arakawa
„ZIE MAAR WAT JE ERMEE DOET!"
jjfifcÉl
tMmém
13
TWEE MAAL PUZZELEN IN HET VAN ABBE MUSEUM
0
Xj der resultaat, dan ze uiteinde
lijk hebben. Worden zij „krukkig" ge
noemd; ze zijn het. Immoreel; zij zijn
het. Een persiflage; zij zijn het. Lang
dradig, saai, goed getroffen, slecht
gefilmd, rake sfeer, contrasterend,
prikkelenddit alles zijn zijen
toch ook weer niet.
Kerken'
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 7 JANUARI 1967
A3
Berrocal was te zien op Keu
kenhof 1965 en op Sons-
beek, het afgelopen jaar. Het
Van Abbemuseum in Eindhoven
Heeft nu een ruim overz'c'1t va"
I zijn typische uitneembare beeld-
I bouwwerken, die veel verraden
van zijn wiskundige en bouwkun
dige opleiding. Het zijn met name
plastieken uit zijn laatste jaren, die
zijn overgang naar een monumen
tale figuratie duidelijk maken. Zijn
beelden geven de indruk ontspro
ten te zijn aan rationele syntheses
van zuiver berekende vlakken. Een
Indruk, die bevestigd wordt door
zijn werkwijze. Er ontstaan vormen,
die vaak zeer boeiend zijn. En de
pure vormen blijven boeien, zolang
men geen acht slaat op de (nood
zakelijke?) onderschriften. Dan gaat
men de legpuzzel* uitzoeken!
Met Arakawa tot 29 januari
Berrocal werd in 1933 geboren te Al-
gaidat (Malaga), Spanje Studeerde
wiskunde en scheikunde in Madrid
en wijdde zich later aan architectuur
en beeldhouwkunst als leerling van
de beeldhouwer' Angel Ferrant. Hij
leefde lange tijd in talie, waarnaar
hij hi 1966 na een verblijf van enige
jaren in Frankrijk terugkeerde om
zich te vestigen in Verona.
In het Van Abbemuseum komt men
terecht tussen een woud var donkere
blokken en „stammen" Bronzen met
name, die door hun massale volumen
in deze betrekkelijk kleine ruimten
elkaar dooddrukken Het zijn monu-
Mentale plastieken ,die stuk voor
stuk om vrije ruimten schreeuwen.
TYe figuren zijn vaak indrukwek-
kend. Maar in deze situatie w»erd,
die indruk weer opgeroepen door het
technisch raffinement van dp kun
stenaar dan door het spel der samen
gestelde volumen. Het werd meer
een bekijken van een techniek dan
het ondergaan van, hei ontroerd wor
den door, de resultaten van een spel
met de materie. Een spel is het in
derdaad. Maar dan een spel zoals De
ny s Chevalier terecht opmerkt, in de
geest van een potje schaak of het op
lossen van een puzzel.
Zijn stukken zijn het resultaat van
een technische montage met wiggen,
zwaluwstaarten, pengaten en pinnen.
Na zijn reeks Torsos legt Berrocal
zich momenteel toe op de bestude
ring van een serie koppen met ge
zicht, die niet alleen uitneémbaar,
maar tevens te vervormen zijn en
waarvan dus, met de verschillende
montagemogelijkheden, de aanblik
verandert.
r\e plastieken bestaan dus uit samen-
gestelde stukken. Dat blijft dui
delijk zichtbaar. Ze blijven zelfstan
dig; gaan niet in elkaar over, maar
samen komen zij toch tot een nieuwe
substantie, die boven het geheel der
delen uitgaat. Maar iedere spontani
teit van vormen ontbreekt dan ook.
Het zijn technische beelden, die mis
schien wat indruisen tegen onze erfe-
Ujk belaste met „schone" vormen,
maar meestal volkomen passen in het
leefklimaat van de modern, geconci
pieerde woon- en verblijf bekistingen
in deze tijd. Toch kwamen sommige
beelden ons voor als resultaten van
een tweeslachtige conceptie; b.v. de
zittende vrouw. Zijn beelden van
brons, ijzer en hout (kleine vitrine
werkjes) roepen stuk voor stuk re
acties bij je los, die het overdenken
waard zijn. Dat was een onvolledige
notitie van de mijne. Het is echt wel
de moeite waard uw eigen reacties te
registreren bij een bezoek aan deze
expositie, want Berrocal is tot veel
in staat. Hoe zijn artistieke kwalitei
ten daarbij ondergaan worden is een
zeer persoonlijke zaak. Ondergaan is
belangrijker dan begrijpen, al ben ik
bang dat deze vorm van kunst snel
ler een aanslag op de rede, dan op de
emotie doet.
Arakawa: „Wat ik wil schilde
ren is de toestand, die voor
afgaat aan het moment, dat
de verbeelding gaat werken en tot
voorstelling komt". De resultaten
van deze intentie zijn in overvloe
dige mate opgehangen in het Ein-
hovense Van Abbemuseum. Grote
akelig nette grijze doeken die als
„blauw"-drukken van de tekenta
fels zijn gedwarreld. Ze worden
aangediend als pogingen Om op te
houden met schilderen vóórdat zich
in de verbeelding voorstellingen
kristalliseren. In plaats daarvan vult
hij het vlak o.a. met woorden, om
de verbeelding van de kijker te
prikkelen. Opvallend is, dat een
schilder de taal te hulp roept, wan-
neer hij afstand probeert te doen
van de geijkte uitdrukkingsvor
men in verf. Dit fenomeen boei
de ons meer, dan de doeken zelf.
Berrocalzittende vrouw.
Arakawa is in 1936 geboren in
Tokio, Japan. In de jaren 1954-1958
studeerde hij onder andere medicij
nen aan de universiteit van kun
sten en wetenschappen te Tokio.
In 1960 werd hij lid van de neo-da-
da groep. In 1961 vestigde hij zich
in New York.
Voordat hij naar Amerika ging
maakte hij op doodskisten gelijken
de zwarte kasten, gevuld met afval
stoffen, die sterke associaties oproe
pen met dode embryo's. Hoewel hij
deze vorm verlaten heeft zijn zijn
recente (en tentoongestelde) dia
grams evenzeer doortrokken van het
zelfde thema: de vreemde wereld
van de dood; de raadselachtige toe
stand welke voorafgaat aan die
waarbij de krachten der verbeelding
gaan werken.
LJij wordt „ingedeeld" bij de ge-
neratie van na-Hiroshima, die
moest beginnen met achterlating
van alle idealen. Hij wantrouwt daar
om dat soort klassieke en materia
listische kunstopvattingen, waarbij
het materiële eindprodukt beschouwd
wordt als de hoogst bereikbare aiv
tistieke waarde. Arakawa zet de ti
tel van het werk, zijn naam en de
datum van „maken" netjes in kader
onder in de hoek van zijn doeken.
Het lijken grote werkschema's,
waarin zijn eerste staat (aldus zijn
beweringen) van bewustwording in
volkomen vrijheid is renoteerd. Het
prae-schilderen van Arakawa is als
het maken van blauwdrukken voor
schilderijen; een protest (vertaling
voor: „geestelijke stellingname") te
gen de kunst van voorbije tijden.
Zijn aandacht is daarbij volledig
geconcentreerd op de onderlinge be
trokkenheid der dingen. Hij hecht
niet langer geloof aan de concrete
dingen en voorstellingen daarvan.
Blauwdrukken, die de functie van
de droom (of inspiratie?) overne
men. Hij speelt een spelletje met
ÉÊéËmMsi
I»!
zichzelf, maar vooral met de toe
schouwers. Please look from left to
right, right, to left, left, to right.
staat onder Nothing happens. Goed
voor een suggestibele persoon.
A lphabet skin is een „platte-
grond" van een of andere kamer.
Het is wel raadzaam, dat men die
kan lezen, wanneer men er heen
gaat. Arakawa doet ook bewust onze
ker. door tendentieus te knoeien met
teksten. Hij streept „language" door
en zet or „words" voor in de plaats.
Lijkt diepzinnig. Hij komt er zelfs
toe zijn eigen naam door te strepen.
Misschien zeer zinvol; er staat niet
eens „mistake" bij, zoals op ver
schillende andere plaatsen met zeer
pretentieuze „vergissingen", zoals in
r>ottomiess.
Zeer serieus bedoeld vermoeden
we, maar we vonden het wel grap
pig, is zijn spel met tubes. Door
kleuren en letters suggereert hij op
bijna wiskundige wijze, wat hij op
post-schilderijen zou willen doen.
Maar nee- Hij blijft in de beheer
sing van het prae-moment volhar
den. Drie maal streepte hij Arakawa
door op één doek. Daaronder staat:
YOU Voor mij hoeft het niet. Al
thans niet in een museum. Het is
interessant voor een werkplaats,
waar gelijkgezinden met elkaar dok
teren aan hun ideeën.
Directeur Leering voert een inte
ressant en vooruitstrevend beleid.
De kunstenaars, die hij bijeen weet
fo x jn tfö
kunstcatologi. Maar ze bewijzen te
vens, telkens opnieuw, de onmoge
lijkheid en overbodigheid van een
museum in deze traditionele vorm.
Een gevaarlijke kortsluiting. Of de
getoonde kunst lijkt er onbenullig, of
het traditionele museum vraagt om
een andere bestemming.
H.E.
0
SAD
MOIME
i
i
zeivekrrrekrr zwewww;;; nmdrttt?I Dqimv
N eeessrtr U9999rtrtrt bcbcbcsSin DRDRDTYTEKJL
cb45637eertmytklkl ^/ff^rtyuBegrijpt
V.... Wij ook
Bet leuke is dat u precies reageertzoals u moet reageren
Welk commentaar u ook geeftu hebt steeds gelijk en rea-9
geert zoals het moetTenminste volgens Wim Vanderlin-
dendie door zijn kauwgom de tanden nauivelijks van el-
haar kan krijgen en zegt: Zoek het maar uitDat slaat
°P zijn filmsdie hij dezer dagen draaide in de Bredase
TrapkesHet was na AmsterdamHarlingen en Eindhoven
een nieuwe tray-out99 voor de grote "speelfilm" 9 die in
het voor jaar in roulettie zal gaanWim T, Schippers (de
man van de grote stoel in het Vondelpark) is met Willem
de Ridder naar het ons voorkomt de genius van deze zo
genaamde Sad Moviesdie tegen Vanderlinden - met zijn
dure camera - zegt: Zoek het maar uit„/ft ben vrij cere-
braai ingesteldzegt T. SchippersVanderlinden heeft zich
althans in zijn optredeneen stompzinnige houding aange
meten en weet met zijn camera lang niet altijd de hem
maangebodengedachten puntig-sad te filmenMaar het zijn
handige jongensdie de commercie ruiken„Je schrijft
maar wat je ivilthet is altijd goed".
„De sad movies zijn korte filmpjes,
die nietid'e realiteit-willen betrappen,
geen mystiek willen bedrijven of be
paalde levensfilosofiën willen verkon
digen", piept T. Schippers vanuit zijn
trollenkopje. „We hebben geen ideeën,
waarnaar gestreefd moet worden.
We willen niet slagen in de onder
delen". Vanderlinden: „Ja, maar het
moet wel perfect zijn in de techniek.
We laten „het" alleen rot zien. Sad
Over de films valt niets te vragen".
Hij schuift alle (objectieve) normen
over goede of slechte films terzijde
en verplaatst eventuele normeringen
naar de (subjectieve) ervaringen bij
de toeschouwers. Zoek het zelf maar
„Wij pretenderen niets", zegt (althans)
Wim T. Schippers. „Eigenlijk wel",
zegt Vanderlinden: „Kunst en cul
tuur". Deze woorden in dit gesprek
maken méér duidelijk over het be
grip Sad. Maar ze zijn zelf niet zo sad,
dat ze er geen ordinaire boterham in
zien. „Och, het is vooral een stuk
commercie; daar komen we wel voor
uit".
De grote film, die dan in het voor
jaar in première moet, zal be
staan uit dertien korte films van en
kele minuten, onderbroken door 12
reclamespots. „Noem het geen hap
pening", zegt T. Schippers, alleen ai
omdat dit woord /verouderd moét zijn.
„Het is een vorm van entertainment;
een spektakel, een show, waarbij tij
dens de voorstelling de mogelijkheid
bestaat hot-dogs te verorberen. „We
zijn hard aan het werk met de opna
men. Engelse en Nederlandse ac
teurs. De hele voorstelling gaat twee
uur duren. „Het is voor Nederland al
lemaal niet zo geschikt", zegt 't Schip
pers. In- Engeland en vooral Amerika
zijn ze veel verder. We zitten hier op
het ogenblik nog zo'n beetje na te
poppen. Daar is Amerika allang over
heen. Wat wij door een soort dadais-
tisch spatwerk in de sad-movies wil
len is daar en voor ons gesne
den koek. Ons land doet niets anders
dan er steeds weer achteraan te hol
len. M«t deze sad-movies hebben wij
toevallig het medium film gebruikt,
omdat we over een camera beschik
ten" (het medium taal staat bij hen
nog in de kinderschoenen). „We wer
ken dus niet met een sluitende filoso
fie" (voor echte filosofen trouwens
een onbekend begrip), „maar willen
stemming maiken; injecties geven.
We zijn in feite niet zo erg met film
bezig".
Tuigenlijk verwachten zij geen an-
Kan men zeggen dat hier sprake is
van een tendens die begrippen en toe
standen wil ontdoen van hun histo
risch gegroeide en vaak gefixeerde en
belemmerende beladenheid? De films
zélf maken weinig duidelijk en het
«0
v
- -■
'•rgp*.
if
moeilijk definieerbare, hun onduide
lijkheid heeft de tendens iedere kij
ker individueel te prikkelen; in welke
vorm dan ook. Zij zijn slechts „aan
leiding" tot „het zich afvragen" van
wat en hoe is de ons omringende wer
kelijkheid en moeten we er iets mee
doen? Je kunt dan eventueel zeggen:
die aanleidingen zijn er te over; moe
ten we ze dan nog extra onder de
neus geduwd krijgen? U hebt ge
lijk Maar het gezamenlijk kijken
naar vraagtekens kan behoeden voor
de paniek bij de idee; alleen te staan
in' het onbegrijpelijke. En dan gaat
het nog niet eens over „begrijpen"
bij deze Sad-movies.
Wat te denken bij het filmpje „Tu
lips"? (aangekocht door het
museum voor moderne kunst te New
York, vertelt Vanderlinden). Enkele
minuten close-ups van een ordinaire
vaas (Hollandse!) tulpen op een even
ordinair dressoir. Er valt één blad
af
„It's Harem time" een belachelij
ke namaak-harem in een burgermans
flatje, met cactussen in de vensterbank
en bloemetjesbehang. „Rape" (jokes
which are out of place)een drakerige
aanranding van een nonnetje door een
gluurder achter de bomen. „Flagula":
Dracula met mazelenIk, ja, Jan
Cremer trekt gekke smoelenEen
Chairman of the Directors doet ge
wichtig. Kortom een (niét altijd) over
trokken realiteit. Wat u ervan denkt
of mee doet kan Vanderlinden en
Schippers niets schelen (zeggen zij).
Ziet maar wat je ermee doet. H. E.
Chairman of the Director
Hoezepoes van Marijke Koger
Behalve het verwereldlijken van de
kerk, wordt ook het verkerkelijken
van de wereld hoorbaar op de l.p.
„Poëzie in Carré". Over deze poë
tische manifestatie in Amsterdam
hebben wij indertijd uitvoerig verslag
gedaan. Op deze l.p. kan men nu zelf
indrukken opdoen va«n deze samen
komst in de hoofdstedelijke tempel
der lichte en zware muze.
Een slecht gemonteerde revue van
declamerende oud- en nieuwlichters
in d<e poëzie, die vooral een histori
sche waarde is. Bovendien kan men
luisterend zich verheugen, dat een
dergelijke manifestatie momenteel
mogelijk blijkt voor een groot pu
bliek. „Ik vindt het erg leuk, dat er
zovelen gekomen zijn", zo verwelkomt
predikant Simon Vinkenoog de aan
wezigen, die de plaat van veel ap
plaus voorzien. A. Roland Hiolst komt
dan de eer toe als nestor onder de
dichters toch erbij te zijn in deze om
geving. Zijn „Eens" klinkt weemoedig.
Waar dacht hij aan op dat moment?
En dan.„In een tijd waarin holle
lege woorden genadeloos door de
mand vallen, wordt weer de stem van
de dichter gehoord. Stemmen dwars
door het alfabet zoekend naar de
waarheid, die voorbij de taal ligt''
Deze fraaie volzin staat op de hoes.
Ze is nog waar ook, maar het is jam
mer dat niet allen op deze lp daar
getuigenis van afleggen. Er wordt
nogal met kreten gegooid, die meer
suggereren dan inhoud hebben. Cees
Nooteboom spreekt over: „Ajax en
Blauw W. wonnen iedier hom wedstrijd
alleen de soldaat van twintig verloor
de zijne in de oorlog, die geen oorlog
was. Ed Hoornik over de Pogrom in
Berlijns Grenadiersstraat. Hans Ver
hagen (uit Vlissingen), die totale
poëzie bedrijft, verteld over de lead-
gitarist van de Rolling Stones in Sa
cramento „Niet lachen (tot de
zaal), het is ernstig bedoeld". De hele
bijeenkomst ademt trouwens de ernst
van de aloude missieprekensamen-
komst. waarin het ene na het andere
klaaglied over deze verdorven wereld
de aanwezigen heerlijk opwindt. De
archeoloog Lehman badineert daar
fijn tussendoor. Jules Deelder leest
/oor uit Cloud Nine (sad London).
„De mens is een vreemd wezen, hoe
naakter men hem ziet, hoe meer hij
in zijn hemd staat". Daar zorgt. Cees
Buddingh uitstekend voor. Johny the
Selfkicker probeert zijn eigen roes-
(t)ige nachtmerries over te dragen
door hysterisch geschreeuw. Remco
Campert tekent, dat onze dagen in
„regen" verslijten", terwijl de rokken
van het Christendom steeds korter
worden". „De kogel zag er afzichtelijk
uit toen zij door de kerk was gegaan",
is dan ook de eerste van een stel gees
tige beweringen door Gils. Morriën
(s)preekt over Utopiën in Nederland
en het concilie. Het wordt tijd dat er
schoon schip wordt gemaakt", roept
de „pater" vertwijfeld uit. Vinkenoog
is tenslotte de kreterige moraliseren
de dominee: „Nederland het huilen
staat me nader dan het lachen". Waar
om? Het is allemaal te horen op de lp
(Sigma relax Sr 50601), waarvoor Ma
rijke Koger - de in Londen wonende
Nederlandse een aardige naar het
verleden hunkerende Stijl-hoes maak-
te- H. B,
