mg
MES-
HEREN-
^NFECTIE
eel
is
grijk
Ions
ilberts
lis
lenz. enz.
CAPROLACTAM
Mamaia, droomstad
in zacht roze
breekt
éénmaal
op 3000 km
draadlengte
evolle
RMANTEL
De vrouwen
TELKOSTUUM
TELPAKJE
IKOSTUUMS
1125.- 150.- enz.
.USIEVE
iOSTUUNIS
'ANTALON of een
in HERENREGENJAS
erhemd en merkdas
rksokken.
ra
Expansief
Felle strijd.
Beterbest
ankoop van een
KOSTUUM
racht
wij een grote
l'tering
»n bij aankoop van
TUUM uit
iPORTCOMBINATIE
rme sortering in
dan u denkt zijn
koopjes
aat 30 - Huist
neest tevreden klanten.
tegen de laagste prijs!
lop al onze goederen.
oend van 96 uur. vrij-
liags van 26 uur.
Links:
Buizen, glas en beton vormen de
installaties, waarmee Staatsmijnen
caprolactam produceren, Caprolac-
tam is een van de chemische „win
ners" van de chemische stad tussen
Geleen, Beek en Stein geworden.
Rechts:
Toen Staatsmijnen in 1952 met de
fabricage van nylon 6 begonnen,
stelden de afnemers als eis, dat per
200 km draadlengte slechts één
breuk mocht optreden. Thans is het
zo, dat één breuk op 3.000 km
draadlengte voorkomt. En nog al
tijd wordt gewerkt deze uitzonder
lijke prestatie te verbeteren. Hier
ziet men een laborante bezig met
het meten van de stevigheid van
de nylondraad.
men er niet in slaagde door expansieve
produktievergroting de kostprijs telkens
weer te drukken en door nieuwe werk
wijzen kwaliteitsverbetering te berei
ken. Zo speelt dus de strijd rond lagere
kostprijzen niet alleen een beslissende
rol in de koolwinningsbedrijven van
Staatsmijnen, maar ook in haar chemi
sche sector, waar men echt niet zo op
rozen zit als buitenstaanders wel menen.
Daarbij worden Staatsmijnen niet alleen
geconfronteerd met de concurrenten in
het vlak van de nylon, maar ook met
concurrenten, die andere typen synthe-
tica produceren zoals polyester, po-
lyaeryl en dergelijke. Ondanks dit alles
is het Staatsmijnen toch maar gelukt
niet alleen reeds een belangrijk markt
aandeel te verkrijgen, maar ook te gaan
behoren tot de vier grootste wereldpro
ducenten. In Europa is zij voorshands
nog de grootste producente van capro
lactam.
(Bijzondere correspondentie)
AMAIA, de droomstad, zo
iVl als de Roemenen haar noe
men, ligt aan de Zwarte Zee. Eens
was het een moeras en dat is nog
niet zo erg lang geleden. In vijf
jaar tijd is hier een hotelstad zon
der weerga ontstaan met veertien
wolkenkrabbers, waar negendui
zend gasten een onderdak kunnen
vinden in een heerlijk klimaat met
veel zon.
Wie in Mamaia komt, kan er
niet aan twijfelen dat hij in een
communistische volksrepubliek is.
passen de kamermeisjes alles wat zij aan
kleding op de hotelkamers vinden. Als zü
de kans schoon zien organiseren zij zelfs
modeshows onder elkaar. Ze zijn dol op
een paar westerse nylonkousen (Roe-
betalen en tenslotte de gewone partij- meense kousen kosten van acht tot twaalf
(Van één onzer rédacteuren)
|n 1928 verkreeg een der
meest bekwame che
mici van het Ameri
kaanse concern Du Pont, Wal
lace Hume Carother, uit een
van zijn apparaten een witte
stof, die hij, na verwarming,
tot draden van een zeer ho
ge graad van stevigheid kon
uittrekken. Als producent
van celwol en andere soor
ten rayon, begreep de lei
ding van Du Pont onmiddel
lijk, dat irrdit produkt grote
mogelijkheden lagen. Met
spoed werd een staf van
chemici en technici aan het
werk gezet om de produktie
ervan voor te bereiden op
commerciële basis. Toch
duurde het nog tien jaar eet
de nieuwe vezel op de markt
kwam. De zegetocht van
nylon was begonnen.
jjoe men aan die naam is gekomen? burg Plate Glass Company bouwen
De geschiedschrijvers van de mo
derne, de wereld veroverende chemie,
weten te vertellen, dat de naam nylon
zou zijn ontstaan uit de beginletters van
„Now You Lousy Old Nippons".
Daarmee zouden de mensen van Du
Pont hun ergernis uitgedrukt hebben
over het verloren gaan van een groot
deel der Oostaziatische kunstzijdemarkt
aan de Japanners. Hoe dit zij: sinds de
ontdekking van Carother leerde men
vele soorten nylon maken. In 1914 pro
duceerden de Verenigde Staten nog
slechts 1000 ton synthetische vezels, dat
waren er in 1957 al 571 duizend ton ge
worden. Sindsdien is deze produktie
meer dan verdubbeld. Het waren de
Amerikaanse soldaten, die na de bevrij-
Staatsmijnen thans in Augusta (VS) een
caprolactamfabriek en met Fisons Fer-
tilezers bij Flixborough in Engeland een
andere op basis van een eigen produk-
tie-procédé. Thans bedraagt het aandeel
van Staatsmijnen op de vrije wereld
markt van caprolactam reeds 25 percent.
Het succes van SM-caprolactam en
daardoor van de synthetica (technische
garens en vezels) en van de plastics op
basis van deze caprolactam, is veran
kerd in het feit, dat Staatsmijnen bij
haar produktie juist van dat eigen pro
cédé kon uitgaan, vrucht van eigen re
search.
In 1952 kon zij de produktie op com
merciële basis ter hand nemen op een
peil van slechts 60 ton per jaar. In 1962
waren dat al 27. duizend ton geworden.
Momenteel wordt de produktie-capaci-
teit alweer opgevoerd tot meer dan 70
rpien percent van de caprolactam-pro
duktie van Staatsmijnen gaat in de
richting van plastics: de overige negen'
tig percent in die van de textiel, want
juist de markt van synthetische garens
en vezels is buitengewoon expansief. In
de gehele wereld nam de produktie in
1964 toe met maar liefst 23 percent tot
1,6 miljoen ton.
Van begin 1962 tot einde 1964 verdrie-
vcJdigde de wereldproduktie aan syn
thetica. Terwijl ,/est-Europa thans voor
36 percent bijdraagt tot de wereldpro
duktie aan kunstmatige vezels, is dit
percentage voor synthetische vezels al
32 percent. Niet alleen in Europa, maar
in de gehele wereld worden de kunst
matige vezels steeds meer door de syn
thetische verdrongen. Zo bleek capro
lactam voor Staatsmijnen een voltreffer
te zijn. Het werd zelfs een van haar
chemische „winners". Aan alle voor
waarden voor een commerciële produk
tie kon ook worden voldaan: een gunsti
ge markt, het bezit van een eigen pro-
Men ziet hier de „nieuwe klasse" in
actie. De nieuwe klasse, dat zijn de men
sen die zich verdienstelijk hebben ge
maakt voor staat en partij en die kunnen
genieten van de zaligheden van kust en
klimaat in luxe-hotels tegen een tarief
dat in onze ogen bijzonder redelijk is. Zij
betalen tweehonderd lei per persoon per
week (in ons geld veertig gulden) en krij
gen daarvoor hetzelfde waarvoor West
duitsers tweehonderd mark per persoon
en per week moeten neerleggen en andere
toeristen vijftig Amerikaanse dollars.
Maar dat is slechts de helft van het ver
haal, men kan een dergelijke hotelstad
alleen organiseren als men er ook de
mensen voor heeft.
Welnu, die zijn er in vdldoende mate.
Ze worden gewoon gestuurd. Neem het
personeel van de wisselbanken in Ma
maia: het zijn meisjes uit de banken van
Boekarest, die verplicht worden te wer
ken tegen een salaris dat lager is dan wat
zij gewoonlijk verdienen. Ze moeten wel,
anders verliezen zij hun positie met de
bescheiden voorrechten die zij zich heb
ben verworven. De kellners zijn vaak
vakmensen die hun opleiding hebben ge
noten in de beste restaurants van Boe
karest, of die een eigèn bedrijf hebben
Zij zijn verplicht tewerk gesteld en ze
staan voortdurend voor een groot pro
bleem: Zó goed werken, dat ze geen
slechte aantekening in hun arbeidsboekje
krijgen, maar toch weer niet zó goed, dat
zij volgend jaar wéér worden uitverko
ren voor arbeid in dit bedrijf, waar zij
voor de helft van hun normale salaris
moeten werken. Wie teruggestuurd wordt
krijgt een aantekening in zijn arbeids
boekje en dat betekent dat hij of zij voor
lopig niet meer in zijn eigen vak mag
werken!
In de praktijk betekent dit: mais sor
teren op een collectieve boerderij
In de veertien wolkenkrabberhotels van
Mamaia kan men veel leren over de ran
gen en standen in het oostblok. Voorop
komen de leidende figuren uit de partij
;n dan pas de toeristen die in deviezen
leden.
De gasten worden in groepen verdeeld
over de hotels: Westduitsers bijeen, Oost
duitsers bij elkaar, Roemenen gerang
schikt naar herkomst, Amerikanen, En
gelsen, Fransen en dan andere nationa
liteiten. Nederlanders worden bij de
Westduitsers gerekend.
De Oostduitsers hebben hun eigen po
litie bij zich, toeristen met echte politie-
gezichten, die ervoor waken dat hun
landgenoten niet besmet raken met wes
terse ideeën. Dreigen „gevaarlijke" con
tacten te ontstaan, dan wordt er discreet
ingegrepen. Een meisje uit Oost-Duits-
land had in Mamaia een afspraak ge
maakt met haar verloofde die in Keulen
woont. De jongelui, die elkaar al meer
dan een jaar niet hadden gezien, werden
scherp bewaakt want er was een gerede
aanleiding aan te nemen, dat het meisje
zou proberen te ontkomen, vandaar dat
er een vrouwelijke politie op haar kamer
werd gestationeerd.
Overigens: het valt niet mee voor
mensen uit Oostblokstaten om uit Roe
menië naar een westers land te ontko
men. Aan de grenzen Iaat men zulke
mensen niet door. Die Oostduitsers be
talen hun vakantie thuis in marken en
ze krijgen voor de duur van hun va
kantie vijftig mark deviezen als zak
geld per persoon. Zij leven tijdens die
vakantie een groepsbestaan, dat begint
met ochtendgymnastiek op het strand
en dat eindigt met groepsgesprekken
des avonds.
Roemenië is een bureaucratisch land.
Dit betekent dat alles geregistreerd en
geadministreerd wordt. Elke schrijfma
chine bijvoorbeeld staat geboekt en ge
noteerd met proeven van de letters, zodat
de herkomst van clandestien propaganda
materiaal gemakkelijk kan worden ach
terhaald.
Ambtelijk is alles door en door ..gere
geld". Probeer een boek te lenen in de
hotelbibliotheek en alles wordt drievou
dig geadministreerd. Overigens z.jn zelfs
de romans in die bibliotheek politiek ge
tint. De toerist uit het westen zal het
gemis aan kranten en tijdschriften smar
telijk ervaren. De lectuur van ,.Neues
Deutschland"de enige krant die men
kan lezen, is niet bepaald opwekkend.
gulden per paar en zijn slecht) en als
men werkelijk goede kamerservice wil
hebben kan men niet heter doen dan een
japonnetje van vorig jaar mee te nemen
als fooi.
De Roemenen die in Mamaia komen
zijn merendeels burgers uit de nabijge
legen stad Constanza. die er komen win
kelen. In het luxewinkelcentrum is van
alles te koop tegen redelijke prijzen,
maar de kwaliteit is veel minder dan wij
gewend zijn, of het nu om cosmetica, bad
pakken of boeken gaat.
Men zou de vrouwen in Mamaia in drie
groepen kunnen verdelen; er zijn de Roe
meense vrouwen die van zon en strand
genieten, maar er zijn ook de partyvrou
wen, die op alles letten, die ieder ver
zuim aanbrengen en die vaak ook in
vooraanstaande functies niets nalaten om
zich onbemind te maken bij hun tot werk
verplichte landgenoten. Dan zijn er de
vrouwen die om vier uur in de ochtend
(dan is het. al volledig dag) al de goten
vegen met stoffer en blik, of grasvelden
besproeien, de vrouwen die het zware
werk in de hotels doen, de vrouwen die
als kamermeisjes zware diensten hebben
en die er geen geheim van maken, dat ze
alleen hun best doen omdat er nog wel
eens iets van af valt. Van partijmensen
hebben zij niet veel te verwachten; die
betalen met coupons en geven geen
fooien.
Geld betekent trouwens zo weinig in Ma
maia, de mensen worden liever in natura
beloond.
Toeristen van buiten het oostblok wor
den zeer verschillend behandeld; tegen
over Westduitsers is men over het al
gemeen terughoudend en kort, tegenover
Fransen hartelijk, maar een groep Engel
sen werd op het vliegveld van Konstan-
zo uren lang in het vliegtuig vastgehou
den. De inzittenden moesten één voor één
naar buiten komen voor een tijdrovende
pas- en bagagecontrole terwijl het vlieg
tuig in de hete zon stond. Een drietal da
mes viel flauw van de warmte.
Nederland kent men als de buurman
van Engeland en België, maar dikwijls
wordt het met "Denemarken verward.
Des avonds danst men in de hotelstad
Mamaia in de open lucht en men drinkt
er zijn wijn bij smachtende muziek, pre
cies zoals het in een volksdemocratische
republiek behoort: in zachtroze
j axwc-ci upgevuuu tut uicex uan IU r*-
dmg de eerste nylonkousen near Neder- duizend toni terwjjl alweer besloten u dukt.e-methode en de aanwezigheid van
land brachten. Carother was toen juist verder te gaan tot 100 duizend ton.
om het leven gekomen bij een auto-on-
Jntussen fit de research niet stil. Toen
Staatsmijnen in 1952 met de fabrica-
pe vele soorten nylon, die thans op de ge van nylon 6 voor synthetische garens
wereldmarkt worden gebracht, kan
men indelen in goed, beter en best. Tot
de „beste" behoort nylon 6, waaronder
caprolactam van Staatsmijnen. De ge
hele produktie van AKU-nylon steunt
op caprolactam uit de chemische sta/ï
van Staatsmijnen. Men verspint het in
binnen- en buitenland als ENKALON
tot dameskousen, ondergoed, blouses
overhemden, vitrage en tapijten. Tegelij
kertijd vormt caprolactam de grondstol
voor de plastic, die AKI) onder de naam
AKULON op de markt brengt en die
o.a. toepassing vindt bij het produceren
van tandenborstels, pannesponzen, pan
nelappen, hakjes van damesschoenen
drukknoopjes, tandwielen, kabelbekle
ding en dergelijke artikelen. Met Pitts-
begon, stelden de afnemers als eis, dat
per 200 km draadlengte slechts één
breuk mocht optreden. Thans is het zo,
dat één breuk op 3000 km draadlengte
voorkomt. Naast expansieve produktie-
uitbreiding dus ook belangrijke kwali
teitsverbetering. Het een zowel als het
andere is levensnoodzaak voor Staats
mijnen om haar positie op de wereld
markt te behouden en nog verder te
versterken. De snelle technologische
ontwikkelingen en het sterk-groeiend
verbruik van synthetica hebben geleid
tot een forse concurrentie, waarvan re
gelmatige prijsdalingen het gevolg zijn
Ofschoon deze prijsdalingen het ver
bruik sterk stimuleren, zou men voor
catastrofale situaties komen te staan als
grond- en hulpstoffen in eigen huis.
Maar en het kan niet genoeg wor
den herhaald dit succes is niet zonder
veel moeite, kosten en inspanningen ko
men aanwaaien,
Daarom blijft m de wereldomvattende
concurrentiestrijd op het gebied der
synthetica grote waakzaamheid gebo
den, ook met betrekking tot de verbe
tering van het eigen produkt en van het
eigen produktieproces. Wil Staatsmijnen
haar positie op de wereldmarkt van syn
thetica behouden, dan is daar in de toe
komst veel research, maar ook weer
veel kapitaal voor nodig.
Wat dit betreft is men overigens in de
chemische stad steeds bij de pinken ge'
weest. Als men daar leiding en mensen
rustig laat werken en hun de middelen
geeft, die nodig zijn om de geboden
mogelijkheden te verwezenlijken, dan
zal de chemische stad in haar wereld-
strijd met de allergrootsten uit de che
mische industrie haar plaats niet alleen
behouden, maar verder versterken.
Natuurlijk brengen de Duitsers uit het
westen lectuur mee: de Stern, de Spiegel,
Revue en als ze die uit hebben en laten
liggen, verdwijnen die bladen snel en
spoorloos. Wie ze wegneemt weet geen
mens;, het is blijkbaar een soort wedstrijd
tussen Roemenen die wel eens wat uit
het westen willen lezen, en partijleden
die dat helemaal niet nodig vinden
Het vrouwelijk hotelpersoneel is bij
zonder gesteld op modebladen, wat geen
wonder is als men bedenkt dat de Roe
meense mode niet modern is.
Als de hotelgasten naar het strand zyn,
Vijf jaar geleden was het nog
een moerassig lagunengebied; nu
is in Mamaia aan de Zwarte Zee
een toeristenstad met tal van ho
tels ontstaan. ..Het is om deviezen
aan te trekkenzeggen de autori
teiten tegen de gewone Roemenen,
„later, als alles betaald is kan
iedereen uit Roemenië hier gratis
op vakantie gaan!" Op de voor
grond het moderne openluchtthea
ter, op de achtergrond een winkel
centrum met enkele hotels