Vogels belagen luchtvaart
MOEDEI
PRE
KINDEI
DOO
Water si
op vecb
taalbet(
Drama in Li
Eigen vindingen
Grote nadelen
Slimmer zijn
Andere vogels
IN OOST
Koel en
105e JAARGANG
Uitgave: N.V. Uitg.
Directeur: Drs. W.
loofdredacteur: L.
Redactieraad: J. M.
C. J. v. Hootegem, r
Mes, mr. H. M. L. de
Vercauteren, L. J. v.
Bureau: Breda - Rei
rel. 22341 (5 lijnen).
Bureau voor de Zee
(Van onze corres
OOSTENDE Met t
de politie in de Belg
Oostende zondagavond
ten maken aan een ma
tussen enkele honderdei
nalisten en Franssprekc
het plein voor de Petrus
De ongeregeldheden
ongeveer 200 Vlaminge
een luidruchtige betogi
ten, uit protest tegen
de Franse taal bij de
de Franssprekende Be
ook ten getale van va
honderd gepoogd hai
gen te overschreeuwer
kwam het tot vechtp
heetst van de strijd gr
Vlaamse nationalisten s
lifcie richtte daarop bra
menigte, waarop het pl
geveegd was. Toeristen
tuurtreintjes een rondr
gen bij het passeren va
hun portie van het rond
Van de grote „mars"
en zondag van Diksmu
e hadden willen mak
terecht gekomen. De b
gonnen met de tradition*
eenkomst ter herdenkin,
bij de slag aan de IJ:
Vlaamse militairen. C
mensen namen aan de p
maar daarna bleken er
bereid, de regen te tn
Oostende te gaan. Het
daar had de betoging
niettemin verzamelden
zich tegen de avond op
de Petrus- en Pauluskei
geliefde lied „De Vlaan
gen en leuzen brulden
Franse ratten".
In de berken van de
plaatsen wordt al enk*
derde van de missen in
houden. Deze regeling ge
het toeristenseizoen.
(Van onze corres]
MEIJEL Een 28-jar
drie van haar dochtert
zijn gisteren om het leve
een auto-ongeluk onder
Meüel in Limburg. Hun
door de vader van het
ge heer Teunissen, reed
tegen een boom.
De heel- Teunissen
achtjarige dochtertje, vt
wond naar het ziekenhui
Oorzaak van het ongel
dehjk een hevige stortb
stuurder mogelijk h^t
benomen, waardoor h
geraakt is.
MAASBRACHT De
pleegster Marjo Smeets
henburg heeft in Maasbr
verloren toen de auto, i
s nacht tegen een boom
stuurder werd zwaar ge\
Odoorn is
Struik (54) om het leve:
een botsing met een
dame.
HEERLEN - De 63-jar
J. Hendriks is tijdens
doodgereden door een
VARSSEVELD D<
vrouw Ypseker uit Boel
IS omgekomen in Var*,
auto, waarin zij met haa
stuurder op reis was uit°
en tegen een boom reed
HEERHUGOWAARD
M. C Fransen (51) is
waard slachtoffer van
den, toen hij met zijn
hoge snelheid frontaal
moet komende personen-
p rayo^ne/frankrij
Fyieneeen is de 25-jar
wil uit Utrecht veron«
autobotsing. Twee andfi
werden ernstig gewond
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 21 AUGUSTUS 1965
cenitage terug tot ongeveer 25 procent.
Het aantal der z.g. in-de-vrij e-vlucht-
aanvaringen liep evenwel omhoog,
voornamelijk met betrekking tot laag
vliegende machines.
Bij de luchtmacht wordt van deze fei
ten geen geheim gemaakt, in tegenstel
ling tot de burgerluchtvaart. En dat
is om psychologische redenen ook be
grijpelijk, omdat bij de burgerlucht
vaart die pure economie zeer sterk
spreekt Een ongeluk met een toestel
met tientallen passagiers richt zich nu
eenmaal sterker tot de verbeelding als
eenzelfde incident met een eenpersoons
jager. Alhoewel de burgerluchtvaart
niet graag spreekt over vogelaanvarin
gen, is het logisch dat ook in deze
sector van het luchtverkeer de koude
vogel-oorlog op volle kracht gaande is.
De bestrijdingsmaatregelen zijn blijk
baar effectief, wa.it over incidenten
wordt niets gehoord.
Wij geloven dat zulks ook goed is!
Evenals het goed is, dat-passagiers op
Schiphol niet te veel merken van de
rondrijdende schrikapparatuur, die vo
gels van het vliegveld moet verjagen.
gij de bestrijding van de „vogelziek
te" in de luchtvaart is veel hulp
ondervonden van dr. J. D. F. Harden-
berg van het ministerie van Land
bouw. Hij was een dergenen die ont
dekte dat een duur Amerikaans schrik -
apparaat, bekend onder de naam „Bird
Evict", toegepast op Schiphol en Leeu
warden, nogal waardeloos was. Het ap
paraat maakte wel een schrikbarend
spektakel, doch de meeuwen bleven
rustig op en bij de banen zitten. Blijk
baar zei de op een band vastgelegde
angstkreet van een Amerikaanse
meeuw de Hollandse meeuw niemen
dal. Daarom werd de angstkreet van
een Hollandse zilvermeeuw op de band
opgenomen en op de Bird Evict ge
plaatst. De eerste proef op Schiphol
had een verbluffend resultaat, want
de angstkreet op celluloid deed de
zwerm zilvermeeuwen haastig weg
vluchten. Een proef op de basis Leeu
warden had hetzelfde resultaat. Men
was bepaald trots op deze Nederlandse
vinding. Echter inen was er nog niet,
want kokmeeuwen en stormmeeuwen
bleven ijskoud onder de over het vlieg
veld krakende angstkreten van neef
of nicht zilvermeeuw. Het enige mid
del was een kokmeeuw en een storm-
meèuw te vangen en hun angstig ge
krijs op de band vast te leggen. Er
werd een samengestelde band gemaakt
van de drie angstkreten en zie: ter
nauwernood was de mechanische vo
gelverschrikker in actie, of de hele
meeuwenkolonie hief zich op de wie
ken. Het systeem is verder ontwikkeld
en zo zijn op militaire vliegvelden
langs de startbanen luidsprekers ver
schenen, die via een druk op de knop
in de verkeerstoren erbarmelijke ge
luiden gaan produceren. Met effectief
resultaat. Het Nederlandse ei van Co
lumbus heeft sterk de aandacht ge
trokken in het buitenland: Amerika
nen, Engelsen, Denen en Duitsers heb
ben het systeem met aandacht beke
ken.
Het ligt echter voor de hand, dat het
benutten van meeuwenangstkreten het
aanvaringsprobleem slechts ten dele
W eersverwachting,
door het K.N.M.i., geld
avond:
Half tot zwaar bewolk
sehjk enkele buien en
gen. Zwakke tot matige
vankelijk uit veranderl
uit noordelijke richtini
weer.
Vandaag: zon onder
Maan onder 18.16 uur.
Morgen; zon op 5.38 uur
1-43 uur.
Het opvallend slechte beeld van de
maand juli is te wijten aan het be
roerde weer. Doorgaans zijn de zo
mermaanden de gelukkigste maanden.
Deze „zomer" is echter niet alleen het
weer van slag af, doch ook de vogels,
die in de koude vochtige temperatuur
onrustig worden en onverwacht be
ginnen te trekken. De gedragingen der
vogels hebben onderzoekers der vogel
aanvaringen danig verrast, omdat di
verse hunner berekeningen te zeer hy
pothetisch bleken.
yogelaanvaringen zijn geen typisch
Nederlands verschijnsel, integen
deel, zij komen in vele landen voor.
aanvaringen doen toenemen. Al
leen bij de Koninklijke Luchtmacht
vonden dit jaar meer dan 30 dezer
aanvaringen plaats, waarvan de
meeste met aanzienlijke schade.
Daaronder Is ook de botsing met een
meeuw toen wü enige maanden gele
den per Alouette-helikopter van Mar
seille naar de basis Ypenburg vlogen.
Vrij dicht btf het vliegveld maakte een
meeuw een dodelijke kennismaking
met de staart van de hefschroever, zon
der dat wij er iets van merkten in het
rumoerige toestel. Geland op Ypen
burg staarden wij echter vol verbazing
naar een gat van ongeveer 25 cm door
snede, omringd met wat bloederige
veren. Hetgeen betekende, dat de fon
kelnieuwe Alouette meteen in repa
ratie moest
JJeziet men de bij de Koninklijke
Luchtmacht nauwkeurig bijgehou
den statistiek over de vogelaanvarin
gen, dan blijkt, dat het aantal inciden
ten met vogels wel is verminderd,
evenwel nog steeds onrustwekkend is.
Werden in 1960 maar liefst 70 gevallen
genoteerd, waarvan 51 met aanzienlij
ke of vrij aanzienlijke schade, in 1962
steeg het totale aantal zelfs tot 74
aanvaringen. Daarna daalde het tot 55
in 1963, doch steeg het tot 61 in 1964.
Tot 26 juli waren over dit jaar bij de
Luchtmachtstaf 29 incidenten bekend,
waarvan 14 zonder grote en 15 met
aanzienlijke schade. Na 26 juli is er
bijna geen dag voorbij gegaan zonder
vogelaanvaring, waardoor de maand
juli wel een bijzonder slechte beurt
maakte. Kort achter elkaar kregen
enige Starfighters en Thunderstreaks
onaangenaamheden in de lucht door
toedoen van vogels. Hierdoor kwam
het aantal militaire toestellen, dat in
de maand juli uit de running moest
worden genomen, op 13. Een opvallend
hoog cijfer, waarmee niet alleen enige
miljoenen aan reparatiekosten is ge
moeid (het vernieuwen van een Star-
lighter-straalmofcor kost alleen al on
geveer driekwart miljoen!), doch
waardoor ook aan de slagkracht van
de luchtmacht tijdelijk een klap is toe
gebracht.
Typerend bij de ongevallen was, dat
bij de Starfighters romp en motor de
grootste aantrekkingskracht op vogels
uitoefenen, terwijl dit bij de Thunder
streaks (straalbommen jagers) hoofd
zakelijk de cockpit is. De oorzaak
daarvan ligt in de vorm der machines,
dat wil zeggen de nogal stompe neus
van de Streak biedt veel meer bot
singsmogelijkheden dan bij de ragfijn
gebouwde Starfighter.
De maand juli is bijvoorbeeld voor de
Hoy al Air Force in West-Duitsland nog
onrustiger geweest dan voor de Ne
derlandse Koninklijke Luchtmacht. En
voor wat de Verenigde Staten aangaat,
Amerikaanse cijfers tonen aan, dat in
de V.S. sinds 1960 79 mensen zijn ver
ongelukt tengevolge van door vogels
veroorzaakte vliegtuigrampen. Deze
rampen en de dramatische gebeurte
nissen in andere landen (o.a. in Enge
land, Canada, Nieuw-Zeeland en West-
Duitsland), hebben de vraag actueel
gemaakt of er via een internationale
samenwerking mogelijkheden kunnen
worden geschapen om het aantal vogel
aanvaringen te verminderen. Verschil
lende landen hebben immers bepaalde
maatregelen uitgedokterd, waarbij er
over en weer wel kennis wordt geno
men van de resultaten, echter tot een
ruime uitwisseling van gedachten en
tot een ooördinering van bestrijdings
maatregelen, is men ïog niet gekomen.
In dit verband nu is opvallend een ini
tiatief, dat een groep Canadese lucht
vaartexperts dezer dagen heeft geno
men en waarvan de opzet is te komen
tot een algehele samenwerking op het
gebied der bestrijding van vogelaan
varingen. Nu klinkt dat allemaal heel
eenvoudig, doch de werkelijkheid is
minder simpel. Immers tot effectieve
voorzorgsmaatregelen kan men alleen
geraken, indien men alles weet van
de gedragingen der vogels in verschil
lende landen. Nu is de ornithologie
van veel op de hoogte, echter er zijn
toch ook nog tal van vragen op te
lossen. Zo dacht men bijvoorbeeld tot
voor kort, dat vogelaanvaringen slechts
op bepaalde hoogten konden voorko
men en dat de meeste ongelukken
plaatsvonden kort na de start en voor
de landing. Thans staat echter vast,
dat groepen ganzen zelfs tot een res
pectabele hoogte van 8000 meter kun
nen komen en dat een vliegtuigonge
luk in Nevada op een hoogte van 6400
meter plaatsvond na een botsing met
een daar vliegende eend.
Voor wat ons land aangaat, heeft een
onderzoek aangetoond, dat de laatste
maanden van het jaar het grootste ri
sico inhouden. Dan vinden immers de
grote vogelverplaatsingen plaats, met
als gevolg een relatief hoog ongeval
lenpercentage.
Vooral voor laagvliegende toestellen
boven de Waddenzee, waar tiendui
zenden vogels op stranden en slikken
bivakkeren, is dan grote waakzaam
heid geboden, een waakzaamheid, die
evenzeer nodig is rood het IJselmeer,
het Veluweimeer en die grote rivieren,
Aan deze foto is duidelijk te zien
hoe hard een "botsing met een
vogel kan aankomenHet kei
harde plexiglas van de Thunder-
streak-cockpit werd zodanig ver-
nield, dat vliegen onmogelijk werd
De vlieger kon slechts met moeite
zijn basis bereiken. Hij had nog
geluk, dat zijn ogen niet werden
verminkt door de rondvliegende
stukken glas en overblijfselen van
de vogel. De laatste dagen van de
maand juli werden twee Streaks
zo door de vogels uit de running ge
nomen.
het vliegveld, van de andere kant
moet niet worden vergeten, dat sen
sationele en dramatische incidenten
alleen geschieden bij straalfcoestellen.
Tengevolge van de snelheid dezer ma
chines komt een botsing met een vogel
zo keihard aan, dat een behoorlijk gat
in de huid van de kist wordt geslagen.
Seconden na seconden vreten zich de
vogelrestanten verder in de kist, met
het gevolg, dat er soms een ongeluk
kan ontstaan, waarvan eerst na een
intensief onderzoek de oorzaak kan
worden ontdekt.
Jgowel voor de burger- als voor de
militaire luchtvaart betekenen de
vogelaanvaringen grote narigheden. De
veiligheid van het luchtverkeer gaat,
over de tong, er worden grote econo
mische stroppen geleden en de paraat
heid van een operationeel squadron
kan erdoor in het gedrang komen. Zo
wel de burger- als de militaire lucht
vaart zijn dan ook gebrand op passen
de voorzorgsmaatregelen. Men heeft
niets tegen vogels, men houdt van de
gevederde pleziermakers in de natuur,
doch men heeft liever niet te doen met
vogels, die het op vliegtuigen hebben
gemunt. De bestrijdingsmaatregelen
hebben dan ook allerminst betrekking
op het uitroeien van vogels, wel echter
om hen van of uit de buurt der vlieg
velden te verjagen. Want een niet be
langrijk percentage der botsingen ge
schiedde op en om de vliegvelden. Tot
1960 was dit zelfs 50 procent. Dank zij
de bestrijdingsmaatregelen liep dit per-
}Dooie-vogelstandbeeldlangs de
startbaan. Geen wonder dat dit
schrikaanjagend beeld van een op
gezette meeuw de vogels angst aan
jaagt.
oplost. Immers er zijn nog andere vo.
gels dan meeuwen, die op een kritiek
ogenblik de vlucht van een vliegti^f
kruisen.
Soesterberg, dat hoofdzakelijk M
heeft van kieviten heeft daarom een
installatie die dit soort vogels angst
moet aanjagen en op de vlucht moet
drijven.
Carbidkanonnen en knalapparaiten zijn
ook al tegen vogels benut, doch het
uiteindelijk resultaat bleek niet
groots. Dat was wel het geval met een
andere Nederlandse vondst, die ook
in het buitenland opzien baarde. En
wel van „de verschrikkelijke vogel
man" Jo van den Berg, een bejaarde
jachtopziener. Hij vond uit, dat dode
meeuwen opgezet in angsthouding of
in houdingen zoals een meeuw er na
een aanval door een roofvogel of een
vos zou uitzien, bij levende meeuwen
hevige schrik teweegbrengt, zeker
wanneer over deze dooie-vogel-stand
beelden angstkreten in blik worden
uitgegoten. De Van-den-B erg-methode
is op de gases Leeuwarden en Woens-
drecht toegepast. Met opvallend suc
ces. Met enige nadeel is, dat de opge
zette vogels regelmatig moeten worden
vernieuwd en steeds andere plaat#
moeten krijgen, want meeuwen lata
zich niet zo gemakkelijk in de maJifil
nemen.
De algemene opzet is het derhalve «s
het op en rond de vliegvelden zo on
aangenaam mogelijk te maken voor de
vogels. In deze opzet past ook «en
methode om het gras op de vliegvel
den niet kort te houden, omdat veel
vogels zich niet thuisvoelen tussen
- lang gras, en door op delen der vlieg
velden slechts die produkten te laten
verbouwen, die minder aanlokkelijk
zijn voor de vogels.
J£en serie van afweermiddelen
in de koude-vogel-oorlog, 0*®'
middelen die alle gericht zijn op
grotere veiligheid van het luchtver
keer. Voldoen de middelen? Niet ge
heel, want de vogels geven hun strijd
tegen hun rumoerige naapers io
luchtruim niet op. Bovendien: met de
genoemde voorzorgsmaatregelen kun
nen aanvaringen ergens in de lueht
niet worden bestreden. De vogels heb
ben het blijkbaar meer gemunt op de
laagvliegende militaire jets. dan op de
passagiers-reuzen die zo sinel mogeajJ£
hogere luchtlagen opzoeken. die
strijd tracht de mens slimmer te zu1*
dan de vogel. Dat is hem in sommige
opzichten nog niet gelukt.
Doch de mens zoekt verder met behulp
van deskundige ornithologen. De««
deskundigen z(jn dag en nacht in actie
om tot een soort voorspelling te kun
nen komen over tijdstip, hoogte
plaats van vogelzwermen. Op het
bied van deze vorm van navigate
aanwijzingen is men al een eind ge'
vorderd, waardoor alweer een stap
gezet op de moeilijke weg van het ge*
vederde probleem. Het einde van die
weg is evenwel nog niet te voorzien-
Maar de mens wil voortdurend iH®"
mer zijn. En dat is maar goed ook*
(Van een onzer verslaggevers)
Vla k na de start van de Canberra
op de even over de Neder
landse grens gelegen RAF-basis
Brüggen, boorde zich een vogel in
een der twee motoren van de jet.
De motor raakte wat later in brand,
het toestel raakte onbestuurbaar
en stortte in het bij Roermond ge
legen gehucht Leeuwen neer. Dat
gebeurde 14 juli. Er vielen helaas
drie doden te betreuren en in Leeu
wen ontstond een enorme ravage.
Dit drama wijst weer eens op de
noodlottige gevolgen der .vogel
aanvaringen", waardoor niet alleen
mensen ruwweg uit het leven wor
den weggerukt, doch ook voortdu
rend grote economische schade ont
staat. Al verschillende jaren is het
„gevederde probleem" urgent, im
mers de grotere snelheid der vlieg
tuigen heeft het risico der vogel
waar ln het winterhalfjaar enorme
aantallen watervogels (zwanen, gan
zen, meerkoeten, meeuwen en eenden)
voorkomen. Wanneer vogels eenmaal
een geschikt terrein hebben gevonden,
is het verre van eenvoudig hen te ver
drijven. Ze blijven hardnekkig vast
houden aan die gekozen plekken, ook
als die plekken zich op vliegvelden
bevinden. Het uitgebreide onderzoek
heeft ook aangetoond, dat kleinere vo
gels (zoals kieviten, grutto's en schol
eksters) niet de grootste schuldigen
zijn bij de incidenten, veeleer zijn het
de meeuwen, ganzen, eenden en zwa
nen, die de beruchte vogelaanvaringen
veroorzaken.
TTit 't ons door kapt. A. de Jong van de
Luchtmachtstaf hij houdt zich al
jarenlang met het probleem der vo
gelaanvaringen bezig beschikbaar
gestelde materiaal is ons bovendien
gebleken, dat in Zuid-Nederland de
aanvaringen in veel gevallen door an
dere vogels worden veroorzaakt dan
bij de incidenten benoorden de rivie
ren. Wijzen de incidenten met betrek
king tot vliegtuigen van de basis
Leeuwarden voomaimelijk op botsin
gen met meeuwen, ten aanzien van de
basis Eindhoven vermelden de statis
tieken botsingen met o.a. patrijzen,
spreeuwen en kraaien. Een incident
benoorden Venlo toont op een aanva
ring met een zanglijster en een ander
incident ten noordwesten van Roer
mond met een wilde eend. Met betrek
king tot de basis Volkel constateren
wij o.a. botsingen met kieviten en een
buizerd, terwijl de basis Woensdrecht
begrijpelijkerwijze weer meer last
heeft van meeuwen. Uit de gegevens
komt evenwel ook duidelijk naar vo
ren, dat meeuwen over het hele land
rondzwerven, hetgeen de laatste jaren
b.v. in Maastricht wel heel duidelijk
merkbaar is, omdat hier sinds enige
jaren honderden meeuwen te gast zijn
en trouw gevoederd worden door groot
en klein. Misschien zijn het deze meeu
wen wel, die narigheden veroorzaken
op de even over de grens gelegen RAF-
bases?
Op de Luchthaven Zuid-Limburg te
Beek bezorgen zij evenwel betrekke
lijk weinig overlast, wel echter kraaien
en andere vogels. Meestal zijn ritten
met-een spektakelende jeep of een ra
telende brandweerwagen voldoende
om deze vogels te verjagen. Op dit
vliegveld kwam de laatste jaren slechts
een keer een onbeduidende botsing
met een braai voor. Wijst dit van de
ene kant op de gunstige ligging van
