OP 64
in Roemenië mislukte
VELDEN
L-
Opstand
dank zij
„verdeel en heers"
$0
mm
m
w r
m m
mm
Geruchten
£én doel
^idariteit
Nieuwe energie
Geen publiek
W. J. MUHRING:
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 5 NOVEMBER 1966
de
dig
eze
)op
rde
ng.
ZO
en!
nes
egels
aan
AH-
laag
'e op
lekje
'MC-
ngen
ische
De opstand in Hongarije nu
tien jaar geleden werd des
tijds ook in Oost-Europa in angst
en hoop beleefd. Op vele plaat
sen is de leiding korte tijd uit
rode handen geglipt. Een oog
getuige, wonend in de Roe
meense provincie Zevenbucgen,
waar vanouds een mengelmoes
van Europeanen geleefd heeft,
vertelde aan een onzer redac
teuren, hoe de Roemeense com
munisten in 195ó hun greep op
Zevenburgen dreigden te ver
liezen. Het relaas is een stuk
Hongaarse revolutie, waarover
tot dusver in West-Europa nog
niets geschreven werd.
De studenten aan de universiteit van Boekarest bleven niet onbewogen onder de strijd die in hun buurland woedde.
DE ECHO VAN BOEDAPEST
(Van een bijzondere medewerker)
PJet vroegere Hongaarse vorstendom Zevenburgen is
in onze eeuw de twistappel geworden tussen Hon
garije en Roemenië. Tweederde van de bevolking bestaat
uit Roemenen, eenderde uit Hongaren en Duitsers. Na de
eerste wereldoorlog werd het gebied ingelijfd bij Roeme
nië. In 1940 werd het noordelijke deel van Zevenburgen
(met een Hongaarse meerderheid) teruggegeven aan Hon
garije en na de tweede wereldoorlog kwam geheel Zeven
burgen weer bij Roemenië.
De verschillen in afkomst en taal van beide volkeren, de katholieke
en protestantse tradities, Oostenrijkse heerschappij en Duitse invloeden
enerzijds, Byzantijnse en Grieks-Orthodoxe tradities, Turkse heerschappij
en Franse invloeden anderzijds hebben de Hongaren en Roemenen hun
gemeenschappelijke belangen doen vergeten en hen ondanks hun
onafscheidelijke samenleving vijandig tegenover elkaar gesteld.
Na de tweede wereldoorlog:, toen
de Roemeense Communistische Par
tij haar strijd voerde voor het ver
werven en later voor het verste
vigen van de alleenheerschappij,
kon men zich niet onttrekken aan de
indruk, dat de communisten een op
rechte gelijkberechtiging der natio
nale minderheden nastreefden en op
deze manier trachtten de tegenstand
en het onbehagen bij het Hongaarse
deel van de bevolking weg te ne
men.
In het begin van de vijftiger jaren
veranderde deze tendens echter. Peter
Groza, een oprechte en bezielde voor
stander van de Roemeens-Hongaarse
verzoening, werd ontheven van de
post van minister-president en werd
machteloos staatshoofd. Tegelijkertijd
met de terzijdestelling uit de top van
de partij van de Hongaar Laszlo Lu-
ca en Ana Pauker werden talrijke
„oude" communisten die nog wa
ren opgevoed in de geest van het zelf-
nestemmingsrecht van de nationale
minderheden, de officiëële richtlijn
van het Komintern tussen de beide
wereldoorlogen aan de dijk gezet.
De Hongaarse Volks-Unie, die in
1944 was opgericht voor de behartiging
van de belangen van de Hongaarse
minderheid, werd ontbonden. Lang
zaam aan namen de maatregelen toe
Zevenburgen een Roemeens karak-
ter te geven. De tweetalige schildjes
en opschriften op de straten en gebou
wen werden systematisch door Roe-
«eease vervangen. Talrijke ambtena
ren en industrie-arbeiders evenals
spoorwegpersoneel werden uit Oud-
jtoemenië aan de andere zijde van de
iarpaJen n^ar Zevenburgen overge
plaatst. In brede lagen van de Roe-
?2e bevol^ing waren de vijandige
Epnn tegenover de Hongaren toe-
svnS?' omdat talrijke Hongaren
«5ÏÏ t?Viseerden met de Communisti-
omLf Jü De Hongaren deden dit,
tiJK doopten van de Communis-
renfofi ^un nationale gelijkbe-
srhp t?nMe krijgen. De Communisti-
van J echt.er beschuldigde hen er-
Prinoirf11'- "na^onale eenheid zonder
een ?.a -te sneven in plaats van
Hot f0Clahstiseh internationalisme,
kant** ^teouwen groeide aan beide
en er werd bepaald, dat voorop in de
stoet de Roemeense studenten van de
universiteit Babes" zouden lopen, ge
volgd door de Hongaarse studenten
van de universiteit „Bolyai" en daar
na de leden van de overige hoge scho
len. Er werd een gemeenschappelijk
comité gekozen, dat vóór zondag de
eisen definitief zou formuleren.
Terzelfder tijd dat de studenten voorbe
reidingen troffen voor hun actie, heers
te er op een andere plaats in Klau-
senburg eveneens top-activiteit. Op de
Arpadweg, in het vroegere pompeuze
hoofdkwartier van het Hongaarse le
ger voor Noord-Zevenburgen, had de
Roemeense veiligheidsdienst, de „Se-
curitate", van het district Klausenburg
haar zetel gevestigd. De leidinggeven
de officieren, tezamen met de leiders
van de regionale oartijorganisaties be
spraken de tegenmaatregelen, waar
door men het verder uitbreiden van
de onrust in het gebied van Zevenbur
gen zou kunnen verhinderen. De be
raadslagingen duurden voort tot in de
vroege ochtenduren Toen was alles
tot in de kleinste details vastgelegd.
Het plan was geniaal, hoewel niet ori
gineel. De Habsburgse monarchie had
zich reeds eeuwen met succes bediend
van deze methode. Divide et impe-
ra" verdeel en heers was de al
tijd doeltreffend gebleken formule en
de strijders van het proletarische in
ternationalisme namen het in deze da
gen van grote bedreiging van hun
heerschappij zonder aarzelen over.
lijke eis gedurende de opstand in Hon
garije nooit werd gesteld) deden
hun werk.
Bij de Hongaarse bevolking wekten
zij de sluimerende nationale hoop. De
Roemenen, die 24 uur geleden de ge
beurtenissen in Boedapest vol geestdrift
en vol vreugde begroet hadden, wer
den ongerust. Wilde geruchten deden
de ronde. ,,De Hongaren komen". Bij
Grosswardein zouden leden van een
Hongaars vrijkorps over de grens ge
trokken zijn en brandstichtend opruk
ken. De boeren, die gisteren nog be
raadslaagden over de ontbinding van
de kolchozen, bereidden zich nu voor
op een vertwijfeld verweer tegen de
Hongaarse vrij troep en.
Onder de studenten van de Hongaar
se universiteit „Bolyai" werden ande
re geruchten verspreid.Zij werden „wel
willend" gewaarschuwd zich te distan
tiëren van de geplande demonstratie
en te wachten op de aankomst van
de Hongaarse bevrijdingstroepen. De
Roemeense studenten zouden de de
monstratie enkel hebben voorgesteld
om de Hongaarse studenten in een
val te lokken. Zij zouden in het ge
heim wapens gekregen hebben en wil
den de, in het midden van de stoet lo
pende, Hongaren van voren en achte
ren onder een kruisvuur nemen.
Op deze wijze werd de grote demon
stratie van zondag,, die de inleiding
van de opstand in Roemenië moest
zijn, verhinderd. De Roemenen wilden
natuurlijk niet deelnemen aan een de
monstratie, waarvan o.a. het doel was
Zevenburgen aan Hongarije terug te
geven en de Hongaren vreesden in een
val te lopen. In het studentencomité
heerste verwarring. De meeste leden
schonken weliswaar geen geloof aan
de geruchten, maar konden toch hun
studiegenoten niet overtuigen.
kanten.
»anedeVe^afsenii® eerste uitwerking
iat van f t ln HonBar'je was nu,
K alte .„I, j"e moment op het ande-
nen (v smuren tussen Roeme-
en hC83™ wegvielen. Roeme-
"aast elVat» reni die sedert jaren
drijf S woonden, in hetzelfde be-
slechte for werkten, maar tot dan
kaat gewLnla Paa.r woorden met el-
trouwdm »T d „,hadd?n- elkaar wan-
!eni vonden Sl? YIJandig gadesloe-
R°eraenen ?e weg tot elkaar
re» on feitei, un Hongaarse bu-
re (Szichw he" met glunde-
Machtvolk w=ï avo' )u'Bie zijn een
«to hetverder?'" gebeUrd en hoe
activiteit ontwikkelde
"00fdstad van de vroegere
aantal RoemeenseVe?nUw 6n' waar het
i het - en Ho
en,
ongaarse stu-
net ernntct- &iu-
oktober u55 was- °P donderdaq
(pwse zaal Tan de M>ddel-
Jtoyas Corvin rij»t Sebo°rtehuis van
da Rn*,;™;!". de studentenraden
h« landbo,S,Te.rsiteit ..Bolyai".
van het inJh't,,eI)SChappeliik in'
Qe KUridtr.*. instltuut Vonr Kool ril™
van
Babes"
Bolyai"
HongaS6 .un.iversiteït
"au hot uT?,,
..IoV.AndreUir?°r beèlden"
nta" ^Observatorium n 0n Y3" het
«l voor een Jzi ..Georghe Di-
5 bij elkaar g eaaschaPPelljke zit-
J?«? ddJTl™
Bonga-
TZStP^S demori-
"«taemert __«a« te organiseren. De
deëlnem"^ va™aar-
zich solidair
In Temesvar. de andere burcht van
de Ze^eruburgse studenten, werden an
dere maatregelen genomen. Hier was
slechts een zeer klein aantal studen-
Op vrijdag 26 oktober 1956 kregen
de medewerkers van de communisti
sche veiligheidsdienst hun instructies,
tei de loop van de dag begonnen zij
wilde geruchten in de stad en omge
ving te verbreiden. Men zei, dat in
de afgelopen nacht in de gemeente Bacs
bij Klausenburg door een Hongaars
vliegtuig pamflettèn waren afgeworpen.
Engele van deze pamfletten gingen
op de universiteiten van hand tot hand.
Zij bevatten de eisen van de Hon
gaarse studenten. De Hongaarse opstan
delingen eisen de onmiddellijke terugga
ve van Zevenburgen aan Hongarije. In
deze dagen van algemene opwinding
leek ook het meest onwaarschijnlijke
mogelijk. De berekening van de Secu-
ritate klopte als een bus. De vervals
te pamfletten (eerst later kon men
nauwkeurig vaststellen, dat een derge-
ten van Hongaarse afkomst. Hier kon
men de natinale problemen niet uit
buiten. Op zondag zou ook hier een
grote actie beginnen, waaraan tevens
de arbeiders uit de omliggende indus
trieën zouden deelnemen. De veiligheids
dienst ging over tot de frontale aan
val. In de nacht van zaterdag op zon
dag kwamen kolonnes vrachtwagens uit
Sibiu, Brasov, Craiova en Pitesti naar
Temesvar. beladen met soldaten. Zij
omsingelden de undversiteitswijk. dron
gen de woningen en studententehuizen
binnen en arresteerden ca. 3000 stu
denten. Met de vrachtwagens werden
zij getransporteerd naar diverse veraf-
gelegen kazernes en gevangenissen,
waar zij na enkele weken groepsge
wijze werden vrijgelaten. De leden van
de studentenraden werden voor de rech
ter gebracht.
De Roemeense communistische par
tij begaf zich intussen op een propa-
gandaveldtocht in de grote industrieën
en beloofde loonsverhoging en betere
arbeidsvoorwaarden aan de werkne
mers. Eén der partijleiders reed naar
Klausenburg en ging met de studen
tenraden aan de onderhandelingstafel
zitten. De studentenraden werden er
kend als rechtmatige vertegenwoordi
gers van de studentengemeenschap.
«ovaria-
waren van iedere steun verstoken.
Men beloofde aan hun eisen te vol
doen: de autonomie van de- universi
teiten zou worden hersteld, vrije stu
dentenverenigingen zouden worden toe
gestaan, het verplichte omderriehit in de
Russische taal en de studie van het
marxisme-leninisme zouden faculta
tief worden. Men moest echter elite ge
welddadige actie vermijden; door goed
gezinde onderhandelingen kon immers
alles geregeld worden.
De studenten lieten zich bepraten. De
partij had het laatste woord.
Nadat op 4 november 1956 de Sov
jettroepen in Hongarije de opstand
bloedig hadden neergeslagen, begon
een koortsachtige bedrijvigheid in alle
„broederpartijen" om de gebeurtenis
sen een verklaring te geven, die over
eenkwam met de marxistische ideolo
gie.
- Weldra ontstond de officiële exegese
dat de Hongaarse opstand een contra
revolutie geweest was, die ontketend
werd door reactionaire fascistische ele
menten in het land zelf en die door
gelijkgezinde uitgeweken Hongaren ge
steund werd, alsook door het westelij
ke imperialisme en fascistische stro
mingen. Eerst in het begin van ae
zestiger jaren werd door de Hongaar
se partij langzamerhand' nog een vier
de oorzaak van de opstand erkend,
n.l. dat de fouten van de partij en
van de Rakosi-kliek eveneens bijgedra
gen hadden tot het uitbreken 'van de
opstand.
Zodoende had ook de Roemeense
communistische partij de these van de
contra-revolutie aangenomen en nu
was het haar „proletarische plicht" ge
worden om met strengheid op te tre
den tegen allen die met de Hongaarse
opstand sympathiseerden of zelfs pro
beerden een soortgelijke ontwikkeling
in Roemenië te bevorderen. Bewe
zen was immers ook, dat de Hongaren
in Zevenburgen de meest onbetrouw
bare staatsburgers van de Roemeense
volksrepubliek waren en daarom moes
ten zij met bijzondere hardheid een on
vergetelijke waarschuwing incasseren.
Terwijl in Hongarije door de omvang
van de gebeurtenissen een strafrechte
lijke vervolging van de grote massa
onmogelijk was men kon immers
niet het gehele volk opsluiten werd
in Roemenië besloten, dat alle, ook
de meest onbeduidende uitingen ten
strengste vervolgd en bestraft zouden
worden, opdat de eigenzinnige Honga
ren voor eens en altijd geïntimideerd
zouden zijn en dat de Roemenen zou
den ervaren dat hun communistische
partij nog volledig in het bezit was
van de macht.
De arrestatiegolf begon in Zevenbur
gen in februari 1957 en duurde de ge
hele maanden maart en april. Het
zwaarst getroffen werd natuurlijk Klau
senburg, waar rond de Hongaarse uni
versiteit en ook daarbuiten sedert
eeuwen de Hongaarse intellectuelen
zich verzameld hadden.
De gerechtelijke afwikkeling vond
plaats voor het militaire gerecht. Pu
bliek werd niet toegelaten, alleen de
familieleden mochten aanwezig zijn. De
verdedigers konden slechts kort voor
het proces het materiaal doorlezen.
Met de cliënten zelf konden zij pas
vlak voor het begin van het proces
2-3 miinuten spreken in aanwezigheid
van 'n officier van de veiligheidsdienst.
Het proces zelf duurde meestal slechts
10 tot, 20 minuten. De beklaagden wer
den meestal onmiddellijk na de verhan
deling overgebracht naar het beruchte
tuchthuis Gherla. De uitspraak verna
men zij meestal van een oppasser in
het tuchthuis. De leden van de stu
dentenraad van de universiteit „Boly
ai" b.v. werden allen tot vijf jaar ge
vangenisstraf veroordeeld. Toen een be
waker een van hen. de student Bene-
dek Nagy, kort en bondig enkele „Vijf"
vei, werd de arme kerel lijkbleek en
stamelde verbluft „In Godsnaam vijf
maanden, dat is verschrikkelijk". De
bewaker grijnsde goedmoedig: „Je ver
gist je, mijn beste kerel. Geen maan
den, maar jaartjes zijn het, jaartjes,
begrijp je'"
Francu Petru, een vroegere monnik
uit het gebied Moldau, had zonder toe
stemming een katholieke kerk geopend
om daar een mis te lezen ter nage
dachtenis van de gevallen vrijheidsstrij
ders. Hij werd ervan beschuldigd de
religieuze gevoelens van de bevolking
gekwetst te hefbben, omdat hij als
Grieks-orthodoxe priester in een r.-k.
kerk was „binnengedrongen'Het ge
val kostte hem drie jaar gevangenis
straf.
Een hoofdstuk apart vormen de ver
volgingen wegens beraamde of ver
geefse pogingen illegaal de grens te
passeren. Vele jonge mensen, Roe
menen en Hongaren trachtten in de
herfst van 1956 de Hongaarse grens
over te komen óf om zich te scha
ren in de rijen van de opstandelingen
óf om later een' vlucht naar het Wes
ten te wagen. Het militaire gerecht
handelde kort en,.bondig. Degenen, die
enkel gesproken hadden van een plan
om te vluchten en hij hun verblijf
plaats gearresteerd werden, kregen
drie jaar gevangenisstraf. Zij die tij
dens hun vlucht of bij de grens ge
pakt werden, kregen vijf jaar.
Als slotakkoord van de zuiverings
actie in Zevenburgen naar aanleiding
van de Hongaarse opstand kan het
sluiten van de Hongaarse universiteit
„Bolayi" in Klausenburg beschouwd
worden. Enkele jaren geleden gold de
universiteit nog ais een schitterend
bewijs van de verworvenheden van het
socialisme: van de gelijkberechtiging
van de nationale minderheden. Nu heet
het, dat deze universiteit de isolering
betekende van de Hongaarse jeugd t.
o.v. de Roemeense jeugd. Zij zou de
ontwikkeling afremmen en de broeder
lijke verbondenheid van de beide vol-,
keren verhinderen. In februari 1959
werd een gemeenschappelijke zitting
van de lerarenkorpsen en de verte
genwoordigers van de studenten van de
beide universiteiten gehouden, waarbij
een gevolmachtigde van het centrale
comité van de Roemeense communis
tische partij de deelnemers opriep ln
de geest van de socialistische voor-,
uitgang de Hongaarse en JRoemeense
universiteiten samen te smelten tot.
één gemeenschappelijke universiteit
..Baibes-Bolyai".
18. Lh6-g5! Eenvoudig en afdoende.
Op 18 Lg5: volgt 19. Tg5: en het
zwarte paard is vêrloren omdat na
19 Ph3 20. Th5-f volgt en na 19
Kh6 20. Tg3 beslist. Ook 18 Ph3
19. Lh4:, Pgl: 20. Kgl: is voor zwart
hopeloos. Hij gaf zich dan ook terecht
gewonnen.
Wit: Csom (Hongarije)
Zwart: Flesch (Hongarije)
Wit aan zet en wint
Oplossing: 1. f3-M+!, KgSxf4 (Op
1 Kh4 beslist 2. Lh6) 2. Lg7-h6+.
g6-g5 3. Kg2-f2! (Dreigt 4. Lg7 en 5
Le5 mat) 3 e7-e5 4. Lh6-f8 (Dreigt
5. La3) 4 Tb7-d7 5. Lf8-a3, e5xd4
6. b6-b7. Td7xb7 7. La3-d6 mat. Enorm!
,|neii|ov)
Sieiliaans
I. e2-e4, c7-c5 2. Pbl-c3, e7-e6 3. g2-g3,.
Pb8-c6 4. Lfl-g2, Ta8-b8 5. Pgl-f3,.
b7-b5 6. 0-0, bö-b4 7. Pc3-e2, Pg8-f6
8. d2-d4
(Een pionoffer, dat door zwart fljn-
weerlegd wordt)
8.Pf6xe4 9. Pf3-e5, Pc6xe5 10. d4xe5,'
f7-f5 11. h2-h4
(Wit dreigt nu met 12. f3 het zwarte'
paard te vangen)
II.... Lc8-a6! 12. Pe2-f4
(Alles op alles)
12 La6xfl 13. Ddl-h5 g7-g6 14-
Pf4xg6
Stelling na 14. Pf4xg6
ftarf
Hf#® n
r I
ti!i !U i
t n©
S18
Bil
Petru Groza zag zonder te kunnen ingrijpen hoe de buurvolkeren tegen elkaar
werden uitgespeeld.
Een van de meest aantrekkelijke ver
dedigingen is de zogenaamde Siciliaan-
se verdediging, die onatstaat na 1.
e2-e4, c7-c5. Vanaf het begin van de
17de eeuw dateren de onderzoekingen
van deze vry complexe, maar zeer
boeiende verdediging. Het karakteris
tieke van deze opstelling is zwarts
elastische verdediging en zijn kansen
via de half-open c-lijn. Wits kansen
liggen in het algemeen in een konings-
aanval.
De structuur van het Sieiliaans met
zijn onbegrensde mogelijkheden staat
er borg voor, dat deze partijen bijna
zonder uitzondering zeer interessant
zijn. Onderstaand volgt een tweetal
korte Siciliaanse partijen, waarin in de
ene de witspeler wint in de andere de
zwartspeler. Zij zijn ontleend aan een
zojuist verspeeld toernooi te Szom-
batJheley in Hongarije, dat gewonnen
werd door de Rus Bronstein en de
Oostduitser Uhlmann.
Wit: Bronstein (USSR)
Zwart: Barczay (Hongarije)
Sieiliaans
1. Pgl-f3, C7-C5 2. e2-e4, Pb8-c6 3. Pbl-
c3, d7-d6, 4. d2-d4, c5Xd4, 5. Pf3Xd4,
Pg8-f6. 6. f2-f4, e7-e5
(Van twijfelachtige waarde)
7. Pd4-f3, Lf8-e7 8. Lfl-c4, 0-0 9. f4-f5,
Dd3-b6 10. Lc4-b3, h7-h6 12. g2-g4!
(Een kostelijk pionoffer dat tot bij
zonder aardige verwikkelingen leidt)
11 Pf6xg4 12. Ddl-e2, Pc6-d4 13.
Pf3xd4, Le7-h4+ 14. Kel-fl, Db6xd4
15. Thl-gl
(Daar komt de aap uit de mouw. Op
15h5 kan nu reeds volgen 16.
Tg4:, hg4: 17. Le3, Db4 18. Pd5 en wit
heeft een beslissende aanval)
15 Dd4-f2
(Schijnbaar voldoende, maar in feite
draait de tekstzet op stukverlies uit)
16. De2xf2, Pg4xf2, 17. Lclxh6, Kg8-h7
Stelling na 17Kg8-h7
14 Lfl-e2Ü en wit gaf zich gewon
nen, omdat hij na 15. De2:, hg6: een
toren minder heeft. Op te merken valt
nog, dat na 15. f3, Pg3: een einde aan de
strijd maakt.
Schaakraadsel
In de onderstaande positie kan wit on
danks de gevaarlijke c-pion met een
juweel van een combinatie de partij
winnen. Het is de geweldige kracht
van de loper, die met matdrelgfngen
werkend de doorslag geeft.
