DE TEXASSER IN
HET WITTE HUIS
it recht
k-Sr
k v^e^r Magde^„ndU
tle^De talrjhe l
21
21
)0
\md
hk-
Heimwee
The Mansion
pen
Geslei
The Frontier
Congresman
Leerschool
Resultaten
Legende
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 11 DECEMBER 1965
f.
Lyndon
Baines
Johnson
Hij peutert in zijn neus en gebruikt een faal, die men op
hef Witte Huis niet gewend is. Hij is de machtigste man ter
wereld, maar hij voelt zich niet opgewassen tegen de so
ciety van Washington. Hij preekt de vrede en dat méént
hij, maar intussen voert hij een onverbiddelijke oorlog in
Vietnam en hij zou dat ook doen in Berlijn.
Lyndon B. Johnson, president van de Verenigde Staten,
is een persoonlijkheid met zoveel facetten, vaak schuil
gaand achter een uitgekookte en consequent volgehouden
politieke komedie, dat er geen complete persoonsbeschrij
ving van hem te geven is, laat staan dat men hem een etiket
zou kunnen opplakken, of het zou dat met de letters LBJ
erop moeten zijn. Maar dan is men nog even ver, want
wie is LBJ?
[spreken. F,en ander 0"derh^l«te-
I, aandacht krijgt is het goed
Iht een thema dat het oo*
Et' boek is een kr0"11^aar in naam d«
len die de mensen elkaar i w
I' hebben aangedaan. M enkrf de.
Hi?gleltm"vo«fge
In alle folteringen, hUrton*
ties waarmee m c*e_
Jt recht gehandhaofid ïllu9tTeerd
[let is bovendien nog rijker evenro»
k. En de Plaat?®f J; 0gnder meer
t ^rf Francois Dam^ xv
et de wurgschroel ge
Alles bijeen is het b°e k'^rècM'' 'h^
gruwelkamer van hetlajAig en
innen heten nogal g
^genuanceerd in de reAtsstWatl|.
rnaaidp historische arre beschr l
'rom en vanwege de bg«
igen achten wu het si des „„der
mensen met^gav een
neids. vooropgestoia p
>otje kunnen.
DEN hoi^^°o^dë0V^
nos. Amsterdam^^et h3ar
°ilan(vf^ik0 verhuisde en rigine£'
r Frankrijk vJot en van
r. ,5/ïS «JEE
licht noemde z« ^le b«ledat h£'
^f^teit; h%t
:ien ^"iemMfettem"n bewaart «ver-
Toen Lyndon Johnson in 1964 zijn verkiezingscampagne
tot een grandioos succes aan het maken was, merkte Barry
Goldwater zuur op dat zijn rivaal niet alleen gekozen, maar
ook door het Amerikaanse volk gekroond wilde worden.
Hoewel Goldwater het anders en venijniger bedoelde, schuilt
er wel enige waarheid in die uitspraak.
Want een van de opmerkelijkste karaktertrekken van LBJ
is zijn sterke hang naar populariteit, zijn doelbewust streven
om de Vader des Vaderlands te worden. Zijn vrouw, Lady
Bird, heeft van hem gezegd, dat hij een kind van zijn ge
boorteland is en dat is Texas. In veel opzichten, in zijn doen
en laten en in zijn denken, is dat zo. Maar in één belangrijk
opzicht verschilt hij van zijn mede-Texassers, misschien omdat
zijn wieg niet bepaald in Texas' rijkste deel heeft gestaan.
Hij mist het overtrokken chauvinisme dat de Texassers eigen
TEXASSERS x\jn in eerste en ook nog
in laatste instantie Texassers; LBJ
echter is op de eerste plaats Amerikaan.
Hij houdt van Amerika en de Amerika,
nen op een nogal robuuste en patriar
chale manier en hij eist dat die liefde
door het volk wordt beantwoord. Dat
is voor hem bijzonder belangrijk. Hij
geniet zichtbaar van massale sympatie-
betuigingen of zo schreef een Witte-
Huisoorrespondent hii houdt ervan
rich tussen het volk te begeven om zijn
batterijen op te laden met de vreugde,
die de mensen beleven in het zien en
aanraken van hun president.
TAL van journalisten, die als geac-
crediteerden bij het Witte Huis
LBJ dagelijks op de voet volgen en
daarbij vaak slachtoffers zijn van zijn
luimen, boertigheden en nogal merk
waardige practical-jokes, hebben al ge
probeerd en portret van LBJ te schrij
ven, zonder daarin te zijn geslaagd, zo
als zij zelf toegeven. Johnson is inte
ressanter en boeiender dan diens illus
tere voorganger John F. Kennedy, om
de eenvoudige reden dat Johnson een
veel gecompliceerder en ondoorgronde-
lijker persoonlijkheid is. De steeds
groeiende hoeveelheid gegevens die
met al die pogingen bijeen wordt ge
bracht, maakt het beeld er niet duide
lijker op, al ontstaat er langzamerhand
wel een presidentsbeeld dat zelfs in Eu
ropa aan vertrouwen wint.
TTOEWEL LBJ er al zo'n dertig jaar
•IJ- als congreslid en senator op heeft
zitten, voelt hij zich nog altijd niet thuis
in de hoofdstad. Omgekeerd weet de
society van Washington niet wat ze
aan hem heeft. Niet dat er gebrek aan
praatstof is voor de roddelparties. Dat
met, maar de aard van de gespreksstof
vervult vooral de oudere society led en
met heimwee naar Roosevelts schitte
rende New Dealers en naar de zake-
jijke, intellectuele jongemannen van
Kennedy's New Frontier. LBJ is Wash
ington te oubollig en LBJ weet dat en
verlangt daarom naar zijn ranch in
Johnson City Texas. Toen Lady Bird
«n de beide dochters eens enkele dagen
«iet in Washington waren zei de door
zorgen geplaagde president tegen een
van zijn vertrouwelingen in het pers-
jorps: „Zaten we maar op de ranch,
vind je niet?"
E Britse journalist Michael Davie
heeft onlangs in de Sunday Obser-
gen te dragen had. Over de kritiek van
de betrokken journalist zelf repte de
president met geen woord.
Soms slaat LBJ directer terug. Een kri
tisch hoofdartikel in de New York Ti
mes beantwoordde de president met een
rechtstreeks telefoontje naar de redac
tie: „Hoe zou jij het doen?" vroeg hij.
De redacteur wist daar geen direct ant
woord op. En een ambassadeur, die met
een zorgelijk gezicht de kwestie-Viet-
nam aanroerde kreeg een snauwend:
„Hoeveel troepen heeft Uw land al in
Vietnam?" terug.
D
j: - y UQi:,tai <Juxiiisuiis eigeuaai-
gneüen bijeengebracht. Die wijzen
1 op een overtrekken van de rol van
ïgyg* jongen", die LBJ zich onge-
hini 1 aangemeten. Een kleine
owemlezmg:
niitPeu t "i zijn neus. Hij geneert zich
als i wat ongemakkelijk
ne* kruis van zijn broek te pak-
knpiu1j"et kledingstuk in een minder
van w p ooi te bekken. Zijn taal is
par soo.rt dat in de saloons van de
infor!,;! met zou misstaan. Tegen een
vraap ?Wer- ze' ^ij eens: ..Waarom
lukp w de leider van de Weste-
dergelijke „chickenü-
?e secretaris-ge-
iuc.htm£Ill LM
vf j-A President de begeleidende
tad^de NAVO. Manlio Brosio. de
,„™machtbasis in Nebraska bezocht,
tia, Sn"":'' uit om in het preside».
Toen i„sgtuis mct Brosio te praten.
*'eor mi rf zat slond de president
t° have Vii.j?\?ï5n (Im g°inS
Zij vertelt, blijkt w altijd
[en van emigranten beW3art M er-
les teopt. Niettemin bew
[gewekt humfuI'arigheid afwis^'
>1 naast v^enwël?ver^rnonte i&
gWvan "chei, traan
[ly den Holli?"frrhet vi<?Fie vtVd
"heten
mkrijk".
1 a piss) legde hij uit.
was echter groot en de situatie werd
kritiek toen zijn adviseurs na het tei
lenman de neuzen tot de conclusie kwa
men dat de president minstens veertig
stemmen tekort zou komen. Het ad
vies luidde: trek het voorstel terug.
Maar de grootmeester in de politiek
deed dat niet. In plaats daarvan ging hij
's morgens om zeven uur achter de te
lefoon zitten. Vier uur lang telefoneer
de hij vanuit zijn slaapkamer met dwar.
se afgevaardigden. Om elf uur had hij*
voldoende stemmen bij elkaar gebeld.
Zijn overtuigingskracht die de pre
sident zelf in een geval als dit „paar-
dekracht" noemt is befaamd. De ma-
niér, waarop hij weet te overtuigen,
eveneens
Overbekend en druk besproken in
Washington is het verhaal van. senator
Frank Church van Idaho, die het had
gewaagd zich kritisch over de president
uit te laten. De president legde zijn
arm over Church' schouder en zei
vriendelijk: „Frank, die speech van jou
zal je niet helpen." Church veront
schuldigde zich door te zeggen, dat de
koppen in de kranten zijn woorden
sterk overdreven hadden.
„Ik heb alleen de koppen gelezen,
Frank, en de meeste andere mensen
lezen ook alleen maar de koppen", zei
de president, waarop Church aanvoerde
dat hij zeker niet verder was gegaan
dan columnist Walter Lippmann had
gedaan, waarop de president met spijt
in zijn stem zei: „Well, Frank, als je
weer eens geld nodig hebt voor het
bouwen van een dam in je staat, kun
je het beste eens met Walter Lippmann
gaan praten."
OOK journalisten weten mee te pra
ten over dit soort dingen. Een jour
nalist, die stevige kritiek op de pre
sident had geuit in zijn krant, hoorde
de president tot zijn stijgende verbijs
tering, vol zelfmedelijden klagen over
de onbarmhartige ki'itiek, die anderen
op hem, de man, die zulke zware zor-
PRESIDENT Johnson is een uitzon
derlijk harde werker. Hij staat
meestal om half acht op. Tot een uur of
tien leest hij kranten, memorandums
en rapporten. Rond tien uur gaat hij
naar zijn ovale werkkamer. Pas laat
gaat hij lunchen. Voor zijn middagrust
kleedt hij zich vaak in pyjama. Daarna
werkt hij tot 's avonds tien of elT uur
en hij schrikt er niet voor terug om tot
in de kleine uurtjes te zitten wachten
op rapporten uit Vietnam of van waar
ter wereld ook.
In de tijd dat Kennedy op het Witte
Huis zetelde waren de privé-vertrek-
ken, The Mansion" geheten, gesloten
voor de buitenwereld. Bij Johnson staan
de deuren open. Kennedy had veel
vrienden buiten de politiek. Johnson
niet. Het eerste verschil tussen beide
presidenten wordt veroorzaakt door
Johnsons gevoel van eenzaamheid dat
hem voortdurend kwelt in Washing
ton. Iedereen, die hem in gedachten
komt nodigt hij uit in The Mansion.
Het tweede verschil tussen beiden vindt
zijn oorzak in het feit, dat Johnson bui_
ten de politiek niemand kent. Het is
zelfs de vraag of Johnson enig idee
heeft van wat „levenf zonder politiek"
betekent. Ook in zijn vrije tijd op de
ranche of tijdens boottochten of jacht
partijen is hij omringd door de mensen
met wie hij praten wil over politieke
zaken.
JOHNSON maakt de indruk een Im
pulsief man te zijn. Maar zijn naaste
medewerkers twijfelen er allengs meer
aan of dit wel zo is. Op de eerste plaats
is hij veel te bedreven in het politieke
vak om zich te laten leiden door im
pulsen. Bovendien worden zijn mede
werkers dagelijks geconfronteerd met
het ongelooflijke talent waarmee hij
zijn komedies opvoert.
Zo zijn er zijn beruchte uitbarstingen
waarvan niemand weet te zeggen, waar
de komedie eindigt en de ongecontro
leerde drift begint. De ervaring met
een tierende LBJ, die midden onder
zijn tirade de telefoon oppakt om op
geduldige toon iets met iemand te be
spreken en dan, zodra de hoorn weer
op de haak ligt, zijn bulderend betoog
voortzet, maken het twijfelachtig of er
wel van 'n spontane en impulsieve
woede-uitbarsting sprake is.
Texas-karakteristiek: Cowboyhoed en
karbonade uit het vuistje
JBJ is een geslepen politicus. Toen
Senaat 1 Eisenhower-periode de
»"n i„Xddve werdI hij de machtigste
Zijn lansduidpo6"1? ,Staten genoemd,
tam in stJiï Politieke ervaring heeft
heersen gesteld het Congres te be-
liets liever H°e ,s Pfesident doet hij
len en ,jiri J Politieke spelletjes spe.
oppositie krachten meten met de
fep SUik^wehT" wi'de LBJ weer eens
A^vaardUd!n do?.r het Huis
a™gden „jagen". De oppositie
Bovendien pleegt hij voor zi|n geduchte
woede-uitbarstingen diegene als slacht
offer te kiezen, die toevallig het dichtst
bij hem in de buurt is, en dan ook
meestal niets te maken heeft met de
reden van LBJ's boosheid. Veel van
zijn medewerkers hebben al geleerd
zoveel mogelijk direct contact met de
president te vermijden.
Degenen, die het nauwst met hem sa
menwerken, wijten de uitbarstingen aan
het feit dat LBJ zich in het Witte Huis
en in Washington voelt als een kat in
een vreemd pakhuis. „Ondanks zijn
dertig jaren in de politiek is hij een
buitenstaander gebleven", zeggen zij.
ONGETWIJFELD zijn Lyndon John
sons jeugdervaringen en opvoeding
van invloed op zijn doen en denken.. En_
kele antwoorden op de vele vragen, die
zijn persoon in het snobistische Wash
ington oproept, zijn zeker te vinden in
zijn armelijke geboortestreek in Texas,
die in alles verschilde van wat men in
Europa over Texas dacht: olie-baron
nen, rijke ranchers, met geld smijtende
cowboys, in champagne badende blon
dines, kauwgom en rodeo's, kortom: een
rijk leven van hard werken en hard
feestvieren, een ruige samenleving be
dekt met slechts een heel dim vernis
van welvaarts-beschaving.
Het deel van Texas, waar LBJ werd
geboren en waarop hij en zijn politiek
driftige voorvaderen het Johnson-stem-
pel hebben gedrukt, ziet er even troos
teloos uit als vroeger de Peel of de
Drentse veengebieden. De dichtstbij
zijnde grote stad is Austin, maar er
zijn meer dan zestig grotere plaatsen te
vinden in de Verenigde Staten. Nog
niet lang geleden was dit deel van de
oliestaat wat de Amerikanen noemden:
The Frontier. Nog geen honderd jaar
geleden vochten er de blanken tegen de
indianen, die de laatste gebieden in de
Far West, die hun nog een armelijke
oogst bij de jacht opleverden, met de
moed der wanhoop trachtten te verde
digen.
Deze uitzonderlijke vrouw, die zoveel
invloed had op de politieke loopbaan
van haar zoon, heeft niet meer mogen
beleven dat hij president van de Ver
enigde Staten werd. Maar al haar ver
wachtingen en hoop waren al voldoen
de beantwoord toen zjj stierf in 1958.
Haar Lyndon was toen voorzitter van
de Senaat en als zodanig een machtig
man geworden.
LBJ bereikte zijn congreszetel op een
tijdstip, dat voor het eerst sinds
vele tientallen jaren de politiek weer
uitmaakte wat er in de Verenigde Sta
ten gebeuren moest en niet meer in het
zakenleven. Het was de begintijd van
Roosevelts New Deal, de strijd tegen
de crisis en de chaos. Dit was de poli
tieke sfeer, waarin Johnson zich thuis-
voelde en waarin de kiemen, gezaaid
tijdens zijn armoedige jeugdjaren, wor
tel schoten om 27 jaar later uit te groe
ien tot The Great Society, LBJ's strijd
plan voor een betere samenleving, niet
alleen in Amerika maar over de hele
wereld.
Bekend is het verhaat van LBJ's groot
moeder, die zich nog in 1869 met haar
baby verborg in de kelder, het kind de
mond snoerend met een luier, terwijl
boven haar krijsende Comanches de
blokhut plunderden en even verderop
twee buren scalpeerden.
JOHNSONS voorouders speelden een
belangrijke rol in die jaren. Zij voch
ten tegen de indianen en voor de
onafhankelijkheid van Texas. Zij ston
den altijd vooraan en toen LBJ in 1908
werd geboren had de Johnson-clan in
dat deel van Texas aardig de touwtjes
in handen.
LBJ had een armelijke jeugd. Zijn va
der, spits in de politiek maar geen al te
beste boer, verdiende weinig, evenals
al zijn streekgenoten. In Johnson-City
kan men nu nog LBJ's geboortehuis
zien. niet veel groter dan een flinke
garage.
LBJ zei het onderwijs vaarwel toen hij
15 was. Hij wilde wat van de wereld
zien en ging als zwerver, naar Califor-
nië. Even platzak als hij was vertrok
ken kwam hij weer thuis en hij sloot
zich aan bij een groep wegwerkers.
Haar zoon nu regelmatiger in het vi
zier hebbend wist Rebekah Johnson,
een vrome, lieve vrouw maar met een
ijzersterke wil, LBJ over te halen weer
naar school te gaan. Het werd een
„kweekschool". Het is daar geweest dat
LBJ zijn kracht en zijn mogelijkheden
ontdekte. Toen hij 22 was haalde hij
zijn graad. Twee jaar gaf hij les in
Houston. Toen ging hij voor het eerst
naar Washington.
LBJ kwam in de hoofdstad als secre
taris van congreslid Kleberg, telg
van een invloedrijke Texas-familie met
ook veel geld. Evenals zijn voorvaderen
had LBJ de uitbuiting van de arme
boeren uit zijn geboortestreek door rij
ke bankiers van de oostkust en de hoge
vrachtprijzen berekenende spoorweg
maatschappijen als belangrijkste doel
wit van zijn politieke loopbaan geko
zen. In Washington gingen hem de ogen
pas goed open. Hij ontdekte dat alleen
de federale regering het ideale wapen
kon zijn in de strijd voor sociale recht
vaardigheid, en het werd meteen zijn
vaste voornemen in die regering een
vinger in de pap te krijgen. In 1937
lukte hem dat voor het eerst. Hij werd
lid van het Congres.
Het is tekenend voor de politieke be
trokkenheid van de Johnson-familie en
de gedachten en eerzucht, die daar ach
ter stonden, dat Rebekah Johnson haar
zoon schreef: „Wat anders dan: „profi
ciat, congresman!", kan ik je schrijven
op dit uur van de overwinning. Ik
houd van je, ik geloof in je en ik ver
wacht grote dingen van je."
Andere citaten uit dezelfde brief:
,,Jouw verkiezing is een goede compen
satie voor de pijn en de teleurstelling,
die ik als kind voelde toen mijn vader
dezelfde strijd verloor die jij nu hebt
gewonnen." En ook: „Mijn vertrouwen
in het juiste oordeel van het volk, des
tijds vernietigd door de keuze van „de
andere man", is nu weer hersteld." En
tenslotte: „Denk eraan, dat ik altijd
achter je zal staan, wat er ook gebeu
ren zal."
MAAR zover was het nog niet in
1937. Eerst moest LBJ de harde
leerschool van de politiek nog hele
maal volgen. Hij moest nog leren dat
idealen en principes niet de belangrijk
ste dingen waren in de bagage van de
politicus. Hij leerde dat een doel de
middelen kan heiligen, en zijn doel was
de leiding over het congres.
Daarbij deed hij ook veel voor zijn
streek. Tot aan zijn inauguratie als pre
sident van de Verenigde Staten was de
elektrificatie van zijn streek de groot
ste gebeurtenis in zijn leven. Persoon
lijk had hij bij Roosevelt de federale
kredieten voor de bouw van dammen en
elektrische installaties in het gebied
van Johnson-City losgepraat. Voor het
eerst proefde hij de pure vreugde, die
een man kan beleven als hij iets voor
de gemeenschap heeft gedaan en als hij
door diezelfde gemeenschap daarvoor
wordt toegejuicht. Naar dit applaus
naar deze toejuichingen Is LBJ altijd
blijven zoeken. Ook nu nog, als presi
dent.
EEN volgende fase in zijn politieke
scholing, zeker de hardste, was
zijn verkiezingsstrijd met als doel een
zetel in de senaat. Hiervoor moest hij
zijn politieke activiteiten uitbreiden tot
heel Texas en zijn intrede doen op het
meest beruchte politieke strijdtoneel
van heel Amerika. Texas, waar geld,
oliebelangen, laster en corruptie alle
principes en idealen verdrongen. LBJ
had tijdens zijn congresperiode zijn il
lusies al verloren en de wijze lessen van
van 'zijn moeder, voor wat betreft de
politiek, voorlopig in de ijskast gezet.
Hij trok ten strijde. Hoe hij vocht we
ten maar weinig mensen precies, maar
in elk geval won hij. In 1948 deed hij
zijn intrede in de Senaat.
In de Senaat werd hij meester-tacticus.
Hij coördineerde en verzoende,
schroomde niet zijn grote macht als lei
der van de democratische meerderheid
op soms verbijsterend zichtbare ma
nier aan te wenden. Als geen ander
speelde hij met „principes". In zijn da
den lag geen vaste lijn. Hij was be
weeglijk als kwikzilver. Iets wat de ene
dag zijn volle steun had kon hij de an
dere dag meedogenloos laten vallen. Hij
was wellicht de grootste opportunist
van de Senaat. Vooral inzake de kwes
tie van de burgerrechten, waarvoor hij
als president alles en als democratisch
leider in de Senaat vrijwel niets deed,
wordt hem dit opportunisme nog vaak
kwalijk genomen.
IN Arthur Schlesingers boek ,,De dui
zend dagen" wordt verteld dat wij
len president Kennedy tegen zijn zin
Lyndon Johnson als running-mate nam.
Dat is nogal veel gezegd, want Kenne
dy had er heel wat belang bij. Johnson
had gelijk toen hij eens zei, dat het
katholiek zijn van president Kennedy
een veel geringer hinderpaal vormde
dan zijn eigen afkomst uit The South.
Politici uit het zuiden zijn in het noor
den en vooral in de machtige staten van
het oosten nooit gezien geweest als pre
sidentskandidaten. Maar voor Kennedy
was een man uit het zuiden als run
ning-mate natuurlijk aantrekkelijk van_
wege de stemmenwinst die eraan vast
zat, te meer nog omdat voor wat het
zuiden betreft wel wat compensatie
voor Kennedy's plannen met het negerj
probleem nodig was.
Schlesinger beschrijft, hoe Kennedy,
nadat deze LBJ het eventuele vice-pre-
sidentschap had aangeboden, zich ver
baasd toonde dat „Lyndon er onmid
dellijk naar graaide". LBJ moet zelf
echter even verbaasd zijn geweest, dat
Kennedy het hem kwam aanbieden,
hoewel hij doorzien moet hebben wat
erachter stak: een gunstiger positie in
het zuiden. Gebleken is ook wel dat
Kennedy, zonder Johnson als running-
mate, door Nixon verslagen zou zijn.
MEN vraagt zich echter nog steeds
af wat Johnson ertoe bewogen
heeft toen ja te zeggen tegen Kennedy.
Daarmee gaf hij (hij kon immers de
moord niet voorzien) zijn aloude po
litieke doel: een doorslaggevende
machtspositie in de politiek, op. John
son was verslagen door Kennedy in de
strijd om het democratisch kandidaat
schap. Hij zag zdGh de weg naar het
presidentschap versperd door de jeug
dige intellectuele elite waaruit de Ken-
nedy-ploeg bestond, een nieuwe gene
ratie niet alleen, maar ook een nieuw
type bestuurders, met aan het hoofd
een man dat was toen al te zien
die nog tijdens zijn leven een legende
zou worden. Maar hij had toch terug
kunnen keren naar zijn grote machts
positie in de Senaat.
Voor de toeschouwers van overzee, die
geboeid de luisterrijke Kennedy-ploeg
gadesloegen, viel de verdwijning van
LBJ uit de sleutelposities van de Ame
rikaanse politiek niet zo op. In Ame
rika echter wel. Kranten en tijdschrif
ten bleven nog een hele tijd vragen:
„Waar is LBJ gebleven?" Totdat zelfs
Amerika hem vergat. Op de dag van
de moord in Dallas, op 22 november
1963 echter, trad LBJ onder de meest
dramatische omstandigheden uit de po
litieke vergetelheid vandaan. Hij werd
geconfronteerd met enorme problemen,
groter waarschijnlijk dan die waarvoor
Harry Truman stond, toen hij kort voor
het einde van de oorlog plotseling
Franklin Roosevelt moest opvolgen.
OM enkele voorbeelden te noemen;
kort tevoren was de crisis in Zuid-
oost-Azië door de moord op de Zuid-
vietnamese premier Diem in een nieuw
en gevaarlijk stadium gekomen. Door
de Cubaanse rakettencrisis leek er een
ommekeer te zijn gekomen in de koude
oorlog. Op het binnenlandse front was
er het kleurlingepprobleerru dat met
de dag dreigender werd.
Lyndon Johnson werd bovenal van het
ene uur in het andere de opvolger van
John F. Kennedy, en dat alleen al be
tekende een geweldige opgave. Nog
steeds, twee jaar na Dallas, wordt John
son gehandicap.t door de gevolgen van
de dikwijls platvloerse en zeker buiten
sporige Kennedy-vererïng. Het komt
LBJ hoogst onrechtvaardig voor dat hij
en Kennedy niet vergeleken worden op
basis van bereikte resultaten maar op
s en timentsgr onden.
HET is toch een feit, zo zeggen de
Johnson-aanhangers, dat LBJ in
twee jaar meer resultaten heeft be
reikt dan Kennedy in de drie vooraf
gaande. Hij heeft een record-aantal
wetten door het Congres gekregen. De
successen van Kennedy, zeggen de
Johnson-aanhangers. zijn op de vingers
van een hand te tellen: de Cubaanse
rakettencrisis, het Vredeskorps, het be
perkte kernstopakkoord en de Trade
Expansion Act. Het is moeilijk te zeg
gen wat Kennedy allemaal nog meer
bereikt zou hebben, ware hij in leven
gebleven en voor een tweede ambtster
mijn herkozen.
Ook is het waar, dat Kennedy de archi
tect is geweest van een groot deel van
Johnsons programma: de belastingver
laging, de oorlog tegen de armoe, fe
derale onderwijshulp en -ontwikkeling,
gezondheidszorg en de wet op de bur
gerrechten. Men kan zelfs zeggen, dat
het (gedeeltelijk) waar is dat Johnson
zijn wetsontwerpen zo gemakkelijk door
het Congres kreeg door de nawerking
van de presidentsmoord.
Maar even waar is het dat Kennedy
zelf althans niet in staat zou zijn ge
weest het Congres te dwingen hem in
alles zijn zin te geven. Johnson kon en
kan dat in hoge mate. Kennedy verde
digde zijn plannen als een man, die ge
loofde in zijn idealen en die besloten
had ervoor te vechten ook. Als Johnson
praat over zijn Great Society bijvoor
beeld dan is het alsof hij de volzinnen
opleest van een papiertje: met eentonig
dreunende stem, waaruit geen enkel
geloof in de eigen zaak doorklinkt.
Maar de vurigheid en de welbespraakt
heid van Kennedy konden maar al te
vaak het Congres niet bewegen ,,ja" te
zeggen. Nu doen dat de droge woorder
van Johnson ook niet, maar dat is he'
punt juist: waar Kennedy's gevechl
met het Congres begon, is dat van John.
son al gestreden. Zijn redevoering if
vrijwel louter formeel. Tevoren zijn de
neuzen geteld en de stemmen verwor
ven, meestal met behulp van de al eer
der beschreven typische Johnson-over-
redkigstactiek.
HET is voor Johnson onmogelijk op
te blijven boksen tegen de Ken
nedy-image. Hij bouwt daarom aan een
nieuwe: de volkspresident, de gemoe
delijke en gewone man, die de vader
van alle Amerikanen -wil zijn. Zijn re
devoeringen begint hij vaak met: „Ik
d*oom nog altijd van mijn jongensjaren
op de arme, uitgedroogde grond van
Texas, aan de oevers van de Paderna-
lesHij liet zijn moeders dagboek,
vol gelovige volzinnen, publiceren. Hij
houdt zijn belangrijkste assistenten niet
tegen als zij hem buitengewone krach
ten toemeten. Toen Jack Valenti in één
keer de president niet alleen een.hoog
ontwikkeld man" noemde, maar hem
ook „buitengewoon hoog ontwikkelde
gaven" toedichtte, was Washington een
beetje pijnlijk verbaasd, maar LBJ vond
dat de juiste toon.
Het ziet er niet naar uit dat er naast
de Kennedy-legende plaats komt vooi
een Johnson-legende. De populariteit
die hij zoekt krijgt hij niet, maar wel
een groeiend respect. Voor de oostkust
zal Johnson altijd de ietwat geminachte
Texasser blijven, wie men de „four-
letter-words" of vieze woorden zeej
kwalijk neemt omdat men het vulgai.'
vindt, terwijl dezelfde woorden (veel
vuldig) in de mond van John Kenned?
de toehoorders aangenaam verrasten
Niettemin zijn ook deze sophisticatec
Amerikanen steeds meer bereid toe tf
geven, dat Johnson een goed presiden'
is en door de historici ook nogeens een
gróót president genoemd zou kunnen
worden. Wellicht op één lijn met Ken
nedy als de architect en LBJ als de uit.
voerder en uitbouwer.
Ook overzee en in het bijzonder in Eu
ropa begint het respect het te winnei
van de scepsis. De Johnson-manier var
image-bouwen moést de Europeaner
wel afstoten, omdat hij nu juist he.
type Amerikaan wilde zijn dat in Euro
pa altijd met argwaan is bekeken: de
„cliché-Amerikaan", niet kwaad, maar
wat onbeschaafd, provincialistisch en
niet al te intelligent. Voor de Euro
peanen was Kennedy dan ook wel een
uiterste. Men mocht hem omdat hij zo
helemaal all-American" was, omdat
hij precies was wat de Europeanen van
een Amerikaan verwachtten: jong, rijk,
elegant, intelligent en moedig. Merk
waardig genoeg óók omdat hij „zo Eu
ropees" en zo on-Amerikaans" was
PRESIDENT Johnson die men, blijk
baar ten onrechte, te weinig be
langstelling voor en te weinig kennis
van de buitenlandse politiek toedicht
(en men wijst dan op Vietnam. Santo
Domingo, de alliantie met Europa)
toont, dacht ik, juist in de kwestie-
Vietnam zijn ware politieke gezicht:
doortastend en recht-op-het-doel-af,
maar niet anti-communistisch op een
hysterische manier en geen paniekerig
optreden. Beheerst en gelovend het
recht en het gelijk aan zijn zijde te
hebben, strevend naar elk eervol com
promis.
WIM KOCK
LBJ met echtgenote Lady Bird en
dochters Lucy Baines (links) en Lin
da Bird
