf. „Ik kom meteen.
Waar bent u?"
„Bij father Muir. Zijn huls ligt even pulten ae muren
van de Algonquin-gevangenis".
Toen ik ophing, zag ik noe mr. Lane zien in een stoel
liet vallen. „Patience, doe me een plezier en zorg er
voor dat miss Kaiser kan gaan rusten. U wilt me wel
excuseren, father?" Toen sloot hij zijn ogen en glim
lachte vrediig. „Nu rest ons niets anders te doen dan -
wachten".
En wachten deden we. Acht uur lang.
Het was negen uur, twee uur vóór de afgesproken
tijd van de terechtstelling, toen een grote, zwarte 11-
'mousine, door vier politiemannen op motorfietsen ge
flankeerd, voor father Muirs huisje stopte. De gouver
neur, zijn gezicht moe en ernstig, stapte ui't en haast
te zich de treden van de stoep op. We zaten op de
veranda die door het lugubere schijnsel van twee
zwakke lampjes werd verlicht, op hem te wachten.
Father Muir had zich al uren geleden naar de gevan
genis begeven. Zijn aanwezigheid was daar in de do
dencel nu natuurlijk gewenst. Vóór hij wegging, had
mr. Lane hem bij herhaling op het hart gedrukt niets
van de komende gebeurtenissen te verraden. Maar ik
begreep uit de conversatie tussen de twee oude heren,
dat hij Aaron Dow toch wel een beetje hoop mocht
geven.
Fanny Kaiser uitgerust, gewassen en gevoed, zat
zwijgend op de veranda - een eenzame oude vrouw
met roodomrande, holle ogen. We beleefden deze his
torische bijeenkomst met gemengde gevoelens. De
gouverneur was zenuwachtig, kortaangebonden en
opvliegend. Fanny Kaiser was bang en onderdanig.
Mr. Lane keek rustig toe.
We vingen gedeelten van het gesprek tussen de gou
verneur en Fanny op. De vrouw vertelde haar ge
schiedenis opnieuw. Op één punt - de constatering
van dr. Fawcetts dood - ondervroeg de gouverneur
haar heel zorgvuldig, maar ze bleef bij haar vroegere
verklaring.
Toen het voorbij was, wiste mr. Bruno zijn voorhoofd
af en ging zitten. „Nu, mr. Lane, u heeft 'm weer
gelapt. Een moderne Sherlock Holmes, die wonderen
verricht.. Laat'ons nu naar de Algonquin-gevan
genis gaan en onmiddellijk een punt achter deze af
grijselijke geschiedenis zetten".
„O nee", zei de oude heer zacht. „O nee, Brund. Dit
is typisch eep geval waarbij het psychologisch totaal
onverwachte moet worden toegepast om het moreel
van de moordenaar te breken. Want, je moet weten
dat ik geen positief bewijs heb"
„U weet dus wie er achter die twee moorden zit?"
vroeg de gouverneur langzaam.
„Ja". Zich verontschuldigend, trok de oude heer zich
met gouverneur Bruno In een hoek van de veranda
terug en bleef een tijdlang onafgebroken aan het
woord. Mr. Bruno zei niets, maar knikte steeds. Toen
ze zich weer bij ons voegden, waren beiden zeer ern
stig.
„Miss Kalser", zei ae gouverneur op een toon die
geen tegenspraak duldde, „u blijft hier onder de hoe
de van mijn mannen. Inspecteur, miss Thumm, ik ver
moed dat u van de partij wilt zijn. Mr. Lane en ik
zijn het eens geworden over de te volgen tactiek. Die
is enigszins gewaagd, maar noodzakelijk. En nu wach
ten we"
En we ér wachtten wc.
Om half elf verlieten we allen heel stilletjes father
Muirs huis. We lieten Fanny Kaiser ineengedoken in
haar stoel en omringd door vier grote jonge kerels
in uniform, achter.
Zonder een woord te wisselen, liepen we naar de
hoofdingang van de Algonquin-gevangenis. Het was
nu donker en de lichten van de gevangenis waren als
zovele griezelige ogen in een zwarte hemel.
De verschrikking van het volgend half uur zal me
altijd met een afschuwelijke realiteit bijblijven. Ik
begreep niet wat de gouverneur en mr. Lane van plan
waren en ik voelde me ziek van angst bij 't idee dat er
iets mis zou gaan. Maar vanaf het ogenblik dat we
door de poort de binnenplaats betraden, liep alles op
onverklaarbare wijze op rolletjes. De aanwezigheid
van de gouverneur had een elektriserende uitwerking
op de dienstdoende bewakers. Zijn gezag was natuur
lijk onbetwist en we kregen onmiddellijk toegang tot
de gevangenis. Vanaf een hoek van de binnenplaats
konden we de lichten van de dodencellen zien en we
voelden'de sinistere bedrijvigheid van de voorberei
ding achter die zware, grijze muren. Maar er was
geen geluid te horen en de bewakers waren zenuw
achtig en onnatuurlijk" in hun bewegingen.
De gouverneur beval de bewakers die ons toegelaten
hadden, op scherpe toon bij ons In de buurt te blijven
en verbood hun het nieuws van onze komst aan de
rest van het gevangenispersoneel door te geven. De
mannen gehoorzaamden zonder iets te vragen, hoe
wel ik hier en daar een nieuwsgierige blik opving
In een donkere hoek van de met schijnwerpers ver
lichte binnenplaats bleven we zwijgend staan wachten.
De kleine, wijzer van mijn polshorloge kroop verder,
mompelen. Ik zag nu aan de gespannen uitdrukking
/>p zijn gezicht, dat het een essentieel onderdeel van
Druby Lane's plan was tot het allerlaatste ogenblik
vóór de terechtstelling te wachten, alvorens tot actie
over te gaan. Weliswaar was het gevaar voor Dow
door de aanwezigheid van de gouverneur tot een
minimum beperkt, maar het stelde me toch niet erg
gerust. Terwijl de minuten zich langzaam maar zeker
naar het fatale ogenblik voortbewogen, voelde ik hoe
langer hoe meer de neiging ln me opkomen gillend
te protesteren en woedend de binnenplaats over te
hollen naar dat doodstille, massieve gebouw vóór
ons
