Alexander, laatste kroonprins
Kostbaar „woonmuseum
herkrijgt oude glorie
BIN?
Wol
Kroonprins Willem
Kroonprins Alexander
De dynastie
Het einde
Nederland
en Oranje
gaan sinds
1568 samen
Stuurgroe
Werk vergt
twintig jaren
55
Amsterda
11
MOED
NEDERLANDERS GEEN MONARCHAAL,
MAAR EEN DYNASTIEK VOLK
Emma
Wilhelmina
Juliana
Beatrix
Het was ruim tachtig jaar ge
leden een ander 's-Graven-
hage dan dat we het nu kennen.
Het was de tijd waarin de vigi
lantes door het Noordeinde en
over het Voorhout reden; ook
uiterlijk was Den Haag de resi
dentie des konings en hoofs cen
trum van Viands regering. In het
Noordeinde resideerde Willem III
op de Kneuterdijk woonde de
prins van Oranje. Het was in vele
opzichten een gezapige tijd; de
wereld leefde aan de vooravond
van grote omwentelingen. Er
heerste de rust die de storm voor
af pleegt te gaan- De wereld van
toen was moe van gezapigheid,
het politieke leven leek stil te
staan en de Oranje-familie beleef
de een der dieptepunten uit zijn
lange historie.
Het is ruim tachtig jaar geleden dat
Nederland zijn laatste kroonprins ver
loor en de toekomst van het Huis van
Oranje zag er zeer donker uit. Sinds
1849 regeerde koning Willem III. Hij
moet een man met een indrukwekkend
voorkomen zijn geweest, begiftigd met
een enorm stemgeluid, een grote am
bitie en soms onmogelijke manieren.
Hij verstond de vreemde kunst om an
dere mensen in de kortst mogelijke tijd
tegen zich in het harnas te jagen. In
het begin van zijn regering sprak men
over Willem III als over „koning Go
rilla". Een weinig vleiende bijnaam.
De koning was gehuwd .met Sophie
van Würtenberg, een beminnelijke en
kunstzinnige vorstin. Het leek een ge
lukkig huwelijk, maar in 1850 toen hun
tweede zoon Maurits op zevenjarige
leeftijd ernstig ziek werd, ontstond er
een hevige twist tussen het ouderpaar
over de te volgen behandeling. De
prins stierf en de wegen van de ko
ning en koningin leken uiteen te gaan.
Nochtans werd een jaar later prins
Alexander geboren. We hadden het
reeds over de mateloze ambitie van
koning Willem, die recht op zijn doel
placht af te gaan. In de eerste jaren
was hij voortdurend op tocht door het
land, waarbij hij zich weinig of niets
aantrok van het protocol. Later toen
zijn vele niet gehonoreerde ambities
waren geslonken werd Willem een stille
wat teruggetrokken figuur, die weinig
van zich liet horen. Staatsstukken ble
ven soms weken liggen en meestal was
de vorst op het oude jachtslot het Loo.
Daar was van „koning Gorilla" nog
maar weinig overgebleven en kende
men hem als „Willem de Goede". Voor
het echter zover was, speelden er zich
in de koninklijke familie dieö-menselii-
ke drama's af.
*s Konings oudste zoon, eveneens
een Willem, voerde als kroonprins de
traditionele titel van het huis, prins van
Oranje. Hij was een briljant mens, be
giftigd met vele goede gaven, maar
hij was een opstandige zoon. En niet
voor niets In 1874 gaf hij zijn vader
voor het eerst te kennen dat hij wilde
trouwen met een meisje van Neder
landse adel: Anna Mathilde gravin
van Limburg Stirum. Hoewel het kabi
net De Vres-Fransen van de Putte
een wetsontwerp wilde indienen wei
gerde de koning. En hij bleef weigeren,
hardnekkig en om niet nader omschre
ven redenen. Later ontstond er zelfs
een crisis in het kabinet, toen Fransen
van de Putte niet langer in de regering
zitting wilde hebben. Niettemin bleef
de koning op zijn onduidelijke stand
punt staan. Prins Willem is dan ook
nooit met de jonge gravin gehuwd. Aan
zijn zijde vond hij zijn moeder, konin-
ging Sophie, maar ook zij was niet in
staat de koning te vermurwen. De
prins van Oranje vervreemdde door de
houding van zijn vader niet alleen van
zijn familie, maar ook van het vader
land. Meestal verbleef hij in Parijs
waar hij zich bezig hield met zijn vor
stelijke renstal en een trouw bezoeker
was van de talrijke ontvangsten en re
cepties. De man. die koning Willem IV
der Nederlanden had moeten worden,
leidde een leven een prins van Oranje
onwaardig. Op 11 juni 1879 stierf hij
hij aan een veronachtzaamde longont
steking.
Van de drie zoons bleef koning Wil
lem nu nog slechts Alexander over.
Deze was een melancholieke en licha
melijk zwakke jongeman. Hij was een
kamergeleerde, een vreemde in de
wereld, die zich slechts ophield met
een klein groepje vrienden, onder wie
de Haagse schilder Mesdag;
Alexander leefde met de doden; met
zijn enkele jaren eerder overleden
moeder en broer. Wekelijks ging prins
Alexander naar Delft, waar hij soms
uren verbleef in de koude kille graf
kelder van de Oranjes en dagelijks la
gen er verse bloemen op de graven.
Ook de nieuwe kroonprins leefde in
onmin met de eigenzinnige koning. We1
had hij een grote bewondering voor
zijn oudoom, prins Frederik, en 's ko
nings broer, prins Hendrik der Neder
landen, die o.m, optrad als gouver
neur van Luxemburg.
Grote bezorgdheid heerste er omtrent
de erfopvolging, want van prins A-
lexander werd niet verwacht dat hij
zou trouwen. Intussen deed prins Hen
drik, die reeds zes jaar weduwnaar was,
dat met de 23-jarige prinses Maria
van Pruisen. Ging het om de voortzet
ting van de dynastie? Er kwamen uit
dit huwelijk echter geen nakomelin
gen; vijf maanden na zijn tweede hu
welijk overleed Hendrik. De koning en
de zieke Alexander waren de laatste
mannelijke telgen uit een huis, dat
twintig jaar eerder nog veertien leden
telde, In diezelfde maand januari 1879,
hertrouwde Willem III zelf: met de
jeugdige Emma van Waldeck Pyrmont
die zich een onvervangbare plaats in
de geschiedenis van ons land zou ver
werven. Wonderwel, wist de jonge bruid
harmonie tot stand te brengen in het
leven van de veel oudere Willem; zij
wist te komen tot een harmonieus hu
welijk. waarin zij misschien meer ver
zorgster dan echtgenote kon zijn.
Hoe het ook zij: de koning was ge
lukkig. Koningin Emma niet minder,
want, zoals zij later zelf getuigde:
„Wie geluk weet te geven aan ande
ren komt zelf niet te kort." Zij schonk
de koning en het land Wilhelmina, die
later een der zeer groten zou worden.
Zij was de laatste telg uit het stam
huis van Oranje-Nassau.
voortdurend zenuwlijden en de verhou
ding met zijn vader, verhinderden ech
ter zijn daadkracht.
Op diezelfde 21e juni, zo verhaalt de
historicus Bouman in zijn boek „Op
en om Oranje's troon" sloeg de blik
sem in de eeuwenoude Wilhelmslinde
op het stamslot te Dillenburg. Het
was dezelfde boom waaronder Willem
van Oranje in 1568 de deputatie van
de Nederlanden had ontvangen. Eén
jaar voor de dood van koningin Wil
helmina, de laatste uit het aloude
stamhuis, besloot men de boom defini
tief om te hakken.
i i ,f
De controverse tussen vader en zoon
leek overigens nog niet voorbij. De
koning stelde zijn terugkeer naar het
vaderland steeds uit, terwijl in Den
Haag vele honderden bezoekers dagen
lang defileerden langs het stoffelijk
overschot. Pas in zijn dood trok het
volk zich het tragische lot van zijn
kroonprins aan. Op 15 juli kwam de
koning in Den Haag aan; twee dagen
later vond de begrafenis plaats. Voor
het eerst reed de koning in de glazen
koets als enig overgebleven mannelij
ke Oranje mee in de droeve stoet. Hij
bracht zijn derde en laatste zoon naar
Delft. De laatste uit zijn geslacht, Wil
helmina,was drie jaar oud. Een jaar
later werd zij onder regentschap van
haar moeder koningin der Nederlan
den en zij zou het vijftig jaar bliiven.
Intussen was de prins van Oranje in
Den Haag of hij kuurde in het bui
tenland. Tijdens een van zijn buiten
landse reizen het was in 1882
verkocht Willem III buiten medeweten
van zijn zoon diens woning, het paleis
Kneuterdijk, waar nu het ministerie
van financiën gevestigd is aan de
gemeente Den Haag. De verbolgen
Alexander kocht het prompt terug. De
ze scène onderstreepte nog eens pu
bliekelijk de slechte familieverhou
dingen.
Toen het koninklijk paar mot de klei
ne Wilhelmina in mei 1883 naar Duits
land vertrok, viel de schaduw van
de dood over prins Alexander. Aan de
deur van het paleis aan de Kneuterdijk
kwam het gevreesde bordje „typhus"
te hangen. Verontrustende telegram
men werden er naar de koning, de
Luxemburgse regering en verwanten
gezonden. De koning, die kuurde in
Karlsbad, mocht van de geneesheren
niet terugkeren naar de residentie. De
Haagse doktoren Van Wieringhen Bors-
ki en Vinkhuysen deden al het mo
gelijke om de kwaal te keren. Maar
het zieke lichaam had geen weerstand
genoeg en ondanks de oplevingen ging
de kroonprins langzaam maar zeker
achteruit. Op 10 juni leek het weer be
ter te gaan en was er opnieuw hoop.
Het was de sterfdatum van Willem en
Alexander liet zich op het bed van
zijn broer leggen. Op 18 juni verdween
het bordje van de deur en de hoge pa
tiënt leek vooruit te gaan. Op 21 juni
1883 stierf hij echter toch nog onver
wacht. IJlend riep hij om zijn trouwe
dienaren „Help mij, help mij." Toen
bracht een hartverlamming het einde
van een 32-jarig leven. De korte levens
geschiedenis van kroonprins Alexander
prins van Oranje was vol van tragiek
en zwaar van melancholie. Hij wilde
vurig een goed Oranje zijn en hij had
hoge opvattingen over de roeping van
zijn huis. Zijn zwakke lichaam, het
Na de dood van onze laatste koning
waren de gevaren voor de dynastie
nog zeer concreet. Immers de kleine
Wilhelmina was jong en het zou nog
lang duren voordat er uit haar even
tuele huwelijk kinderen zouden worden
geboren. Het aanzien van de kroon was
in de tijd van Willem III geschaad en
bet is ongetwijfeld het werk van ko
ningin Emma geweest dat dit snel
werd hersteld. Zij, van geboorte een
Duitse, vereenvoudigde de hofhouding
en voerde definitief het Nederlands in
plaats van Franse taal aan het hof
in. Met grote plichtsbetrachting vervul
de zij haar moeilijke taak als vorstin
en moeder en zij bleef dat op een
geheel andere vvyze doen tot op zeer
hoge leeftijd.
In 1898 werd de 18-jarige Wilhelmi
na ingehuldigd en al snel kon zij la
ten blijken wie zij was: een Oranje.
Zij haalde de belaagde Paul Kruger
naar ons land en vestigde de aan
dacht van de hele wereld op zich. In
tussen vroeg de natie zich nog steeds
ongerust af hoe het met de opvol
ging zou moeten gaan. In feite was de
70-jarige groot-hertoging Sophie van
Saksen-Weimar onze „kroon-prinses"'.
Zij, de jongste dochter van Willem II,
is 44 jaar lang de populaire landsvrou
we van Saksen geweest. Zij verbleef
veelvuldig in Den Haag en was een
uitstekend adviseuse van haar veel jon
gere schoonzuster. Op het Noordeinde,
het Loo en Soestdijk werd ze door Wil
helmina kortweg „Tante Holland" ge
noemd. Toen zij stierf ontstonden er
dadelijk nieuwe en heftige discussies
over wie de nieuwe nretendent zou
zijn.
Intussen leerde koningin Wilhelmina
in Arolsen hertog Hendrik van Meck
lenburg - Schwerin kennen. Het werd
een verloving en gebruikleijk in die
tijd na vele zakelijke onderhande
lingen o.m. over het jaargeld dat door
Wilhelmina zelf werd betaald, volgde
in 1901 het vorstelijk huwelijk.
De eerste huwelijksjaren zijn niet
zonder zorgen verlopen. Verschillende
malen bleek de vorstin in blijde ver
wachting te zijn, waaraan echter een
voortijdig einde kwam.
In 1908 werd een kleinzoon van wijlen
groothertogin Sophie, prins Hendrik
XXXIII van Reuss, met grote luister
ontvangen. Was het de nadrukkelijke
presentatie van de nieuwe kroonprins?
Ook de vorst en vorstin van Lippe-
Detmold, een oom en tante van prins
Bernhard, werden genoemd en veel
vuldig ontvangen. Wat er in die tijd
over de Nederlandse troonopvolging
met name' in de Franse bladen werd
geschreven en verzonnen, grenst aan
het ongelooflijke. Maar liefst veertig
troonpretendenten werden door de bui
tenlandse pers beschreven.
Het was gelukkig allemaal niet nodig
op 30 april 1909 werd prinses Juliana
geboren en de donkere wolken om de
toekomst van de Oranje-dynastie dre
ven over.
Reeds vóór de nieuwe vermoedelijke
opvolgster van de troon was geboren
had do gewijzigde grondwet bepaald
FOTO LINKSBOVEN:
V.ï.n.r. prins Hendrikbijge
naamd „de zeevaarder", broer van
de koning; prins Frederik, oom van
de koning; diens schoonzoon vorst
Willem van Wied; Frederiks doch
ter, prinses Marie der Nederlanden,
vorstin van Wied met haar zoontje
Frederik; koning Willem III; ko
ningin Sophie, geboren prinses van
Würtenberg; prins Alexander en
de prins van Oranje, kroonprins
Willem(Copyright: Conografisch
bureaus-Gravèrthage
dat zij de titel prinses van Oranje zou
voeren vóór de namen tran haar va
der. Zo is het bepaald met betrekking
tot de kinderen van koningin Juliana
en zal ongetwijfeld geschieden ten aan
zien van de nakomelingen van prinses
Beatrix.
Nederland heeft een nationaal ko
ningschap en meer dan in andere ge
vallen kan gezegd worden dat ,,de vele
generaties Oranjes op de beslissende
momenten van onze bewogen historie
beslissende daden hebben gesteld."
Koningin Wilhelmina heeft het in het
recente verleden nog eens overtuigend
bewezen. Het is met het koningschap
als met vele zaken in moeilijke tij
den komt de zin en de betekenis er
van pas goed in de volle openbaarheid*
In de persoon van de soeverein wordt
onze nationale eenheid en vrije zelf
standigheid niét alleen gesymboliseerd,
maar ook gewaarborgd. Nederland
heeft een koningschap dat meege
groeid is met de tijd; meegegaan in
de groei van ons volk, waaraan Oran
je meer dan welke andere Nederlandse
familie heeft bijgedragen.
THEO PALSTRA
HET verbond tussen de Nederlandse
gewesten en Oranje bestaat al bijna
vier eeuwen, want in 1568 trok een
delegatie uit deze gewesten naar Dil
lenburg om Willem van Oranje de lei
ding aan te bieden van de vrijheids
strijd tegen de Spanjaarden. De prins
stemde toe, al was hij eens de belang
rijkste raadsman van keizer Karei V
geweest. Zo werd de prins van Oran
je de veldheer die op vele fronten
streed; hij werd ook de staatsman die
de Nederlanden wist te bundelen en
onze gewesten met vooruitziende blik
een plaats gaf in het woelige Europa
van die dagen. Zijn zoons Maurits en
Frederik-Hendrik zetten zyn werk
voort en het tijdperk van de Oranje
stadhouders nam een aanvang. Deze
stadhouders voelden zich niet langer
de vertegenwoordigers van de Spaanse
koning Philips, die in onze gewesten
plechtig werd afgezworen. Zij waren
de hoge ambtenaren van de staten van
Holland. Later werd het stadhouder
schap van de Oranjes erfelyk ver
klaard, eerst in mannelijke en ten
slotte ook in vrouwelijke lijn. Mei
prins Willem IV konden de Oranjes
het ambt in alle gewesten uitoefenen.
De stadhouders hadden grote macht
als eerste dienaren van de staten.
Het „verbond van Dillenburg" tussen
de Nederlandse gewesten en Oranje
werd niet verbroken tijdens de ver
banning in 1787, toen Napoleon Bona
parte Europa in brand begon te zet
ten. De contacten bleven en gewerkt
werd er aan de restauratie van de
Oranjes, hetgeen echter niet gepaard
zou gaan met een herstel van het
stadhouderschap. U kent het drieman
schap dat tijdens de Franse overheer
sing een nieuwe grondwet voorbe
reidde: Gijsbert Karei van Hogendorp,
Van der Duyn van Maasdam en Van
Limburg Stirum. De erfprins vader
Willem V was inmiddels in Fulda
overleden had zelfs getracht met
een Engels bevrijdingslegioen in
Noord-Holland binnen te vallen waar
bij hij nog enkele dagen in Alkmaar
kwartier maakte.
En toen werd het oktober 1813:
Napoleon werd bij Leipzig verslagen
en een maand later keerde de erfprins
in Scheveningen terug. Het volk be
groette hem met een „leve de koning"
Men besloot echter daarin voor
zag de eerste grondwet om erfprins
Willem Frederik als souverein vorst
in te huldigen. Er is geen twijfel aan
mogelijk dat èn het werk van het
driemanschap èn de aanvaarding en
krachtige leiding van Willem, onze
nieuwe staatkundige eenheid vorm
hebben gegeven. In de chaotische dagen
na de ondergang van Napoleon had-
- den de grote Europese mogendheden
reeds een begerige blik geworpen op
de Nederlandse gewesten. Op het We
ner congres werden echter ook onze
grenzen definitief vastgesteld, nadat
in 1814 de vorst de koningstitel had
aanvaard. Het koninkrijk der Neder
landen was geboren. Eerst hadden de
Oranjes in de republiek der Verenigde
Nederlanden in feite de positie van
partijleider gehad; nu waren zij door
het volk en hun leiders geroepen om
de souvereiniteit op zich te nemen en
boven de partijen te staan. De Oranjes
hebben dat moeten leren; met name
Willem I was een krachtige figuur die
veel voor de ontwikkeling van land
en volk heeft gedaan. Niet altijd wa
ren strubbelingen tussen koning, kabi
net en volksvertegenwoordiging te
voorkomen en niet steeds werd het
koningschap door het hele volk aan
vaard
Maar in tijden van partijstrijd en
crisis was het steeds Oranje dat pal
stond en verheven bleef boven de woe
lingen. Ons staatshoofd kon buiten de
partijstrijd blijven en, zoals prof. dr.
R. Kranenburg het eens zei: het con
stitutionele koningschap heeft een sta
biliserende werking, de verplichting
tot rechtvaardiging voor de staats
man tegenover een orgaan buiten par
tijverband en de gezagsordening in
een complex van historische herinne
ringen.
Dit heeft zeker voor de drie laatste
vorstinnen gegolden koningin
regentes Emma, koningin Wilhelmina
en koningin Juliana en er is geen
reden om aan te nemen dat dit ook
nietvoor de toekomst gewaarborgd
blijft. Intégendeei.
Inderdaad. Schaepman had gelijk:
het Nederlandse volk is niet monar
chaal, bijvoorbeeld in de zin zoals
het Engelse volk dat is. Wij zijn een
dynastiek volk, zolang het om de dy
nastie van Oranje gaat. Keizer Napo
leon heeft dat ondervonden toen hij
het koninkrijk Holland stichtte en zijn
broer Lodewijk Napoleon naar ons
land stuurde. Mocht de kleine keizer
gedacht hebben dat door de Nederlan
den een koning te geven hij de noor
delijke gewesten wel voor zich zou
winnen dan heeft hij Spoedig ontdekt
dat hij zich vergiste.
Er kwam dan ook gauw een einde
aan Lodewijks koningschap, te meer
omdat hij niet zoveel voor de politiek
van zijn broer voelde, en Nederland
werd „vanzelfsprekend" bij het Franse
rijk ingelijfd. Toen kwam de vrij
heidsstrijd pas goed op gang: onze
voorouders wilden hun vrije zelfstan
digheid èn Oranje. Deze geschiedenis
heeft zich in 19401945 herhaald.
„Het verbond van Dillenburg" werd
in de geschiedenis vele malen her
nieuwd; het bestaat nog steeds. Onze
tijd kenmerkt zich door een zoeken
naar meer ruimte voor de fameuze
„privacy" van de eerste familie van
het land. Deze ontwikkeling schept
weliswaar wederzijdse problemen,
maar ze zullen niet onoverkomelijk
doch tijdelijk blijken te zijn.
(Bijzondere correspondentie)
MUNCHEN De „Residenz" in Mün-
chen, het slot van de koningen van
Beieren, zal binnen afzienbare tijd weer
in zijn oude glans schitteren. Nadat in
de afgelopen tien jaar reeds een groot
deel volgens oude plannen, tekeningen
en foto's in de oorspronkelijke vorm op
gebouwd werd, wordt dank zij een groots
programma ook in de toekomst aan dit
bijzondere voorbeeld van monumenten
zorg verder gewerkt. Aan de talrijke
vleugels, die op het ogenblik als „Re-
sedenzmuseum voor het publiek zijn
opengesteld, zullen reeds het komende
jaar 28 vertrekken uit de 18e eeuw wor
den toegevoegd, waaronder alle zoge
naamde „Reiche Zimmer", één van de
belangrijkste scheppingen van de Duitse
rococo.
Daarna zullen zowel de zalen als de
galerijen uit de 16e en 17e eeuw volgen
waarvan vele reeds zijn voltooid
als ook de vertrekken uiit de 19e eeuw
in de „Konigsbau". Het restauratiewerk
zal tot de voltooiing echter nog wel on
geveer tien jaar in beslag nemen.
Zwaar getroffen in de tweede wereld
oorlog, scheen dit kostbaarste woonmu
seum van Duitsland, dat een uniek over
zicht van vorstelijke representatie en
voorname wooncultuur van de renaissan
ce tot het jaar 1900 bood, voor altijd
verloren. Weliswaar had men op tijd het
grootste gedeeelte van de expositiestuk
ken, zoals meubels, schilderijen, porse
lein, zilver, gobelins en wandbetimme-
ringen, in veiligheid gebracht in to
taal werden meer dan 40.000 kunstwer
ken geëvacueerd maar het reusach-
ige, rond zes binnenpleinen gegroepeer
de bouwwerk zelf met zijn niet te ver
vangen interieurdecoraties was nog
slechts een ruïne. Van de 25.000 vier
kante meter dakoppervlak bleven er
slechts 50 intact: regen en wind kon
den ongehinderd het vernietigingswerk
voortzetten.
Er was, met de grote puinhopen voor
ogen, veel moed voor nodig, aan een
wederopbouw te denken. Maar actuele
gebeurtenissen in München bevorderden
de werkzaamheden: in 1953 ontstond op
de plaats van de volledig verwoeste
troonzaal van koning Lodewijk I, de
nieuwe concertzaal, in 1958 kon in de
destijds nog onversierde vleugels
rond de „Brunnenhof" de internationale
rococotentoonstelling van de Raad van
Europa plaatsvinden. Deze omsloot als
inleiding het gerestaureerde „Alte Re-
sedenz-Theater", de rococodroom van
Francois Cuvilliés uit de jaren 1750-53.
Ter gelegenheid van de viering van het
800-jarig bestaan van de stad München-
in 1958 tenslotte werden residentiemu
seum en schatkamer heropend.
ner „Residenz" is voor de Westduitse
restaurateurs, zoals de directeur Hans
Thoma van de Beierse „Schlösserver-
waltung" nadrukkelijk opmerkt, van het
allergrootste belang, eerlijk te zijn: als
iets gerestaureerd wordt, gebeurt dat
slechts in een absoluut oorspronkelijke
vorm, om de ruimtefantasieën van lang
vervlogen tijden exact te doen herleven.
Vooral echter ook omdat de geredde
kunstwerken alleen volledig tot hun
recht kunnen komen in een onveranderd
gereproduceerde omgeving, waarvoor
zij ontworpen en bestemd waren. Om de
ze origineelgetrouwe wederopbouw mo
gelijk te maken, werden eigen „residen-
tiewerkplaatsen" ingericht, waarin ge
specialiseerde houtbewerkers, stuka
doors, vergulders, schilders, metselaars,
timmerlieden en metaalbewerkers vol
gens oude technieken restauratiewerk
verrichten.
Niet alle vertrekken in de .„Residenz"
zullen weer opgebouwd kunnen worden:
bij enige was de verwoesting zo gron
dig, dat een reconstructie in de origi
nele vorm niet te verwezenlijken was.
bij andere werd er vanaf gezien, om
dat de artistieke of historische betekenis
gering was. Deze delen van het slot kre
gen een andere bestemming. Zo hebben
tot nu toe de „Beierse Academie van
Wetenschapppen". de „Staatsmuntenver-
zameling" en de ,Max-Planck-Gesell-
schaft" hun intrek binnen de eeuwen
oude muren genomen. Samen met de
concertzaal en het ,Alte Residenz-Thea-
ter" zorgen deze instellingen ervoor, dat
de „Residenz" geen steriel musuemob-
(Van onze finaneii
medewer
TILBURG. Vi
ratie Nederlandse!
(FENEWOL), zal
wolindustrie over
geheel zijn gesanee
einde zijn gekome
riode van onguns
lingen in deze
reeds zovele bedrij
dwongen te sluiten
in andere sterkere
Het is echter nof
de eerste negen m<
jaar is het beeld
industrie niet onvei
De oorzaak van de
tuur" in deze bedi
tendeels te verklari
passingen van vele
nemingen aan niei|
standigheden. Dat
offers vallen is dit
gebleken in Tilbu
aantal bedrijven de
altijd heeft gesloten
ter en Enschede waj
grijpende concentr;
duktie-eenhedèn is
gaan.
De berichten die me i
van de klok over de N
Industrie verschijnen, z
vallen tegengesteld aan
zen wü ln het Financië
23 december jl. dat in
stoffenindustrie momeni
tot uitstekende gang va
strjjkgarenwevers, die
ren in de damesstoffen
genre, wordt ervaren,
cijfers van de Fenewol k
delijk naar voren dat d
maar liefst een produkl
van 9 procent te zien ge
bij de eerste drie kwa
vorige jaar. De afzet in
was in deze periode tei
12 procent.
Blijkens de laatste cor
de ontwikkeling van de
in de wolindustrie als ge
maanden inderdaad op ce
gekomen. Het is zelfs zo
die damesstoffen produce
ber 83 procent meer orde
eind oktober 1964; in de
sector was op hetzelfde
dervoorraad 16 procent
rig jaar. Om uit deze
meer te concluderen, dal
zaken nu uitstekend is tl
ons getuigen van té groot
Met grote belangstelling
de eerste bevindingen v
groep Tilburg af die in d
jaar is ingesteld om na t
de oorzaken van de moei
waarmede de damesstrijk
kampen heeft en die tegel:
regelen zal aanbevelen om
situatie enige verbetering
De Stuurgroep heeft a;
wacht nog niet veel van
ren. In Tilburgse textielk-
niet zolang geleden bew
aantal bedrijven dat zich
vaardiging van deze stoft'
concurrentie uit het Itali
centrum Prato ondervind
nog verder zal moeten ver]
als bekend is het aantal
in de Tilburgse textielbet
eind 1963 met ongeveer ve
Premieleningen
Nederland 65 53^
Ned. 65 II 5%
64 5y4
64 5
58 41&
59 4^
60/2 4y2
59 4y4
60 4y4
61 4y4
62 4
Ned. Staff. 47 3%
Ned. 50/1-2 3y4
Ned. 54/1-2 3y4
Ned. 55/1 3y4
Ned. 55/2 3y4
Nederland 37 3
Ned.Grootb. 46 3
Ned. Doü. 47 3
Ned. Invest.
Indië 37a
Ned.
Ned.
Ned.
Ned.
Ned.
Ned.
Ned.
Ned.
Ned.
Bank- en kredietwez
B.Ned. Gem. 57 6
Id. 30 j. 58/59 41^
Id. 25 j. 60/3-5 4i£
Cultures
A'dam Rubber
HVA Mijen ver.
Industriële onderneir
A.K.U.
Deli. Mij f. cert.
Hoogov. n.r.c.v.a.
Philips Gem. Bez
Unilever c.v.a.
Dortsche Petr.
Dortsche Petr. 7%
Kon. Petr. ƒ20
Scheepvaart en Luch
H.A.L. t
Java-China Pak. 1
K.L.M. t. cert.
K.N.S.M. n.b,
Stv. Mij Ned. 1
Nievelt Goudr.
v. Ommeren c.v.a.
ject wordt, maar-ook verder een cen
trale plaats in het rijke cultuurleven
de wederopbouw van de Münche- van de Zuidduitse metropool inneemt
De ravage die in 1945 werd t*0*6
troffen.