SYNTHETISCHE ZON VOOR MAANVAARDERS I Snelï Nf @06 perspectief RUSSEN GAAN LUISTEREN NAAR SIGNALEN UIT WERELDRUIM I Redactieraad J. AA Flints ga< pieren IDEALE SITUATIE „AFWEZIGHEID" BEGRAFENIS SERIEUS PLAN EEN KEER SIGNALEN 2 MOGELIJKHEDEN Fred in d Opkl ar HET begrip koude heeft in onze verbeeldingswereld vaak iets angstaanja gends. De winter is voor veel mensen een gevreesd Jaargetijde. Toch is koude eigenlijk in geen enkel opzicht een vijand van het leven, schrijft prof. Joachim Kühnau, directeur van het fysiologisch- chemisoh instituut van de uni versiteit van Hamburg in „Na- turwissenschaftlichen Rund schau". Hij wijst er op dat warmte in feite veel gevaarlij ker voor ons is. Een tempera tuur dié slechts 40 graden bo ven onze lichaamstemperatuur ligt, is reeds dodelijk. Daaren tegen kan het leven zich hand haven tot temperaturen, meer dan 300 graden onder onze li chaamstemperatuur tot in de onmiddellijke nabijheid van het absolute nulpunt. Reeds eerder schreef prof. Her- bert Precht, leider van de afdeling voor vergelijkende fysiologie en dierpsychologie in het zoölogisch Instituut van de universiteit van Kiel in de „Naturwissenschaftlichen Rundschau", dat binnen het „nor male" temperatuurbereik de zoge naamde regel van Van 't Hoff geldt volgens welk de levensprocessen door temperatuurveranderingen tot het dubbele of viervoudige worden versneld of vertraagd. In zulke ge vallen volgt na enige tijd meestal •en aanpassing aan de nieuwe tem peratuur, waardoor het levenspro ces zijn normale loop herneemt. Met enige beperkingen kan deze regel worden toegepast op het ge bied van de zeer lage temperaturen. Naarmate de lichaamstemperatuur van een levend organisme daalt, verlopen de levensprocessen langza mer. Tot een volledige stilstand van deze processen komt het echter nooit, zelfs niet bij de laagst bereik bare temperaturen. De curve van 't leven daalt voortdurend, maar in de buurt van het absolute nulpunt (273 graden Celsius onder nul) wordt de ze curve zogenaamd „asympto- tisch". Zij buigt af zonder de schei dingslijn tussen leven en dood te snijden. Bij deze laagste tempera turen verlopen de levensprocessen zo traag, dat de tijd voor het orga nisme praktisch stil staat. Het le ven wordt als het ware in de tijd uitgerekt. Voor de wetenschap is dit een ideale situatie om bepaalde pro cessen, die zich bij normale tempe ratuur binnen een fractie van een seconde voltrekken, nauwkeurig te bestuderen. Veel organismen heb ben een verbazingwekkend weer standsvermogen tegen koude. Vissen en insecten kunnen zonder gevaar temperaturen tot 40 graden onder nul verdragen. Slangen kunnen tem peraturen tot 120 graden onder nul, raderdiertjes tot 192 graden onder nul en bacteriën zelfs tot 272 gra den onder nul overleven. Echter niet alleen de koudbloedi ge dieren zijn bestand tegen lage temperaturen. De warmbloedige diersoorten, die slechts weinig meer dan 1 procent van de totale dieren wereld uitmaken, doen wat dit be treft niet voor hen onder. Bij warm bloedige dieren, die een winter slaap houden, daalt de lichaamstem peratuur aanzienlijk, zonder echter beneden het vriespunt te komen. Deze winterslaap is een prachtig voorbeeld van de grote rol die de temperatuur in het leven speelt. Wanneer de lichaamswarmte van het dier in zijn winterslaap vermin dert, worden alle levensprocessen evenredig vertraagd. Het hart gaat zich langzamer samentrekken, de ademhaling neemt af en de spijs- vertering komt bijna tot stilstand. Daardoor kan het dier zijn winter slaap doorkomen zonder te verhon geren. Het weinige voedsel dat het organisme verbruikt, wordt onttrok ken aan de natuurlijke vetreserves van het lichaam zelf. Overigens ervaart het dier zijn winterslaap niet als een lange tijd van „afwezigheid". Na het ontwa ken in het voorjaar hervat het zijn bezigheden alsof het ,,van de ene dag in de andere" leeft. Dit is on getwijfeld een gevolg van de lage re lichaamstemperatuur tijdens de winterslaap. Doordat er per tijds eenheid, minder gebeurde in het dierlijke organisme, is de tijd voor het dier langzamer verstreken. Geïsoleerde cellen en celweefsels van warmbloedige dieren kunnen nog veel lagere temperaturen weer staan, zonder te worden beschadigd. Rode bloedlichaampjes (bloedtrans fusiediensten) of spermatozoën (kunstmatige inseminatie bij vee teelt) kunnen zeer lang bij tempe raturen van 70 tot 95 graden onder nul in het leven worden gehouden, in een weefs'elkultuur zelfs een tem peratuur van 272 graden onder nul, slechts een graad boven het abso lute nulpunt. Natuurlijk rijst de vraag hoe een levend organisme zulke lage tempe raturen kan verdragen zonder te „bevriezen". In een lichaam dat in een ijsklomp is veranderd kunnen zich geen biochemische processen meer voltrekken en is iedere adem haling onmogelijk. Bovendien is de oplosbaarheid van lucht in ijs dui zend maal kleiner dan in water. De vloeistof in de levende cel is echter geen zuiver water, dat bij 0 graden bevriest. Er zijn allerlei zou ten en organische substanties in op gelost en daardoor is het vriespunt van deze celvloeistof meer of min der sterk verlaagd. Bij 10 graden onder nul is 90 procent van de cel- vloeistof in ijs overgegaan en pas bij 39 graden onder nul ontstaat een zogenaamde „heterogene kiemvor- ming", waarbij kristallisatie op treedt rondom vaste deeltjes, zoals zoutkernen. Deze kristallisatie blijft doorgaan tot 130 graden onder nul. Beneden deze temperatuur vormt zich dan een halfkristallijne, glas achtige substantie uit de nu sterk met zouten en. organische verbin dingen verrijkte restvloeistof. Het invriezen en weer ontdooien van levende cellen moet met de no dige voorzorgen gebeuren. De ver andering van temperatuur moet zeer geleidelijk verlopen één graad afkoeling of verwarming per minuut of zeer snel: 100 graden per minuut. Tenslotte is er ook de ultrasnelle" methode, waarbij tem peratuurveranderingen van 500 gra den per seconden optreden. De beste methode is tot dusver de langzame, omdat hierbij de ijs- vorming zich vrijwel beperkt tot de ruimten tussen de cellen, terwijl de c^lvloeistof zelf slechts „onder koeld" wordt. Ook de snelle metho de is echter goed bruikbaar, wan neer stoffen worden toegevoegd die de kristallisatie tegengaan, b.v. gly cerine. Beide methoden zullen bin nen afzienbare tijd het wetenschap pelijke bewijs leveren, dat het leven ook bij de laagst bereikbare temperaturen niet tot stilstand komt, maar alleen langzamer gaat verlopen. Om een voorbeeld te noe men: de ademhaling wordt in de buurt van het absolute nulpunt tot een honderd-biljoenste van haar nor male snelheid gereduceerd. Het levende organisme verkrijgt, zo meent prof. Kühnau, „in de buurt van het absolute nulpunt de eigen schap van potentiële onsterfelijk heid. De tijd houdt voor dergelijke organismen praktisch op". De Duit se fysioloog knoopt aan deze con clusie de stelling vast, dat de primi tieve sporen biologisch materiaal miljoenen jaren in de wereldruimte een sluimerend diepvriesleven kun nen leiden en door een toeval op onze planeet zijn terecht gekomen. Zo zou het ontstaan van leven op aar de kunnen worden verklaard. De vraag waar het leven dan eigenlijk vandaan komt, blijft echter onbe antwoord. Wanneer men het gebied van de exacte feiten verlaat, kan men na tuurlijk naar hartelust speculeren en fantaseren over de mogelijkhe den van leven en onsterfelijkheid bij de laagste temperaturen. En waarom zou de mens dan niet het eerst aan zich zelf denken? Hij droomt van onsterfelijkheid. Houdt de diepvriestechniek deze belofte voor hem in? Er zijn handige lieden die droom en werkelijkheid dooreenmengen tot een goed verkoopbaar brouwsel on zin. Een van hen is de Amerikaan se bioloog Robert Ettinger, wiens boek „De diepvriesmens" binnen een jaar tijds astronomische oplage cijfers heeft bereikt. Ettinger gaat er zonder al te veel overtuigende argumenten vanuit, dat de mens inderdaad zonder moei te of gevaar in een tijdeloze diep- vriesslaap kan worden gebracht door hem eenvoudig in een koel kast te stoppen. Hij adviseert om hiermee maar zo gauw mogelijk te beginnen. Want iedereen die aan kanker of andere ongeneeslijke ziek ten lijdt, kan in de diepvriescel de tijd afwachten dat men een af doend geneesmiddel tegen zijn ziek te heeft gevonden. Zo zouden mil joenen mensenlevens kunnen wor den gespaard. Natuurlijk zou Ettinger geen Ame rikaan zijn, als hij zijn nogal war hoofdige ideeën niet voorzag van aantrekkelijke commerciële pers pectieven. Hij adviseert de bloeiende Ame rikaanse begrafenis-industrie deel te nemen in de diepvries-research om daardoor zo snel mogelijk te kun nen overschakelen van marmeren grafzerken op aluminium diepvries- kluizen. Een zee van leed zou de familieleden van de overledenen be spaard blijven. Er zou namelijk niemand meer echt dood gaan. De „sluimerka- mers", waarin de doden nu liggen opgebaard zouden hun leugenachti ge benaming kunnen rechtvaardi gen. Technisch, zou het ongetwijfeld mogelijk zijn de diepvrieskluizen zo te bouwen dat de familieleden af en toe eens naar hun in diepvries sluimerende verwanten zou kunnen komen kijken. De begrafenisonder nemer zou niet langer begrafenison dernemer zijn, iemand die hoe dan ook iets met de dood te ma ken heeft, maar een buitengewoon prettig man, die door iedereen mei open armen wordt ontvangen. Een man die er voor zorgt dat je niel dood gaat en die je naar een nieuv leven laat gaan. Er zijn enkele details waar Et tinger nogal luchtig overheen stapt. Hij neemt zonder meer aan, dat de generaties in de 21ste of 22ste eeuw er wel voor zullen zorgen dai iedereen die zich heeft laten invrie zen, ook op het bij notariële acte vastgestelde moment wordt ontdooid Ook over de kosten van zeg 100 jaar diepvriesslaap blijft hij nogal vaag. Bovendien maakt hij zich hoege naamd geen zorgen over het vraag stuk van de overbevolking wanneer er niemand meer sterft. Eigenlijk is het jammer dat het buitengewoon interessante en veel belovende vraagstuk van leven in diepvries in handen kan vallen van mensen als Ettinger. Het gevaar lijke is namelijk dat deze Ameri kaanse wetenschapsman zijn her senschimmen en droombeelden ver koopt als reële wetenschappelijk ge- fundeerde feiten en mogelijkheden. Wanneer hij zijn denkbeelden in de vorm van „science-fiction" had ver pakt, zou hij een nuttige bijdrage aan het denken van de mens over zijn wereld van morgen hebben kun ne leveren. Nu heeft hij alleen maar miljoe nen goedgelovige mensen zand in de ogen gestrooid. IN alle Russische radio-as tronomische observatoria is op het ogenblik een mobili satie aan de gang, die men alleen mogelijk zou wanen in een science-fiction verhaal: de Sovjet-astronomen treffen voorbereidingen om systema tisch en op grote schaal gedu rende een reeks van jaren te gaan luisteren naar eventuele intelligente radio-signalen uit de wereldruimte. Zij zijn vast besloten om als eersten in con tact te "treden met andere be schavingen in het heelal, aan genomen dat deze bestaan. Het besluit tot dit fantastisch lij kende project werd eind vorig jaar genomen op de eerste „Sovjetcon ferentie over buitenaardse bescha vingen" in het observatorium te Boerakan in het zuiden van Rus land. Deze hoogst merkwaardige bijeenkomst, waarover in de wester se pers slechts summiere berichten verschenen, werd gepresideerd door Viktor Ambartsoumian, voorzitter van de Internationale Astronomi sche Unie en de hoogste autoriteit in de astronomie van vandaag. Het is voor het eerst dat weten schappelijke onderzoekers een se rieus plan hebben opgesteld om na ,te gaan of er buiten de aarde in telligente wezens bestaan. Welis waar hebben ook de Amerikanen in 1960 een poging in deze richting ge- V een der ruimtevaartlaboratoria van de Boetng vliegtuigfa brieken in Seattle (VS) schijnt een synthetische zon. Het licht ervan valt op een grillig maanlandschap en werpt bi zarre schaduwen in kraters en ringbergen. In dit laboratorium bestuderen specialisten een toekomstige reis naar de maan met behulp van een „space flight simulator" of „ruimtevaart na bootser". Bij dit ondersoek is het van essentieel belang, dat men weet hoe een astronaut het maanoppervlak ziet, vlak voordat hij er op gaat landen. Behalve een nauwkeurig model van het landingsgebied op de maan, heeft men ook een lichtbron nodig die zoveel mogelijk op de zon lijkt. Want het uiterlijk van het maanlandschap wordt sterk beïnvloed door de scherpe schaduwwerking van het zonlicht tussen de rotspieken en kraters. Zonlicht is vrijwel perfect gebundeld licht. Dat wil zeggen, dat de zonne stralen praktisch evenwijdig lopen. Dit komt omdat de zon zo ver van ons verwijderd is. De stralen van een gloeilamp in een kamer lopen niet even wijdig, maar divergeren. Om toch een evenwijdige lichtbundel te krijgen kan men een gloeilamp in het brandpunt van een holle spiegel zetten. De Boeing-technici zochten voor hun „kunst-zon" aanvankelijk ook in deze richting. Maar om ver schillende redenen was dit toch geen bevredigende oplossing. f Tenslotte bouwde men een grote ronde „bloem" met een middellijn van 1.80 meter, bestaande uit 433 lampen en reflectoren die samen een brede bundel evenwijdige lichtstralen produceren. Iemand die op 1.25 meter afstand van de synthetische zon etaat, ziet slechts een grote cirkel van intens licht. Maar dichter bij ziet men dat de lampen in het midden van de 433 reflectoren rich vertonen als schaduwvlekken. Hun niet-evenwijdige licht stralen worden geabsorbeerd door een honingraatpaneel, dat dit soort stralen niet doorlaat. Boeing heeft al weer plannen om een nog grotere kunstmatige zon te bouwen, bestaande uit ®00 lichtbronnen. daan, maar deze had meer het karak ter xan een incidentele proefneming Tijdens het zogeheten project Ozma werd door een team radioastrono- men vier maanden lang geluisterd naar eventuele intelligente signalen van drie sterren, die zich op een afstand van ongeveer 10 lichtjaren van de aarde bevinden. De ontvangers van de radioteles copen werden afgestemd op een golflengte van 21 centimeter. Dit is de golflengte van interstellaire neutrale waterstof. Dit element is de primaire bouwstof van alle ma terie in het heelal en komt in veel grotere hoeveelheden voor dan alle andere elementen tesamen. De Amerikaanse onderzoekers re deneerden 'dat de karakteristieke golflengte van interstellaire water stof ook bekend zou zijn aan ande re intelligente wezens in het heelal en dat dezen om dezelfde reden de 21 centimeter band zouden kiezen om in communicatie met andere be schavingen te treden. Tijdens het project Ozma werden slechts één keer signalen ontvangen die afweken van het normale pa troon van interstellaire waterstof. Maar deze bleken bij nader onder, zoek afkomstig te zijn van een aardse storingsbron. De uitslag van het project Ozma was na vier maan den dan ook: negatief. De Russische radio-astronomen hebben hun programma veel groot ser opgezet. Zij gaan luisteren naar alle sterren die zich op minder dan 1000 lichtjaren afstand van de aar de bevinden en zij gaan bovendien luisteren op alle golflengten. Dit programma, waaraan tientallen Russische observatoria deelnemen, zal een jaar lang dag en nacht door gaan en mogelijk ook daarna op beperkter schaal worden voortgezet. De Russen beginnen niet zo maar aan een avontuurlijk experiment. Zij pakken de zaken in volle ernst aan. Er zijn op het ogenblik enke le systemen in studie, die alle bin nenkomende kosmische radiosigna len registreren en automatisch „alarm" slaan, wanneer een signaal een intelligent, of in ieder geval „kunstmatig" karakter bezit. Te vens zijn Russische specialisten be zig een decoderingstechniek te ont- werpen voor eventuele intelligente signalen en bovendien werken zij aan het ontwerp voor een universe le „ruimte-taal", waarin de bewo ners van de aarde zich voor ande re intelligenties verstaanbaar zou den kunnen maken. De Russen houden bij hun kosmi sche luisterproject rekening met twee mogelijkheden: dat er bescha vingen bestaan die in hun ontwikke ling ongeveer even ver zijn als de onze en dat er ook beschavingen kunnen bestaan, die de onze ver vooruit zijn. Een bijzonder pro bleem hierbij is, dat men deze mo gelijkheden alleen kan beoordelen in relatie tot de afstanden vanwaar men eventuele intelligente signa len ontvangt. Wanneer een intelli gent signaal wordt ontvangen van een hemellichaam op 500 lichtjaren afstand van de aarde, betekent dit dat de beschaving op die verre pla neet al 500 jaar verder is dan die in de tijd dat het signaal werd uit gezonden. De radiogolven hebben immers 500 jaar nodig gehad om naar de aarde te reizen. Ondanks deze relativistisch# moeilijkheden met beschavingssta- dia rekenen de Russische onderzoe kers er op dat eventuele intelligen te wezens die radiosignalen in het heelal zenden ook bekend zijn met het zogenaamde binaire systeem, waarmee men een elektronisch# taal kan construeren. Zij willen daarom in eerste instantie nagaan of kosmische radiosignalen, die door hun radiotelescopen worden ontvangen een binaire code bevat ten. Inmiddels worden de plannen van de Sovjet-astronomen door hun col lega's in andere landen nogal scep tisch gadegeslagen. De Duitse astronoom Von Hörner acht de kans van slagen bijzonder klein. Op grond van waarschijnlijk heidsberekeningen is het niet te ver wachten dat er zich meer dan tien bewoonde planeten binnen een straal van duizend lichtjaren van de aarde bevinden. En het bestaan van een andere beschaving op minder dan tien lichtjaren afstand van de aarde zou een wonderbaarlijk toe val zijn, zegt hij. Zijn Amerikaanse collega Robert N. Bracewell is iets optimistischer, maar ook hij verwacht niet veel van het Russischs experiment 105e JAARGANG Uitgave N.V. Uit Directeur: Drs. W I Hoofdredacteur: L. C. J- v. Hootegem, Mes, mr. H. M. L. cl Vercautereri, L. J. v BureauBreda tel. 22341 (5 lijnen Bureau voor de Z< ME DEN HAAG DJ len met hun helel den voor onbepaalc nemen op de Sch Fred, Wilma, Pebbl ney zullen neerstri Rockstadje dat sp wordt geconstrueer eiland. De verhuiz televisie en van I kend geworden krijgt voor Pasen het eiland komen staan, een superma post, een douanepo een bar en een g met auto's, allemai sche stijl. De Fli aanwezig zijn in vensgrote robots, d nen maken en oo zich te bewegen, zullen als mensen bloed rondlopen ei ningen uitdelen. Ffn chanische schreden I re delen van de boulevard richten, |H iedereen die bet m(H ten behoeve van die betalen wil, teksten zal spuien, fl kosfcwinnaar van ook plannen om bt gen aan kinderziekte gelijke. Behalve of] eiland heeft het gez slag gelegd op het het pierrestaurant, om het uur maxima kunnen worden ver onvervalste Flintstr „Zwolsman, open tekening van ee| Kleine Stem). DORDRECHT 1 fletser C. G. van Die I is gisteren op een g l In zijn woonplaats jj door een auto gegre I wond, dat hij enkel!! leed. NIJMEGEN 0| spoorwegovergang tfl gisteren de 57-jarijj Groesbeek met zijn Nijmegen - Kranenb dood. VOOR HET eerst ir Westduitse parlemen lijn bijeenkomen. RUSLAND heeft gis van één raket drie baan om de aarde IN DE WONING uit de 29-jarige André dl vijf kinderen, tussen) het leven gekost in Colombes. Weersverwachtin; door het KNMI, avond: Opklaringen, maar verspreide buien, westen ruimende de kust mogelijk h tot hard. Weinig temperatuur. Vandaag zon ondei 17.25 uur. Morgen zon op 6. 07.22 uur.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1965 | | pagina 10