SYNTHETISCHE ZON
VOOR MAANVAARDERS
I
Snelï
Nf
@06
perspectief
RUSSEN GAAN LUISTEREN NAAR
SIGNALEN UIT WERELDRUIM
I Redactieraad J. AA
Flints
ga<
pieren
IDEALE SITUATIE
„AFWEZIGHEID"
BEGRAFENIS
SERIEUS PLAN
EEN KEER SIGNALEN
2 MOGELIJKHEDEN
Fred in d
Opkl
ar
HET begrip koude heeft in
onze verbeeldingswereld
vaak iets angstaanja
gends. De winter is voor
veel mensen een gevreesd
Jaargetijde. Toch is koude
eigenlijk in geen enkel opzicht
een vijand van het leven,
schrijft prof. Joachim Kühnau,
directeur van het fysiologisch-
chemisoh instituut van de uni
versiteit van Hamburg in „Na-
turwissenschaftlichen Rund
schau". Hij wijst er op dat
warmte in feite veel gevaarlij
ker voor ons is. Een tempera
tuur dié slechts 40 graden bo
ven onze lichaamstemperatuur
ligt, is reeds dodelijk. Daaren
tegen kan het leven zich hand
haven tot temperaturen, meer
dan 300 graden onder onze li
chaamstemperatuur tot in de
onmiddellijke nabijheid van
het absolute nulpunt.
Reeds eerder schreef prof. Her-
bert Precht, leider van de afdeling
voor vergelijkende fysiologie en
dierpsychologie in het zoölogisch
Instituut van de universiteit van
Kiel in de „Naturwissenschaftlichen
Rundschau", dat binnen het „nor
male" temperatuurbereik de zoge
naamde regel van Van 't Hoff geldt
volgens welk de levensprocessen
door temperatuurveranderingen tot
het dubbele of viervoudige worden
versneld of vertraagd. In zulke ge
vallen volgt na enige tijd meestal
•en aanpassing aan de nieuwe tem
peratuur, waardoor het levenspro
ces zijn normale loop herneemt.
Met enige beperkingen kan deze
regel worden toegepast op het ge
bied van de zeer lage temperaturen.
Naarmate de lichaamstemperatuur
van een levend organisme daalt,
verlopen de levensprocessen langza
mer. Tot een volledige stilstand van
deze processen komt het echter
nooit, zelfs niet bij de laagst bereik
bare temperaturen. De curve van 't
leven daalt voortdurend, maar in de
buurt van het absolute nulpunt (273
graden Celsius onder nul) wordt de
ze curve zogenaamd „asympto-
tisch". Zij buigt af zonder de schei
dingslijn tussen leven en dood te
snijden. Bij deze laagste tempera
turen verlopen de levensprocessen
zo traag, dat de tijd voor het orga
nisme praktisch stil staat. Het le
ven wordt als het ware in de tijd
uitgerekt.
Voor de wetenschap is dit een
ideale situatie om bepaalde pro
cessen, die zich bij normale tempe
ratuur binnen een fractie van een
seconde voltrekken, nauwkeurig te
bestuderen. Veel organismen heb
ben een verbazingwekkend weer
standsvermogen tegen koude. Vissen
en insecten kunnen zonder gevaar
temperaturen tot 40 graden onder
nul verdragen. Slangen kunnen tem
peraturen tot 120 graden onder nul,
raderdiertjes tot 192 graden onder
nul en bacteriën zelfs tot 272 gra
den onder nul overleven.
Echter niet alleen de koudbloedi
ge dieren zijn bestand tegen lage
temperaturen. De warmbloedige
diersoorten, die slechts weinig meer
dan 1 procent van de totale dieren
wereld uitmaken, doen wat dit be
treft niet voor hen onder. Bij warm
bloedige dieren, die een winter
slaap houden, daalt de lichaamstem
peratuur aanzienlijk, zonder echter
beneden het vriespunt te komen.
Deze winterslaap is een prachtig
voorbeeld van de grote rol die de
temperatuur in het leven speelt.
Wanneer de lichaamswarmte van
het dier in zijn winterslaap vermin
dert, worden alle levensprocessen
evenredig vertraagd. Het hart gaat
zich langzamer samentrekken, de
ademhaling neemt af en de spijs-
vertering komt bijna tot stilstand.
Daardoor kan het dier zijn winter
slaap doorkomen zonder te verhon
geren. Het weinige voedsel dat het
organisme verbruikt, wordt onttrok
ken aan de natuurlijke vetreserves
van het lichaam zelf.
Overigens ervaart het dier zijn
winterslaap niet als een lange tijd
van „afwezigheid". Na het ontwa
ken in het voorjaar hervat het zijn
bezigheden alsof het ,,van de ene
dag in de andere" leeft. Dit is on
getwijfeld een gevolg van de lage
re lichaamstemperatuur tijdens de
winterslaap. Doordat er per tijds
eenheid, minder gebeurde in het
dierlijke organisme, is de tijd voor
het dier langzamer verstreken.
Geïsoleerde cellen en celweefsels
van warmbloedige dieren kunnen
nog veel lagere temperaturen weer
staan, zonder te worden beschadigd.
Rode bloedlichaampjes (bloedtrans
fusiediensten) of spermatozoën
(kunstmatige inseminatie bij vee
teelt) kunnen zeer lang bij tempe
raturen van 70 tot 95 graden onder
nul in het leven worden gehouden,
in een weefs'elkultuur zelfs een tem
peratuur van 272 graden onder nul,
slechts een graad boven het abso
lute nulpunt.
Natuurlijk rijst de vraag hoe een
levend organisme zulke lage tempe
raturen kan verdragen zonder te
„bevriezen". In een lichaam dat in
een ijsklomp is veranderd kunnen
zich geen biochemische processen
meer voltrekken en is iedere adem
haling onmogelijk. Bovendien is de
oplosbaarheid van lucht in ijs dui
zend maal kleiner dan in water.
De vloeistof in de levende cel is
echter geen zuiver water, dat bij 0
graden bevriest. Er zijn allerlei zou
ten en organische substanties in op
gelost en daardoor is het vriespunt
van deze celvloeistof meer of min
der sterk verlaagd. Bij 10 graden
onder nul is 90 procent van de cel-
vloeistof in ijs overgegaan en pas
bij 39 graden onder nul ontstaat een
zogenaamde „heterogene kiemvor-
ming", waarbij kristallisatie op
treedt rondom vaste deeltjes, zoals
zoutkernen. Deze kristallisatie blijft
doorgaan tot 130 graden onder nul.
Beneden deze temperatuur vormt
zich dan een halfkristallijne, glas
achtige substantie uit de nu sterk
met zouten en. organische verbin
dingen verrijkte restvloeistof.
Het invriezen en weer ontdooien
van levende cellen moet met de no
dige voorzorgen gebeuren. De ver
andering van temperatuur moet
zeer geleidelijk verlopen één
graad afkoeling of verwarming per
minuut of zeer snel: 100 graden
per minuut. Tenslotte is er ook de
ultrasnelle" methode, waarbij tem
peratuurveranderingen van 500 gra
den per seconden optreden.
De beste methode is tot dusver
de langzame, omdat hierbij de ijs-
vorming zich vrijwel beperkt tot de
ruimten tussen de cellen, terwijl
de c^lvloeistof zelf slechts „onder
koeld" wordt. Ook de snelle metho
de is echter goed bruikbaar, wan
neer stoffen worden toegevoegd die
de kristallisatie tegengaan, b.v. gly
cerine. Beide methoden zullen bin
nen afzienbare tijd het wetenschap
pelijke bewijs leveren, dat het
leven ook bij de laagst bereikbare
temperaturen niet tot stilstand
komt, maar alleen langzamer gaat
verlopen. Om een voorbeeld te noe
men: de ademhaling wordt in de
buurt van het absolute nulpunt tot
een honderd-biljoenste van haar nor
male snelheid gereduceerd.
Het levende organisme verkrijgt,
zo meent prof. Kühnau, „in de buurt
van het absolute nulpunt de eigen
schap van potentiële onsterfelijk
heid. De tijd houdt voor dergelijke
organismen praktisch op". De Duit
se fysioloog knoopt aan deze con
clusie de stelling vast, dat de primi
tieve sporen biologisch materiaal
miljoenen jaren in de wereldruimte
een sluimerend diepvriesleven kun
nen leiden en door een toeval op onze
planeet zijn terecht gekomen. Zo
zou het ontstaan van leven op aar
de kunnen worden verklaard. De
vraag waar het leven dan eigenlijk
vandaan komt, blijft echter onbe
antwoord.
Wanneer men het gebied van de
exacte feiten verlaat, kan men na
tuurlijk naar hartelust speculeren
en fantaseren over de mogelijkhe
den van leven en onsterfelijkheid
bij de laagste temperaturen. En
waarom zou de mens dan niet het
eerst aan zich zelf denken? Hij
droomt van onsterfelijkheid. Houdt
de diepvriestechniek deze belofte
voor hem in?
Er zijn handige lieden die droom
en werkelijkheid dooreenmengen tot
een goed verkoopbaar brouwsel on
zin. Een van hen is de Amerikaan
se bioloog Robert Ettinger, wiens
boek „De diepvriesmens" binnen
een jaar tijds astronomische oplage
cijfers heeft bereikt.
Ettinger gaat er zonder al te veel
overtuigende argumenten vanuit,
dat de mens inderdaad zonder moei
te of gevaar in een tijdeloze diep-
vriesslaap kan worden gebracht
door hem eenvoudig in een koel
kast te stoppen. Hij adviseert om
hiermee maar zo gauw mogelijk te
beginnen. Want iedereen die aan
kanker of andere ongeneeslijke ziek
ten lijdt, kan in de diepvriescel de
tijd afwachten dat men een af
doend geneesmiddel tegen zijn ziek
te heeft gevonden. Zo zouden mil
joenen mensenlevens kunnen wor
den gespaard.
Natuurlijk zou Ettinger geen Ame
rikaan zijn, als hij zijn nogal war
hoofdige ideeën niet voorzag van
aantrekkelijke commerciële pers
pectieven.
Hij adviseert de bloeiende Ame
rikaanse begrafenis-industrie deel te
nemen in de diepvries-research om
daardoor zo snel mogelijk te kun
nen overschakelen van marmeren
grafzerken op aluminium diepvries-
kluizen. Een zee van leed zou de
familieleden van de overledenen be
spaard blijven.
Er zou namelijk niemand meer
echt dood gaan. De „sluimerka-
mers", waarin de doden nu liggen
opgebaard zouden hun leugenachti
ge benaming kunnen rechtvaardi
gen.
Technisch, zou het ongetwijfeld
mogelijk zijn de diepvrieskluizen zo
te bouwen dat de familieleden af
en toe eens naar hun in diepvries
sluimerende verwanten zou kunnen
komen kijken. De begrafenisonder
nemer zou niet langer begrafenison
dernemer zijn, iemand die hoe
dan ook iets met de dood te ma
ken heeft, maar een buitengewoon
prettig man, die door iedereen mei
open armen wordt ontvangen. Een
man die er voor zorgt dat je niel
dood gaat en die je naar een nieuv
leven laat gaan.
Er zijn enkele details waar Et
tinger nogal luchtig overheen stapt.
Hij neemt zonder meer aan, dat de
generaties in de 21ste of 22ste eeuw
er wel voor zullen zorgen dai
iedereen die zich heeft laten invrie
zen, ook op het bij notariële acte
vastgestelde moment wordt ontdooid
Ook over de kosten van zeg 100 jaar
diepvriesslaap blijft hij nogal vaag.
Bovendien maakt hij zich hoege
naamd geen zorgen over het vraag
stuk van de overbevolking wanneer
er niemand meer sterft.
Eigenlijk is het jammer dat het
buitengewoon interessante en veel
belovende vraagstuk van leven in
diepvries in handen kan vallen van
mensen als Ettinger. Het gevaar
lijke is namelijk dat deze Ameri
kaanse wetenschapsman zijn her
senschimmen en droombeelden ver
koopt als reële wetenschappelijk ge-
fundeerde feiten en mogelijkheden.
Wanneer hij zijn denkbeelden in de
vorm van „science-fiction" had ver
pakt, zou hij een nuttige bijdrage
aan het denken van de mens over
zijn wereld van morgen hebben kun
ne leveren.
Nu heeft hij alleen maar miljoe
nen goedgelovige mensen zand in
de ogen gestrooid.
IN alle Russische radio-as
tronomische observatoria is
op het ogenblik een mobili
satie aan de gang, die men
alleen mogelijk zou wanen in
een science-fiction verhaal: de
Sovjet-astronomen treffen
voorbereidingen om systema
tisch en op grote schaal gedu
rende een reeks van jaren te
gaan luisteren naar eventuele
intelligente radio-signalen uit
de wereldruimte. Zij zijn vast
besloten om als eersten in con
tact te "treden met andere be
schavingen in het heelal, aan
genomen dat deze bestaan.
Het besluit tot dit fantastisch lij
kende project werd eind vorig jaar
genomen op de eerste „Sovjetcon
ferentie over buitenaardse bescha
vingen" in het observatorium te
Boerakan in het zuiden van Rus
land. Deze hoogst merkwaardige
bijeenkomst, waarover in de wester
se pers slechts summiere berichten
verschenen, werd gepresideerd door
Viktor Ambartsoumian, voorzitter
van de Internationale Astronomi
sche Unie en de hoogste autoriteit
in de astronomie van vandaag.
Het is voor het eerst dat weten
schappelijke onderzoekers een se
rieus plan hebben opgesteld om na
,te gaan of er buiten de aarde in
telligente wezens bestaan. Welis
waar hebben ook de Amerikanen in
1960 een poging in deze richting ge-
V een der ruimtevaartlaboratoria van de Boetng vliegtuigfa
brieken in Seattle (VS) schijnt een synthetische zon. Het
licht ervan valt op een grillig maanlandschap en werpt bi
zarre schaduwen in kraters en ringbergen.
In dit laboratorium bestuderen specialisten een toekomstige reis naar de
maan met behulp van een „space flight simulator" of „ruimtevaart na
bootser".
Bij dit ondersoek is het van essentieel belang, dat men weet hoe een
astronaut het maanoppervlak ziet, vlak voordat hij er op gaat landen.
Behalve een nauwkeurig model van het landingsgebied op de maan, heeft
men ook een lichtbron nodig die zoveel mogelijk op de zon lijkt. Want het
uiterlijk van het maanlandschap wordt sterk beïnvloed door de scherpe
schaduwwerking van het zonlicht tussen de rotspieken en kraters.
Zonlicht is vrijwel perfect gebundeld licht. Dat wil zeggen, dat de zonne
stralen praktisch evenwijdig lopen. Dit komt omdat de zon zo ver van ons
verwijderd is. De stralen van een gloeilamp in een kamer lopen niet even
wijdig, maar divergeren.
Om toch een evenwijdige lichtbundel te krijgen kan men een gloeilamp in
het brandpunt van een holle spiegel zetten. De Boeing-technici zochten
voor hun „kunst-zon" aanvankelijk ook in deze richting. Maar om ver
schillende redenen was dit toch geen bevredigende oplossing.
f Tenslotte bouwde men een grote ronde „bloem" met een middellijn van
1.80 meter, bestaande uit 433 lampen en reflectoren die samen een brede
bundel evenwijdige lichtstralen produceren.
Iemand die op 1.25 meter afstand van de synthetische zon
etaat, ziet slechts een grote cirkel van intens licht. Maar dichter
bij ziet men dat de lampen in het midden van de 433 reflectoren
rich vertonen als schaduwvlekken. Hun niet-evenwijdige licht
stralen worden geabsorbeerd door een honingraatpaneel, dat
dit soort stralen niet doorlaat. Boeing heeft al weer plannen
om een nog grotere kunstmatige zon te bouwen, bestaande uit
®00 lichtbronnen.
daan, maar deze had meer het karak
ter xan een incidentele proefneming
Tijdens het zogeheten project Ozma
werd door een team radioastrono-
men vier maanden lang geluisterd
naar eventuele intelligente signalen
van drie sterren, die zich op een
afstand van ongeveer 10 lichtjaren
van de aarde bevinden.
De ontvangers van de radioteles
copen werden afgestemd op een
golflengte van 21 centimeter. Dit
is de golflengte van interstellaire
neutrale waterstof. Dit element is
de primaire bouwstof van alle ma
terie in het heelal en komt in veel
grotere hoeveelheden voor dan alle
andere elementen tesamen.
De Amerikaanse onderzoekers re
deneerden 'dat de karakteristieke
golflengte van interstellaire water
stof ook bekend zou zijn aan ande
re intelligente wezens in het heelal
en dat dezen om dezelfde reden de
21 centimeter band zouden kiezen
om in communicatie met andere be
schavingen te treden.
Tijdens het project Ozma werden
slechts één keer signalen ontvangen
die afweken van het normale pa
troon van interstellaire waterstof.
Maar deze bleken bij nader onder,
zoek afkomstig te zijn van een
aardse storingsbron. De uitslag van
het project Ozma was na vier maan
den dan ook: negatief.
De Russische radio-astronomen
hebben hun programma veel groot
ser opgezet. Zij gaan luisteren naar
alle sterren die zich op minder dan
1000 lichtjaren afstand van de aar
de bevinden en zij gaan bovendien
luisteren op alle golflengten.
Dit programma, waaraan tientallen
Russische observatoria deelnemen,
zal een jaar lang dag en nacht door
gaan en mogelijk ook daarna op
beperkter schaal worden voortgezet.
De Russen beginnen niet zo maar
aan een avontuurlijk experiment.
Zij pakken de zaken in volle ernst
aan. Er zijn op het ogenblik enke
le systemen in studie, die alle bin
nenkomende kosmische radiosigna
len registreren en automatisch
„alarm" slaan, wanneer een signaal
een intelligent, of in ieder geval
„kunstmatig" karakter bezit. Te
vens zijn Russische specialisten be
zig een decoderingstechniek te ont-
werpen voor eventuele intelligente
signalen en bovendien werken zij
aan het ontwerp voor een universe
le „ruimte-taal", waarin de bewo
ners van de aarde zich voor ande
re intelligenties verstaanbaar zou
den kunnen maken.
De Russen houden bij hun kosmi
sche luisterproject rekening met
twee mogelijkheden: dat er bescha
vingen bestaan die in hun ontwikke
ling ongeveer even ver zijn als de
onze en dat er ook beschavingen
kunnen bestaan, die de onze ver
vooruit zijn. Een bijzonder pro
bleem hierbij is, dat men deze mo
gelijkheden alleen kan beoordelen
in relatie tot de afstanden vanwaar
men eventuele intelligente signa
len ontvangt. Wanneer een intelli
gent signaal wordt ontvangen van
een hemellichaam op 500 lichtjaren
afstand van de aarde, betekent dit
dat de beschaving op die verre pla
neet al 500 jaar verder is dan die
in de tijd dat het signaal werd uit
gezonden. De radiogolven hebben
immers 500 jaar nodig gehad om
naar de aarde te reizen.
Ondanks deze relativistisch#
moeilijkheden met beschavingssta-
dia rekenen de Russische onderzoe
kers er op dat eventuele intelligen
te wezens die radiosignalen in het
heelal zenden ook bekend zijn met
het zogenaamde binaire systeem,
waarmee men een elektronisch#
taal kan construeren. Zij willen
daarom in eerste instantie nagaan
of kosmische radiosignalen, die
door hun radiotelescopen worden
ontvangen een binaire code bevat
ten.
Inmiddels worden de plannen van
de Sovjet-astronomen door hun col
lega's in andere landen nogal scep
tisch gadegeslagen.
De Duitse astronoom Von Hörner
acht de kans van slagen bijzonder
klein. Op grond van waarschijnlijk
heidsberekeningen is het niet te ver
wachten dat er zich meer dan tien
bewoonde planeten binnen een
straal van duizend lichtjaren van de
aarde bevinden. En het bestaan van
een andere beschaving op minder
dan tien lichtjaren afstand van de
aarde zou een wonderbaarlijk toe
val zijn, zegt hij.
Zijn Amerikaanse collega Robert
N. Bracewell is iets optimistischer,
maar ook hij verwacht niet veel
van het Russischs experiment
105e JAARGANG
Uitgave N.V. Uit
Directeur: Drs. W
I Hoofdredacteur: L.
C. J- v. Hootegem,
Mes, mr. H. M. L. cl
Vercautereri, L. J. v
BureauBreda
tel. 22341 (5 lijnen
Bureau voor de Z<
ME
DEN HAAG DJ
len met hun helel
den voor onbepaalc
nemen op de Sch
Fred, Wilma, Pebbl
ney zullen neerstri
Rockstadje dat sp
wordt geconstrueer
eiland. De verhuiz
televisie en van I
kend geworden
krijgt voor Pasen
het eiland komen
staan, een superma
post, een douanepo
een bar en een g
met auto's, allemai
sche stijl. De Fli
aanwezig zijn in
vensgrote robots, d
nen maken en oo
zich te bewegen,
zullen als mensen
bloed rondlopen ei
ningen uitdelen. Ffn
chanische schreden I
re delen van de
boulevard richten, |H
iedereen die bet m(H
ten behoeve van
die betalen wil,
teksten zal spuien, fl
kosfcwinnaar van
ook plannen om bt
gen aan kinderziekte
gelijke. Behalve of]
eiland heeft het gez
slag gelegd op het
het pierrestaurant,
om het uur maxima
kunnen worden ver
onvervalste Flintstr
„Zwolsman, open
tekening van ee|
Kleine Stem).
DORDRECHT 1
fletser C. G. van Die I
is gisteren op een g l
In zijn woonplaats jj
door een auto gegre I
wond, dat hij enkel!!
leed.
NIJMEGEN 0|
spoorwegovergang tfl
gisteren de 57-jarijj
Groesbeek met zijn
Nijmegen - Kranenb
dood.
VOOR HET eerst ir
Westduitse parlemen
lijn bijeenkomen.
RUSLAND heeft gis
van één raket drie
baan om de aarde
IN DE WONING uit
de 29-jarige André dl
vijf kinderen, tussen)
het leven gekost in
Colombes.
Weersverwachtin;
door het KNMI,
avond:
Opklaringen, maar
verspreide buien,
westen ruimende
de kust mogelijk h
tot hard. Weinig
temperatuur.
Vandaag zon ondei
17.25 uur.
Morgen zon op 6.
07.22 uur.