LtHOtR
Dag toer isme naar m.-Zeeland wordt
een acute blindedarmontsteking
tU*
Oosterscheldebrug
Anders
Jinclocïl
:H JIJ OOK
3 OFGERUIMD?
cü je een
jouden Hart
nieuw perspectief op
Zeelands toekomst
Achtertuin
Willen en kunnen
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 13 NOVEMBER 1965-
1-7
Jf
et je jezelf goed te
EüEN? .wnF.
ID JE HET LEEK MET ANDE
samen te werken
je tenminste een
lo-diploma e
l je net een tikkelt
ïder komen dan
middelde meisje?
BEST
(Van een onzer verslaggevers)
„Houden wij er rekening mee
dataan het eind van deze eeuw
de bevolking op 21 miljoen zal
sin gekomen en dat de urbanisatie
ju z0'n snel tempo toeneemt dat
dan wellicht 95 procent van de
bevolking in een stedelijk milieu
zal leven, dan tekent het probleem
van de recreatie zich als een van
de meest omvattende voor de re
gering af".
„De ruimtelijke behoeften die de re-
treille heeft zijn van een omvang die
ver uitgaat boven die van alle andere
vormen van vrijetgdsbesteding. Met
recht vormt de recreatie dan ook, naast
wonen, werken en verkeer, een van de
j vier hoofdcomponenten van de ruimte-
I lijke ordening. Toch ondervindt de re
creatie nog steeds de gevolgen van het
feit dat zij het laatst als een volwaar
dige mededingster in de strijd om de
ruimte is erkend".
Het zijn twee passages uit de memorie
van toelichting van minister M. Vrolijk
van cultuur, recreatie en maatschappe
lijk werk op de begroting van zijn de
partement voor 1966. Zij tekenen de be
langrijke plaats, die de recreatie in ons
leven is gaan innemen- De laatste pas
sage geeft tevens aan dat de recreatie
I lange lijd niet de aandacht heeft gehad
I die zij eigenlijk verdient. Dit houdt na-
I tuurlijk verband met het feit, dat de re-
I creatie nog maar betrekkelijk kort een
I massaverschijnsel is.
In een van de jongste nummers van
I het Zeeuws Tijdschrift wordt dit voor
wat Zeeland betreft, met cijfers aange
toond. In 1954 waren er 750.000 over-
I nachtingen van 70.000 verblijfstoeristen.
I In 1964 waren het er al 3.6 miljoen van
330.000 toeristen. Het aantal slaapplaat
sen nabij de kust nam naar evenredig-
heid_ toe. namelijk van 56.500 in 1962 tot
j 83.350 in 1964, Het gaat hier om ver
blijfstoeristen aan de kust. Zeeland kan
nog gemakkelijk vijfmaal zoveel bad-
I gasten herbergen. De totale capaciteit
I ?nn stranden wordt geschat op
1 343.000 man. De Provinciale Planologi
sche Dienst rekent er op dat de maxi-
I male bezetting over ongeveer twintig
I JiJrnnAzal zÜn bereikt. Er zullen dan
300.000 slaapplaatsen nodig zijn.
De ontwikkeling van het verblijfstoe-
flSme in Zeeland is duidelijk afhankelijk
van het beschikbare aantal slaapplaat
s-Hoe meer slaapplaatsen, hoe meer
verblijfstoeristen. Er zal altijd wel een
I re wrijving blijven bestaan tussen
Sta11 aanbod maar deze situatie zal
1 a J0 v,°-'m van een acute blinde-
armontstekmg kunnen aannemen. Dat
ai ook niet het geval met de ontwikke-
I iVan wa^rsport in Zeeland. De
iteiJ5? 's laatste jaren weliswaar
iitftni .op,mars' maar die vooruitgang
i^sterk gebonden aan het ontstaan
SvaaX u V00r b0ten en aan de
«def bepaalde water"
«Wi. r":
u d°.9recreatie ligt dat heel
hpph i ?et ^dtoerisnie naar Zeeland
(ie rpm m e^3^nlijk alleen maar
I vvaJf "e slechte verbindingen
een npe/.]6-! er verbindingen naar
t recreatiegebied en de dag-
verUW*
baan bï
of personeelszak^ fteft6e*
it willen komen. ^eriere
'ag all° "telefoon
JHR. MR. T. SCHORER
e'd geen Horeca-uitbater
J' O® REGT
b,rt
De brug is een recreatieve attrac
tie op zich. De belangstelling voor de
brug is tydens de bouw al enorm
groot geweest. Er zijn in de afgelo
pen jaren tientallen excursies naar de
brug gemaakt. Hier wandelt zo'n
groep belangstellenden nog prins
heerlijk over het rijdek van de Oos
terscheldebrug.
jesmensen komen er in massa op af.
Schouw en-Dui v eland heeft het de af
gelopen zomer gemerkt nadat de Gre-
velingendam voor een vaste verbinding
met de Randstad had gezorgd. Midden-
Zeeland zal het merken wanneer de
Oosterscheldebrug voor het verkeer ge
opend zal zijn. Men zal het zien: het
dagtoerisme wordt wel degelijk een
■acute blinde darmontsteking voor dit
gebied
De heer J. de Regt, directeur van de
provinciale vereniging voor vreemdelin
genverkeer, houdt, eerlijk gezegd, zijn
hart een beetje vast. De ervaringen van
de afgelopen zomer op Schouwen-Dui-
veland zijn daaraan ongetwijfeld mede
debet geweest. ..Men was over het al
gemeen niet voldoende bedacht op wat
er komen ging. Er was gebrek aan
personeeel, gebrek aan accommodatie,
gebrek aan organisatie", aldus de heer
De Regt. Voor Midden-Zeeland verwacht
hij dezelfde verschijnselen. Hij zegt:
Dagtoeristen moeten onderweg wat
kunnen eten. Zij nemen over het alge
meen geen lunchpakketje mee. Nu zal
het met een enkele uitsmijter nog wel
lukken, maar als er ergens een paar
bussen neerstrijken met zo'n klein^ hon
derd man er in. dan kan het al gauw
moeilijk worden".
Er zijn wel zalen in Midden-Zeeland
die grote gezelschappen kunnen hebben,
maar volgende zomer zal Midden-Zee
land er volgens de heer De Regt een
heleboel te kort komen.
De vraag naar hotel, en restaurant
accommodatie in 1966 is nu reeds on
rustbarend hoog. Naast de gebruikelijke
stijging van het aantal verblijfstoeristen
naar Zeeland hebben opvallend veel or
ganisaties Zeeland uitgekozen om er in
1966 hun congres te houden. Mei is, wat
die congressen betreft, al zo goed als
volgeboekt. Wij noemen de Koninklijke
Middenstandsbond. de Neder 1. Lood-
gietersbond. de Nederlandse vereniging
voor Rechtspraak en de Dienst voor
Sociale Arbeid. Het Broederschap van
Notarissen wil in september 1966 in Zee
land congressseren. De Nederlandse
Spoorwegen willen een aantrekkelijk va
kantieverblijf van acht dagen in Zeeland
aanbieden. De provinciale V.V.V. heeft
al van verschillende reisbureaus bericht
ontvangen dat zij Zeeland in hun reis
en verblijfschema willen opnemen.
De hotel- en restauranteigenaar,
die de dag- en weekendtoerist er
f"' tin fno
li"
zal volgend jaar, zoals de heer De
Regt vreest, in ernstige moeilijk
heden eraken. Gebrek aan accom
modatie en gebrek aan geschoold
horeca-personeel zullen z.i. de grote
knelpunten van de eerstkomende
jaren zijn.
Het dagtoerisme zal na de opening van
de Oosterscheldebrug ongedachte vor
men aannemen. De aan recreatiemoge
lijkheden zo beperkte Randstad, en dan
vooral de agglomeratie - Rotterdam,
krijgt er een prachtig recreatie-oord bij.
Eindelijk heeft de Rotterdammer zijn
achtertuin gekregen. En reken er op,
dat hij er zo nu en dan eens een dag
of een heel weekend in zal doorbrengen.
Zeeland is bovendien een achtertuin met
interessante bloemetjes: de Oosterschel
debrug zelf, de Deltawerken, de water
sport, oude stadjes, wijde watervlakten
en vis,s ie hier en daar verhipt goed
blijkt te bijten.
Het gaat hier om de tot een massa
uitgroeiende enkeling, die Zeeland om
de een of andere reden zal weten te
vinden. Die reden kan bijvoorbeeld ook
liggen in het feit dat Zeeland zal worden
opgenomen in de Groene Kustweg, die
vanaf het topje van Denemarken' via
Hamburg, Groningen, Friesland en de
afsluitdijk naar Rotterdam loopt. Tot
dit jaar hield die Groene Kustweg daar
op. In 1966 zal hij dwars door het Delta
gebied naar Vlissingen en vandaar via
de veerboot naar Breskens en het
Zeeuwsch-Vlaamse en Belgische kustge
bied worden doorgetrokken.
Het kan, om een ander voorbeeld te
noemen, ook zijn dat de dagtoerist
wordt aangelokt door de twee in Mid
den-Zeeland uitgestippelde toeristische
routes van de A.N.W.B., die in olk
V.V.V.-informatiecentrum te vinden
zijn.
Er zal iets gedaan moeten worden cm
die talloze dagtoeristen wegwijs te ma
ken, op te vangen en, in vele gevallen,
voor korte tijd aangenaam bezig te
houden.
Wat dat wegwijs maken betreft, heeft
de provinciale V.V.V. het plan volgend
jaar twee informatiecentra te stichten:
één bij de Blauwe Keet tussen Bruinisse
en Zierikzee, één bij De Caisson te Ka-
pelle-Biezelinge.
Het informatiecentrum op Schouwen-
Duiveland zal 'n onderdeel vormen van
een groot service-station dat een ben
zinemaatschappij aan de rijksweg bij de
Blauwe Keet wil stichten. Rijkswater
staat moet zijn goedkeuring nog aan dit
plan geven. Hetzelfde geldt voor de
stichting van het informatiecentrum te
Kapelle-Biezelinge waarover met de
eigenaar van restaurant De Caisson in
De totstandkoming van de informatie
centra hangt mede af van de verdeling
van de f 220.000.-, die minister Vrolijk
heeft uitgetrokken voor de versteviging
van de positie van de V-V.V. in het
binnenland.
Wegwijs maken door betere voorlichting,
door een doelgerichte propaganda. Dat
laatste zal inhouden: voorzichtig zijn
met het aantrekken van groepsbezoek in
het hoogseizoen (door gebrek aan pleis
terplaatsen). het stimuleren van de va
kantiespreiding en het bevorderen van
hst weekendbezoek aan Zeeland buiten
de zomermaanden.
Een acuut probleem is het opvangen
en het eventueel bezighouden van de
e De watersport is snel maar toch
geleidelijk in opmars in Zeeland. De
foto toont de nieuwe jachthaven van
Delta Marina te Kortgene.
Er is weinig accommodatie. Mr- C.
Becht, de man die de jachthaven Delta
Marina te Kortgene exploiteert, is bezig
met de verbouwing van het café-restau
rant De Stadswijnkelder te Kortgene. Hij
laat er een opvangcentrum voor groepen
van toeristen van maken met zeer rui
me sanitaire voorzieningen (wanneer 'n
bus bij een pleisterplaats stopt volgt er
altijd eerst een run op de toileten) en
'n keuken, die speciaal voor de bedie
ning van grote groepen is ingericht. Wat
de heer Becht doet is een uitzondering.
Er zijn hoegenaamd geen attractiepun-
ten, die ook voor kinderen aantrekkelijk
zijn. Miniatuur Walcheren in Middelburg
is een uitzondering.
Er zullen eethuizen en picknickplaatsen
met speelweiden op speeltuinen moeten
komen: bij voorkeur in de buurt van de
brug of de dammen en liefst aan het
water.
Er zullen attractieve recreatieobjecten
mosten komen.
Wat doet een gemeente als Goes hier
aan? Goes wordt toch de eerste grote
pleisterplaats na de brug?
In Goes liggen geen concrete plannen
op tafel. Wel is er in het structuurplan
voor de gemeente een stuk grond gere
serveerd voor recreatieve doeleinden.
Wel spelen er gedachten door het
hoofd" met betrekking tot een kampeer
terrein, een speeltuin, een diorama een
kinderboerderij, een landbouwmuseum.
Middelburg is voorlopig tevreden met
zijn Miniatuur Walcheren, zijn monu-
mentenbezit, zijn klank- en lichtspel en
zijn wekelijkse markt als vaste attrac-
tiepunten. Ook hier geen concrete nieu
we plannen.
De gemeenten zien het ook niet op de
eerste plaats als hun taak om nieuwe
recreatie-objecten tot ontwikkeling te
brengen. Zij willen wel voorwaarden
scheppen, stimuleren, meewerken. Zo
denkt de provinciale overheid er. ook
over- Gedeputeerde jhr. mr. T. Schorer
zegt in dit verband: ,,De overheid kan
nooit een Horeca-uitbater worden."
Voorwaarden scheppen.
Van de gemeenten wordt verwacht dat
zij wegen aanleggen of verbeteren om
recreatiegebieden te ontsluiten, dat zij
subsidiëren in de bouw van zwembaden,
jachthavens, kampeerterreinen, parkeer
plaatsen, het bouwrijp maken van ter
reinen voor zomerwoningen, enz. enz. De
gemeenten willen wel maar zij kunnen
yaak niet. Voor de verbetering van de
algemene accommodaties zijn zulke gro
te uitgaven te doen dat de vaak kleine
Zeeuwse gemeenten voor onmogelijke ta
ken zijn gesteld. Het rijk helpt hier en
daar. maar deze steun is nog betrekke
lijk gering. De rijkssubsidies van de af
gelopen jaren aan Zeeland bedroegen 3.1
miljoen gulden. De plannen voor de ko
mende jaren belopen ruim 45 miljoen
gulden In het extra nummer van het
Zeeuws Tijdschrift, waarin de periode
1965-1975 aan een beschouwing onderwor
pen is, wordt hierover gezegd: „Bij ge
brek aan financiële draagkracht van de
gemeenten dient de rijksoverheid te be-
De opening van de Grevelin-
gendam, dit voorjaar, heeft
een duidelijke toename van
het toerisme naar Schouwen-
Duiveland ten gevolge gehad.
Vooral dagjesmensen uit de
Randstad hebben Schouwen-
Duiveland de afgelopen zomer
doorkruist. Schouwen was niet
klaar voor deze golf van dag
toerisme. De restaurateurs
konden de drukte bij lange na
niet aan. Verschillende eige
naars van restaurants en cafés
hebben hun zaak voortijdig
moeten sluiten om de reeds
binnen gestroomde gasten ten
minste enigszins redelijk te
kunnen bedienen. Er versche
nen bordjes als „toegang alleen
voor gasten". Enkele restau
ranthouders zijn door de
drukte zelfs overspannen ge
raakt.'
De opening van de Oosterschelde
brug zal ongetwijfeld van grote in
vloed zijn op het toerisme in ge
heel Midden-Zeeland. Zal Midden-
Zeeland eenzelfde „overspoeling"
van dagtoeristen te zien geven als
Schouwen-Duiveland? Wat wordt
er gedaan om de toenemende toe-
ristenstnoom op te vangen? Wat is
er nodig? Wie moet het' initiatief
nemen
Dit vijfde artikel in de reeks, die
aan de opening van de Ooster
scheldebrug op 15 december vooraf
gaat, beoogt op een en ander een
antwoord te geven.
Het Eurotelplan voor Vrouwen
polder (bijgaande foto toont de ma
quette van dit plan) was een belang
rijk particulier initiatief. Het werd
door de Zeeuwse autoriteiten volle
dig gesteund. Het werd uiteindelijk
door de Hoge Raad afgewezen omdat
het niet zou passen in het landschap
pelijk beeld van 't vlakke Walcheren.
seffen dat hier grote nationale waarden
van volksgezondheid en economie niet
voldoende geëxploiteerd kunnen worden.
Anderzijds zal een toeristenbelasting no
dig zijn, waarvan zeer velen reeds over
tuigd zijn." Alleen al om de te verwach
ten inkomsten is volgens het Zeeuws
Tijdschrift een ambitieus investerings
programma nodig en rendabel.
Om de recreatie in goede banen
te leiden en om het evenwicht te
bewaren met andere belangen als
die van de industrialisatie en de
landbouw, moet de overheid ook
planmatig en coördinerend optre
den. Hier ligt vooral een taak voor
de provinciale overheid.
Zo stelt de provinciale raad voor de
recreatie m Zeeland op het ogenblik op
verzoek van het provinciaal bestuur van
Zeeland een meerjarenplan voor de re
creatie op. Voorts heeft de Provinciale
Planologische Dienst voor Gedeputeerde
Staten een schema opgesteld voor de
bestemming van landbouwgronden als
recreatiegebied. Het schema beoogt een
optimaal gebruik van daarvoor geschik
te ruimte als recreatiegebied tegenover
een maximaal behoud van het land-
schapsschoon. Een en ander zal doorwer
ken in de opstelling van de streekplan
nen .voor de verschillende delen van de
provincie. Wat de coördinerende op
dracht van de provincie betreft, kan ais
actueel voorbeeld worden aangehaald,
dat de prov. Zeeland en Zuid-Holland
en de gemeenten rondom de Grevelin-
gen binnenkort tot een bepaalde vorm
van bestuurlijke samenwerking zullen be
sluiten teneinde de ontwikkeling van de
recreatiemogelijkheden in het Grevelin-
gentoekken efficiënt ter hand te kunnen
nemen. Op kleinere schaal kan gewezen
worden op de gecoördineerde aanpak van
het tot ontwikkeling brengen van het
Veerse Meer. Provincie en Veerse Meer-
gemeenten hebben hiertoe de handen in
eengeslagen.
In „dit gehele kader dient ruim baan
te zijn voor het particulier initiatie!
Streekplannen. recreatieschetsen of
meerjarenplannen moeten ruim genoeg
van opzet en soepel genoeg van uitvoe
ring zijn om het particulier initiatief niet
af te schrikken. Dc praktijk heeft overi
gens al geleerd dat belangrijke particu
liere initiatieven, ondanks ruimtelijke
mogelijkheden en ondanks ruime mede
werking van de overheid, toch nog getor
pedeerd kunnen worden. Wij denken dan
vooral aan het Eurotelplan voor Vrou
wenpolder dat voornamelijk op gronden
van landschapsschoon door de Kroon
werd afgewezen.
Wanneer wij schreven dat er een
groot tekort nan verblijfsaccommodatie,
eetgelegenheden en attractiepunten dreigt
te ontstaan, dan houdt dat tevens in dat
er in midden-Zeeland grote kansen voor
het particulier initiatief liggen. En wan
neer wij ons enerzijds bezorgd maken
over het vooralsnog uitblijven van vol
doende actie van particuliere zijde, aan
de andere kant beseffen wij heel go d
dat de aanpassing van accommodatie
doorgaans pas goed op gang kom wan
neer de mogelijkheden tastbaar zijn ge-
(Advertentie)
Joyce Charling (32) huisvrouw, moe
der van 3 schoolgaande kinderen, en
beroemd actrice onder toneelnaam.
Zij verstaat de kunst er altijd jonger
uit te zien dan ze is.
Bent u vóór 1935 geboren? Dan
staat vast, dat uw huid steeds
minder jonge cellen voortbrengt.
De ervaring van duizenden vrou
wen heeft aangetoond, dat EN»
DOCIL binnen 21 dagen het na
tuurlijke groeiproces van de huid
cellen herstelt. Rimpeltjes trekken
weg. .Stevig, veerkrachtig weefsel
komt terug. Gebruik ENDOCIL
regelmatig elke avond. Wrijf deze
weldadige, niet-vette crème op hals
en gezicht. Uw huid krijgt fleur
en schoonheid terug. Dat belooft
ENDOCIL. Ook u kunt er jonger
uitzien, dan u bent.
Ai a a kt uw huid weer jongen
houdt uw huid zo jeugdig!
Nachtcrème: pot 7,75 tube 3395
Dagcrème: tube 3,95
Organon Laboratories Ltd. England
worden en de pijn op zijn hevigst wordt
gevoeld.
Gedeputeerde jhr. mr. Schorer had
natuurlijk gelijk toen hij zei: „Die ont
sluiting kan er dan binnenkort zijn:
dat betekent nog niet dat je ook de
volledige accommodatie zo maar als
een konijn uit een hoge hoed kunt to
veren
We kunnen geen goochelaar ver
wachten in Midden-Zeeland. Hopelijk
komen er wel gauw wat goocheme
jongens", die uit de les van Schouwen
lering hebben getrokken.
