Gulden
januari
sporenslag
de KMA
HÊT VRAATZUCHTIGE MONSTER, dat welvaart heet, reserveert steeds meer tijd en geld
voor zijn dansen rondom het gouden kalf. Na zich eerst een indigestie te hebben ge
geten aan ijskasten, wascombinaties, auto's, koophuizen, vaatwasmachines, elektrische
koffiemolens en mixers, heeft het zich nu met hongerige wellust geworpen op de edel
stenen, de gouden siervoorwerpen en het zilveren smukmerk. Geholpen door een keur
korps van 2000 Nederlandse juweliers en een verkenningseenheid van verborgen
verleiders uit het reclamekamp - „EEN GELUKKIGE VROUW IS GOED TE HER
KENNEN GOUD WIJST ZE AAN" consumeerde het in de eerste zes maanden
van 1966 ruim 13 procent meer superluxe voorwerpen dan in het jaar daarvóór.
In de goudsector nam haar eetlust toe met 831 kg of 29,6 procent en van die stijging nam
de eigen industrie door gebrek aan personeel slechts 100 kilo voor haar rekening. Nsast
deze zwijgende cijfers steekt het spreekwoordelijke zilver uiterst mondig af: de binnen
landse produktie bedroeg in de eerste vier maanden van 1966 reeds 5240 kilo, wat 744 kg
of 16,6 procent meer betekent dan de produktie in het eerste kwartaal van 1965.
Apart hoofdstuk
Liefdespand
Gouden knikkers
Dieptepeiling
Formidabele
voorsprong
BA6BLAB BE STEM
reserves vrijwel volledig afhankelijk
is van, Zuid-Afrika.
Rusland is in dit miljardenspel om
de gouden knikkers een duistere
partner: al in 1934 beweerden de
Sovjets, dat hun goudproduktie gro
ter was dan die van Amerika en
Canada samen. Een jaar later publi
ceerden zij voor het laatst cijfers
over hun goudproduktie, die toen 24
miljoen ounces bedroeg. Sindsdien
heeft de jacht op de bodemschatten
van Siberië steeds grotere vormen
aangenomen, maar een efficiënt ijze
ren gordijn onttrekt de resultaten
aan de meer dan nieuwsgierige blik
ken van westerse waarnemers.
De Nederlandse goudindustrie
neemt uit deze kostelijke berg slechts
bescheiden happen. In 1964 werd in
totaal 4600 kilo goud verwerkt tot
sierprodukten voor de binnenlandse
markt. Het merendeel van de voor
werpen was 14 karaats, wat betekent,
dat 58,5 procent van het totaal ge
wicht uit zuiver goud bestaat en de
rest uit zilver en koper. Voor de af
nemer geldt de vuistregel: hoe meer
koper des te roder de legering, hoe
meer zilver des te lichter de kleur.
Het restant van de vaderlandse
goudhonger werd gestild door bui
tenlandse bedrijven voornamelijk
Westduitse, Belgische en Italiaanse
die hun invoer van 3350 kilo in
1963 zag stijgen tot 5400 kilo ih 1964:
een toeneming van 61 procent binnen
12 maanden. De sieraden, die in dat
jaar door de Nederlandse juweliers
werden verkocht, hadden een totaal
gewicht van 10.000 kilo zuiver goud.
Daarnaast kwamen nog de medailles,
de penningen en de munten, die
steeds gretiger aftrek vinden in de
lage landen. De gouden vijfjes en
dukaten, de halve Willems en de
gouden tientjes rollen sinds enkele
jaren zegevierend over de markt en
elke nieuwe vondst laatst werd
nog munt geslagen uit Serooskerkse
bodem wordt met gejuich door de
kenners begroet.
Ondertussen blijft het voor de leek
een uiterst hachelijke zaak om zelf
te bepalen, of een gouden voorwerp
14, 18 of 24 karaats is. Allerlei tech
nische foefjes kunnen de voze in
borst van een sieraad verdoezelen en
kleur, glans en uiterlijk zijn vaak
niet het resultaat van het goudge
halte, maar van een chemische in
greep. Om nu de niet-kenner een
handje te helpen heeft de Neder
landse regering in de Waarborgwet
van 1950 bepaald, dat op elk gouden
voorwerp een keurteken moet staan,
dat het goudgehalte aangeeft. Allé
fabrikanten en importeurs zijn ver
plicht hun artikelen door één van de
acht keurkamers in Nederland te
laten onderzoeken. De goudgehalten,
die erkend worden zijn 14 karaats,
18 karaats en 20 karaats. De prijs
van juweliergoud bedraagt ongeveer
5 gulden per gram.
De edelstenen eisen in het gulden
boek van de bodemschatten 'n eigen
hoofdstuk op. Zij danken hun ont
staan aan het stollingsproces van de
aarde, waarbij de korst om de, gloei
ende bol gevormd werd. De diamant
en de korund ontworstelden zich bij
de afkoeling aan de hete brei en
werden daarna in Spartaanse stijl
gehard. Andere, de beryllen en de
kwartsen, kristalliseerden zich uit
blote uiting van moed, beleid en
eeuwige trouw het meest verbreid.
Terwijl goud als liefdespand dus
duidelijk terrein heeft moeten prijs
geven, wint het terzelfder tijd als
statussymbool. De helft van de on
dervraagden kent het gouden sie
raad en de edelstenen een weldoor
timmerde statuswaarde toe. „ALS IK
MIJN HANGER EN MIJN ARM
BAND OM HEB, DAN HEB IK PAS
HET GEVOEL, DAT IK VOOR VOL
WORD AANGEZIEN". Arbeiders en
middenstanders klimmen via de
broche en de paarlen naar zelfver
zekerde welstand; de hogere klassen
bakenen met goud hun grenzen af:
een veilig uitgangspunt daarbij is,
dat een vrouw met een collier van
16000 gulden beslist geen lage status
kan hebben.
Zij delen deze wetenschap met
honderden generaties, die het goud,
de koning der metalen, door de
eeuwen heen hebben gedragen en
gekoesterd. De Feniciërs groeven
zich reeds als mollen door de aarde
om de glinsterende schatten te -ver
overen; met eindeloos geduld was
ten ze het goudstof uit de alluviale
beddingen der rivieren en smolten
zij het onzuivere edelmetaal met lood
en zilver om zo het zuivere produkt
te achterhalen. Later kwamen de
alchemisten, die boven hun walmen
de retorten hun scheikundige tover
formules uitspraken. Gouderts werd
vermengd met kwik, met hels zuur
en cyaankalium. Honderden avontu
riers trokken naar de onherbergza
me wingebieden in Asturië en langs
de Ebro, in de Cerennes en aan de
voet van de Kaukasus. Honger en
dorst vormden het tolgeld, dat graag
betaald werd voor de lokkende rijk
dom. Eens zou immers de dag komen,
waarop het goddelijke stof door hun
vingers' zou glijden.
Eeuwen lang duurde die verbeten
heksenjacht op het goud, dat peil
loos diep in de plooien van de ge
schiedenis verdwaald was geraakt.
Op 19 januari 1848 deed James Mars
hall een formidabele goudvondst in
Californië. Later gaven ook Zuid-
Afrika en Australië in ruil voor hon
derden mensenlevens hun prikkelen,
de geheimen prijs. De goudhonger
dreef scharrelaars en profiteurs re
gelrecht naar de ondergang; bittere
teleurstelling en wanhoop overscha
duwden het geluk van een handvol
bevoorrechten.
Anno 1966 is Zuid-Afrika het
goudland bij uitnemendheid de
produktiestijging na de tweede we
reldoorlog kwam in feite vanuit dit
gebied en werd op de natuur be
vochten door een getraind leger van
deskundigen. Nieuwe wingebieden
bij Witwatersrand, rond Klerksdorp
en Evander werden ontdekt: in 1964
nam Zuid-Afrika van de wereld-
goudproduktie van 1.262.670 kilo
906.160 kilo voor haar rekening.
Daarna volgden Canada met 116.940
kilo, Noord-Amerika met 45.090 en
Australië met 29.550 kilo. Het is dus
zonneklaar, dat de westelijke wereld
voor de bevoorrading van zijn goud
een waterige oplossing, die later als
zee de schepen zou dragen. Hun lou
teringsproces duurde miljoenen ja
ren, hun ontdekking werd op oer
wouden en woestijnen bevochten
door dwaze avonturiers en gebaarde
gelukszoekers.
De oudste berichten over edelste
nen stammen uit India, dat tot ver
in de middeleeuwen gold als de on
uitputtelijke schatkamer van de
wonderogen der natuur. Later wer
den ook kostelijke vondsten gemeld
uit Perzië, China, de Oeral en Sibe
rië, Noord- en Midden-Amerika,
Brazilië, Argentinië en Columbia,
De glorietijd voor Afrika begon
pas in 1867, toen de kinderen van een
farmer in het grind van de Oranje
rivier een glanzende steen vonden:
de eerste diamant. Dat was het be
gin van een verbijsterende schat-
graversdroom, die Zuid-Afrika een
leidinggevende positie zou geven. In
geld gemeten bedraagt de produktie
van edelsteen in Zuid-Afrika nu 90
procent 'van de totale wereldproduk-
tie: de beroemde Amsterdamse dia
mantindustrie na haar vernieti
ging tussen 1940 en 1945 weer lang
zaam groeiende dankt haar bloei
in de 19e en 20e eeuw dan ook voor
namelijk aan de vondsten uit de on
voorstelbaar rijke Zuidafrikaanse
mijnen. Overigens zijn zelfs daar de
diamanten zo dun gezaaid, dat de
gemiddelde verhouding één deel dia
mant op meer dan 100 miljoen delen
aarde bedraagt. Dit betekent, dat
meer dan 25 miljoen ton zand en
grind per jaar verplaatst en gezeefd
moeten worden om de diamantpro-
duktie op peil te houden.
De geslepen diamant heeft ver
schillende modellen. De bekendste
is de ronde briljant, die in totaal 58
facetten geslepen wordt, namelijk
33 boven en 25 onder; daarnaast kent
men het smaragdslijpsel met facet
ten. die diagonaalsgewijs over de
hoeken worden geslepen, Marquise
of navette, die gepunt en bootvormig
is, de peervormige diamant, die veel
al in hangers verwerkt wordt en de
Baquette, een steen met rechte kan
ten, die als zijsteen in ringen een
gezochte paladijn is. De beroemdste
diamanten zijn de Koh-i-Noor, thans
deel uitmakend van de Engelse
kroonjuwelen, de Regent, een schit
terende steen van 140 karaat, de
Cullinan, die de grootste was en
3106 karaat woog en de ongeluk
brengende Hope, die al zijn bezitters
te gronde richtte.
De Nederlandse vrouw, op jacht
naar goud en juwelen, mag van deze
stenen slechts dromen. Hope doet
immers leven.
Ondertussen behelpt ze zich met
de kruimels, die van de tafels dei-
rijken vallen. Met de kleine briljant
in haar verlovingsring, met de
amethist in haar hanger, met de
bloedsteen in haar oorbel. Ook zij is
aangestoken door de goudkoorts,
ook zij zoekt de edelsteen der wijzen.
De juwelier is de lachende derde,
die haar verlangen stileert: hij geeft
haar armslag, maakt van elke ont
moeting een halszaak, volstaat soms
met een vingerwijzing.
Als de koop eindelijk gesloten is,
weet de vrouw, dat zij betoverend
mooi is geworden. Daarom mijdt ze
haar spiegeltje aan de wand. De
vrees is immers gewettigd, dat het
haar gouden hanger of haar paarlen-
collier zal aanwijzen als de schoon
ste in het land.
Geheel nieuw is het verlangen
naar een brede, gouden band voor
het dijbeen. De mini-mode heeft dit
deel van het lichaam op onthutsende
wijze blootgelegd en de gouden band
moet daarbij fungeren als stand-dij.
Ringen, armbanden, colliers en han
gers zijn ook bij twens, trens en
jaargangen met een nog voller bou
quet de meest geprefereerde siera
den. Mannen zijn relatief sterker ge
porteerd voor hangers en colliers,
terwijl de vrouwen juist de ring als
het aantrekkelijkste object beschou
wen. Goud wint het daarbij over alle
linies van het zilver, dat men dom
weg „minder feestelijk, minder kost_
baar en te burgerlijk" vindt. In 1961
bleek, dat 85 procent van de mannen
en 87 procent van de vrouwen gou
den sieraden verkoos boven zilveren.
Vijf jaar later liggen deze percen
tages aanzienlijk hoger: 92 en 94
procent. Conclusie: geld speelt steeds
minder een rol bij de aankoop van
luxe voorwerpen.
De getrouwde vrouw plukt daar
de blozende vruchten van: in 1961
vond slechts 42 procent van de on
dervraagden, dat het gouden sieraad
ook paste bij een getrouwde vrouw.
De overgrote meerderheid haalde de
verveelde schouders op en meende,
dat „MOEDER WEL ANDERE DIN
GEN AN D'R KOP HAD DAN EEN
DIADEEM". Nu, in 1966, is 73 pro
cent bereid om moeder van onder
tot boven met sieraden te behangen.
Deze stijging kan voor een belangrijk
deel op rekening worden geschre
ven van de slimme reclamemannen,
die in de afgelopen jaren goud en
edelstenen als de meest begeerlijke
zaken in kranten en tijdschriften
hebben uitgevent. „GELUKKIGE
VROUWEN KIEZEN GOUD", riepen
zij met vleiende tuitmonden, „TO
VER EEN GOUDEN LACH OP HET
GEZICHT VAN UW DIERBAREN".
Listig bouwden zij zo aan de on
ontkoombare zekerheid, dat geen
vrouw neer gelukkig kan worden
zonder interventie van de juwelier.
Het zijn deze zelfde verkopers van
illusies geweest, die de verlovings
ring met briljanten op de dolroman-
tische huwelijksmarkt hebben ge
ïntroduceerd. De ring met briljant
was in 1961 nog slechts bij 16 pro
cent der ondervraagden bekend, nu
reeds bij 71 procent. Ondertussen
wordt de traditie om het huwelijk
door een ringetje te halen, bedreigd
door een hand over hand toenemende
vrijheidsdrang. Trouwringen worden
nu nog slechts gedragen door 84
procent van de gehuwde mannen.
In lagere welstandsklassen is deze
teit. Bayer Aspirit
ie eerste betrouw-
e wereld erkend,
ne doordruk-stripi
;ch kleine deeltjes
n worden opgeno*
ng van pijn.
igressieve resorptip
overige fijne deleft
sterkte werking be*
oor zijn snelle eéi
het middel bij uit*
dheid, griep, kied-
:ruatie pijnen, reu-
In de nieuwe door*
vidueel verpakt. Z{>
volledig beschermt!
srandeerd. Met eeri
doorzichtige kapje,
>ene strip.
té nemen ƒ1.20
>otheek 2.-r*
isverpakking 3.90
ESPARING: 2.10
ichtensmaak 0.95
Aspirine helpt!
r I E S T R O o K
ifd van de afd. PereoneelspubKcltefc
j Grote Marktstraat 40, Den HaagJ»
ïlichtingen KMA 1967' te zenden*
ken voor een informatiegesprek
TE*0057
Milt tMMMMtMMMMmMM*"""*"
IM4HHH4 ««UMMMtW**!!******J»""
I.B.S.: H.T.S
H.B.S.: H.T.S. In 19... t» bet16'611
Het is dus een duidelijke zaak: de
gouden ring, de zilveren broodmand,
de hanger met briljanten en smarag
den zijn met de vurrukkulukke melk,
de oude auto's, de minijurk, de wit-
beschilderde oogleden, de zilverkleu
rige kerstboomnylons en de smoeze
lige uniformpakken geheid „IN".
Ook de drempelvrees, die het gros
van ons volk in het verleden weer
hield om binnen te treden in de
stille, statige tempels der juweliers,
smelt steeds sneller in de laaiende
zon van onze overvloed. Moeder
heeft langzamerhand ook recht op
haar eigen broche, haar eigen slaven-
armband. De gratificatie en de extra
wintermaand loon branden het ge
zinshoofd daartoe in de zak van zijn
onberispelijk kroonklasse-kostuum.
Zelf verwerft hij zijn gouden horloge
met inscriptie weliswaar pas "na 45
gortdroge jaren achter het bureau
van zijn firma of ministerie „JAN
JONGEN, JE BENT ALTIJD EEN
STEUN EN STUT VOOR JE COL
LEGA'S GEWEEST" maar die
slaapverwekkende wetenschap brengt
geen verandering in zijn gretig ver
langen om zijn vrouw eens duchtig
te pavoiseren. Sinds de volautoma
tische wasmachine door hem is ge
ënterd met maar liefst elf pro
gramma's van wol tot nylon heeft
ze zo goed als geen last meer van
rood gezwollen handen en dat heug
lijk feit moet maar eens gevierd wor
den. De slavin wordt gepromoveerd
tot haremdame. Het sloven aan tob
be en gootsteen, met maasbol en
i dweil heeft lang genoeg geduurd.
Het is mooi geweest. Nu is het de
beurt aan moeder om mooi te wezen.
„VOORUIT TRUUS, PAS OOK NOG
I Even die hanger met de lo
vertjes. die valt zo mooi
over je bruine trui".
Een psychologische dieptepeiling
bij 500 mannen en 500 vrouwen, die
•representatief geacht werden voor de
smaak van ons nijvere volk, heeft in
middels aan het licht gebracht, dat
82 procent van de Nederlandse vrou
wen één of meer gouden sieraden
foezit. Trouw- en verlovingsringen
6tonden wegens hun dwingend ka
rakter bij deze enquête buiten spel.
Tevens bleek, dat 58 procent één of
hreer zilveren sieraden en 16 procent
geraden met één of meer briljanten
in huishoudelijke voorraad heeft. De
gisse rapporteurs kwamen ook tot de
conclusie, dat de welgestelden meer
goud en briljanten in de juwelenkist
hebben dan de lagere klassen: een
opzienbarende ontdekking, want la
ten we nu altijd gedacht hebben, dat
het meeste goud en diamant in han
den was van classificeerders en losse
arbeidskrachten van gemeentereini
ging en plantsoenendiensten.
Opmerkelijk is wel, dat 28 procent
verklaarde, dat zij in de komende
drie jaar beslist geen gouden sieraad
zullen krijgen of kopen. Tweën-
veertig procent houdt voorlopig een
slag om de vooralsnog blote arm en
hoopt alleen vurig, dat pa nog eens
door de stramme, financiële knieën
zal gaan. Voor briljanten sieraden
sijn deze percentages respectievelijk
4 en 11 procent.
helft van de ondervraagden
heeft de buit al binnen en kreeg of
Kocht in de afgelopen drie jaar een
sieraad. Vijftig procent van hen had
öe begeerte tot één stuk beperkt, dê
rest heeft er een gewoonte van ge-
i maakt om van tijd tot tijd bij de
juwelier naar binnen te stappen en
zijn vitrine tegen forse betaling te
plunderen.
I budget, dat men met het kopen
i van sieraden associeert, ligt bij 57
procent der proefpersonen tussen 50
en 200 gulden, bij 9 procent beneden
de 50 gulden en bij 19 procent hoger
dan 200 gulden. In vergelijking niet
een identiek onderzoek in 1961 blijkt
het budget, dat gereserveerd wordt
voor sieraden, duidelijk hoger te lig
gen: in 1961 noemde 20 procent een
bedrag tot 50 gulden, 30 procent een
bedrag tussen 50 en 100 en 41 procent
een hoger bedrag.
Het overgrote deel van de sieraden
blijkt gekocht te zijn ter gelegenheid
van speciale gebeurtenissen een
verjaardag, een verloving, een trouw-
dag, een extra feestelijke Kerstmis
het verwerven van een ring met
briljanten is nog steeds een ernstiger
ingreep dan de aankoop van een
dubbel doorbakken wittebrood.
Merkwaardig is wel, dat slechts
7 procent van de ondervraagden zich
eerst terdege bij een aantal juweliers
heeft georiënteerd, voordat de knip
van de beurs openging en het hoge
„ja"-woord er uit kwam. Toch zijn
er, met name voor de bewoners van
de Randstad, mogelijkheden genoeg:
Amsterdam heeft 130 juweliers, Den
Haag 115 en Rotterdam 85. Men be
perkte de verkenning echter tot het
bekijken van etalages en het bestu
deren van advertenties en reclame
folders. De meesten stevenden ech
ter regelrecht op een vertrouwde
juwelier af, lieten de toonbank vol
sneeuwen met edelstenen en maak
ten daarna aan de hand van de vak
man blindelings een schitterende
keus.
Dertien procent van de onder
vraagden bekent ondertussen nog
steeds last te hebben van drempel
vrees. „Rijke lui's gedoe" en „dat is
toch niks voor eenvoudige mensen"
zijn in dit verband kreten, die tel
kens als een gehoorzame boemerang
terugkeren. Duizenden potentiële
cliënten met goudkoorts, durven
geen beslissende diagnose te stellen,
omdat ze bang zijn, dat ze, eenmaal
in het heilige der heiligen, voor de
blinkende verleiding zullen bezwij
ken. „Ik kan nu wel het ernstige
voornemen maken om een ringetje
van 50 piek te kopen", onthult een
ambtenarenvrouw, „maar als die ver.
koper goochem is, dan legt hij er
gauw een dingetje van 300 pop naast
en dan moet mijn kinderbijslag er
gegarandeerd aan geloven".
De Haagse juwelier Vermaat pro
beert de koopdrift sinds enkele jaren
te beteugelen via zijn kijkochtenden
op maandag. De doorgaans vrouwe
lijke cliënten mogen dan de hele
voorraad keuren en passen, maar
kopen is er niet bij. Deze miniatuur
bestedingsbeperking werkt voortref
felijk. De klant heeft het zalige ge
voel een overwinning te hebben be
haald op haar oeverloze hebzucht;
de juwelier heeft de veilige zeker
heid, dat het gros van deze vrouwen
naar zijn winkel zal terugkeren als
een moordenaar naar de plaats des
misdaads.
Ook juwelier Vermaat weet na
melijk, dat het gouden sieraad en de
edelstenen een begeerd bezit blijven.
Veertig procent van de Nederlandse
vrouwen belijdt frank en vrij het
felle verlangen naar hanger, broche,
armband en ring. Het aantal man
nen, dat gouden sieraden volmaakt
onbelangrijk vindt voor vrouwen is
gering (15 procent). In deze dissi
dente groep houden zich vele doe-
het-zelvers op, die vrezen, dat hun
geld verslindende hobby's in gevaar
komen, als ze hun vrouwen de gou
den bergen geven, die ze in een mo
ment van verdrietige wilszwakte be.
loofd hebben. „MIEP IS AL ZÖ
MOOI VAN D'R EIGEN", roepen ze
nu. „MIEP HEEFT DIE FLAUWE
KUL NIET NODIG. DIE STEELT
MET EEN JUTEZAK AAN OOK DE
SHOW".
De meerderheid is echter een an
dere mening toegedaan: zij vinden,,
dat goud en edelstenen de begeer
lijkheden van de vrouw krachtig ac
centueren, daarnaast het zelfvertrou
wen in niet onaanzienlijke mate ver
groten en ook in het spel van vraag
en aanbod de draagster een formi
dabele voorsprong geven. Vooral
oudere vrouwen brengen bij het ta
nen van hun schoonheid de argu
menten van zelfvertrouwen en stille
bewondering als geheime wapens in
stelling. Diezelfde vrouwen menen
ook, dat jongere blommen van de
andere kunne geen enkel sieraad
nodig hebben. Vraagt men het de
jongere vrouwen zelf, dan blijkt, dat
slechts een kwart van hen goud en
zilver als overbodige hulpmiddelen
in het sociale verkeer vindt. Een
steekproef onder de leerlingen van
eindexamenklassen van een aantal
middelbare scholen, bracht aan het
licht, dat zeventig procent van de
meisjes een bijou van goud als eer
ste geschenk wilden hebben. Twin
tig procent ging zelfs nog een stap
verder en wilde een sieraad met
briljant. Vooral de gouden armband
bleek hoog genoteerd te staan: 42
procent wilde hem liever vandaag
dan morgen. De gouden ring kreeg
33 procent aanhang en daarna volg
den colliers en hangers.
