11
Jordanië
fascineert pelgrim en toerist
Nicholas Tarayan
van schoenpoetser naar gouden slogan
mozaïek
van Jordanië
wegwijs
in Jordanië
9
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 24 APRIL 1965
De wacht by de Mandelbaumpoort
in Jeruzalem, de enige overgang tus
sen Jordanië en Israël, bekeek arg
wanend de toeristen. Langs de kanten
zaten schriel geklede mensen met pak
ken en zakken en manden. Zij wacht
ten op het teken dat zy de slagboom
konden passeren en naar het niemands
land kor.den gaan, waar een barak is
gezet, die dient als ontmoetingspunt
voor familieleden, die ten gevolge van
,Jiet conflict" even wteed van elkaar
zijn gescheiden als dat in Berlijn is
gebeurd. Het was een tragisch maai
niettemin kleurrijk tafereel: de vrou
wen half gesluierd, de mannen in hun
lange, witte kleding met de Geffiyeh.
„vernageld" door het zwarte koord, op
het hoofd. Maar zodra iemand aanstal
ten maakte het fototoestel in de an-
slag te brengen, klonk schril en dwiQ-
gend de stem van de wacht: „No pic-\
ture. (geen foto). Want de Mandel
baumpoort is een militair object en dat
mag niet gefotografeerd worden.
De dag tevoren had koning Hoessein
in zijn paleis in de hoofdstad van Jor
danië, Amman, een aantal buitenland
se journalisten ontvangen. Het paleis
ligt op een heuvel, recht tegenover de
heuvel waarop het grootste deel van
Amman is gebouwd Via de streng be.-
waakte poort was de groep geleid ach
ter de muur, die het paleis omgeeft.
Het was drukkend warm in de ont
vangstzaal met zware, diepblauwe gor
dijnen aan twee van de vier wanden
en enorme. eelkleurige tapijten op de
grond. Buiten wees de thermometer
vijfentwintig graden aan. In het paleis
brandde de centrale verwarming op
volle toeren. Een hofdignitaris legde 't
protocol uit. Maar de koning liet zich
een tiental minuten excuseren. De tijd.
werd gedood met het roken van een si
garet met een kroontje en het onge
merkt in een stil hoekje zetten van een
minuscuul kopje mierzoete koffie.
camoufleren
De koning kwam binnen, een kleine De poort van Damascus mag niet gefotografeerd worden, maar van de poort af ziet men dit tafereel.
man met melancholieke ogen, een een
voudig kostuum en een das met bonte
strepen. Hij sprak met zachte stem,
gaf iedereen, een hand en was onmid
dellijk bereid op de trappen van het
paleis te poseren. Hij zei: „U mag al
les fotograferen behalve vliegvelden en
militaire objecten". De dag daarna
stormde een Nederlandse fotograaf, op
de hielen gezeten door twee agenten,
het hotel binnen. Hij had op de Via
Dolorosa armoedig uitziende mensen
geknipt en dat mocht niet Men wilde
niet het risico lopen, dat in het buiten
land zal worden gezegd: ..Kijk eens,
hoe arm het daar is". Want men doet
alles om de armoede te camoufleren.
Er rijden grote Amerikaanse auto's.
Men verbergt zo goed mogelijk de ar
moe in dit deel van het Heilige Land
een deel van de heilige plaatsen im
mers ligt ook in Israël waar de ge
wijde plaatsen bij tientallen liggen
maar waar ook grauwe, kale. onvrucht
bare bergen liggen, waar eenzame her
ders voortsjokken met hun kudde scha
pen, waar wordt geleefd in holen in de
bergen en waar langs de weg de be-
doeïnen hun lappententen bouwen, bij
de Europese voorbijganger de vraag
oproepend waar ter wereld zij van le
ven.
chaotisch
Men kan de indruk van in goede
dodn zijn vestigen door fraaie hotels te
bouwen voorzien van alle Europees
comfort en meer dan dat, door Euro
pees eten te serveren maar de bevol
king, de grote massa, zal nimmer de
„sfeer van het land" kunnen afleggen.
Ook al zouden alle Arabieren colbertjes
gaan dragen, zoals er al velen doen. En
is die oosterse sfeer, die geheel andere
wereld niet juist het aantrekkelijke
voor de Europeaan, die met stijgende
verbazing in de grote plaatsen staart
naar de tocht van grote auto's, die
luid toeterend zich een weg banen in
een chaotisch verkeer Niet zo intens
want in het gehele land zijn slechts
veertienduizend auto's. - Maar het lijkt
of die alle tegelijk op die ene plaats
zijn losgelaten. Een agent onder een
afdakje doet vruchteloze pogingen het
verkeer te regelen. De chauffeurs be
perken zich ertoe morseseinen te geven
met de claxon en de hand uit te steken
ten teken, dat ze links of rechts af
slaan, de agent negerend. Ze wringen
zich tussen een file, maximumsnelheid
is onbekend, wie het brutaalst is heeft
voorrang. En dan valt ineens de stilte
van de oude stad Jeruzalem op de toe
rist.
De gehele, in tweeën gesplitste stad
waar men bijvoorbeeld van het plein
bij de poort van Damascus in het Is
raëlische deel kijkt, vergt geen dagen
lange uitputtende voettochten. Maar
het verschil tussen oud èn nieuw, stil
en druk, is enorm. Het oudste deel met
zijn nauwe, kronkelende straatjes met
trappen, waar de kapper in een nauwe
lijks een meter brede sleuf waar net
'n stoel kan staan, een Arabier scheert,
waar de kooplieden in gelaten afwach
ting voor hun koopwaar zitten maar
actief en vasthoudend worden zodra
men meer dan gewone interesse toont.
Nee, er staan geen prijzen op de arti
kelen en wie begint met de helft af te
dingen, zit niet eens zo heel goed. Maar
men moet er wel de tijd voor nemen.
Er was iemand, die een oud zwaard
ontdekte waar hij op slag verliefd op
werd. Na anderhalf uur had hij het t.e
pakken. De prijs was sterk gedaald
maar hij wist nog niet goed of hij het
inderdaad voor de laagste prijs had
verworven. Zal wel niet.
inhoud portemonnee
Enige van de oudste straten ter we
reld liggen in dat stille deel waar de
historie uitpuilt. Stille deel, in tegenstel
ling met dat waar de auto's razen en
de kooplui schijnen aangestoken door
het lawaai. Zij bieden de voorbijganger
hun koopwaar aan, hun noten en fruit,
hun koper- en zilverwerk. Door de Poort
van Damascus wringen zich de mannen
die door een ingenieus stelsel van ban
den zware lasten kunnen torsen. Over-
stoorbaar, rechtuit en geen obstakel uit
de weg gaand, vervolgen zij hun zware
weg. En wat de toerist juist zo'n belang
inboezemt is voor de inwoner van Je
ruzalem, voor die van Bethlehem en
Jericho, van Qubeiba (of Emmaus) en
Hebron niet meer dan normaal. Voor
hen geldt in hoge mate alleen de in
houd van de portemonnee van de toe
rist, een toerist, die immers souvenirs
wil meenemen, kaarten wil verzenden,
geld zal uitgeven. Een toerist, die ei
genlijk in twee categorieën uiteenvalt,
zoals de stad Jeruzalem uiteenvalt in
dat deel waar verkeer mogelijk is en
het gedeelte waar dat onmogelijk is
(voor het gemak nieuw en oud genoemd
hoewel natuurlijk de gehele stad oud,
stokoud is).
Toeristen in twee afdelingen: zij die
naar het Heilige Land komen als pel
grim. met het verlangen naar de hei
lige plaatsen, zullen met 'n geheel an
dere instelling die oorden bezoeken dan
de toerist, die het voor hem uitheem
se, de andere wereld in ogenschouw wil
nemen. Sterker gezegd: de niet-pelgrim
zal min of meer ontgoocheld geconfron
teerd worden met een geheel op de
commercie ingestelde bevolking. Hij
zal niet gepakt worden door plaatsen
die de gehele christelijke wereld in fei
te zouden moeten beroeren bij het zien
ervan. Er gaat weinig of geen ontroe
ring vanuit, Wie zich door met souve
nirs leurende kooplieden moet werken,
zich bedelende kinderen van het lijf
moet houden, constant het gevoel heeft
dat hij toch wordt ..genomen" indien
iets wordt gekocht, de gids op dreunen
de toon zijn lesje hoort opzeggen, zo
iemand voelt geen trilling van opwin
ding.
Geheel anders ligt dat met de pel
grim, zoals er een groep Duitsers was
onder leiding van een pater. Recht
streeks vanuit het vliegtuig waarin
de groep al terdege was voorbereid op
hetgeen men te zien zou krijgen
werd als het ware de sfeer gegrepen.
Men legde de kruisweg biddend af, be
zocht de heilige plaatsen waar ae pa
ter niet alleen op inspirerende toon uit
leg gaf maar tevens het gebed leidde,
men bad de rozenkrans. En dan kan
men ..ertegen" als men in de kerk komt
met de plaats waar Christus in de Hof
van Gethsemane wenend teneer lag, en
ontroerde vrouwen worden door een
gids op de rug getikt „omdat het hoog
tijd wordt verder te gaan.". De toerist
die wellicht te nuchter, zonder in
spiratie en begeestering, dit alles aan
schouwt, is op zijn minst teleurgesteld.
Niettemin, er blijft ook voor deze
laatste categorie de kennismaking met
het andere, met een mengelmoes van
volkeren, met een verscheidenheid van
godsdiensten, met een variëteit aan ge
bedenhuizen op vrijwel elke heilige
plaats is een kerk verrezen met een
geheel andere leefwijze en instelling,
zodat Jordanië ook voor de niet-pel
grim interessant, fascinerend en toch
altijd de vervulling van een wensdroom
De kleine Armeniër met de felle ogen
en het slechts nog langs de slapen
krullende zwarte haar heet Nicholas
Tarayan. Met zyn vrouw en zyn neef
heeft hy de leiding van de Omar Kay-
yam Hotels (Overseas) Limited Een
telegram naar „Tarayan Londen"
of 'n telefoontje naar het hoofdkantoor
brengen de kleine man in volle actie.
Hij is- in de veertig ;en zijn leven- is
e^en boeiend en wisselvallig geweest
als dat van de groten deraarde, die
van niets iets zyn geworden. Slimme
Nicholas Tarayan heeft gewerkt om te
bereiken wat hy nu is maar hy heeft
ook „de neus" gehad om uit alles wat
hij ondernam, het maximum te halen.
De geboren zakenman, die destyds met
zyn ouders vluchtte voor 't Turkse ge
weld, goochelt met grote geldbedragen,
geeft uit en incasseert en heeft de ge
hele toeristische industrie op zyn kop
gezet met zyn slogan: „Een veer
tiendaagse vakantie in een eerste klas
hotel en de vliegreis gratis."
Dat is de stunt van Nicholas Tara
yan. die tweeënveertig jaar geleden
werd geboren in een stal. Zijn vader
was door de Turken voor de keus ge
steld: vrijwillig alle bezittingen afstaan
en uitwijken of andersVader
Tarayan koos het eerste! Straatarm
week hij uit naar de Libanon. Hij had
hetzelfde inzicht in zaken, dat nu zijn
zoon Nicholasheeft. Langzaam maar
zeker kwam hij er weer' wat bovenop.
Nicholas wilde op jonge leeftijd al geld
in de palm .an zijn hand voelen en ging
de straat op als schoenpoetser. Hij
leende van zijn vader een paar pond,
maar zei er uitdrukkelijk bij, dat hij die
terug zou geven. Lenen wilde hij niet,
'n gift aannemen nog minder Nicholas
Tarayan leidde een bont leven. Hij was
bordewasser, kelner, barman, pakte
alles aan en had soms drie banén tege
lijk. Als hij bij de ene baas klaar was,
haastte hij zich nar de volgende en
pakte er daarna nog een derde bij.
Slapen kwam op de tweede plaats De
ijverige Armeniër bezeten van 't idee
eens zelf grote zaken te doen. ontzegde
zich alles. De geleende ponden waren
allang terugbetaald.
Op zeker moment was hij zo ver, dat
hij het restaurant waar hij werkte, kon
overnemen. Hij had een eigen klanten
kring gemaakt want er was geen kell-
ner die consciëntieuzer en vakkundiger
bediende dan Nicholas. Er waren klan
ten, die rechtsomkeert maakten als ze
zagen dat Nicholas hen niet kon bedie
nen In wat zijn eigen restaurant was
geworden, zag'ihij er nauwlettend op toe
dat 'het de luamtep aan niets ontbrak.
«üw 4
paleizen werden hotels
Nicholas Tarayan, inmiddels al enige
tijd in Engeland, spreidde zijn vleugels
uit. Hij ging fruit importeren uit het
Midden-Oosten en verwierf 't monopo
lie van de import van suiker. En toen
wijlen koning Faroek zijn paleizen had
verlaten, rijpte bij Tarayan het denk
beeld om daar iets mee te gaan doen.
De kleine Armeniër, die alles zelf doet
en niets aan anderen overlaat, ging met
de Egyptische regering praten en deed
dit voorstel: „Ik wil van die paleizen
hotels maken. Ik pacht ze en u geeft me
'n optie". Voor dollars is alles te koop
en te huur, ook de paleizen van een ex-
koning. De Egyptische overheid hapte
maar al te graag toe. En de slimme
Armeniër vertrok, zijn raadselachtige
glimlach op de lippen
Hijrichtte in Engeland de Omar
Khayyam-hotelmaatschappij op ik
koos de naam van de Perzische dichter
Omar Khayyam, omdat zijn filosofie
me zo aantrekt en wierp zijn „gou
den slagzin" in de strijd met de vele
andere reisorganisaties. Maar Nicholas
Tarayan wilde meer Engeland alleen
was niet voldoende. Hij richtte zijn blik
naar overzee, naar de Benelux en daar
sloeg als een bom zijn slogan in:
„Veertien dagen naar Cairo of Alexan-
drië of Luxor voor 740 gulden, vlieg
reis gratis".
Het Rotterdamse luchtvaartmake-
laarsbureau Aero Contacts werd de
trait d'union tussen Nicholas Tarayan
en de Benelux-toeristen. Met charter
vliegtuigen van de Deense maatschap
pij „Flying Enterprise" werd gestart
met de trips naar Egypte. De nimmer
op zijn lauweren rustende Armeniër, in
een stal geboren en begonnen als
schoenpoetser, geschraagd door het
succes van de Egypte-reizen, ging Jor
danië en de Libanon „bewerken". Ook
daar sloot hij contracten af met direc
teuren van (gloednieuwe en van alle
comfort voorziene) hotels En weer
smeet Nicholas Tarayan, die waar
schijnlijk voor de Benelux gebruik gaat
maken van de diensten van de Neder
landse luchtvaartmaatschappij Mar
tin's Air Charter, zijn slogan in de wir
war van aanbedingen: voor 740 gulden
veertien dagen naar Beiroet of Laklouk
in de Libanon; voor 740 gulden veertien
dagen naar Jeruzalem; voor 890 gulden
combinatiereizen van een week Egypte
en een week Libanon, van een week
Jordanië en een week Libanon van een
week Egypte en een week Jordanië;
vliegreis gratis. Als klap op de vuurpijl
een vijftiendaagse rondreis door Egyp
te, Syrië, Jordanië en de Libanon met
talloze excursies voor 1330 gulden, ook
gratis vliegen.
beter rekenen
De luchtvaartmaatschappijen, aange
sloten bij de IATA, zijn aan de rekenta-
fel gaan zitten. Die aanbieding was on
mogelijk, was de conclusie Er moest
iets fout zitten. Er is iemand naar een
Omar Khayyam-hotel gegaan met de
vraag: „Wat kost me 14 dagen ver
blijf?" En tot zijn verbijstering
kwam het antwoord: „Zevenhonderd -
veertig gulden" Slimme Armeniër Ni
cholas Tarayan kon beter rekenen dan
de mannen van de IATA. Hij brengt
zijn mensen onder in hotels, die nor
maal een vijftig gulden per dag kosten.
Met zijn jaarcontracten bedingt hij ui
teraard een veel aantrekkelijker prijs.
Bovendien kan hij door het charteren
van vliegtuigen bij non-IATA-maat-
schappijen aan de vliegreis knabbelen,
wat bij de IATA-maatschappijen, die
aan afspraken, verordeningen en bepa
lingen gebonden zijn, niet mogelijk is.
elke dag honderd
Met een feilloos gevoel voor koop
manschap begiftigd, kon Nicholas Ta- f-
rayan, die veertig jaar geleden een
verschopte vluchteling was. met zijn
„gouden slogan" de toerist die tot dan
toe alleen maar had kunnen dromen
van wat hem de reis' van zijn leven
leek, een aanbieding in de schoot wer
pen, die en daaraan twijfelt hij niet
aan twee kanten snijdt: geld in dc
buidel van Nicholas Trayan. een rede
lijke prijs voor de toerist. Én met dc
raadselachtige glimlach weer op de lip
pen zegt hij: ,.Elke dag ga ik honderd
toeristen afleveren". Op de vraag „ook
in de winter", antwoord hij in een En-
gels met''n zwaar accent: „May be"
Dan denkt hij o.a. aan de Jordane
se plaats Laklouk, in de bergen waar
men in de middag kan skiën en in de
ochtend kan afdalen om een bad te ne
men in zee.
Bliksem shewreis naar
Midden-Oosten
Het Midden-Oosten oefent op velen
een bijna niet te weerstane aantrek
kingskracht uit." De Heilige Steden, de
„andere wereld", de zucht naar iets
nieuws en onbekends men weet wel
wat in de buurlanden en iets verder
weg te koop is doen hoe langer hoe
meer toeristen besluiten 't „verderop
te zoeken". Het is al meer betoogd:
afstanden bestaan niet meer. De En
gelse hotelorganisatie Omar Khayyam
organiseerde reeds veertiendaagse rei
zen naar Egypte. Dit jaar zijn daai
Jordanië en de Libanon bijgekomen
Ter gelegenheid van de ..ontsluiting"
van dit gebied, waar de Engelse orga
nisatie in Jeruzalem en Beiroet be
slag heeft gelegd op enige luxe hotels,
werd een bliksem-showreis gemaakt,
die een van onze verslaggevers de ge
legenheid bood een bezoek te brengen
aan Jordanië, de Libanon en Egypte.
Zijn impressies worden weergegeven
in deze en volgende week zaterdag
verschijnende artikelen
Inzet Nicholas Tarayon
Het gloednieuwe Omar Khayyamhótel Saint-George in Jeruzalem.
In Jeruzalem ztfn achtenveertig ho
tels, waarvan St.-George het nieuwste
is. De directeur van het bureau voor
toerisme vestigde er nadrukkelijk de
aandacht op, dat men niet gebonden is
aan dure onderkomens. Het is reeds
mogelijk voor anderhalve gulden rede
lijk onderdak te krügen. Een ontbijt
van twee gulden behoort eveneens tot
de mogelijkheden. Zeer binnenkort
wordt een tehuis geopend, dat veel
overeenstemming vertoont met een
jeugdherberg. Er zjjn kamers voor
vier a vijf personen.
Wie uit Nederland vertrekt, moet on
derweg zijn horloge eén uur vooruil
zetten.
Een bezoek aan de Dode Zee is al
teen interessant om zelf te constate
ren, dat het water er inderdaad zes
maal zo zout is als normaal zeewater
Men kan in de Dode Zee op zijn ge
mak drijven en een boek lezen. Op
passen om niet „om te slaan" wanl
het zout brandt enorm in de ogen.
In winkels zijn geen postzegels tt
koop, In de hotels kan men wel kaar
ten afgeven, waarop postzegels worden
geplakt. Wie zegels wil meenemen, zaL
naar het postkantoor moeten waar men
echter geen buitenlands geld aanneemt.
Ramallah, het vakantieoord voor de
inwoners van Jeruzalem is bekend om
ie ceremonieën bij bruiloft en geboor-
In Latrun ls een cisterciënzerabdij
'vaar de monniken goede wjjn en even
goede kaas verkopen.
De kleurrijkste plaats in Jordanië is
waarschijnlijk Madaba. Daar hebben de
huizen karmijnrode daken, ztfn de
deuren en vensterg xwart afgezet, heb
ben de kerken citroengele gevels en
bouwt men over 't algemeen met witte
steen. In de Grieks-orthodoxe kerk is
een prachtig mozaïek te bewonderen.
Jeruzalem „binnen de muren" is in
diverse wijken verdeeld: de wijk van
de christenen, de Armeense wijk de
moslemwijk, de joodse wijk.
Op sommige plaatsen moet entree
worden betaald. De Dome of the rock
(moskee). kost 250 flis de Ibrahimimos-
kee 250 fils, dc plek waar Christus ten
hemel is opgestegen 20 fils 't graf van
Lazarus 20 fils. Het bekijken van het
mozaïek in Madaba kost 50 fils. Een be
zoek aan het Jordaans museum in Am:
man (geopend 1.30 tot 13.30 uur) is
kosteloos.
Jordanië doet zijn best om het de
Europese gast naar de zin te maken
De koks moeten evenwel soms verstek
laten gaan want tot nu toe moeten zij
hun opleiding genieten in Beiroet (Li
banon), waar de dichtsbijzijnde hotel
vakschool is. Veertig Jordanezen krij
gen daar momenteel een opleiding.
In Hebron bevindt zieh de grot van
Makpelah met dc graven van onder an
dere Abraham Sarah, Isaac, Rebeca
en Jacob.
Verwacht in de etablissementen en
hotels niet louter oosterse muziek. Toen
wij de radio op onze kamer aanzetten
was het eerste dat we hoorden een
ango van Malando
De Moskee-priesters nemen het te
genwoordig ook wat gemakkelijker. Ve
en verschijnen met meer vijfmaal per
dag op de minaret om de gelovigen tot
gebed op te roepen. Zij zetten een plaat
op en de luidspreker op de minaret doet
d» rot.
Jordanië is bepaald niet een land, dat
door drommen vakantiegangers z.ai
worden overstroomd. Nog niet. maar
nu de mogelijkheden groter zijn ge
worden, de prijs voor een derge
lijke reis zeer redelijk is en af
standen met vliegtuigen tot een ba
gatel worden teruggebracht, zal het
bezoek aan de plaatsen, die voor de
christelijke wereld 'n begrip zijn zeker
toenemen. Men dient dan van het vol
gende op de hoogte te zijn.
Paspoort is vereist, benevens een vi
sum. Groepen van tien of meer per
sonen die een week of langer in Jor
danië verblijven, kunnen een gratis vi
sum bekomen. Evenals een groep van
meer dan dertig toeristen die niet
minder dan vier dagen blijft. Bij aan
vragen van visum bewijs meesturen dat
men tegen pokken is ingeënt.
meenemen
200 sigaretten of 200 gram tabak een
liter wijn of spiritualiën.
munteenheid
De Jordanese Dinar is het wettig be
taalmiddel. JD 1 is 1000 fils. Tien fils
is een piaster. Wisselkoers (ongeveer)
3.50 gulden is 350 fils. Men mag 100
JD invoeren in papiergeld. Buitenlands
bankpapier mag tot elk bedrag worden
ingevoerd.
fotograferen
Officieel mag men alles fotograferen
of filmen, uitgezonderd militaire ob
jecten. Het komt er echter in de prak
tijk op neer, dat men constant over
hoop kan liggen met inwoners en po
litie omdat men voor geen geld wil,
dat objecten worden gefotografeerd of
gefilmd, die het land schade kunnen
berokkenen. Hiertoe onder meer te re
kenen het vastleggen van armoedige
tafereeltjes, van bedelende kinderen en
ouderen, van arme mensen.
een richting
Wie naar Israël wil vanuit Jeruzalem
drie dagen tevoren aanvragen
moet er rekening mee houden dat hij
niet meer in Jordanië wordt toegela
ten. Men mag ook vanuit Israël Jor
danië binnenkomen maar niet meer te
rug.
taal
Arabisch is de taal van Jordanië,
maar vrijwel overal en zeker in hotels
en winkels behalve de zeer kleine
wordt Engels gesproken.
hotels
Verdeeld in le klas, 2A, 2B, 3e en
pensions. Prijzen voor vol pension een
persoonskamers met privébad respec
tievelijk 2500, 2100, 1700 1300 en 1500
fils. De prijzen voor de categorieën
3 en pension zijn zonder privébad. De
betere hotels zijn voorzien van air
conditioning. Service 10 procent bo
ven de prijs, in de drukke paas- en
kersttijd 25 procent.
fooien
Men behoeft geen fooien te gever
Drhï men StClt 10 procent toch wel op
x v zzv:.j vi-xs
