Nieuwe vorm van huisbezoekbollenloods te Baarland
vindt grote waardering
Veel scha de door
wateroverlast
Auto-op-hol rijdt
drie personen aan
„Ze hebben mijn
jongen gedood!'
Waterstaatkundige Smit
merkwaardig uitvinder
PRIESTERS VAN HET BREDASE MILIEU-
APOSTOLAAT GAAN LUISTEREND ROND1
Te jong voor
conclusies
Europees gezelschap
in
MEISJE HAALT HULP:
VEERTIG JAAR „GEZOND BOERENVERSTAND"
Thuis bij de Deltadienst
Halve cent
Alleen logisch
iXAMENS
HOOG W A I KR
Vandaag
Morg
Eervol ontslag
burgemeester
van Kloetinge
Luisterend
In Brede Watering Z-Beveland
IN OOSTBURG
en
Bejaarde dame
zwaar gewond
Positieve reactie
Nieuw perspectief
Rij verenigingen NCB
Volharding Zundert
reservekampioen
Blootleggen fundamenten Hellenburg
GERDA SKYTTE
Grote plannen
Museum
Nederlands team voor
jeugd-swem wedstrijden
DAGBLAD DE STEM VAN DINSDAG 20 JULI 1965
Zeeuws Technisch Instituut
g. en waterbouwkunde: P
Noordgouwe, C. de Boeije
3. de Doelder, Terneuzen, J
Terneuzen, P. Geene, Goes
te, Kapelle. W. de Groote
V. Hanse. Haamstede, H. v
rgen op Zoom, H. v. Koev?'
e. M. Klop. Kortgene, J
;sele, J. Natte, Dreischor, P
s, C. Reyerse. Wolfaartsdijk
e, Temeuzen, J. v. d. Weel
P. Weijmans, Goes, J. Witte
M. Wondergem, Kruiningen
17 kandidaten.
- Katholieke school tot oplei-
jezinsverzorging ,Bou vigne'
zinsverzorgsterR. de Cocl
A. van Enden 's-Graven
rijters Oudenibosch, G. d'Hon.'
,e, A. Hoogland Akersloot, R
Waspik, J. Jonkers Steen
Musters Ossendrecht, H. var
Raaimsdonk, A. van Overvelc
R. Picavet Temeuzen, E
Steenbergen, L. Rommerj
L. Ruyten Roosendaal, zus-
üe Schreurs Maastricht, R
osohkapelle, Th. Seegers Al-
a lbo om Roosendaal en zuster
'ijmensen Maastricht,
irift gezinsverzorgster: M.
:da, zuster Stephana Buut*
M. van de Calseijde Sluis-
Eekelen Huijbergen, J- var.
;n, J. Hoffman Groningen, R.
insenbeek, M. Karwitiha Bre
ien Rijen, zuster Dilecta Kerk-
richt, F. Marsman Axel, J.
ïen, T- Mol Breda, C. Naal-
E Nuyten Fijnaart. A. Oprim
:an de Poel Woensdrecht, C.
osendaal. M. Vergouwen Ruc-
Wambui Breda, C. Wezen
land, R. Wiegers Groningen ei
Odiliënberg.
jBURG Stidhting Vakop-
uwbedrijf: Timmeren: E. M
lemuiden; R. Boogaard, West-
2. Brasser, B. Brasser, bei-
oudekerke; D. Franoke, Zou-
Gemert, Vlissingen; W. J.
Iswaard, J. Goudoze, beider
perland; A. C. Hanegraaf
Helleman, beiden uit Mid-
A. Jacobse, Zoutelande; I.
;er. O.-Souburg; S. Joosse, J.
beiden uit Middelburg; A.
Koudekerke; L. P. Kramer
en; D. J. Lukasse, Nw. en St
L. Machielse, Rittihem; J. S
Middelburg: W. Maranus, te
J. K. Melis. Koudekerke;
foout, Serooskerke; A. Peene
beiden uit Middelburg; J. D.
.itthem; A. Stroo, Zoutelande.
v. Tatenhoven, Middelburg
Waarde Nw en St. Joosland;
rbeke, Westkapelle; H. Won
Dotkapelle; J. Zachariasse, Se-
n: K. H. Bruël, Goes; A. J
Wemeldinge; L. Dieleman Hoek
in Gilst, Colijnsplaat; M. A
larck, Kattendijke; J. M. de
orssele; J. D. Joosse, Goes;
n, Stavenisse; J. M. de Put-
ïdijke; C. M Schouten. Hulst;
Snoeck, Sas van Gent; A.
te, Kruiningen; C. R. Tordorn
•g; D. J- v.d. Velde, Dreischor;
Vos," Wissenkerke; D. A. de
olphaartsdijk; C. Wijkhuis, O.-
NGEN De Ruy ter school. AS-
rift. A. C. Bemaards Bergen oj
J. de Bruijn Middelburg, P. J.
sand Axel, L. M. De ij Zierik-
A. Dolkemade Tilburg, W. F.
Vlissingen, D. M. Geuze Mid-
A. Kentin Middelburg, R. A. La>
Middelburg, J. Lampert Mid*
A. A. Versteeg Breda, J. G. Vla-
en W.-Souburg, 5 kandidate*
jigscihrift: F. L- A. Bloot Vlis-
j. A. de Fouw Breda, B. S, M.
idenibosch. J. P. de Jonge "VTis^-
J. L. Minderhout Baarland, J.
auize O.-en W.-Souburg^ R. G
rdonck Oosterland (Zld.). A
'lissingen, B. Schroevers Arne-
G- W. W. Valckenier von Geu-
delburg, Ch. W. Willemse VliS'
kandidaten afgewezen,
tuigschrift: L. G. M. Aarts Til-
D Brand Kattendijke (Zld
d Breda, P. H. v.d. Burg V-lis-
C. W. A. Hendrikse Vlissingen.
allemans Yerseke, J. E, P. var
Bergen op Zoom, C. P. Min-
Westkapelle. W. A. Ova Dom-
M. Schalks Vlissingen. F. J. M.
i 's-Hertogenbosch, B. A: Slabbe-
5orssele, B. R. M. Spinnewij*
tat.
•tuigschriften: J. v. Belzen Arne-
P. Ha-braken Vlissingen, A.
serooskerke (W), P. A. de Haze
erke, P. A- N. J. de Hullu Re
ne nt,' N. Kooman Vlissingen, A.
^eest 's-Hertogenbosch, A. van
limngen, C. R. de Regt Vlissin- -
D Roelse Vlissingen, F. P. Ser-
itoppeidijk (Zld.), R. Ton Seroos-
W), M. de Visser Kruiningen, 4
en.
T T.H. Kandidaats vliegtuig-
ndig ingenieur: W. A. van Puijen- w
e St. Jansteen.
)A Hogere Technische School 1
rgilius" Afdeling Werktuig-
nde: J. A. M. van Aert, Huy-
R. C. M. van Bergen, H. R. J
P. L. Dillisse, allen uit Breda;,
M. van Gils, Breda; W. J. M.
•x, Etten; R. V- Hernandez. Bre-
C. J. de Hoon. Rijen; J. A. M.
.lmthout, Rucphen; C. J. M. de
ouw; C. A Kooien. Roosendaal;
an Overveld, Steenbergen; H. J.
Pruis, A. P W. van Pruyssen,
V. van de Raadt, allen uit Bre-
Remijn, Nieuwdorp; G. B. Ri-
Breda; J. C- Schoenmakers,
lonk; C. W. M. Somers, Tilburg;
5. van Son, Oudenbosch; A. C. J-
lburg, HoogerheideG. M. Ver-
Oosterhout- A. J. J. Vos, S. A-
beióen uit Breda.
en woensdag 21 juli Hansweert:!
i 20.03 uur: Terneuzen: 7.25 en-
Ür; Vlissingen: 6.52 en 19.06 uur;
dinge: 8.29 en 20.45 uur.
GEUZEN A
!\or 20 uur Geef ze de ruimte, a.J-
IGE
uur Gekostumeerde duivenwea"
30 uur Wielerkoers nieuweling#1
de Vilder 19.30 uur Dansen
JPPINE
Hoekske Dansen
BURG j
el 20 uur Tarzan en de luipaaro-
ngin, 14 j.
Eenhoorn 20 uur Toeristenbnflge
e
WAARDE
v. Driessche 15 uur Sohieting
«DIJKE
uur Raadsvergadering
DEN HAAG (ANP) Bij K.B. van 30 ju
ni is aan mr. H. N. baron Schimmelpen-
ninck van der Oye ,,op zijn verzoek" met
ingang van 15 augustus eervol ontslag
verleend als burgemeester der gemeente
Kloetinge, met dank voor de langdurige
diensten als zodanig bewezen.
DE COMMANDANT van het eerste le
gerkorps, luitenant-generaal E. J. C. van
Hootegem, zal vandaag (dinsdag) om 12.00
uur in de koning Willem III kazerne
in Apeldoorn het Nederlandse team ont
vangen dat aan de NAVO-schietwedstrij
den om de „Prix Leclerc" heeft meege
daan. Zoals bekend hebben de Nederlan
ders (vorige week vrijdag) deze wedstrij
den voor de derde aohiereenivolgende
maal gewonnen. Ook in 1952 kwam de
prijs in Nederlands bezit.
BREDA (K.N.P.) De onkerksheid vindt haar oorzaak in vijf factoren:
De oude moraal, in feite vaak geconcretiseerd in het huwelijk en in de
starre toepassing van de huwelijkswetten. De dwang door „het schuifje" en
de dreiging van de hel hebben de liefde voor de Kerk zeker weinig aan
trekkelijkheid gegeven.
In mindere mate het lidmaatschap van het N.V.V. of de vroegere
S.D.A.P.
De onbegrijpelijkheid van de vormen, waarin de eredienst werd
verricht.
De kloof tussen geloof en leven, Kerk en wereld, leven en gods
dienstbeleving.
De autoritaire houding van de Kerk, gepersonifieerd in de priesters.
woord conclusies tc rechtvaardigen.
Het milieu-apostolaat is een instelling,
welke vorig jaar op initiatief van mgr. G.
de Vet tot stand is gekomen en welke
zich ten doel stelt vanuit teams huis
bezoek te doen bij kerksen en onkerksen.
De resultaten ervan komen ten goede
aan de parochiële zielzorg. De priester
komt alleen na vooraf gemaakte af
spraak. Meestal is dit 's avonds, wanneer
de gezinsleden thuis zijn.
Dit is de indruk die teams van pries
ters van het Bredase milieu-apostolaat
hebben overgehouden na een jaar inten
sief huisbezoek bij kerksen en onkerksen,
In een publikatie in de Analecta van
Breda over hun werk, vermijden zij uit
drukkelijk van conclusies te spreken. Zij
prefereren het woord ervaringen, omdat
het werk nog te jong is om het zware
De pfiesters van het milieu-apostolaat
hebben zich grondig op het huisbezoek
voorbereid. Met name hebben zij zich
(Van een onzer verslaggevers)
GOES Dijkgraaf P. Dekker van het
waterschap De Brede Watering van Zuid
Beveland heeft tijdens een vergadering
van het waterschap in de Korenbeurs
enkele interessante mededelingen gedaan.
Wij laten ze hieronder puntsgewijs vol
gen:
De verhoging en verzwaring van de zee
dijk van de Van Citterspolder kan waar
schijwlijk in het voorjaar van 1966 wor
den aanbesteed.
Van het afwateringsplan voor het toe
komstige bemalingsgebied Borssele zijn
de hoofdlijnen vastgesteld.
Onderzocht wordt of de realisering van
het afwateringsplan voor het bemalings
gebied Wolphaartsdijk gecombineerd kan
worden met een ruilverkaveling.
De grote regenval gedurende de eerste
helft van dit jaar heeft tot wateroverlast
eleid in de laag gelegen gedeelten van
et waterschap.
Door de grote regenval is omvangrijke
schade ontstaan aan de belopen van de
waterafvoerkanalen. De herstelkosten zul-
ivéemae» 15 uur Sehjeting »ts«nde
zijn Paul Friedrichs en Joachim
(Van een onzer verslaggevers)
OOSTBURG De 69-jarige mevr. J.
•y- K. is op het trottoir in de Brouwerij-
straat door een Belgische personenauto
STgrepen en zeer ernstig gewond in het
St.-Antoniusziekenhuis opgenomen. Haar
toestand is zorgwekkend. Zy liep o.m.
e»kel-, heup-, arm- en ribfracturen en
een hersenschudding op. Het slachtoffer
Wa« vanuit haar nieuwe vaderland Ca
nada op familiebezoek in Oostburg.
De op hol geslagen auto greep tevens
mevr. V. d. S.-K. en de driejarige Ellen
v., beiden uit Oostburg. Eerstgenoemde
werd tegen de grond gesmakt en licht
gewond. Het meisje rolde onder de ge
hele lengte van de auto door en werd
geheel bedekt door schaafwonden. Het
ongeluk gebeurde toen de Antwerpse
automobiliste mevr. M. M. B.-S. komende
van de Markt de Brouwerijstraat wilde
inrijden, en daarbij de macht over het
stuur verloor. Zij kwam ver op de linker
weghelft, drukte bij een teken van een
inzittende op de gaspedaal in plaats van
op de rem, en maakte een scherpe bocht
naar rechts. De auto sprong het trottoir
op, reed drie voetgangers omver en kwam
via de pui van hotel De Eenhoorn tegen
een lichtmast tot stilstand, waarbij het
voertuig zwaar beschadigd werd. De lan
taarnpaal knapte af. De emigrante werd
meegesleurd en raakte bekneld tussen de
verwrongen voorbumper. Voor haar le
ven wordt gevreesd. De bestuurster, en
haar naastzittende echtgenoot kwamen
met de schrik vrij.
len ca. f 72.000,- bedragen.
Ongeveer 1000 km van de 2100 km in
het waterschap gelegen waterafvoerkana.
len zullen tijdens de dienstjaren 1965,
1966 en 1967 op chemische en mechanische
wijze door derden worden geschoond.
Dit jaar is gebleken dat bij derden
steeds minder belangstelling bestaat voor
het maaien van wegbermen. Ook blijkt
dat de belanghebbenden zelf niet tijdig
maaien. Het bestuur vindt het van be
lang, dat een en ander door het water
schap in groter verband wordt uitge
voerd.
Na de bouwvakvakantie zal het overte.
ren van wegen in de districten III, V, VII,
VIII en XV worden voltooid.
Op dezelfde plaats waar op 23 juni 1963
een oeverafschuiving heeft plaatsgevon
den is op 28 juni jl. aan de vooroever van
de polder Everinge tussen de dijkpalen
4 en 5 wederom een afschuiving van ge
ringe omvang geconstateerd. Het werd
niet nodig geoordeeld op korte termijn
voorzieningen te treffen.
De stormen van 17 januari en 8 mei jl.
hebben voor f 8180,- schade aan de zee
weringen van het waterschap toegebracht.
Binnenkort zal de eindoplevering plaats
hebben van de verhoging en verzwaring
van de zeedijk van de polders Waarde
en Westveer.
Er is nog geen rijksgoedkeuring ver
kregen voor hét plan van de dijkverzwa
ring van de Emmanuëlpolder.
Aan het begin van de vergadering her
dacht de voorzitter de overleden hoofd
ingelanden J. Burger Fzn. en mr. Bouw
man. Vanaf de oprichting van het wa
terschap op 1 januari 1959 hebben zij, zo
als de heer Dekker het uitdrukte, krach
tig meegewerkt aan de opbouw van het
waterschap.
duidelijk voor ogen gesteld dat zij niet
als kerkelijke controleurs op de geloofs
praktijk rondgaan, maar als priesters, die
zich ter beschikking van de mensen stel
len. Het is hun bedoeling, dat de mensen
ervaren dat de Kerk niet alleen de spre
kende, maar vooral de luisterende Kerk
is geworden. Dat hun meningen en in
zichten meetellen en dat er naar geluis
terd wordt, is voor de meeste bezochten
een positieve ondervinding apart.
Het is aldus de bedoeling dat de pries
ters van het milieu-apostolaat luisterend
rondgaan. Hun bijdrage in het gesprek is
slechts een bijdrage tot beter verstaan,
niet tot discussie. De resultaten van de
gesprekken worden naderhand in de
teams weer doorgesproken en verwerkt.
Tot dusver hebben de priesters van het
milieu-apostolaat ondervonden dat op een
uiterst hoge uitzondering na alle men
sen een godsdienstig gesprek kunnen voe
ren. Wanneer hun bovendien duidelük
wordt dat de Kerk liun kritiek aanvaardt,
dan slaat hun voorheen negatieve houding
vaak om tot een positieve: „We willen
best meewerken om de Kerk bij de tyd
te brengen". „Als de Kerk zo wordt, dan
zou ik me er weer thuis kunnen voelen1
enz.
Het wordt als een weldaad ervaren dat
er ook een luisterende Kerk is, in tegen
stelling tot een alleswetende en oorde
lende Kerk. Voor velen stond de Kerk
buiten hun leven. De Kerk dacht en leef
de anders. Een verklaring hiervoor ble
ken zij te vinden in het celibataire leven
van de geestelijkheid en de identificatie
van Kerk en geestelijkheid. Daarom bood
men dan ook vaak de opheffing van het
celibaat als oplossing aan,
De positieve waardering geeft hun een
andere kijk op zichzelf. Ze gaan zelf
perspectief zien in hun christen-zijn. Met
name de onkerksen voelen zich op een
of andere manier toch tot de Kerk be
horen. De herwaardering van het le
ven van elke dag. als zijnde het voor
naamste van het christelijke leven, opent
hiertoe de weg.
Het milieu-apostolaat vraagt zich ten
slotte aan de hand van zijn ervaringen
af of men niet tot een totaal andere kijk
op de onkerkelijkheid zou komen, wan
neer men dit vraagstuk zou benaderen
vanuit de psychologie.
ZUNDERT Op het te Wanroy ge
houden concours-hippique om het kam
pioenschap van de bond van landelijke
rij-verenigingen in het gebied van de
NCB werd de rijvereniging Volharding
reserve-kampioen 1965 en Met daarmede
de „eeuwige" zware concurrenten Rust
Roest uit Deurne en Jeanne d'Arc uit
Groesbeek glansrijk en in deze volgorde
achter zich.
Met een gering verschil van slechts
2punt werd De Cavalieren uit Berkel-
Enschot kampioen.
Met dit resultaat heeft Volharding zich
nu andermaal geplaatst in de finale om
de landstitel. Het concours-hippique om
de landstitel zal dit jaar op 26 septembe
te Tilburg worden gehouden.
55
De jongens en meisjes, die
aan een werkkamp als dat in
Baarland deelnemen, bezitten
zonder uitzondering een flinke
portie idealisme. Daarnaast trek
ken hen vooral de contacten, die
zij met vele jongeren uit ver
schillende landen kunnen leg
gen. Zo is het b.v. met Gerda
Skytte uit Denemarken. Zij is
18 jaar en staat op het punt naar
de universiteit te gaan. Vorig
jaar werkte zij mee aan de res
tauratie van een kasteel in Stei-
nenkocher West-DuitslandDe
vriendin, waarmee zij vorig jaar
naar Steinenkocher ging, is nu
ook in Baarland. Gerda werkte
twee weken in een hotel om de
reis naar Baarland te kunnen
betalen.
(Van een onzer verslaggevers)
BAARLAND Twintig jongens en
meisjes van gemiddeld 18 jaar uit En
geland, Frankrijk, Turkije, Ierland, De
nemarken, Italië en Duitsland kamperen
op het ogenblik in een bollenloods te
Baarland. Zij zijn op eigen kosten naar
dit kleine plaatsje in de Zak van Zuid-
Beveland gekomen om de fundamenten
van het kasteel „Hellenburg" wat ver
der bloot te leggen.
Op 7 augustus gaan zij weer weg. Het
werkkamp, waaran zij deelnemen, is
voor het tweede achtereenvolgende jaar
georganiseerd door de Stichting Inter
nationale Werkkampen te Leiden. Gis
termiddag zijn de jongens en meisjes
officieel verwelkomd. Daarbij waren
o.a. aanwezig de voorzitter van de stich
ting Hellenburg. jhr. L. van Bonning-
hausen tot Herinckhave (burgemeester
van Terheijden), de burgemeesters van
Baarland, Borssele, Heinkenszand en
Ovezande en dr. J. Renaud, wetenschap
pelijk hoofdambtenaar van de rijks
dienst voor oudheidkundig bodemonder
zoek. Dr. Renaud is adviseur van de
stichting Hellenburg. Jhr. van Bonning-
hausen zei ,dat het nog wel enkele ja
ren zal duren voor de restauratie van
de fundamenten van het kasteel Hellen
burg voltooid zal zijn. Er is, zo zei hij,
helaas onvoldoende geld beschikbaar om
de restauratie ineens goed aan te pak
ken. Zij moet nu in fasen geschieden.
Wat het ene jaar hersteld wordt, wordt
in het andere jaar ten dele weer teniet
gedaan. De restauratie krijgt daardoor
volgens jhr. van Bonninghausen iets
van de springprocessie van Echternach:
twee passen vooruit, een pas achteruit.
De stichting Hellenburg heeft grote
plannen met de kasteelresten. Zij zullen
een toeristische attractie van formaat
worden. Het ligt o.m. in de bedoeling in
de gerestaureerde kasteelgracht pootvis
uit te zetten, zodat visliefhebbers hier
hun hengel zullen kunnen uitgooien. De
eerste bouwperiode van het kasteel valt
omstreeks 1340. Hellenburg werd als
jachtslot gebouwd door de heer van
Renesse, nadat deze van zijn bezittingen
Een terrein bij kasteel Hellen
burg waar al meermalen werk
kampen gehouden zijn.
van Renesse woonden hoofdzakelijk in
Utrecht. Toen Frederik van Renesse om
streeks 1450 echter ruzie kreeg met Da
vid van Bourgondië, de bisschop van
Utrecht, werd het leven in het Utrechtse
hem verder onmogelijk gemaakt. Hij
trok zich met zijn gemalin, de jonk-
vrouwe van Kruiningen, terug op zijn
jachtslot in Baarland. In deze tijd be
gint de tweede bouwperiode. Het betrek
kelijk kleine jachtslot werd tot kasteel
omgebouwd. Omstreeks 1475 moest de
heer van Renesse ook Zeeland verlaten,
nadat grote stormvloeden de omge
ving van Baarland onder water hadden
gezet. De heer van Renesse vestigde zich
in het tegenwoordige België.
De van Renesses vormen daar nog
steeds een invloedrijke familie. De jon
gens en meisjes van het werkkamp zul
len op een excursie doorJBelgië een van
de nazaten van Frederik van Renesse
ontmoeten.
De Zeeuw Hildernlsse zette in 1696
de restanten van het kasteel in kaart.
In de 19e eeuw was er niets meer var
het kasteel te zien. De resten zijn ont^
dekt bij de uitvoering van de herverka
veling in het gebied rondom Baarland,
na de watersnoodramp van 1953. Eerst
werden de funderingen uitgegraven en
daarna werd de gracht uitgediept. Se
dert 1958 vordert de restauratie lang
zaam maar zeker. Er is reeds een groot
aantal gebruiksvoorwerpen gevonden.
Dit zal t.z.t. ter plaatse in een museum
worden ondergebracht. Behalve de ste
nen kasteelresten zijn ook enkele hou
ten brugfunderingen teruggevonden. De
Hellenburg is, wat de funderingen be
treft. het enige „complete" kasteel in
Nederland, dat teruggevonden is.
Na de begroetingsbijeenkomst werden
de jongens en meisjes (bijna allen stu
denten) over de reeds blootgelegde fun
deringen rondgeleid. Gisteravond werd
het werkschema voor de komende we
ken doorgenomen. De jongens en meis
jes hebben het zich in de bollenloods
van de heer C. de Vriend zo gezellig
mogelijk gemaakt. Met enig bravour is
een James-Bondbar ingericht.
Behalve de excursie naar België staat
ook nog een bezoek aan Rotterdam op
het programma. De stichting Hellenburg
betaalt alleen de verblijfkosten^ van de
20 jongelui. Deze bedragen f 2500.
DEN HAAG (ANP) Op 24 en 25 jut
wordt te Syracuse op Sicilië een drielan-
den jeugdzwemontmoeting gehouden. Be
halve Italië wordt deelgenomen door de
jeugdploegen (jongens en meisjes, die In
1949 of later zyn geboren) van Neder
land en Frankrijk.
De Nederlandse ploeg bestaat uit: Ina
Mulder (GZPC), Mirjam v. Hemert
<VZC VI.). Carla Jansen (Njord), Toti
He uk els (PSV), Madeleine Bouwman
<PSV), Rinie Venema (Esca), José v.d.
Putte (Mo-sa), Hella Rentema (GDZ),
Rita Tigelaar (De Robben), Tineke v.
Rheenen (Naarden), Ilo-nka Keus (ZIAN),
Ronny Verroen (ZIAN), Jan Evert Veer
(ZIAN), Ingrid Lapaer (ZIAN), Jo-han
Schans (De Vechtstreek), Jan Tinholt
(Zwemlust), Alle v.d. Veen (HPC), Her
man Deekens (Jonas), Ulbe Jan Wielinga
(ZCG), Martien Slobbe (Neptunus Za),
Frans Ruitenberg (De Dolfijn), Jos Praat
(ZIOS), Harm Drent (Merwede), Hen-
nie PenteiTnan (HDZ).
(Vervolg van pag. 1)
Aan de voet van de spoorbaan van de
Schaelsberg op circa 20 meter van de
Betsy Perk-bank,woont de 52-jarige
op Schouwen verdreven was. De heren bouwvakker Wiel Lameriks. Hij had van
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG. „Ik heb mensen
met een gezond boerenverstand no
dig." Met deze woorden begroette
destijds het hoofd van de afdeling
bruggen van rijkswaterstaat, ir. G.
B. R. de Graaff een 24-jarige Alk-
maarse jongeman. Deze knikte
maar wat en wachtte verder op zijn
opdrachten. De jongeman, vijf jaar
daarvoor afgestudeerd op de Haar
lemse MTS en tijdens zijn eind
examen al aangenomen door rijks
waterstaat. had het bij deze dienst
al tot toezichthebber gebracht. En
dat voor iets meer dan twee tien
tjes in de week. De toezichthebber
van toen is na veertig dienstjaren
uitgegroeid tot de waterbouwkun
dige N. Smit, hoofd van het bureau
„ontwikkeling werkmethoden" bij
de Deltadienst. Hij zetelt in het
hoofdgebouw van de rijkswater
staat aan de Van Hoogenhoucklaan
in Den Haag. Als hij er tenminste
is.
Liever zwerft hij rond tussen zijn del
tawerken, op zee, op de rivieren, 'temid
den van de honderd en een proefnemin
gen. Of hij neemt een retourtje naar de
zeepalen voor de kust van Katwijk of
Schouwen, om er de golf- en windmetin
gen van zeer nabij te bestuderen. Daar
tussendoor bestuurt hij als voorzitter de
katholieke vereniging voor lager tech
nisch onderwijs met ruim 2500 leerlingen
in de Haagse agglomeratie of toert door
Nederland (in zijn enkele vrije uren) om
met zijn vrouw pleegkinderen van de ka
tholieke kinderbescherming te bezoeken.
Er zijn altijd wel opvallende mensen in
dit leven te vinden, hoe onopvallend ze
zelf ook tewerk gaan. Zo'n man duikt op
een onverwacht moment in een dienst als
die van rijkswaterstaat en doorloopt tus
sen 1925 en 1965 op een na alle rangen.
Hij begint als 19-jarige HTS'er bij de di
rectie Noord-Holland van rijkswaterstaat
in de wegenbouw, ontwerpt enkele jaren
daarna bruggen over het gehele land en
vindt zichzelf dan terug in de natte
dienst bij de Deltawerken. Tussen vele
bedrijven door ontwikkelt hij allerlei
nieuwe methoden. „Uitvinden noemen ze
dat dan", zegt hij op zijn bureau „maar
het is gewoon een kwestie van logisch
doordenken".
Goed. In 1930 kwam de afdeling brug
gen (later de directie bruggen) voor deze
toen 24-jar.ige Alkmaarse hts'er met „een
gezond boerenverstand". „Er zouden over
de grote rivieren allemaal tolbruggen
komen, dat ging natuurlijk niet door. Er
kwam een halve cent op de benzinebelas
ting als speciaal fonds voor d-e bruggen
bouw. Zo zie je dat de tijden eigenlijk
nooit veranderen". De heer N. Smit werd
chef van de tekenkamer en ontwierp tus
sen 1930 en 1942 zo'n 100 bruggen, waar
voor meer dan 20.000 tekeningen nodig
waren. Voor de bruggen zelf, voor de op
en afritten, de onderbouw voor beweeg
bare bruggen enz. enz. Hij werkte met 25
man, die nauwelijks een halve meter
ruimte hadden, tussen het ene en andere
tekenbord. „Maar het was een kostelijke
tijd, met jongens, di-e er bijzonder veel
plezier in hadden".
De deltadienst is een kostbaar stuk van
zijn leven geworden. Hij voelt er zich
Logisch blijven denkenook
als je boven de golven hangt.
rond de afdammingen, in en buiten Brui-
nisse en op al de andere werken lang
zamerhand misschien meer thuis dan op
de vele bureaus in Den Haag of waar
ook.
Het kan gebeuren dat. wanneer je met
waterbouwkundige N. Smit ing. door Ne
derland rijdt, hij ineens ergens stopt en
zegt: „Kijk deze brug heb ik toen en
toen ontworpen". Maar in het deltage
bied praat hij over dit soort dingen niet
meer. Daar liefkoost hij bijna als een
geboren zeeman de grijze schuimkoppen
van de branding en je hoort hem den
ken: „O ja dat is golfbeweging zus en
windbeweging zoveel".
Of je treft hem aan vervaarlijk bun
gelend boven de stroomgaten, verdiept
in zijn allermodernste zirkstukken van
plastic of wat ook. En dan stapt hij weer
in een slepertje cm acht km uit de kust
zijn befaamd geworden zeepalen te con
troleren. „Gewoon een kwestie van lo
gisch denken", zegt hij ook over deze
zeepalen, toen hij opdracht kreeg ont
werpen te maken voor het meten van
de golf- en windbewegingen in zee. Hij
ontwierp een eenvoudige paal (nou ja
•eenvoudig: 34 meter lang), die met be
hulp van water 14 meter in de zeebodem
geperst werd. Bij Katwijk geeft de te
lefoonkabel nu alle bewegingen door
naar de vastewal. Voor de kust van
Schouwen werkt de paal radiografisch.
De apparaten geven alle bewegingen af
zonderlijk door. „En hier in Den Haag
kun je de telefoon grijpen en de bewe
gingen rustig afluisteren. Straks komt er
ook een bij Cadzand, weer met een tele
foonkabel met de vastewal verbonden".
De gegevens zijn nodig voor het bepa
len van de wateraanvoer naar het land
en voor de windbewegingen op de kust.
Daarom worden ze gekoesterd als baby's
en belangstellend gevolgd als „suikertan
tes".
Een merkwaardige uitvinder deze wa
terbouwkundige N. Smit ing. „Gewoon
logisch denken, dan komt het vanzelf".
Met deze slagzin is hij in de rijkswater
staat al een bekende figuur geworden.
Hij mag er nu wel over praten, maar dat
logisch denken was ook noodzakelijk,
toen hij plotseling opdracht kreeg de
NAVO-waterlinie tussen Arnhem en
Leeuwarden te ontwerpen. Die is nu af
gedaan, maar hij benut bijvoorbeeld de
kunstwerken bij Lith nu voor allerlei
vredesproefnemingen. Hij moest destijds
ook adviseren bij de grenscorrecties na
de oorlog, zoals hij in de meidagen van
1940 opdracht kreeg ijlings versperringen
tegen vijandelijke vliegtuigen aan te leg
gen.
Een merkwaardige levensloop, die dus
ook bij rijkswaterstaat mogelijk blijkt te
zijn.
de schoten niets gehoord, maar zijn
waakhond ging verschrikkelijk te keer.
Uit het raam kijkend zag hij in het licht
van een eenzame lantaarn voor zijn hou
ten woning, een meisje staan. „Ik dacht
eerst dat zij dronken was, zo vreselijk
zag ze er uit. Help mij, help mij, ze heb
ben mijn jongen doodgeschoten", riep ze.
Het meisje wilde bij mij naar de politie
bellen maar ik heb geen telefoon. Samen
zijn we toen naar het kasteel Oost aan
de andere kant van de spoorbaan ge*
gaan, waar diverse gezinnen telefoon be
zitten. Ik heb het meisje eerst nog een
paar pantoffels moeten lenen, want zij
had een van haar schoenen verloren,"
aildus het relaas van Lameriks.
Inmiddels hadden in het kasteel di
verse mensen alarm geslagen bij de po
litie. Elf meldingen kwamen in enkele
minuten tijds binnen. In Valkenburg had
men de schoten gehoord. Nog voordat het
meisje en bouwvakker Lameriks terug
waren in de noodwoning, arriveerde de
politie reeds per mobilofoonwagen. On
middellijk trof adjudant J. Kollee in
overleg met de officier van justitie te
Maastricht, mr. J. Houben, uitgebreide -
maatregelen. Alle getuigen zijn het er
over eens dat circa drie minuten na de
eerste vier schoten nog een vijfde schot
klonk. Mr. G. Hermesdorf, politierechter
te Maastricht, en woonachtig in kasteel
Oost, meent dat het vijfde schot uit een
heel andere richting kwam. Mogelijk
heeft de dader zijn pistool, dat de vijfde
maal tijdens het handgemeen ketste, bij
de vlucht opnieuw geprobeerd. Bij het
grondig onderzoek door de politieman
nen en speurhonden werden ook de grot
ten en de voormalige kalkbranderijen"
aan weerszijden van de Schaelsberg, als
ook de historische kluis en de nabij gele-
gen uitspanningen niet overgeslagen.
Men vond verschillende verse voetspo
ren, waaruit bleek dat de vluchteling
met het terrein niet bekend was.
Overigens was een der resultaten van
dit nachtelijk onderzoek, dat zes (on
schuldige) jongelui, bevend van schrik
en met de handen omhoog uit een hooi
berg kropen.
Getuige J. Ramaeckers uit Valkenburg
hoorde de schoten aan de overkant van"
de Geul. Hij meent ook een weghollende
persoon op het Geulvoetpad te hebben
gezien. Een ander hield vol dat er enkele
ronddolende knapen tijdens het noodlot
tige voorval vlak in de buurt van de Bet- -
sy Perk-bank waren. Een van hen zou
de stervende zelfs de pols hebben ge
voeld en daarna hals over kop op de
vlucht zijn geslagen. De politie wilde dit
gerucht echter niet bevestigen.
Maandagmorgen verschenen mr. J.
Houben, de officier van justitie, de sub
stituut-officieren mr. Franssen, en mr. de
Kruiff op de plaats van de moord. Even-
als de rechter-commissaris mr. J. Tacken-
u;t Maastricht. Om half elf had in tegen
woordigheid van het meisje de recon
structie van het misdrijf plaats, dr. J.
Zeldenrust verrichtte 's middags in het
ziekenhuis St.-Annadal sectie op het
stoffelijk overschot.
In Schimmert was de verslagenheid
groot. Piet Frijns was een bekende sport-
figuur in zijn woonplaats. Hij blonk uit
in de turnvereniging Excelsior. Zondag
middag bezocht hij met zijn vrienden
nog een turnfeest te Nuth. 's Avonds ging
hij gewoontegetrouw naar Valkenburg.
Het signalement van de moordenaar
luidt als volgt: leeftijd circa 25 tot 35
jaar, plus minus 1.70 m groot, donker
(donkerbruin-zwart), flink golvend haar.-
bruine gelaatskleur, donkere broek, don
k-er shirt of trui.
