ONACHTZAAMHEID IS,
KNELLENDE
FACTOR
Rif in Rijn bij Dinger Loch
wordt uit de weg geruimd
STEMMACHINE MET
BEZWAARLIJKE KANT
WIE TREFT
VOOR DE RECHTER
MOEILIJKE ZAAK
Moordenaar
bekent
weer wandaad
Geen straf zonder schuld
Veel onzekerheid
Beperkte zekerheid
isiii
Oordeel van rechter
SÉ® r Lv
T
Hugo Claus:
Geen stukken van
mij in Gentse
schouwburg
,blj ons heb je
plezier
in je werk"
19
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 9 OKTOBER 1965
PROF. MR. W. P. J. POMPE
Bij ongevallen in het verkeer,
bij ontgroeningen en stoeipartijen,
in fabrieken, op werven, bouwwer
ken, laad- en losplaatsen komt tel
kens weer de vraag naar voren:
wie draagt de schuld?
Het is soms nog wel mogelijk te
zeggen v/ie moet opdraaien voor
de financiële gevolgen van een
ongeval. Maar zelfs dan is er niet
altijd sprake van strafbare schuld.
Wanneer moet de strafrechter
iemand die zonder opzet, maar wel
door een fout, door onvoorzichtig
heid, door het nemen van risico's,
door onachtzaamheid ongelukken
heeft veroorzaakt veroordelen tot
opsluiting of anders straffen?
Prof. mr. W. P. J. Pompe, oud
hoogleraar in het strafrecht aan
de Rijksuniversiteit te Utrecht en
thans het algemeen voorzitterschap
bekledend van de Centrale Raad
van advies voor het gevangenis
wezen, psychopatenzorg en reclas
sering, geeft hier zjjn mening over
dit moeilijke vraagstuk.
BRUSSEL (ANP) ,,Ik ben niet
kwaad zoals sommigen blijkbaar den
ken- Maar zo lang ik leef zal er sooit
een toneelstuk van mij in de Gentse
schouwburg komen".
Deze uitspraak van de Belgische au
teur Hugo Claus geldt oak, naar hij in
een gesvrek met Belgische journalisten
zei, voor de gastvoorstellingen, die de
koninklijke Vlaamse schouwburg uit
Brussel in Gent zou komen geven van
zijn stuk „Suiker".
,,Dat zal niet gebeuren- Te Gent komt
er helemaal niets van mij. Men heeft
zich jegens mij onbeleefd gedragen Het
gaat om allerlei kleinigheden, waarin ik
mij persoonlijk gekwetst voel". Claus
verklaarde dit in antwoord op vragen
over zijn kandidatuur voor het directeur
schap van de Gentse schouwburg, waar
voor echter een ander werd benoemd.
,,Hebt u iets tegen de heer D. Poppe?"
(die tot directeur werd benoemd).
.,Hoe komt u er bii? Hij was kandi
daat, net zoals ik. Ik heb het tegen de
personen, die verantwoordelijk zijn voor
de benoeming van de ineuwe directeur."
Hugo Claus, die in Gent is opgegroeid,
vertelde verder dat lij aan een toneel
stuk werkt over Koning Leopold II van
België- Op een vraag, waar het toneel
stuk voor het eerst zal worden opge
voerd zei hij: ,,In Nederland, zoals al
mijn stukken, omdat mijn eerste toneel
stuk in België niet eens werd gelezen
toen ik het aanbood. In Nederland las
men het wel en werd het zelfs gespeeld."
Claus zei ook aan een roman te werken.
Over titel en inhodu wilde hij echter
niets zeggen.
BIELEFELD (A.F.P.) De Britse
korporaal Arthur Stanley, die door de
Duitse politie in Bielefeld is gearresteerd
wegens moord op een meisje van 12 jaar,
genaamd Heidi Schiemann, die hij tevo
ren had verkracht, heeft bekend ook nog
een andere wandaad op zijn geweten te
hebben. Op 31 mei had hij een 17-jarige
verkoopster met zijn auto opzettelijk
omvergereden. Hij wilde zich vervolgens
aan haar vergrijpen en haar daarna wur
gen, maar zijn plannen werden verijdeld
door de nadering van een andere auto.
Het slachtoffer, dat bewusteloos naar het
ziekenhuis werd vervoerd, wist zich niets
te herinneren en de politie had de con
clusie getrokken, dat zij te maken had
met een verkeersongeluk, waarbij de be
trokken automobilist was doorgereden.
In het voorjaar van
1963 had een ernstig auto
ongeluk plaats. De chauf
feur van een bestelauto
botste op de linkerweg
helft tegen een personen
auto aan, met noodlottige
gevolgen, nl. een dode,
drie zwaar- en één licht
gewonde. De bestelauto
was zonder verkeers-
noodzaak naar links ge
komen. De chauffeur be
riep er zich op, dat hij
leed aan suikerziekte, in
die mate dat hij soms in
slaap viel, al kon 'hij de
ze slaap in de regel tevo
ren voelen aankomen.
Twee maanden tevoren
had hij tijdens het bestu
ren van zijn auto ook zulk
een aanval van slaap ge
had. Hij had zich toen tér
plaatse, buiten zijn woon
plaats, in een ziekenhuis
laten behandelen, waar
bij de behandelende ge
neesheer had gezegd, dat
hij met een gerust hart
weer kon gaan chauffe
ren. Daarom had hij zijn
werk als chauffeur dus
voortgezet, met het ge
noemde rampzalige ge
volg.
Had de man dit mogen
doen, is de vraag, die
hijzelf en het publiek
zich allicht stellen en die
de strafrechter had te be
antwoorden. Medisch
staat vast, dat bij suiker
ziekte plotselinge slaap
aanvallen kunnen optre
den. De medicus, die hem
in het ziekenhuis had be
handeld stelde hem ge
rust, maar had hij zijn
huisarts niet tevens moe
ten raadplegen?
Dit ene geval (Ned Jurisprudentie 1965.
nummer 142) stelt de actualiteit en het
belang van het vraagstuk, waar het in
dit kranteartikel om gaat, reeds in
enig licht. Eenvoudig is de oplossing
niet, noch in de toepassing van het
trafrecht, noch in de strafrechtsweten
schap.
De kern der moeilijkheden ligt daarin
dat het strafrecht berust op het schuld
beginsel. Geen straf zonder schuld. De
grote vraag is nu, of ook bij onacht
zaamheid nog van schuld sprake kan
zijn- Dat deze vraag wordt gesteld, kan
verwondering wekken. Is het niet zo, dat
het woord onachtzaamheid al een ver
wijt inhoudt, dus veronderstelt, da. men
het helpen 'kan als men door doen of
laten in onachtzaamheid enige schade
veroorzaakt? De taal, ook die der juris
ten, versterkt een bevestigend antwoord
immers bij zulk een doen of laten zegt
men dat de veroorzaakte schade schuld
is van hem, die de daad of nalatigheid
heeft begaan. De juristen in navolging
van de wetgever zelf, onderscheiden ver
der in hun terminologie bij het veroor
zaken van de dood het opzettelijk doden,
doodslag of bij voorbedachte raad
moord genoemd, van het doden tenge
volge van onachtzaamheid oftewel dood
door schuld. Schuld heeft hier de beperk
te betekenis van onachtzaamheid, als de
lichtere vorm van schuld naast de
zwaardere van opzet.
Toch blijven de juristen met de moei
lijkheid zitten- Een der grootste straf
rechtsjuristen, de Duitse hoogleraar Karl
Binding, heeft zijn levenswerk, in vijf
delen uitgegeven over een tijdperk van
bijna een halve eeuw. speciaal aan de
oplossing van het probleem der onacht
zaamheid gewijd. Zijn antwoord heeft
thans meer dan veertig jaar na zijn
dood, toch nog niet tot een voor alle
deskundigen aanvaardbaar resultaat ge
leid- Verscheidene leidende strafrechts-
geleerden in Europa en Amerika aan
vaarden onachtzaamheid, althans de z.
g- onbewuste niet als grond voor schuld,
en daarm<*° voor straf. Ze nemen nog
wel aan; dat hij, die, zonder opzet op
schade, bewust het gevaar voor het ont
staan ervan schept, bij intreden dezer
schade schuld heeft, zij verwerpen ech-
*ter de gedachte dat deze schuld ook
aanwezig kan zijn, als iemand bij in
treden ervan het gevaar onbewust heeft
teweeggebracht. De onzekerheid om
trent de onachtzaamheid in de straf
rechtswetenschap is enkele jaren gele
den nog gebleken op een internationaal
strafrechtelijk congres in L-ssabon. waai
de congressisten hierover zoveel onenig
heid hadden, dat zij in hun geheel niet
tot conclusies konden komen.
In de praktijk is het orobleem der on
achtzaamheid tegenwoordig dringender
dan ooit. De steeds toenemende beteke
nis der techniek maakt de mensen steeds
meer afhankelijk niet- slechts van de
behoorlijke functionering der technische
middelen op zeer vele gebieden, maar
in verband daarmee ook van elkaar.
Rampzalig
Men denke met name aan het wegen-
verkeer, dat in ons land ongeveer twee
duizend doden per jaar kost, en dan
voor tachtig tot hegentig procent tenge
volge van gebrek aan de vereiste op
lettendheid of de vereiste zorg bij de
mensen. Oplettend moet men wezen om
zich bewust te maken van gevolgen of
gevaren. Zorg moet men hebben om bij
bewustzijn van deze gevolgen of geva
ren de voorgenomen handelingen na te
laten dan wel de nodige handelingen te
verrichten, waaronde- ev. voorzorgsmaat
regelen. Hieruit blijkt dat onachtzaam
heid aanwezig kan zijn, zowel onbewust
bij gebreke van verplichte oplettendheid,
als bewust, bij het nemen van ongeoor
loofd risico.
De grote moeilijkheid blijkt reeds in
deze laatste omschrijving der onacht
zaamheid. Wanneer is nl. oplettendheid
rechtens verplicht, wanneer is het ne
men van risico rechtens ongeoorloofd?
Met deze vragen krijgt men zicht op
een veld, waarvan de horizon slechts
vaag is te bespeuren- De beide vragen
zijn samen te vatten in deze ene: hoe
ver strekt zich de plicht tot zorg voor
de medemens uit? Dit is in de eerste en
voornaamste plaats een gewetensvraag.
Wie van ons zou zich hieromtrent zon
der tekortkomingen kunnen achten? Het
gebied wordt belangrijk ingeperk\ als
we alleen de rechtsvraag in beschou
wing nemen. Dan wordt niet het alom
vattende gebied van de naastenliefde be
zien, het gebied van het- eerste gebod,
maar gaat het voora om de negatieve
plicht om aan de evenmens geen schade
toe te brengen. Me beperkend tot de
zorg voor het leven, is in het algemeen
wel duidelijk, dat men niet opzettelijk,
dus willens en wetens, een ander mag
doden. Noodweer en het thans meer dan
ooit beklemmende geval van oorlog laat
ik hier buiten beschouwing- In het ge
val van onachtzaamheid gaat het om
meer, en dan om hoeveel meer? H j
grote aandacht behoort men rechtens te
hebben om door zijn eigen doen of la
ten niet 'n anders dood te veroorzaken?
En als men zich van de gevaren be
wust is. mag men dan risico's nemen?
Deze vraag moet, gegeven de ervaringen
van het dagelijks leven, wel bevestigend
beantwoord worden. Het leven is vol risL
co's, voor een aners leven zowel als voor
het eigene. Deze uitspraak klinkt zelf
gevaarlijk. Men moet er dan ook da
delijk aan toevoegen, dat het risico zo
veel mogelijk voorkomen moet worden,
door voorzorgsmaatregelen en tevens
binnen grenzen beperkt, waarbinnen
alleen het doen en laten rechtens nog
aanvaardbaar is.
In het strafrecht streeft men naar ze
kerheid. Het eerste artikel van ons
Wetboek schrijft dan ook uitdrukkelijk
voor dat geen feit strafbaar is dan uit
kracht van een dsaraan voorafgega
ne wettelijke strafbepaling. Hoe be
perkt deze zekerheid in de wet gegeven
is, blijkt nergens wel duidelijker dan bij
de onachtzaamheid- Hoever de oplet
tendheid moet reiken, hoe groot de zorg
moet wezen, blijkt bij de door onacht
zaamheid begane delicten in de wet ner-
3 s -
gens. De dood is ingetreden door on
achtzaam doen of laten. Maar de wet
telijke verplichtingen die men bij on
achtzaamheid heeft geschonden, zijn niet
wettelijk omschreven. Neem het aan het
begin van dit opstel gegeven voorbeeld
van de chauffeur met soms plotselinge
aanvallen van slaap. Hij heeft zich na
zulk een aanval onder medische behan
deling gesteld en kreeg van de betrok
ken arts een geruststellende verklaring.
Was hij rechtens verplicht ook zijn huis
arts, die hem beter kende, te raadple
gen? Was ook deze behandelende arts
verplicht geweest hem mee te delen,
dat volgens de medische wetenschap bij
deze ziekte onverwachte slaapaanvallen
nooit zijn uit te sluiten? Daar staat te
genover dat uitsluiten van alle risico hem
zijn baan zou kosten, immers hij ver
diende zijn kost met chaufferen van de
bestelauto. De rechter, zowel de Haar
lemse rechtbank als de Hoge Raad,
aanvaardden dat de man geen schuld
had aan de noodlottige gevolgen, dus
zich niet onachtzaam had gedragen-
De zaak lag in het gegeven voorbeeld
wettelijk nog anders. Met name bij het
wegenverkeer, die grote bron van levens
gevaar, heeft de wetgever zich niet be
paald tot het strafbaar stellen van dood
door schuld d.w-z. door onachtzaam
heid- Daartoe is het intreden van de
dood nodig. De wetgever heeft in de We
genverkeerswet en het daarbij aanslui
tende Wegenverkeersreglement allerlei
voorschriften gegeven, welker overtre
ding ook zonder het intreden van dood
of andere schade strafbaar is gesteld.
We kennen althans ten dele de
inhoud dezer voorschriften: beperking
der snelheid, verbod van rijden door rood
licht, gebod van rechts houden en zovele
meer, alle gericht op ordelijk gebruik
van de weg, in het bijzonder op het ver
mijden, althans beperken van gevaren
voor 't leven ook zonder dat de dood in
't concrete geval behoeft te zijn ingetre
den. In 't voorbeeld van de lijder aan
slaapaanvallen werd de chauffeur niet
berecht op grond van dood door schuld,
ook al was er 'n dode bij gevallen, even
min voor een van de bijzondere voor
schriften ter ordening van 't verkeer,
maar waarin verboden en strafbaar is
gesteld 't ,,zich op een weg zodanig te ge.
dragen, dat de vrijheid van het verkeer
zonder noodzaak wordt ^elemerd of de
veiligheid op de weg in gevaar wordt
gebracht of redelijkerwijs is aan te ne
men dat de veiligheid op de weg in ge-
vaor kan worden gebracht" (art 25 i.v.m
35 Wegenverkeerswet).
Het lijkt in dit ernstige geval haast
ironisch, dat de rechter alleen dit laat
ste bewezen heeft verklaard n-1. dat de
veiligheid op de weg in gevaar kon wor
den gebracht. En toch heeft dezelfde
rechter geoordeeld, dat de man geen
schuld, dus geen onachtzaamheid, zou
zijn te verwijten. Het ging hier niet
om een misdrijf, zoals dood door schuld
(art 307 Wetboek van Strafrecht, in de
Wegenverkeerswet art. 36 zaar-
der gestraft), maar om een overtre
ding, waarvan de tekst hierboven is
aangehaald.
Voor misdrijven is het bewijs van een
min of meer grove onachtzaamheid ver
eist, overtredingen zijn strafbaar behal
ve in de uitzonderingsgevallen, waarin
het ontbreken van alle schuld aanneme
lijk is. Aan de rechterlijke beslissing
in dit geval is wel duidelijk aan te to
nen, dat de vraag der onachtzaamheid
problematisch blijft, en dat de rechter
niet de hoogste oplettendheid en een
volmaakte zorg vraagt ter vermijding
van het verwijt van onachtzaamheid.
Acht doderu.^
Twee gewonden..
(Advertentie)
In onze
electro montage-afdeling
hebben wij
aantrekkelijk werk
voor
moderne meisjes,
prettige werkomgeving,
waarvoor wij Jonge mensen zoeken
met Jeugdig enthousiasme.
goed loon.
winstdelingsregeling.
kom 'ns kijken,
het is beslist iets voor Jou!
AVIOLANDA
MAATSCHAPPIJ VOOR VLIEGTUIGBOUW N.V.
BEDRIJF WOENSDRECHT
BSKvz**
IW^4 -
Mimi
pp m m 9*mmm
-p ||g| ïSsr
(Van een medewerker)
BONN Reeds Karei de Grote
(742-814) had moeilijkheden met het
„Binger Loch", de bottleneck van
de Rynsclieepvaart. Tot in de 13e
eeuw moesten hier de Rijnschippers
hun boten ontladen en de goederen
rond het gevaarlijke rif over land
transporteren. Pas in 1832 werd een
doorvaart in de rots gemaakt. Maar
ondanks alle andere veiligheidsmaat
regelen is het „Binger Loch" tot de
huidige dag het gevaarlijkste* traject
van alle binnenvaartwegen van Eu
ropa gebleven. Daaraan zal nu spoe
dig een einde komen.
De grootste bouwondernemingen van
de Duitse Bondsrepubliek, door de
Moezelkanalisatie geschoolde specia
listen op het gebied van de rivierre
gulatie gingen onlangs aan het werk,
om „Vader Rijn" zoals de rivier
in de volksmond genoemd wordt
een dieper bedje verschaffen. Het is
één van de omvangrijkste water
bouwkundige projecten, die thans in
Europa uitgevoerd worden. Acht tot
tien jaar zal het echter duren, tot de
Rijn van Mannheim tot St. Goar ook
voor schepen van 1-350 ton zonder
gevaar bevaarbaar zal zijn. De vaar
geul zal over de hele lengte van 1,7
meter op 2,1 meter verdiept, gevaar
lijke bochten in de rivier verbreed
en niet in de laatste plaats het rif bij
het „Binger Loch" uit de weg ge
ruimd worden.
Voor de waterbouwkundige ingeni
eurs is het de kunst, deze omvang
rijke werkzaamheden uit te voeren,
zonder de waterstand te laten dalen.
De Rijnscheepvaart moet gedurende
de tijd dat er gewerkt wordt, nor
maal doorgaan. Uit veiligheidsover
wegingen wordt het vaarwater in het
werkgebied voordat de eigenlijke
werkzaamheden beginnen met een
sterke elektromagneet naar ongewens
te overblijfselen uit de tweede we
reldoorlog afgezocht. Want juist bin
nen het bereik van het „Binger Loch"
werden enkele jaren geleden bij laag-
water op één enkele dag 62 bommen
en granaten uit de Rijn opgehaald.
Niet alleen het Westduitse bedrijfs
leven zal van het dieper bed van de
Rijn prifiteren. De in totaal 1.320 kilo
meter lange rivier is van Bazel tot
aan de mondingsarmen bij de Neder
landse Noordzeekust bevaarbaar en
de verkeersrijkste binnenvaartweg
van het Europese continent. Landen
waardoor de Rijn stroomt zijn behalve
de Duitse Bondsrepubliek Zwitser-
seriand, Frankrijk en Nederland. Van
de totale Westduitse binnenscheep
vaart komt ongeveer een derde voor
rekening van de Rijn. En Duisburg-
Ruhrort, gelegen op de plaats waar de
Roer in de Rijn stroomt, is met een
jaarlijkse omslag van rond 30 miljoen
ton Duitslands en tevens Europa's
grootste binnenhaven.
SOUBURG Druk op de knop...,
muziek. Met een kleine variatie zou dit
overbekende zinnetje van toepassing zijn
op de stemmachine, die de heer G. A.
van Rossem van de fa. Koopman en co,
technische handelsonderneming te Am.
sterdam, gistermiddag in de koffieka
mer van het Vlissingse stadhuis heeft
gedemonstreerd.
De heer van Rossem deed dit op uit
nodiging van het gemeentebestuur van
Vlissingen. Sinds de goedkeuring van de
nieuwe kieswet, is het gebruik van stem-
machines nu ook in Nederland mogelijk
geworden. „In Amerika", zo vertelde de
heer Van Rossum, „werd in 1892 de eer
ste stemmachine uitgevonden en sinds
dien werkten Amerikaanse staten bij ver
kiezingen met een stemmachine. Ómdat
deze stemmachines zijn afgestemd op het
eenvoudige Amerikaanse kiessysteem
was het tot voor kort niet mogelijk deze
machines in andere landen te gebruiken.
■Nu onze kieswet onder de loep werd
genomen, dacht men ook na over een ma
chine", aldus de spreker en het resul
taat hiervan liet hij gistermiddag zien:
een machine van ongeveer 1.30 meter
hoogte, makkelijk verplaatsbaar en ge
deeltelijk op te vouwen, compleet te
koop voor 8000 gulden.
De heer Van Rossum somde de vele
voordelen van de stemmachine op. Ge
heimhouding is volledig gewaarborgd:
de kiezer kan geen ongeldige stem uit
brengen. De machine registreert deze als
een blanco stem. Het stemmen vergt veel
minder tijd dan wanneer men stembiljet
ten gebruikt en bovendien kan men de
uitslag van de verkiezing onmiddellijk
van de achterkant van de machine aflezen
Tijdens het stemmen is de achterzijde
uiteraard afgesloten. „De machine werkt
zonder fouten en is praktisch onverslijt
baar", vervolgde de heer van Rossem.
De machine kan ook in andere geval
len dan bij verkiezingen worden ge
bruikt, bijv. bij opinie-onderzoeken of
bestuursverkiezingen.
Tijdens de discussie die na de Inlei
ding volgde, bleek dat er bij de aanwe.
zigen toch nofc al wat bezwaren waren
gerezen over het gebruik van de machi
ne. Het grote probleem bijv. over de be
zetting van de stembureaus lost de aan
schaf van een machine niet geheel op.
VERKEERSWET
