Het stille geweld van
Sint-Michielsgestel
Communicatie is:
mensen creeren
ARC DE TRIOMPHE
KRIJGT WASBEURT
Nog duizenden
gebouwen in
Parijs worden
gereinigd
ST. MICHIELSGESTEL -
Sinds Copernicus zijn
de meeste wetenschap
pelijke feiten betrekke
lijk. De experts wach
ten zich ervoor om te
beweren dat dit of dat
voor nu en a[tijd vast
staat. De dingen kun
Schema
Climax
Stil geweld
De historie
Hogeschool
Research
De toekomst
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 25 SEPTEMBER 1965
nen zó zijn, maar ook
anders. Men hoort het
in de betoogtrant van
bijna alle adepten van
vooral de jongere
takken van wetenschap
Zij gaan er van uit dat
wij nog steeds maar
heel weinig van de
mens weten en dat la
ter „ergens" nieuwe
feiten ontdekt kunnen
worden, die al het be
staande doen wanke
len. In Sint Michiels
gestel hebben wij met
deskundigen gespro
ken, die dat wat hin
derlijke, aarzelende
niet in hun uitspraken
hadden. En toch heb
ben zij het op zich ge
nomen om de stom
men te leren spreken.
En zij weten dat het
kèn.
T"\« stommen, dat ztfn in feite de doven. Een doofgeboren kind heeft wel het or-
gaan dat de horende gebruikt voor het spreken, maar omdat h\j het gehoor
mist kan hy het spreken nooit spontaan, door naar zijn omgeving te luisteren, leren.
Alleen dat wat hem door de nog intact zijnde zintuigen bereikt, kan verwerkt wor
den. En dat is bitter weinig.
Een normale vierjarige kleuter heeft een bepaald aantal begrippen. Te weinig om
zich al behoorlijk in het leven te kunnen oriënteren, ook al is zijn wereld niet gro
ter dan het gezin, de poes van de buren en andere kleine dingen, maar voor hem
voldoende.
Een doof kind van dezelfde leeftijd
heeft een begrippenwereld die (dat is
uitgerekend) een miljoen maal beperk
ter is dan wat het brein van een niet-
gehandicapte kleuiter bevat. Dat is ver
schrikkelijk weinig. Het is bijna niets.
En dit bijna niets is de basis waarop
men in het Instituut voor Doven in
Sint Michielsgestel als het ware een
nieuwe, totale persoon bouwt. Langs
spinragdunne communicatielijntjes
de gezichts- en tastzin, en door te woe
keren met minimale gehoorresten,
voert men de kleine dove mens de
wereld van de horenden binnen. Jaren
en jaren duurt het. Onderwijzers en
kinderen worden er doodmoe van.
Maar het gaat!
Het dove kind, dat jarenlang opge
sloten heeft gezeten in zijn geluiddichte
cocon, kan op zijn eigen manier in
samenspraak met de andere mensen
komen, die soms niet eens meer mer
ken dat hij doof is. Biina een wonder.
gaan steeds verder. We schuiven
steeds wat verder op. Alles waarvan
wij succes verwachten passen wij in
onze opleidingen toe. Dat is altijd zo
geweest. En iedere keer zijn de resul
taten beter."
Sint-iMchielsgestel geldt inde krin
gen van het Dovenonderwijs als een
soort hogeschool. Enkele jaren geleden
gingen een paar deskundigen van
..Gestel" in het Perkins-instituut bij
Boston kijken hoe men daar het onder
wijs aan doof-blinde kinderen had aan
gepakt. „Gestel" wilde namelijk ook
een afdeling voor deze dubbel gehan
dicapte kinderen stichten. Vier jaar
later, toen er al dertien doofblinde
kinderen in het Instituut voor Doven
werden opgeleid, kwamen de experts
van het Perkininstituut op hun beurt
de kunst van "Gestel" afkijken. Wat
zij zagen was zó fascinerend, dat er
besloten werd om het volgende Doof-
blinden-onderwijscongres in 1968 in
Sint Michielsgestel te houden
Duizenden doven bewegen zich in de
horende maatschappij dank zij,,Ges
tel".
In Sint Michielsgestel is men er aan
gewendgeraakt. Op 2 oktober viert
het r.k.Instituiit voor Doven zijn 125-
jarig bestaan. De barre pionierstijd is
voorbij. Of beter gezegd: men heeft
het pionieren tot een wetenschap ge
maakt. Want het betreden van de we
reld der doven is een ontdekkingsreis
in een wonderlijk maanlandschap,
waar de begrippen die gelden onder
de horenden, niets betekenen en waar
voor horende mensen heel gewone
zaken, de macht van toverspreuken of
taboes bezitten.
In een enorm complex gebouwen,
«en statig-oud hoofdgebouw in een
mengstijl van Teutoons en neo-gotiek
met daarachter zonnige, moderne pa
viljoens waarin het licht van alle kan
ten naar binnen speelt worden de
ontdekkingsreizen gemaakt. Het gaat
langzamer dan het kappen van een
weg door het oerwoud. Langzamer dan
het breken van een vaarweg door het
poolijs. Maar na 125 jaar ervaring
weet men nu zeker dat het kan.
De adjunctdirecteur van het Insti
tuut voor Doven, pater J.van Eijnd-
hoven, laat ons een schema zien.
Bovenaan staat de beginnende leer
ling. Totaal doof. Niet in staat om
méér uit te brengen dan onsamen
hangende klanken. Hij is vier jaar.
„Voorschool" staat er boven dit uit
gangspunt van het schema.
Helemaal onderaan het schema zien
Wy:,,HBS-B, gesplitst in exacte en in
administratieve richting" en dan het
simpele: „Integratie in de horende
maatschappij."
Het dove kind is, als het dit „onbe
reikbare ideaal" heeft bereikt, onge
veer twintig jaar. Het wonder heeft
lich voltrokken. Maar omdat het
regel is geworden, vindt niemand het
nog «onderlijk.
De staifunctionarissen van het Insti
tuut voor Doven vinden net niet zo
bijzonder meer. Elk jaar zwaait er
een lichting af en komt er een nieuwe
op. Maar toch heeft het onvoorstel
bare zware werk hen in de houdgreep.
Waarom?
,.Wy creëren personen", zegt pater
van Eijndhoven. ,,Een dove kleuter is
niet alleen hulpeloos, hij kan zelfs zijn
eigen hulpeloosheid niet overdenken,
want voor denken zijn woorden nodig
en die heeft hij nooit gehoord."
In het Instituut voor Doven moet men
dan ook aan een soort maanexplora-
tie doen, waarbij een der eerste
hoogtepunten is: dat een doof kind het
begrip ,,God" leert kennen. De eerste
communie in het Instituut is dan ook
werkelijk een nieuwe geboorte, en een
weergaloos feest. Communie als com
municatie-feit.
Dan volgen er vele andere hoogte
punten: het aanvoelen van ritme, het
vlot kunnen lezen (waarbij de spinrag
dunne communicatielijn al spoedig een
stevige kabel wordt); de expressie in
geschreven en gesproken taal, in ge
baren en dans en muziek!
Leren spreken, leren contact maken
met de buitenwereld, houdt zo ontzag
lijk veel méér in dan je op het
eerste gezicht denkt.
De verantwoordelijkheid van de men
sen die op de onzekere bodem welke
de geest van een doof kind is, een
totale persoon optrekken, is geweldig
groot. Het is vorming in de ware
en volle zin van het woord. En dat
houdt ze ideallistisch.
van Beek in 1840 in een voormalig
kasteel het Instituut oprichtte. In
1769 was de aanzet al gemaakt door
mgr. Henricus den Dubbelden, die als
de eigenlijke pionier van het r-k. doof
stommenonderwijs in ons land mag
gelden.
Het instituut telde in de begintijd
48 leerlingen. Nu zijn het er ruim
tien maal zoveel. In de oude, handge
schreven journaals wemelt het van
grote momenten. In 1906 bijvoorbeeld,
werd de zuivere spreekmethode inge
voerd. De gebarentaal werd niet meer
als eerste inleiding tot het lezen ge
bruikt, maar in 1924 werd het schrift
als eerste leermiddel ingevoerd. In
1928 ging men niet meer uit van de
taalvorm, maar van de idee, waarna in
de oorlogsjaren de voor waanzinnig
verklaarde experimenten met., ge
luidswaarneming begonnen.
Op een zolder prutste een leraar
van het Instituut net zolang met een
oude versterker, tot hij kon bewijzen
dat zelfs bij totale doofheid gehoor
resten bestaan die- gemobiliseerd kun
nen worden. Er was wéér een spin
ragdraad ontdekt. En nog wel dêêr
waar niemand die had gedacht te
zullen vinden. Toen kwamen er wal
kie-talkies, uit de dump.
..De HBS-opleidingen zijn momenteel
wel zo ongeveer het summum", zegt
ons de heer G. van Riet, die de mid
delbare scholieren onder zijn hoede
heeft, en zoals alle honderden me
dewerkers van het Instituut zich de
woorden van de lippen laat aflezen
en geduldig wacht op de afloop van
zinnen die wij soms een beetje ver
ward in deze langzaam levende omge
ving wat ongelukkig construeren.
•Maar", zo voegt hij eraan toe, „we
Het 125-jarig bestaan is een hoog
tepunt en er zal ruimschoots terug
geblikt worden. De stichting van het
Instituut verliest zich al bijna in de
nevelen. Men weet alleen uit over
levering, hoe de kordate conrector van
een Latijnse school en priester, E.H.M.
Een doofblind meisje maakt
contact met de wereld door
middel van het schrift. In de
hand van de lerares schrijft zij
de letter „L"r en straks het
woord „Lens".
Op het ogenblik zoemen in alle
gebouwen de versterkers. Bijna over
al liggen ringleidingen. De kleine
transistors in breekvaste versterker-
kasten worden overal toegepast. Band
recorders, luidsprekers van enorme
vermogens (de volle lading op een
normaal trommelvlies zou dit waar
schijnlijk doen scheuren) een elektro
nisch orgel kortom alles wat maar
met geluidsversterking te maken heeft
wordt in het Instituut toegepast.
In de schoolklassen zit een half
dozijn dove kinderen aan een hoef
ijzervormige tafel rond de leraar.
Microfoons en grote koptelefoons,
maar evengoed de kleine oortelefoon
tjes onderhouden de verbinding via
elektronische weg. Kijkend naar de
onderwijzer(es) lezen de kinderen de
woorden van de lippen. Afbeeldingen
Dove kinderen die spreken.
Twee meisjes zeggen het vers
je „Naar bed, naar bed zei
Duimelot" op.
ervan vergezellen het proces en op het
schoolbord staat het woord dat zij
instuderen, geschreden.
Het is een trommelvuur van
informatie, al hoort degeen die niet
op de ringleiding is aangesloten, er
totaal niet« van. Geen school is zo
stil als een dovenschool. Het geweld,
dat gaat adeen de leerlingen en de
leerkrachten aan, In de gymnastiek
zaal spant een lerares zich in, met
gebruikmaking van alle middelen tot
expressie, om twee groepen dove kin
deren een simpel spel te leren. Als zy
zegt „Ratten" moeten zij allemaal
naar links hollen. Zegt zij „Raven",
dan moeten ze naar rechts gaan.
Maar de kinderen kunnen niets horen.
Zij lezen van de lippen van hun lerares
het geringe verschil tussen „Ratten"
en „Raven" en gooien dan hun hele
speldynamiek er tegenaan, om de op
dracht goed uit te voeren.
En het summum is (voorlopig) de
HBS-B opleiding...
Het Instituut heeft zijn huidige,
grote bloei voor het grootste deel te
danken aan de dynamiek en het
idealisme van de tegenwoordige di
recteur, mgr. drs. J. C. van Overbeek.
Hij jubileert op 2 oktober óók, want
dan heeft hij een kwarteeuw het
Instituut bestuurd. Bovendien zijn op
2 oktober de „zusters van de Choor-
straat" te Den Bosch 125 jaar aan
het dovenonderwijs verbonden. De
broeders van de congregatie der On-
Vrije expressie in dans en
gebaar opent voor het dove
kind de weg naar communi
catie.
Dove kinderen die luiste
ren. De broeder is één en al
expressie, hij brengt gedach
ten en begrippen over naar de
kinderen die niet weten wat
geluiden en klanken zijn.
bevlekte Ontvangenis uit Maastricht
hebben een 120-jarige traditie in het
dovenonderwijs opgebouwd. Men komt
ze tegen in de klassen, op de, eigen
vakscholen en in de huisindustrieën,
die een belangrijke bron van inkom
sten vormen. Eén groot jubileum dus.
Op de feestdag zal prinses Magriet
namens haar moeder, die bescherm
vrouwe van het instituut is, „Gestel"
bezoeken.
Die 2e oktober zal geschiedenis ma
ken. Op die dag zal men namelyk het
„Mgr van Overbeekfonds ten doop
houden. Een mijlpaal, want de bedoe
ling van het fonds is dat uit de
gelden die men in het hele land in
zamelt, een Research-centrum kan
worden gefinancierd. Aan het re-
searchwerk komen de overbezette le
raressen en leraren namelyk niet toe.
Het centrum zal nauw gaan samen
werken met de katholieke universiteit
te Nijmegen. De bedoeling is, dat het
de verschillende takken van weten
schap (psychologie, pedagogiek, me
dische- en taalwetenschappen, elec
tronical die zich nu tamelijk onge
coördineerd op het dove kind richten,
zal overkoepelen.
Men heeft zelfs een apart woord
bedacht om de nieuwe, gebundelde
„wetenschap inzake de doofheid" aan
te duiden. „Defectologie".
Het is een belofte voor de toekomst,
dat de verlossing van de dove mens
nooit eindigt, maar altijd doorgaat tot
aan het optimale. De financiële basis
van het r.-k. dovenonderwijs is steeds
breder geworden, maar hier is het op
timale niet bereikt. Er zijn gemeenten
die de pas ingevoerde Algemene
bijstandswet zo interpreteren, dat zij
de zwaarste last afwentelen op de ge
zinnen waaruit de dove kinderen ko
men. Zelfs op het punt van bijzonder
onderwijs aan dove kinderen schijnt
in ons land de strijd nog niet eens
helemaal gestreden te zijn. Het is
weieens gemakkelijker om een doof
kind de gemeentewet te leren, dan een
gemeente duidelijk te maken dat zij
het begrip „gemeenschap" beli
chaamt.
TOM KOOPMAN
(Van onze cerrespondent L. J. Kleijn)
PARIJS Nederlandse toeristen,
die laat in het seizoen naar Parijs
zyn gekomen, zullen wel gemerkt
hebben, dat het nationale monument
op de Etoile, de Are de Triomphe, tus
sen stalen steigerhuizen staat ver
scholen. Het is een beetje triest, die
arme Are, vooral als er met veel
wind ook nog lappen zeildoek voor
hangen te bungelen. Maar achter die
lappen en op de stellingen wordt hard
gewerkt. Met schoonspuiten hoopt men
nog vóór 11 november, wapenstil
standsdag, gereed te zyn. Dan zal onze
Are weer veel mooier zyn dan in het
verleden: één brok kristal onder het
licht van de tientallen schynwerpers.
Het bad was wel nodig, want sedert
1806, toen men aan de bouw begon,
is er geen borstel over het steen heen
geweest.
De wasbeurt voor de Arc is een
onderdeel van de grote schoonmaak
in Parijs. Van de 88.374 grote gebou
wen, die Parijs telt, zijn er al 45.000
schoon gespoten. In 1960. toen men
ermee begon, hadden de 1500 schocni-
maaktinrichtingen 4.000 arbeiders in
dienst. Thans zijn er 2300 van zulke
firma's met in totaal 7.000 man. Voor
het schoonspuiten van 14 stadhuizen,
18 kerken, 105 scholen, 3 gymnasia,
de Sorbonne. alle faculteiten, de Nor
maalschool en het grote centrale Stad
huis, heeft de gemeente van Parijs al
400.000 franc uitgegeven. De staat
heeft er nog eens 100.000 bijgedaan,
want de regering neemt voor haar
rekening gebouwen als het Elysée, het
Instituut, het Louvre, de Invalides,
de Comédie Frangaise, de Obélisque
op de Concorde, het Panthéon en de
Are de Triomphe. Kleine onderne
mingen. die zelf geen geld hebben om
de gevels van hun huizen schoon te
laten spuiten, kunnen bij de gemeente
of bij het rijk om steun aankloppen.
De Are de Triomphe staat midden
op de Etoile. Rijdt men het grote
plein rond lopen met oponthoud
van de verkeerslichten duurt zeker
een half uur en begint men bij de
Grande Armée. die in het verlengde
ligt van de Champs Elysées, dan pas
seert men achtereenvolgens de grote
avenues Foch. Victor Hugo, Klébcr,
Iéna, Marceau, daarna de Champs
Elysées en vervolgens de Friedland.
de Hoche, Wagram, Mac Mahon en de
Carnot. Staat men bovenop de Are
49.54 meter hoog en 44.82 meter
breed dan heeft men over het ster-
rebeeld van Parijs een fraai uitzicht.
Het is beneden één gekrioel van auto's
vooral op de spitsuren. Een provin
ciaal zal angst hebben om dwars de
Etoile naar de Arc over te steken.
Een Parijzenaar doet het zonder met
de ogen te knipperen, zelfs buiten
de spijkerpaden. De automobilisten
kijken wel uit, want een voetganger
in Parijs is heilig.
De opdracht tot het bouwen van de
Are de Triomphe is in 1806 door Na
poleon gegeven. Hij wilde er zijn
zegevierende legers onder door laten
marcheren. De eerste steen werd ge
legd 15 augustus 1806 en draagt tot
opschrift: „In het jaar 1806, de 15e
augustus, verjaardag van de geboorte
van Zijne Majesteit Napoleon de Gro
te, werd deze eerste steen gelegd.
De minister van binnenlandse zaken
Champagny". De bouw werd be
ëindigd in 1836 door Louis Philippe.
De kosten bedroegen in totaal 9.651.115
frank. Napoleon heeft de voltooide
Are niet gezien. Zijn gebeente is on
der de Are doorgegaan toen het werd
overgebracht naar de Invalides „langs
de oevers van de Seine, temidden
van het Franse volk, waar hij zoveel
van hield". Zo staat het op zijn graf.
In het gulden boek van de Are de
Triomphe vindt men handtekeningen
van beroemde persoonlijkheden: ko
ningin Elisabeth, Carol van Roeme
nië, Bao Dai, Franklin Roosevelt,
De „Arc" in dé steigers
Haile Selassie, Churchill e.a. Ook
handtekeningen van berucht gewor
den lieden als Hermann Goering en
Rudolf Hess. Hitler is nooit op de Are
geweest. Zijn handtekening komt in
het gastenboek niet voor.
Het einde van de eerste wereld
oorlog werd bij de Are op 14 juli
1919 gevierd. Alle Franse wapens
waren bij de plechtigheid vertegen
woordigd, met uitzondering van het
luchtwapen. Uit protest vloog de pi
loot Charles Godefroy op 7 augustus
van dat jaar onder de Are de Triom
phe door. Tussen de muren van het
monument en de uiteinden van de
vleugels was maar een ruimte van
een meter tachtig!
Op 28 januari 1921 werd onder de
Are het gebeente bijgezet van de On
bekende Soldaat uit de eerste wereld
oorlog. De kist was gewikkeld in de
nationale vlag. vastgespeld met ver
sierselen van het Legioen van Eer
het Oorlogskruis en de Militaire Mé
daille. Twee jaar later, op 11 novem
ber, werd de vlam aangestoken, die
dag en nacht op het graf van de On
bekende Soldaat brandt. Iedere avond
omstreeks zes uur wordt de vlam
(symbolisch) door een oud-strijder
aangestoken. Tijdens de bezetting in
de tweede wereldoorlog hebben de
Duitsers de vlam laten branden. Het
komt gelukkig maar weinig voor, dat
grafsehenners zich aan dit nationale
heiligdom vergrijpen. Een student, die
in de kerstnacht van 1958 op de vlam
een ei wilde bakken, kreeg drie maan
den gevangenisstraf en 500 frank boe
te. Had hij het 150 jaar eerder ge
daan, dan zou men hem volgens de
toen geldende zeden de schermende
hand hebben afgehakt.
