Astronauten oefenen maanlandingen en rendez-vous in donkere kamer Heeft schizofrenie een biochemische oorzaak? perspectief AMERIKANEN ONTDEKKEN KOUDE INFRAROOD STERREN Leven zonder ouderdom Rendez-vous „Ruimte-ei" „Rose vlek" Associatie Licht en schaduw +WW I m,.m 'wn EEN STUKJE KOSMISCHE RUIMTE IN de onbegrensde buitenaardse ruimte worden mensen en ruimtevaartuigen bedreigd door gevaren die tien jaar geleden nog maar nauwelijks serieus werden bestudeerd, maar die nu even reëel zijn als de kans dat een automobilist een ongeluk krijgt. Enkele van die gevaren zijn het absolute vacuüm in de ruimte, de onvoorstelbare hitte en koude, onverwachte uitbars tingen op de zon, meteorietenzwermen en dodelijke kosmische stralingen. Om mensen en materialen hiertegen afdoende te be schermen moeten diepgaande onderzoekingen worden gedaan. De moeilijkheid is alleen dat er hier op aarde geen natuurlijke omstandigheden te vinden zijn, die ook maar in de verste verte op die in de ruimte lijken. Daarom zitten de ruimtevaartlabora toria dringend verlegen omruimte. Zij hebben een stukje kosmische ruimte op aarde nodig om daarin te kunnen experi menteren. Een van de eerste laboratoria die hierover thans be schikken is het Boeing Ruimte-Centrum nabij Kent in de Ame rikaanse staat Washington. Het hypermoderne centrum is vorige maand door de Amerikaanse vice-president Hubert H. Hum phrey geopend. Technici van Boeing staan hier op een stalen galerij in de ei-vormige ruimte-kamervan het ruimte-centrum nabij Kent in de staat Wash ington. In de ruimte-kamer kan een vrijwel volmaakt vacuüm worden teweeggebracht, terwijl de temperatuur er tot meer dan 100 graden C. on der nul kan dalen. In deze kamer kunnen complete ruimtevaartuigen worden beproefd onder omstandigheden die ook in de kosmische ruimte heersen. AL drie jaar lang bestaat er een gegrond vermoeden dat schizofrenie wordt veroorzaakt door bioche mische afwijkingen in het men- «elijk lichaam. Tot dusver zijn alle pogingen om een experi menteel bewijs te vinden mis lukt. Toch hebben proeven met grote aantallen schizofrenie- patiënten tot opmerkelijke re sultaten geleid, die er op wij zen dat er inderdaad een bio chemische oorzaak voor deze geestelijke afwijking bestaat. De proeven werden gedaan door professor C. A. Clarke van de afdeling geneeskunde van de universiteit van Liver pool. Hij beschrijft zijn werk in New Scientist. De term schizofrenie omvat een groep van ziekten die leiden tot een vernietiging van de persoonlijk heid. Gewoonlijk begint schizofre nie in de eerste jaren van volwas senheid en oefent dan een toene mende invloed uit op het denken, het gedrag en het gevoelsleven van de patiënt. Er zijn sterke aan wijzingen dat de ziekte door erfe lijkheid wordt overgedragen en dat de oorzaak moet worden gezocht in biochemische afwijkingen van be paalde hormonen. Opmerkelijk in dit verband zijn de proeven die in 1952 door de on derzoekers Osmond en Smythies werden genomen met mescaline. Dit is een stof die bij normale men sen acute schizofrenie kan veroor zaken. Mescaline is chemisch ver want met het hormoon adrenaline. Het onderscheidt zich van adrena line door o.m. de aanwezigheid van methyl (CH3)-groepen. rzw,./ <yy////n rss///ti rjrjrjMttÊi /wëtm m M m naamde niet-paranoïde type waar bij de patiënt onmiskenbare symp tomen vertoont als hallucinaties, hardop denken on een vaste, vaak krampachtige, lichaamshouding aanneemt. Bij het paranoïde type daarentegen zijn de symptomen vaak veel minder duidelijk. Op merkelijk is dat de associatie van de rose vlek met net paranoïde type slechts in ongeveer 10 procent der gevallen voorkwam. Prof. Clarke komt tot de con clusie dat de „rose vlek" belang rijke steun geeft aan de theorie dat schizofrenie wordt veroorzaakt door een abnormale binding van methyl- groepen (CH3) aan het hormoon adrenaline. Verdere onderzoekingen zullen wellicht leiden tot een definitief be wijs. Het complex aan de voet van de Rocky Mountains gelegen, bestaat uit vier laboratoria, waarin apparatuur staat opge steld voor het simuleren van de terugkeer van ruimteschepen in de aardatmosfeer, het lance ren van raketten en het ma noeuvreren met satellieten in de ruimte. Met deze opstellin gen zullen de ruimtevaart-in genieurs in staat zijn betere en veiliger ruimtevaartuigen te bouwen. De apparatuur kan bo vendien worden gebruikt om astronauten te trainen voor lange ruimtereizen in de toe komst. In het ruimte-centrum zijn thans twee ruimtevlucht-nabootsers in werking. Met het ene apparaat kun nen astronauten zich oefenen in ren dez-vous manoeuvres met andere ruimtevaartuigen. Het andere appa raat geeft een visuele nabootsing van vliegen door de ruimte, de te rugkeer in de dampkring en gecon troleerde landingen op aarde en de maan. Beide ruimtevlucht-nabootsers wor den bestuurd door computers, die het mogelijk maken banen, snelhe den en naderingshoeken zeer rea listisch voor te stellen. De visuele ruimte vluchtnabootser projecteert beelden van de hemel, met sterren, planeten en de maan in een half bol vormige koepel met een middellijn van 10 meter. Deze koepel staat in een grote kamer, die tijdens na gebootste ruimtevluchten volledig wordt verduisterd. De cabine is ge plaatst in het centrum van de koe pel, zodat de astronaut de indruk heeft dat hij zich temidden van stra lende hemellichamen in het univer sum bevindt. Schaalmodellen van de aarde, de maan en bepaalde landingsgebieden staan opgesteld in een kamer naast de „ruimte-zaal". In de modellenka- mer bevinden zich televisiecame ra's, die zich op 30 meter lange rails met verschillende snelheden en vanuit verschillende richtingen van en naar de modellen kunnen bewe gen. Als de astronaut de besturings organen in zijn cabine tijdens een nagebootste ruimtevlucht beweegt, worden commando's gegeven aan een computer, die vervolgens een bepaalde TV-camera uitzoekt en on der de juiste hoek naar het doel aarde of maan stuurt. Het beeld van de TV-camera wordt doorgege ven naar de „ruimtezaal", waar het zo realistisch op het koepelvormige scherm wordt geprojecteerd dat de astronaut de indruk krijgt dat hij werkelijk aan een landingsmanoeu vre bezig is. De sterrenbeelden worden in de koepel zeer natuurgetrouw gepro jecteerd door middel van een specia le sterren-projector. De sterren kunnen ook elektronisch worden na gebootst en door het televisiesy steem worden geprojecteerd. In to taal kunnen in de „ruimte-zaal" meer dan 2300 bekende sterren aan het kunstmatige uitspansel zicht baar worden gemaakt. De rendez-vous nabootser staat opgesteld in een hoge hal van het ruimte-centrum. De hal heeft een oppervlakte van 30 bij 50 meter en is 22 meter hoog. De astronaut zit hier in een cabine, welke is ge monteerd aan het uiteinde van een vier meter lange beweegbare arm. Met kleine raketjes kan de astro naut zijn cabine op en neer en van links naar rechts bewegen of tot een hoek van 45 graden om de leng- te-as rollen. Muren, vloer en plafond van de grote hal zijn bedekt met licht-ab- sorberende zwarte verf, die de duis ternis van de ruimte suggereert. Het ruimtevaartuig waarmee een ren dez-vous tot stand moet worden ge bracht is wit geverfd en hangt aan een in alle richtingen beweegba re kraan. Het beweegt zich voor- en achterwaarts op en neer, naar links of naar rechts op commando's van uit de ruimtecabine. Daardoor krijgt de astronaut de indruk dat zijn ca bine zich ten opzichte van het an dere ruimtevaartuig verplaatst in- plaats van andersom. Ook hier worden de bewegingen van de besturingsorganen vanuit de cabine doorgegeven aan een compu ter, die de stand van de cabine en de bewegingen van het andere ruim tevaartuig coördineert. Ingenieurs brengen wiskundige vergelijkingen in de computer, die ze vertaalt in nauwkeurige koers veranderingen voor gesimuleerde banen, naderingssnelheden en ma- Realistische modellen van aarde en maan worden gebruikt bij de nagebootste ruimtevluchten in het ruim te-centrum. Door middel van een systeem met beweegbare televisie-camera's krijgen de astronauten in hun ruimtevluchtnabootsers een ruimtelijkbeeld van aarde en maandat bedrieglijk echt lijkt. noeuvres die in een satellietbaan kunnen worden uitgevoerd. De as tronaut voelt zich tijdens de rendez- vous manoeuvre alsof hij werkelijk door de lege ruimte zweeft. De eni ge ruimtesensatie die er aan ont breekt is de gewichtsloosheid, die op aarde slechts gedurende weinige se conden kan worden nagebootst. Ook ruimtevaartuigen en instru menten die mee de ruimte in gaan, moeten terdege worden beproefd voordat zij de aarde verlaten. In het Boeing-ruimte-centrum bevinden zich elf simulatiekamers waarin om standigheden kunnen worden nage bootst die vrijwel gelijk zijn aan die in de ruimte. De grootste „ruimte-kamer" is een geweldig stalen ei met een hoogte van 16 meter en een middel lijn van 13 meter. Hierin kunnen complete ruimtevaartuigen, zoals de Lunar Orbiter die volgend jaar in een baan om de maan zal worden gebracht, aan de strengste ruim tebeproevingen worden onderwor pen. In de „ruimte-kamer" kan een vacuüm overeenkomend met dat op een hoogte van 650 kilome ter worden geschapen. Bovendien Het nieuwe ruimte-centrum van Boeing in de Verenigde Staten. Een stof die in moleculaire op bouw Weer heel veel op mescaline iiJKt is dimethoxyphenylethylamine. Ueze s'of werd in 1962 door de onderzoekers Friedhoff en Van Winkle ontdekt in de urine van 15 uit een groep van 19 schizofrenen. jn de urine van 14 normale con trolepersonen werd echter geen spoor ervan aangetroffen. Het di- methoxyphenylethylamine ver scheen bij chromatografische proe- pier 6en "r0Se Vlek" 0p het pa" Professor Clarke en zijn mede- erkers onderzochten 265 volkomen s» «i® tl ge8.stolijk normale men- Slechts bij één van hen werd -"ff vlek aangetroffen, en dan werd vf6t en toe- Dez8"de proef DstiL 3ald met 126 ziekenhuis- behak, v. 6 aan aUerlei ziekten behalve schizofrenie leden. Bij geen troffm vWCr de rose vlek aange- Clark» Jervolgens onderzocht prof. abnormal. "T- Van 101 «eestelijk 17 z.r .Patlonten, waarvan er den tÜL aan schizofrenie le- vlek iï i«6Ze groep was de rose wiii zz gevallen afwezig, ter- taat nni geva^ een onzeker resul- Bij de «"«toten die nie ieclpd diagnose aan schizofre ne vil 46 gevallen de vallen aangetroffen, in 27 ge- aeeatiefWen resultaat duidelijk in 11 gevallen onzeker. das ^pro^6 Qarlf11^Jekkend was' sl" "WdS al'n de rose vlek len geassonf. procent der geval- MtM w'S *aS met een be" We «chizofrenie, het zoge- Aan alle vreemde objecten die de laatste jaren aan de nacht hemel zijn ontdekt, zoals de raadselachtige „quasars", is opnieuw iets bizars toegevoegd. Deze keer zijn het geen din gen die fantastisch krachtige radio golven uitzenden of iets dergelijks, maar juist hemellichamen die tot dusver nooit waren opgemerkt om dat ze zich zo zwakjes gedragen. In de afgelopen zomer ontdekten de Amerikaanse astronomen G. Neugebauer, D. E. Martz en R. B. Leighton met een speciale telescoop in het observatorium op de Mount Wilson in Californië twee sterren met buitengewoon lage oppervlak- tetemperaturen. de straling van de ze sterren ligt vrijwel geheel in het golflengte-gebied van infrarood. Daarom zijn de twee hemellichamen waarvan de een zich in het sterren beeld Cygnus en de andere in Tau rus bevindt, ook door de sterkste optische telescopen nauwelijks zicht baar. De infraroodsterren zijn in ver gelijking met normale sterren op vallend koud. Hun oppervlakte tem peratuur ligt tussen de 400 en 700 graden Celsius. In eerste instantie wisten de Amerikaanse astronomen niet waar zij de nieuw ontdekte ob jecten moesten plaatsen. „Leighton schreef bijvoorbeeld in Scientific American: „wij weten niet waar in de evolutie van het heelal zulke sterren verschenen, wij weten éven- min of zij oud of jong zijn of welke omvang zij hebben. Als zij zich dicht bij bevinden kunnen zij tot de klasse van de rode dwergen worden gere kend. Als zij zich ver weg in het Melkwegstelsel bevinden zouden zij een middellijn van 1% miljard km, 1000 maal groter dan de zon, heb ben". Inmiddels heeft dr. B. T. Ulrich van het California Institute of Tech nology bekend gemaakt dat er de afgelopen zes maanden nog enkele honderden koele' sterren zijn ont dekt. Zij zijn veel roder van tint dan andere sterren en de meesten bevinden zich in het vlak van de Melkweg. Er zijn aanwijzingen dat de sterren rode superreuzen zijn op zeer grote afstanden van de aarde. Op de infrarode golflengten zijn zij helderder dan alle andere objecten in het heelal, uitgezonderd de zon en de maan. kunnen er temperaturen tot 150 gra den onder nul heersen. Een andere bolvormige ruimte- kamer is uitgerust met een speciale zonlicht-simulator waarvan de hitte en straling even intens zijn als die van het echte zonlicht op een hoogte van meer dan 400 kilometer bo ven de aarde. De ruimtevaart-ingenieurs van Boeing onderzoeken in de nieuwe la boratoria de effecten van straling, vacuüm en extreme temperaturen op allerlei materialen. Andere be sturen het gedrag van stoffen bij zeer lage temperaturen. In verband met de ontwikkeling van verbeterde voortstuwingssystemen voor toe komstige ruimtevaartprojecten. Vloeibare waterstof bijvoorbeeld, een zeer krachtige raketbrandstof, is zo koud dat het speciale proble men schept bij praktisch gebruik in de ruimte. Er is een bijzonder ef fectieve isolatie nodig om te voor komen dat er veel van de vloeibare waterstof tijdens lange ruimtevluch ten uit de brandstoftanks verdwijnt. Talrijke materialen die hier op aarde zeer nuttig zijn, blijken in de koude, onbarmhartige ruimte waar deloos. Er moeten nieuwe materialen worden ontwikkeld om aan de extre me eisen van de ruimtevaarttech niek te kunnen voldoen. Een enorm probleem is bijvoorbeeld het abrup te temperatuurverschil tussen de delen van een ruimtevaartuig die door de zon worden verlicht en die, welke zich in de inktzwarte schaduw bevinden. Aan weerszijden van de scheiding tussen licht en schaduw kan het temperatuurverschil enkele honderdon graden bedragen. Ruimtevluchten met de thans be schikbare tamelijk zwakke chemi sche raketten zouden onmogelijk zijn zonder de wonderen van de mi cro-electronic a. In het ruimte-cen trum bevindt zich een speciaal la boratorium voor het ontwikkelen en testen van elektronische appara tuur voor ruimtevaartuigen. In ultra-schone, absoluut stofvrije vertrekken worden geïntegreerde elektronische circuits vervaardigd, die zo klein zijn dat men ze alleen onder een mikroskoop goed kan be kijken. Deze micro-circuits worden met elkaar verbonden door draad jes met een dikte van 0.025 mm en bij dozijnen verpakt in zogenaamde „sandwiches". Hieruit worden klei ne computers en andere apparatuur opgebouwd, die straks ruimtevaar tuigen miljoenen kilometers ver van de aarde moeten besturen. Daarom wordt hun nietige elektro nische leven in de ruimtelaborato ria van Boeing even zorgvuldig be studeerd als de verrichtingen van menselijke ruimtevaarders. (Boeing Magazine). r ALS de levens-cyclus van de mens grafisch wordt voorgesteld, is er een punt waar het veroude ringsproces 'n limiet stelt aan de levensduur. Als de gra fiek echter vóór dit punt wordt doorgetrokken komt de poten tieel bereikbare leeftijd voor de mens op ongeveer 260 jaar te liggen. Dit schrijft de Duitse bioloog dr. Friedhelm Schnei der in de Naturwissenschaft- liche Rundschau. Volgens Schneider is de ge bruikelijke definitie van de dood ontoereikend. Bij de een cellige amoeben bijvoorbeeld, kan de zich steeds delende cel in zekere zin onsterfelijk wor den genoemd. Een van de nor male pre-requisieten voor de definitie van de dood een lichaam ontbreekt hier. De ze onsterfelijkheid van een en kele cel heeft opmerkelijke con sequenties. Een collega van Schneider verwijderde plasma uit een amoebe om daarmee te voorkomen dat de amoebe de kritische omvang waarhij de ling optreedt zou bereiken. De ze handeling werd 130 dagen achtereen steeds weer her haald. Daarna werd de amoe be in de gelegenheid gesteld verder te groeien en zich nor maal te delen. Door dit expe riment was de „levensduur" van de amoebe met een fac tor 65 verlengd. Kunstmatige verlenging van het leven van de mens is op het ogenblik nog een ver ver wijderde mogelijkheid. Niette min geven experimenten met harten en hersenen, die in een kunstmatige omgeving in le ven worden gehouden, de in druk dat gecompliceerde en on derling afhankelijke levenspro cessen tot op zekere hoogte ge scheiden van elkaar kunnen doorgaan. Volgens de thans bestaande definitie betekent het stilstaan van de lichaamsfuncties dat een lichaam dood is. Maar dr. Schneider trekt dit in twijfel door te wijzen op experimenten met ratten die waren bevro ren tot 200 graden Celsius on der nul en die na te zijn ont dooid weer normaal verder leefden. Volgens dr. Schneider zou het in de toekomst mogelijk kun nen worden de mens met be hulp van speciale technieken te vrijwaren van ouderdom en zijn levensduur aanzienlijk te ver groten.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1965 | | pagina 19