DRGING
41 Breda
Beeldverhaa! der Griekse beschaving
R. Boitendal: Boekmakers
Sex in film roept (ook) weerstand op
Antiek
notenschrift
op muur
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 18 SEPTEMBER 1965
mensen en muzen
veertien profielen
J. P. Barth
teleurstelling
strijd om pocketboek
ruimte te creëren,
het gebruik van
ge Fristho-kol lektie
m2 verkoopruimte.
TOT 18 UUR
C'unsul '61 Type ,jju sport
schijfremmen f 3250,- V W dè
Luxe '63 f 3450,- V.W. bus 62,
nwe motor nw. gespoten f 2500
Opel Rekord '62 pracht wagen
f 3200,-. Ope] Rekord '58
100 procent staat f 1750._
Te koop z.g.a.n. bromfiets,
1000 km. gel. merk Batavus.
Wouwseweg 51, Belgen op
Zoom. Na 6 uur.
Stamboekrammen te koop.
J. C. Sneep Dz. Kon. Wilhel-
minalaan 2. Willemstad.
Auto-, tractor- en landbouw-
bandengebruikers attentie. Al
les wat u op bandengebied
zoekt vindt u voordelig bij 't
grootst gesorteerde bandenbe
drijf in Nederland en wel bij:
ZEBO Middelburg, Kromme
Weele 17A, Tel. 01180-3993. Na
18.00 uur: 2835-3510-4590-2088.
Voor Z.Vl.: Axel Koestr. 21-23,
tel. 01155-923. Ook filialen te
Breda en Bergen op Zoom. Fa
briek te Hoogerheide.
Gebruikte en gecoverde ban
den in alle maten en soorten
tegen zeer lage prijzen? ZFB0
Kromme Weele 17A, Middel
burg. Voor Z. VI. Axel, Koestr.
21-23.
Banden coveren of repareren?
Assen en wielen voor elk doel.
ZEBO Kromme Weele 17a,
Middelburg. Voor Z.Vl. Axel
Koestraat 21-23.
Nieuwe banden in alle maten
tegen alle prijzen. ZEBO
Kromme Weele 17A, Middel
burg. Voor Z.Vl. Axel Koestr-
21-23.
Te koop aangeboden Knobbel-
ganzen, 1 halfwas bok. Kon-
Willem I straat 27, Berge»
op Zoom.
Nest Jonge boxers met stam
boom. Bevragen: A.Coesmans
Marijkelaan 7, Waspik.
Te koop aangeboden. Klein®
lakzwarte Middenslag poe'
tjes, Dwergpinchertjes,
geesje, Duitse staande 3aC"
honden en Duitse herders.
Dieren pension ,,'t Laagveio
Laagveldsestr. 1 A Roosenoa
Achter Comm. Kaz.
Altijd in voorraad dw. en n?
delsl. poedeltjes, z, kl. dvr-,P
chertjes. m. Deense dog»
L. v. Boxtel rut se weg 13,
Nest praclulge jonge Duitse
herders van prima oudere. D
atrixlaan 29, Oudenboscn.
Grote schieting zon. 19 seP* rz
P. Leeraert - Nijs, Hulst op
wippen. Inl. 2.50. Beg. 3 tl
Kermisschietingen te Lams-
waarde bij Th. v. Driesscne.
Zat. 18 sept. bekerschietmg-
Zon. 19 en maand. 20 sept. 2
schietinig. Allo schietingen op
wippen. Aanv. 2.30 uur.
Schieting zon. 19 sept. bij C. dc
Kind. Knr^llehrug.
Eerste Zeeuwse Schepenbeurs
Op het terrein in de havens
van de Eerste Zeeuwse zejj"*
school „De Viking" te .Wol
phaartsdijk zal van vrijdag
september t.m. maandag
tober een schepenbeurs wor
gehouden voor hoofdzakelij
2e hands schepen nchepen k
nen* vanaf 15 september ITO
bracht worden, alle schep®
worden dasgewenst met e
expertise rapport gel«vera.
lichtingen en voorwaarden
E.Z.Z. („De Viking yd.
phaartsdijk, Veerweg 71A
01198-206.liifl -
Ziekenhuisverz. leeftljdsgï^®^
100 jaar. ongeacht knielt,
surantiekantoor C.H. Vijg®,
boom tel. 01179-267 Cadzaöd-
Uitgevers zijn eigenaardige mensen
Van de ene kant zijn het zakenlieden,
die erop uit zyn geld te verdienen, no.
dig om te kunnen leven en het bedrijf
in stand te houden, van de andere kant
hebben zy meestal een artistieke en
idealistische inslag, die hen risico's
doet nemen en soms zelfs bewust ver
liezen doet accepteren. Het zijn in ze
kere zin gokkers, bookmakers.
Vanwege de associatie met dit Engel
se begrip heeft Rudi Boitendal zijn bun
del interviews „Boekmakers" genoemd.
Inderdaad is elk nieuw boek een avon
tuur, waarvan men nooit met zekerheid
kan voorspellen, of het zal aanslaan bij
het lezend publiek. Er wordt dus wer
kelijk, evenals by de paardenrennen,
geld op het spel gezet. Toch bevredigt
de titel ons niet geheel, oyidat het niet
alleen de uitgevers zijn, die een boek
maken. Schrijvers, zetters, drukkers.
binders enz. spreken nek een woordje
mee. Als men het woord letterlijk neemt
Is ook de fabrikant van kasboeken een
„boekmaker".
In zijn inleiding wijst Boitendal erop.
dat genoemde tweeslachtigheid wei
eens moeilijkheden oplevert met de au
teurs. Hun wensen komen soms in con
flict met de commerciële cijfers. Er is
dan nogal wat diplomatie nodig om de
meningsverschillen te overbruggen. De
krasse uitlating van een der geïnter
viewden: „Er komt geen enkele uitge
ver in de hemel", moet vanzelfsprekend
met een korreltje zout worden geno
men.
De veertien protielen zijn oorspron
kelijk geschreven voor het dagblad
„Friese Koerier" te Heerenveen, waar
aan de Veendammer Rudi Boitendal
sinds 1953 is verbonden, vanaf septem
ber 1963 als adjunct-hoofdredacteur. Bij
de keuze, die zeer beperkt is, hebben
allerlei subjectieve overwegingen ge
golden. Uitgevers met een duidelijk bel-
letristisch fonds hadden de voorkeur en
voorts werden zij uitgezocht voor wiei
activiteiten de schrijver ook zelf 10 te.
resse had. Aangezien ons landje hon
derden uitgevers telt, zouden er nog et
telijke bundels met interviews te ma
ken zijn.
Van alle „slachtoffers" is een foto op
genomen, behalve van G A. van Oor
schot, die geen toestemming verleende
tot herdruk. De schrijver heeft deze
wens genegeerd en met de Vlissinger,
waarvoor hij kennelijk een grote be
wondering koestert, zijn boek geopend.
Van Oorschot heeft in een onmogelijk
kort aantal jaren onder meer het verza
meld werk van Ter Braak, Multatuli,
du Perron, Van Oudshoorn en Frans
Coenen op de markt gebracht. Over een
jaar of wat zal bovendien de giganti
sche en uiterst gedurfde aanpak van
de Russische Bibliotheek tot een goed
eind zijn gebracht. In vijftig delen zul
len dan alle Russische klassieken in een
directe vertaling beschikbaar zijn. An
dere grootse projecten zijn de Stoa-
reeks en de briefwisseling tussen Ter
Braak en du Perron.
Uit het vraaggesprek met J.-P. Barth,
de uitgever van Marnix Gij sen, Clare
Lennart en Jos Panhiiijsén, blijkt, dat
deze een heel bijzondere figuur is. Als
student 111 de economie nam hij de zaak
van A. A. M. Stols over. Helaas is het
financieel niet mogelijk gebleken deze
uitgeverij te handhaven. Vorig jaar is
zij gelikwideerd. Uit een zekere wee
moed heeft Boitendal zijn artikel toch
in de bundel opgenomen. We kunnen
deze piëteit wel begrijpen, maar had
den toch liever een gesprek met een
nog actieve uitgever in de plaats ge
zien.
Tot onze verbazing was Geert Lub
berhuizen voor de schrijver een vrij
wel onbekende. Over deze veelomstre
den uitgever is toch al heel wat gepu
bliceerd. Hij is voortdurend in het
nieuws geweest en als voorzitter van
de C.P.N.B, is hij bij ieder bekend, die
iets met boeken te maken heeft. Hij
leidt de persconferentie voor de Boe
kenweek en opent het jaarlijkse Boe
kenbal. Wel weet Boitendal te vertel
len, dat Lubberhuizen een vis :s. Der
gelijke nonsens over een sterrenbeeld
hoort in een serieus boek toch werke
lijk niet thuis Van meer belang is, dat
De Bezige Bij een unieke uitgeverij ge
noemd >kan worden, omdat zij eigendom
is van een zestigtal auteurs. Deze co-
operatie is voortgekomen uit de illega
liteit. Lubberhuizen maakte zich ver
dienstelijk onder de schuilnaam Bas
Ruys. Er werd van nem gezegd: ..Bas
busy as a bee can be". Daar Ligt de her
komst van de naam der uitgeverij. Haar
grootste flop was tot nu toe „De min
streel van de mesthoop" van Alex de
Haas. Het boek was voor opa's bedoeld,
maar het pakte niet. Lubberhuizen weet
er nu de reden van:
„Er staan een paar blote meisjes In.
Opa's zullen dat wel leuk vinden, maar
hoe komen opa's aan een dergelijk boek?
Van de kleinkinderen, natuurlijk. Nou,
en die vonden klaarblykelyk, dat zy
zo'n boek niet aan opa cadeau konden
geven
Als een goed journalist weet Boiten
dal aantrekkelijke kopjes boven zijn
interviews te plaatsen. Bijv.; „Een
vrouw na twee dominees". Het betreft
mevrouw mr. G. van TrichtRingeling
te Arnhem, die als uitgeefster ds. Van
Loghum Slaterus en dr. Van Tricht op
volgde. Eerstgenoemde heeft haar fonds
zijn naam gegeven. Dat het een belang
rijk bedrijf is, blijkt uit de auteurs, die
er onderdak vonden: Dirk Coster, An-
thonie Donker, R. van Genderen Stort,
Herman Heyermans, Jos Panhuijsen
(die er in 1931 debuteerde), J. C. van
Schagen, Theun de Vries, en' van de
buitenlanders o.a. Knut Hamsun, Emil
Ludwig, Maxim Gorki, Miguel de Una-
muno. Een van de grote successen van
de huidige directrice is di Lampedusa's
„De Tijgerkat" geweest.
De naam van Heyermans duikt ook
op in het gesprek met de twee direc
teuren van H. J. W. Bechts Uitgevers
mij.: de heren A. Becht en L. Th. Dom-
hoff. Hij heeft hen nl. voor een moei
lijk probleem geplaatst. De boeken we
zen niet alleen uit. dat Heyermans'
werk (de Falklandjes o.m.) goed ver
kocht werd, maar tevens, dat deze
schrijver een voor die tijd „fabelachtige
schuld" (meer dan 20.000 gulden) had
aan de firma Becht. Junior vertelde:
„Vader was een zeer zakelyk man, maar
tegen Heyermans kon hy geen nee zeg
gen, als deze om een voorschot vroeg.
Vaak kwam hy daartoe per rijtuig, tot
grote ergernis van mijn moeder, die
een dergelijke verkwisting niet kon
aanvaarden."
Op ander terrein is de schade echter
ingehaald. We herinneren o.a. aan de
bekende Palet-serie, waarin 45 mono
grafieën over schilders verschenen van
Van Eyck tot Jan Sluyters, en aan de
populaire een-delige Vondel-uitgave
van Albert Verwey.
Chris Blom van de uitgeverij Contact
elkaar hebben gevondén. Zij maakten
o.m. naam met hun fotoboeken en hun
reeks „De Onsterfelijken". De belang
rijkste romanschrijver van dit fonds is
Graham Greene. Het zal ook niet alge
meen bekend zijn, dat De Neve en Blom
in Nederland het eerst de naam
„pocket" hebben gebruikt. Deeltjes uit
hun Proloog-reeks, die veel opgang
maakten, waren de dagboeken ..Door
tocht" van Bert Voeten en „Het Ach
terhuis" van Anne Frank.
De levensloop van J. M. Ph. Uitman,
directeur van Het Wereldvenster te
Baarn, is een der merkwaardigste, die
we in dit boek aantroffen. Deze protes
tant gaf enige werken van prof. dr. B
Delfgaauw uit, terwijl zijn Kinderbijbel
ook in rooms-katholieke kring veel en
thousiasme wekte. Jopie Uitman is in
Zeist geboren. Hij raakte in zijn jeugd
bevriend met Hennie Marsman, wiens
vader daar een boekhandel dreef. In
september 1940 schreef hij „een levens
beeld" van zijn vriend mr. Hendrik
Marsman. Ook publiceerde hij een stu
die over de dichtbundel „Porta nigra".
Een bibliografie van Marsman is helaas
niet klaar gekomen. In 1930 werd Uit
man secretaris van Albert Kuyie en in
die hoedanigheid ontmoette hij Anton
van Duinkerken, Otto van Rees, Char
les Eyck en andere Gemeenschap-men
sen. Van zijn ervaringen als niet-katho.
liek in dit roomse milieu vertelde hij:
„Soms kwam er wel eens een kerke-,
lijke hoogwaardigheidsbekleder op be
zoek, of een pater of zo, en dan was
mijn taak om de gordijntjes dicht te
trekken voor een in het kantoor han
gend naakt, dat, meen ik, van Colson
was, die toen in Parijs woonde".
Onthullend is ook de mededeling, dat
Uitman in diezelfde tijd hetzelfde meis
je beminde als Gabriël Smit. Hij was
voorts korte tijd secretaris van de be
faamde dr. P. H. Ritter jr., die op zijn
vsiitekaartje liet drukken: „wegge
jaagd hoofdredacteur en handelaar in
literatuur en aanverwante artikelen".
Waarom er voor de firmanten na de
oorlog slechts twee mogelijkheden wa
ren is ons niet duidelijk. Volgens Boi
tendal konden ze meedoen aan de strijd
rond de pocketboekenof de weg in
slaan naar internationale oriëntering.
Het moet toch mogelijk zijn het ene te
doen en het andere niet te laten, dunkt
ons.
Hier en daar blijkt, dat het tussen de
uitgevers niet altijd goed botert. Zo is
de heer Becht niet helemaal te spreken
over Het Spectrum, dat zonder iets te
zeggen de Karl May-boeken in pocket-
vorm is gaan uitgeven. Inderdaad niet
collegiaal tegenover de firma, die 70
jaar lang de rechten over May's boe.
ken bezat. Uit het gesprek met C. H
Postel van De Tijdstroom blijkt, dat de
serie „Dwars door de wereldliteratuur"
niet zal worden voortgezet. De oplage
was te klein. Zeer prettig verliep ook
het onderhoud met de uitgevers van
de Salamanders.
Een bijzonder interessante figuur is
Bert Bakker, lid van de P.S.P., onver-
ezie, en van bestsellers als de memoires
bekende Oooievaartjes met de velepo-
zoenlijk anti-fascist en uitgever van de
van commissaris Voordewind en adju
dant Groen, als de herinneringen van
Annie Salomons en Simon Vestdijk.
Voorts is hij de oprichter en redacteur
van het maandblad Maatstaf, dat zon
der enige subsidie een oplage van ge
middeld 4000 haalt.
In het hoofdstukje over de Erven J
Bijleveld maken we kennis met de on
gewoon vitale heer J. Bommeljé sr., die
als zestien-, zeventienjarige zijn vrien
den van de jongelingenvereniging in
Goes met een voor die leeftijd ongewo
ne zekerheid vertelde: ik word niet al
leen boekverkoper, maar ook uitgever.
Als twaalfjarige jongen hielp hij trou
wens al in de bibliotheek van de Goese
boekverkoper J. J. Visser. Als uitgever
boekte hij zijn eerste succes met „lm
Westen nichts Neues" van Remarque,
dat in de accurate vertaling van Annie
Salomons druk op druk beleefde.
Geboeid leest men ook het relaas over
de manier, waarop G. P. de Neve en
Een uitgeverij, waar de directeur ge
heel en al de voetstappen van zijn va
der drukt, is die van Meulenhoff. Haar
grootste teleurstelling was de volkomen
ontbrekende belangstelling voor de
Spiegel der poëzie van Victor E. van
Vriesland. Zou de „onverzoenlijkheid"
van de samenstellers, die zijn werk
verre van volledig maakt, niet een der
redenen kunnen zijn? Uiteraard is Boi
tendal ook op bezoek geweest bij de
uitgever van zijn eigen boek, P. J aars-
ma, die aan het hoofd staat van Mou.s-
saults Uitgeverij te Amsterdam. Er is
nog veel goeds van hem te verwachten,
want hij is geen boekenfabrikant noch
bandelaar in bedrukt papier.
De laatste in de reeks is misschien:
tevens de laatste uitgever-uit-liefheb-
berij, die in Nederland nog te vinden
is: J. C. Boucher in Den Haag. Het ver.
zameld werk van dr. P. C. Boutens
vormt een van de hoogtepunten 111 zijn
fonds.
Boitendal heeft ln een nawoord nog
wat recente gegevens verwerkt. Willy
Corsari's „Die van ons" is als best ver
kocht boek van De Bezige Bij inmid
dels" gepasseerd door „Ik Jan Cremer".
Het ^ucces van Jan Wolkers' boeken
wijst erop, dat Meulenhoff zijn aanslui
ting bij de Nederlandse literatuur terug
heeft gevonden.
Elk hoofdstuk in dit bijzonder lezens.
waardig boek eindigt met het desbe
treffend handelsmerk, waarbij het op
valt, dat de M. van Meulenhoff en van
Moussault verwarrend werkt. Enkelft
herhalingen had de auteur bij het her
schrijven kunnen voorkomen en sommi
ge weinig ter. zake doende opmerkin
gen, die het in een krant wel doen,
maar in een boek misplaatst zijn, had
den beter geschrapt kunnen worden.
Zoals bijv. de opmerking, dat hij de
schrijver Lubberhuizen niet aan de te
lefoon heeft kunnen krijgen.
Voor het overige zijn we R. Boitendal
dankbaar voor de vele gegevens, die hij
over een aantal vooraanstaande uitge
vers verstrekt. Ieder, die op een of an
dere wijze met boeken te maken heeft,
zal van deze neerslag van plezierige ge-
dachtenwisseling met veel genoegen
kennis nemen.
WILLEM v .d. VELDEN
«Sfl
Mae West speelde in de films
van de jaren twintig al voor lok-
vogeltje.
De recente roulatie in 011s land van
de film over het leven van de legen
darische filmster Jean Harlow, ves
tigt weer eens de aandacht op een
verschynsel. dat de film vanaf zyn
kleuterjaren heeft begeleid: sex. Door
vele filmproducers in de loop van de
jaren tot een soort handelsmerk ver
heven, heeft het fenomeen en dat
/alt niet te ontkennen een gewel
dige vlucht genomen. De invloed, die
er op dit vlak va!, de film is uitge
gaan is uiteraard moeilyk vast te stel
len, maar het is zeker, dat de con
stante stroom sex, die overal in de
wereld uit de filmfabrieken vloeit, zijn
weerslag heeft gehad en nog heeft op
tal van andere zaken op dit onder
maanse. Men kijke er b.v. de litera
tuur maar eens op na.
Bij dit alles is het wel duidelijk,
lat het bedoelde verschijnsel niet
)er se inherent is aan de film. Dat
lit middel tot verpozing niettemin
vooraan heeft gestaan in de rij van
anjusementsbrengers, die sex op de
duur min of meer tot gemeengoed
hebben gemaakt, houdt verband met
het karakter van de film. Le geschie
denis heeft aangetoond, da* de onver
bloemd brutale exploitatie van het
verschijnsel hand over hand is toege
nomen. nadat de film geluid voort
ging brengen. De evenals Jean Harlow
legendarisch geworden filmster Mae
West komt in deze de twijfelachtige
eer toe grootmoeder van de sex ge
noemd te mogen worden.
Nadat de eerste pogingen om een
„sprekende film" te maken in 1923
als onpraktisch van de hand waren
gewezen bracht Warner Brothers in
1926 toch een rolprent uit met geluid
op grammofoonplaten. Een laar daar
op begon de victorie. Toen werd n.l.
een film gemaakt met Al Jolson. Hij
moest daarin zegge en schrijve één
liedje zingen. Het was niet de bedoe
ling. dat er meer geluid opgenomen
zou worden, maar vóór de acteur aan
zijn liedje begon zei hij eigener bewe
ging: „Zeg moeder, luister eens naar
ditEn met zijn moeder luister
de de hele wereld. Niet lang daarna
konden de reclames aankondigen:
Ziet Greta Garbo en hoort haar spre
ken".
Het nieuwtje was er echter gauw
af en de producenten pijnigden zich
de hersens om een nieuw element aan
de beproefde filmschema's toe te voe
ge. Het was er al gauw- En het
is er nog zij het door de verschillen
de decennia heen wat aangepast. 'Sex
werd voor velen jammer genoeg bijna
identiek met film De al genoemde
Mae West kon naar de zin van het
publiek dan ook niet vaak genoeg op
het witte doek te zien zijn. In de twin
tiger jaren schoot haar roem daar
door als een komeet omhoog en als
zij vanaf het filmscherm de zaal in
knipoogde en haar „Kom eens aan
en bezoek me eens" liet horen, bete
kende dat voor zeer velen iets heel
bijzonders. Precies zes maanden na
de vertoning van Mae Wests film ,,She
done him wrong", werd in Amerika
het Episcopaal Comité voor de Film
opgericht. Dit comité verweet de A-
merikaanse film va de dertiger jaren
dat hij de immoraliteit in de hand
werkte. Ook de katholieke bisschoppen
verhieven hun stem. Zij fundeerden de
National Legion of Decency (Nationaal
Legioen van Eer), die tot taak had
alle nieuwe films vóór de vertoning
te toetsen aan de normen van fatsoen
an moraal.
Deze en andere pogingen in Ameri
ka en elders om paal en rerk te stel
len aan de inderdaad immorele trek
ken in tal van films, hebben niet ge
leid tot een volledige verandering ten
goede Sex als handelsmerk bestaat
nog steeds. Ook Nederlandse filmver
huurders putten zich vaak uit in de
onmogelijkste banaliteiten om hun pro-
dukten als „sexy" aan te prijzen Wie
er zich door laten misleiden hebben
achteraf waarschijnlijk spijt van hun
centen, want hoe de verwachtingen
nok zijn, het valt altijd tegen. De
belofte van de titel staat nu eenmaal
in geen enkele verhouding tot de wer
kelijke inhoud van de film, althans
Ontzagwekkend is de erfenis, die het
Oude Griekenland ons heeft nagelaten.
Daar in Hellas is de basis gelegd van
ons cultuurpatroon. Aan de Griekse
wijsbegeerte danken wij de hoofdvor
men van het Westers denken. Onze
kunsten en wetenschappen staan op de
fundamenten van een beschaving, die
ook de moderne mens nog in verruk
king brengt door de schoonheid van zijn
scheppingskracht.
De Griekse beschaving is voortgeko
men uit de ontdekking van de mens,
dat hy tot vryheid geroepen is. Zij
kwam tot bloei door de samenbindende
kracht van religie, taal en kunst. Zy
is tenslotte ten ondergegaan aan inner
lijke tevredenheid.
Tussen de opkomst en ondergang lig
gen tien eeuwen, ligt het ontwikke
lingsproces van standstaatjes met een
minuscuur stukje grondgebied tot het
lingsproces van stadstaatjes met een
minuscuul stukje grondgebied tot liet
wereldrijk van Alexander, de Macedo
niër. Het is het epos van de Homerische
helden, de tragedie van moordende on
derlinge strijd, de prijs van het particu
larisme. waardoor de stadstaten ten
slotte bun onafhankelijkheid hebben
verloren en de vrije burgers hun rech
ten. Voor alles echter is de ontwikke
lingsgang van de Griekse beschaving
het verhaal van de mens, die zich zelf
probeert te kennen en zijn plaats in de
wereld.
In „La Civilisation grecque" van Prof
Francois Chamoux is deze boeiende
ontwikkelingsgang in een aantal hoofd
lijnen vastgelegd. Van dit werk is bij
A. W. Sijthoff een zeer verzorgde Ne
derlandse uitgave verschenen en wel
als de eerste van een serie, waarmee
men (in totaal 15 delen) een „galerij
der beschavingen" wil ophouwen. Geen
geringe onderneming. Geconstateerd
moet echter worden, dat dit „galera-
project met ,De Griekse Beschaving' in
ieder geval een veelbelovende gtart
heeft gekregen.
„De Griekse Beschaving" is interes
sant van opzet. Een boeiende tekst
Dr. Onne Damsté zorgde voor een goe
de vertaling maakt het de lezer ge
makkelijk zich te verdiepen in de wor
dingsgeschiedenis, de rykdom en veel
zijdigheid van de Hellenistische or*tuur.
Die Oude Griekse wereld herleeft even
eens in een groot aantal illustraties, zo
wel in zwart-wit als (eveneens van zeer
goede kwaliteit) in kleuren. De illustra
ties sluiten nauw aan by de tekst maar
vormen op zichzelf ook een „beeldver
haal". Alleen al om dit „beeldverhaal"
is het moeilijk het boek weg te leggen.
Aan het slot van het hoek is een bi-
biografie opgenomen alsmede een
chronologisch tabel en een uitgebreid
register.
zou oi. dan ook van hypocrisie ge
tuigen in de film het bestaan van de
erotiek te laten voor wat het is d.i.
het te ontkennen. Maar dit is natuur
lijk wel iets anders dan er gretig mee
te leuren.
Er zijn in het recente verleden zeker
films gemaakt, waarin de erotiek ten-
volle aan haar trekken komt (bij Ing-
mar Bergman en Louis Malle), maar
het gaat tenslotte om de juiste gesteld
heid. Een man als Roger Vadim, die
het zich tot een verdienste rekent, dat
hij Brigitte Bardot „tot het onbereik
bare ideaal van alle mannen" heeft
gemaakt, heeft die gesteldheid zeker
niet».
De mislukte zelfmoordpoging van
Brigitte heeft daar ongetwijfeld alles
mee te maken, evenals trouwens de
gelukte poging van dat andere sex-sym-
bool: Marilyn Monroe- Het staat wél
vast, dat de decadentie en de vrijwel
totale ontluistering van menselijke en
artistieke waardigheid, mede oorzaak
zijn geweest van d» geestelijke crisis,
die deze vrouw tot haar wanhoops
daad heeft gedreven.
Dit alles dan graag ter overweging
bij de film over het trieste leven van
die sex-bom uit de dertiger jaren Jean
Harlow.
BERT VAN OOSTERHOUT
Brigitte Bardot is, dank ztf de
„zorgzaamheid" van Roger Vadim,
opgegroeid tot „een onbereikbaar
ideaal voor alle mannen".
niet in de categorie die speculeert
op de nieuwsgierigheid en de sensa-
tiezicht. Dat de tenden§ van morele
verwording in de film al in het verre
verleden overduidelijk was, moge blij
ken uit de al genoemde acties van
b.v. de Amerikaanse bisschoppen,
maar ook uit het feit, dat paus Pius XI
er tot tweemaal toe in een encycliek
stelling tegen heeft genomen (encycl.
„Divini illius magistri" en „Vigilanti
Cura"). Ook de huidige paus heeft al
verschillende malen waarschuwende
woorden gesproken tot hen die het in
de filmwereld voor het zeggen hebben
Hoewel zulke waarschuwingen uiter
aard algemene geldigheid hebben, al
thans algemeen zijn bedoeld, zouden
ze toch vooral ter hL-rte genomen moe
ten worden (hetgeen wel niet zal ge
beuren) door die mensen, die films
maken enkel en alleen ter meerdere
,,eer en glorie" van de sex.
Men dient overigens niet uit het oog
te verliezen, dat de taboes rond ero
tiek en sex in deze tijd voor een groot
deel zyn weggevallen, tengevolge van
veranderde inzichten op dit vlak. Het
Marilyn Monroe heeft de hoog
ste prys betaald voor een ideaal,
dat vals is.
Een vroeg-middeleeuws notenschrift,
dat als één van de oudste in West-Eu
ropa moet worden gezien, werd on
langs s«n de kerk van het klooster
Corvey in de Duitse Bondsrepubliek ont
dekt, Bij een architectonisch onderzoek
in het westelijk deel van het bouwwerk
kwam op een wand van de bovenver
dieping een serie letters te voorschijn,
die naar de mening van musicologen
niets anders dan een rij noten kan zijn.
De abdij Corvey, gedurende de re
gering van keizer Lodewijk de Vrome,
de zoon van Karei de Grote, in 822 ge
sticht behoorde tot de leidende een
tra in het geestelijk leven van de mid
deleeuwen. Belangrijke intellectuele stro
mingen zijn van hier uitgegaan en heb
ben ver in het noorden van het Franki
sche later Duitse Rijk hun sporen ach
tergelaten. Van de kloosterkerk uit de
Karolingische tijd is alleen de west-
bouw, maar deze dan ook in zijn geheel
onveranderd, tot in onze dagen bewaard-
gebleven. Rond het jaar 900 werden de
muren van dit westelijke deel de eer
ste maal gepleisterd, en kort daarna
moet ook de rij noten zijn aangebracht
die thans door geleerden als een vondst
van de eerste rang wordt gezien.
Dat het inderdaad om een muzikale
notitie gaat, is daarom waarschijnlijk,
omdat een zuivere versiering op deze
plaats van de wand door niets te recht
vaardigen zou zijn, een decor van let
ters bepaald ongewoon is en, vooral,
de groep alleen de eerste zeven letters
van het alfabet van a tot g bevat. Aan
liet begin van de 10e eeuw werd het
namelijk in Europa gebruikelijk, do
verschillende muzikale toonhoogten
door letters uit te drukken. Daarbij
werden uitsluitend de eerste zeven let
ters van het alfabet gebruikt en deze
aan de eerste zeven trappen van de dia
tonische toonladder gelijkgemaakt. Zij
kwamen dus overeen met ons CDEFG
(do re mi fa sol la si).
Dit letter-notenschrift was tot nu toe
alleen uit handschriften van muzikale
tractaten en leerschriften overgeleverd.
Nu kon in Corvey voor de eerste maai
het gebruik aan een muur van een kerk
worden aangetoond. De lettergroep om
vat ongeveer 40 tonen. Het aantal ma-
ten en de structuur doen daar bij con
cluderen. dat hier in de vorm onge
bonden hymnen voor liturgische doel
einden gefixeerd werden. Zonder twij.
fel was de notitie op de wand voor het
praktische gebruik van de vroeg-mid-
deleeuwse musici bestemd.