RS
EUR
Spaanse film zoekt eigen ik
PUNT
De pornografie
G
roup
RIEK
HET BLAD HEET
DE VOGELNESTEN
Tweede roman van
Witold Gombrowiez
in het Nederlands
17
16
TEER
IEDIENDE
kUFFEUR
mensen en muzen - mensen en muzen - mensen en muzen - mensen en muzen - mensen en muzen - mensen en muzen
HET GEGEVEN volgt op zich zelf een traditionele lijn, namelijk de wissel
valligheden van een beperkte groep mensen, zoals dit Thornton Wilder
deed in „The Bridge of San Luis Rey" en Katherine Anne Porter laatstelijk
in haar zeer opmerkelijke roman „Ship of Fools". Deze groep mensen
vormen bij Mary McCarthy acht jonge meisjes die in 1933 haar eind
examen in het Vassar College doen.
Amerikaanse bestseller GPL
MARY MC CARTHY A ALU
Li
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 20 FEBRUARI 1965
rkzaamheden
■ingsmogelijk-
.ekens, Markt 25,
Dieleman, Noord-
„Scheldezicht", A.
uur.
J. Martens, Kerse-
Achter de Kerk, K.
ihoornplantsoen 2,
I. Groosrnan-Schee-
:he, Noordstraat 5,
d'Or", P. Provoost,
ur.
nze Afdeling
itiebedrijf
Tel. 01140-2743
-EXPRES
ARD P. L. SARNEEL
TEL. 01148—344
slekfrische
lingslampen
J OUDER, die
cht, midden-
ncties omge-
van de Afdeling
tel. 01180-3143
(Van onze correspondent)
MADRID Sedert het Iberische Schiereiland uit zijn isolement losgekomen is
door het sterk ontwikkeld toerisme, geeft het buitenland zich rekenschap ervar
dat dit land geheel verschillend is van de faam die het in de vreemde genoot
Doordat geleidelijk ook de taalmoeilijkheden overbrugd werden, ontdekte me*
de sterke, eigen persoonlijkheid van het volk. die tot uiting komt in de kunsi
Spanje is van oudsher de bakermat geweest van grote kunstenaars op gebied vaj
muziek, dans en schilderkunst. Heden ten dage doet Spanje ook in de filmkuns
niet onder voor andere Europese produkties: Spaanse producers vervaardiger
uitstekende films, waarvan er verscheidene internationale premies behaalden
oosten, want onze lonen zijn lager en
onze installaties goedkoper. Een na
deel voor ons is, dat Italië bijvoor
beeld middelmatige figuren op ons af
schuift. waardoor wij artistiek niet kun
nen uitblinken."
De laatste jaren komt Spanje op de
markt met 'n gemiddeld aantal van
65 films per jaar! Men houdt het bij
eenvoudige gegevens, bij gemeen
plaatsen, oppervlakkige intriges en de
folklore, overigens een dankbaar ob
ject. Ook trachtte men de Italiaanse
neorealistische stroming na te boot
sen van De Sica, Rosselini en Fellini.
Een andere keer neemt men een voor
beeld aan de gezellige Amerikaanse
comedies; een film in die stijl is ..Ba-
hia de Palma", een geslaagde amuse
mentsfilm zonder pretenties. Hij werd
n kleuren opgenomen op Mallorca en
s technisch goed verzorgd- Onder
net Spaanse publiek zijn altijd in trek
ie nationale stejren Sara Montiel. Ma-
isol, Lola Flores, Fernando Fernan -
Gomez. Ettelijke filmverhalen werden
speciaal voor hem geschreven, aange
past aan hun dans- of zangkwaliteiten,
en altijd berekend op commerciëel suc
ces. Meestal zijn het folkloristische
gegevens, die weinig artistieke waar
de hebben. De kroon hierin spant op
het ogenblik Marisol. het kind-ster
retje dat pas 17 lentes oud geworden
is. dat er „in" kwamen toen zij op haar
elfde jaar de film ,,Een lichtstraaltje"
vertolkte. Haar laatste succes is „De
Nieuwe Assepoester" met in de hoofd
rol niemand minder dan Antonio, Span-
jes meest geniale danser van het ogen
blik De muziek is van de Spaanse
componist Augusto Alguero. Het ge
heel is een onbeduidend geheel, waar
in Marisols jeugd en Antonio's optre
den de grootste attractie vormen.
Nu is het Mel Ferrer die haar vol
gende rolprent leidt, tesamen met de
stierenvechter-te-paard Angel Peralta.
De titel zal luiden „Cabriola", en Au
drey Hepburn zal Marisol kunstig op
maken. Mel is in Spanje geen onbe
kende. Reeds speelde hij voor 1
Greco", waarvoor het grootste deel
van die film in Toledo opgenomen
werd Verder neemt Sara Montiel een
plaatsje apart in in de harten der
Spanjaarden. Niet om de kunstwerken-
op-hoog-peil, maar om het amusement
dat zij biedt als zangeres van de lied
jes-van-vroeger. Sara is in de voet
sporen getreden van de beroemde cu-
plettïste Raquel Meller. Op haar 34e
jaar is zij Spanjes bekendste ster van
de laatste tien jaren, te zamen met
\urora Bautista die de dramatische
ollen voor haar rekening neemt. Sa-
a's laatste produkten zijn (van Sue
/ia-Films) „De dame van Beiruth'
n Samba" Haar volgende optredei
r.al zijn in een Italiaans-Spaanse co
ïcoduktie „Het leven van ClaraiPetac
•i", een rol die Sofia Loren niet heef
illen accepteren.
^panje evenwel is in alles het land
der tegenstellingen- Met zijn hoge
percentage analfabetisme brengt het
internationaal uitblinkende schrijvers,
architecten en filosofen voort. En een
wijsgerige inslag heeft men broodno
dig als filmmaker.
Onder de moderne stroming der in
tellectuelen bevinden zich verscheide
nen, die met geestdrift èn met capa
citeiten een gelegenheid afwachten
hun kunnen te tonen. Bezield mei
vernieuwende denkbeelden, ontwijken
zij juist de geijkte onderwerpen als
flamenco en sentimentele verhaaltjes
Zij zoeken naar het „eigen ik" er
trachten het eigenlijke van het Spaanse
volkskarakter weer te geven. De laat
ste tien jaren blinken „de drie B's'
Bardem. Bunuel en Berlanga het meesi
uit; zij worden beschouwd als mora
listen. José-Antonio Bardem is wel de
meest besproken directeur van dit drie
tal. Jaren geleden al maakte hij naam
met ,De Hoofdstraat', .De Wraak'. „Om
vijf uur 's middags" (thema stieren
gevechten). In samenwerking met Ber
langa verwezenlijkte hij „Welkom. Mr
Marshall". De meeste zijner films be
vatten kritiek op sociale verhoudingei
en wantoestanden. Dit is tevens het
geval met zijn recente „Cronica Ne-
gra", waarin Bardem de rijke klasse
laakt om haar financiële corruptie en
egoisme, maar waarin hij ook de ar
men bekritiseert om hun ontevreden
heid en afgunst.
Een orgineel werk van Berlanga is
..Placido" (1962) met als gegevens
de valse liefdadigheid. Het won prij
zen in Venetië en streed in de U.S.A.
tesamen met Ingmar Bergmans films
om de Oscar. In een hokje apart moe
ten wij het werk „Viridiana" van Luis
Bunuel rangschikken (64 jaar). Deze
houdt er communistische ideeën op
na. en verblijft om politieke redenen
al vijfentwintig jaar in Mexico. In
1961 vroeg hij aan generaal Franco
verlof, in voliedige vrijheid in Span
je een film te vervaardigen. Het werd
node toegestaan. Resultaat: een eerste
prijs op het Festival te Cannes, als
mede een enorm schandaal in alle
landen waar hij vertoond werd- De in
houd ervan werd beschouwd als
een aanval tegen de godsdienst. In
Italië werd de vertoning verboden, ter
wijl het in Spanje evenmin door de
•ensuurbeugel kon.
Het vorig jaar vervaardigde hij de
/.eer omstreden film „Dagboek van
regisseert
17-jarige Marisol
Cpanje heeft echter in de zevende
^kunst nog niet zijn eigen ik" ge
vonden. De basis van de persoonlijk
heid bestaat in het vinden van zich
zelf, terwijl de Spaanse films nog
niet de diepte van de volksaard weer
spiegelen en nog geen „eigen recept"
hebben samengesteld.
José-Antonio Bardem, één der meest
vooraanstaande filmdirecteuren, wijt dit
voornamelijk aan Spanjes Achillispees:
de financiën. ,,Ik heb verscheidene co-
produkties gemaakt", zo zegt hij, „en
ik geloof, dat zij een uitweg kunnen
vormen voor de Spaanse filmkunst,
om zodoende gezamenlijk buitenlandse
markten te veroveren. Dit gaat ech
ter in tegen onze vurige wens. een
nationale filmkunst te scheppen. Over
het algemeen zijn de buitenlandse
filmmaatschappijen financiëël veel
sterker dan wij. De buitenlandse co
producent zoekt in de Spaanse mede
werking slechts het drukken van zijn
Een punt kan het einde van een
betoog betekenen. Een punt kan
echter ook het begin van iets nieuws
zijn. Dat laatste is het geval met het
blad PUNT, dat in Den Bosch ver
schijnt en aan zijn derde nummer
van de eerste jaargang toe is. PUNT
heet nu nog onafhankelijk literair
tijdschrift, maar de bedoeling van
de redactie is breder. Daarom zal
het nieuwe nummer als ondertitel
waarschijnlijk onafhankelijk cultu
reel tijdschrift worden meegegeven
UT blijkt in het Bossche maar ook
o. ,,ln het Eindhovense grote belang
stelling voor literatuur te bestaan
tÜ l?Tratle levert zi->n eige" dich-
teis op, de meesten sterven de dood
jerkommering. Hun stem wordt
n u °frJi.et tenslotte zwijgen zij.
Dichters hebben een klankbord nodig
Zo ontstond PUNT uit een behoefte
aan kontakt met publiek. Het heeft een
abonnementen-aantal, waardoor het no
dig is ook op idealisme te leven. Maar
er is veel losse verkoop. De studente
Hubertine Zylmans, die in Nijmegen
journalistiek studeert en in deredac
tie zit, zegt: ,,Wij hebben gelukkig
twee knappe zakelijke leiders en bo
vendien is een aantal meisjes bereid
gevonden minstens tien exemplaren te
verkopen. Die worden dan meestal af
gezet op de middelbare scholen"
Ze gaat enthousiast verder: ,Ër is
belangstelling voor en dat niet alleen
in bepaalde kringen. In dat vevai zou
net misschien een beetje op snobisme
gaan lijken als je PUNT las Maar zo
ling"6r 'S éérlbke belangstel.
Zo ziet de redactie van PUNT eruit:
hu ïi-r 'pers (nog) chemisch analist
punt Es i? e man gewee-st, die de
PUNT heeft gezet, waardoor een
nieuw tijdschrift werd geboren. Hij fun"
f®1* hoofdredacteur. Nog maar
kort geleden won hij de aanmoedigings
ven5 nT POoZ,le van de stari Eindho-
ven Ook in Belgie won hij een poëzie-
Pnjs Zijn eerste bundel heelt hij al
uitgegeven en hij publiceerde al het
lnriar 0 m- de Dietsche Wa-
st^i f Bukkerf "it Eindhoven
staat pp het punt een Ooek te publice-
óuderen"U -™?elaar behoort tot de
hei v i'is kunstschilder, woont or
het hT°; in ®rthen en heeft o.m
"et illustratie-materiaal voor het twee
JarrnümiTler gel<tverd Verder is e.
schooi s ^eenders die naar de toneel
kersb-i en 'n de Eossche Rederij
dun tYT61" zoai nlet de eerste vioo
blaastt een„ behoorlijke partij mee
maar a Vugs zit nog °P de H B S
hoorliikeert blllk g^even van be
tension. liteTalre aanlel? En dan is e
Wen i^"b,ei'tlnt zijlmans zelf. dó
hebben «i n "e asPt''atie zegt t.
haar j en van tioudt en daaron
wert "ouders mee onder dit pioniers
weiit heeft gezet.
lo^in ieeft. k"n,akt met Frans Baby
zal ra m.sterdam, die o.m. kontakten
sted?luirnJeggen tesen. PUNT en het
jk museum, terwijl er ook onder
de anderen zijn, die voor beweging van
en naar de Randstad zorgen kunnen.
,,En dat is belangrijk," zegt Hubertine
Zijlmans, .,we moeten niet alleen on
der elkaar maar ook bij elkaar kunnen
plubic eren."
VY/TE HET tweede nummer van
PUNT doorleest, ervaart dat ook
hier weliswaar de beroemde eenzaam
heid thema is van veel werk, doch dat
de toon niet zo cynisch en hard blijkt,
als men de laatste jaren van de jon
geren gewend is. Ook deze jongeren
vragen naar de zin van het bestaan,
dat zij verbijsterd moeten aanvaarden
omdat zij er nu eenmaal zijn, maar zij
verwerpen dat bestaan niet, omdat ze
er geen weg mee weten. Eerder er
vaart men een toon van misschien
amper hoorbaar maar wel degelijk
aanwezig optimisme. Men wil het le
ven niet verwerpen, maar begrijpen.
Daarvan getuigt een gedicht als dat
van Hans Vlek:
poëzie is de verwoording
van mijn eenzaamheid ik
die een ander had kunnen
zijn in het lichaam dat
mij bezet houdt
mijn lichaam en het andere
willens en icetens
poëzie
Opmerkelijk is het proza Het eiland
van Silvia Leij: een dag uit het leven
van een (weeral) eenzame vijftien-ja
rige- En we kunnen niet ontkomen aan
ue drang alsnog één gedicht te citeren,
dat van Jan Paul Bresser is:
God is geen moraliserende fabel
die dient om het leven
te illustreren
god is niet pardoes
in oris verhaal neergeploft
god is telkens weer het jeugdwerk
van een toekomstige meester
ik vraag hernieuwde aandacht
voor god
fUNT is keurig uitgegeven; Henri
ritselaar verzorgde er de lay-out om
slag en tekeningen voor. Elf jongeren
laten er hun stem in horen.
^EVOLG van PUNT is de dezer da
gen gehouden jazz- en poetry-bij-
eenkomst geweest, die in een zaaltje
van de Hertogstad werd gehouden. Een
gitaar en een klarinet begeleidden de
tekst van jonge dichters. De muziek
Seimproviseerd, een deel van de
gedichten ontstond eveneens spontaan.
.Het was een geslaafde avond", zegt
tubertine Zijlmans ervan. Zij zegt het
onder enige emotie maar zeer be
ast. Zij wil kennelijk niet vervallen in
Tchwarmerei.
„In het begin van de avond hadden
ve last van een stelletje jongens, die
ie boel in de war wilden schoppen.
We zijn weggegaan en na e.n uur te
ruggekomen. Toen was de kust veilig
fP e tfeebblen een Prachtige avond be-
ïeetd. We doen het vast en zeker nog
eens over.
JAC. MARTENS
POOLSE schrijver Witold
Gombrowiez, die thans in Ar
gentinië woont, heeft met zijn
boek „Ferdydurke" sterk de aan
dacht op zich getrokken. Nadat
het in het Frans en het Spaans
was verschenen, kwam in 1962
ons land aan de beurt. Het viel te
verwachten dat meer werken van
zijn hand vertaald zouden wor
den. Nu is bij Polak en Van Gen
nep te Amsterdam de roman „De
pornografie" uitgekomen, door
dra. J. L. Teengs in voortreffelijk
Nederlands overgezet.
QP DE TITEL afgaande zou men
kunnen denken aan een verhande
ling over het begrip „pornografie".
We hebben echter met een roman te
maken, die gemakkelijker te lezen is
dan het zwaar filosofische en noga)
bizarre ..Ferdydurke" dat twintig
jaar eerder geschreven werd.
Het thema van deze roman is he'
conflict tussen volwassene en adoles
cent. een probleem, dal ook Ferdy
durke" beheerste. De filosofie heef
voor de schrijver geen betekenis, zn
als hij zelf in een voorwoord ver
klaart: Mijn doel is het slechts be
paalde mogelijkheden van een thema
te ontginnen. Ik zoek .schoonheden
die eigen zijn aan dit conflict.
Het verhaal speelt zich ai in eer
imaginair Polen, want de auteur heef
.ijn land sedert 1939 niet meer gezier
en hij weet dan ook niet uit eiger
aanschouwing wat zich daar in de oor
logsjaren heeft afgespeeld Maar da:
acht hij van minder belang omdat hii
zijn boek o.a. heeft geschreven om de
natie te doen begrijpen, dat er in
zijn schoot nog andere conflicten, dra
ma's en ideeën voorkomen dan de
theoretisch vastgestelde.
FAE SCHRIJVER zelf treedt op als
de ik-figuur, die nu eens passief
de gebeurtenissen observeert, dan
WITOLD GOMBROWICZ
weer daadwerkelijk aan de handeling
deelneemt. Met een groepje mensen,
die min of meer bij het verzet betrok
ken zijn, bevindt hij zich op een land
goed. Samen met zijn vriend Fryderyk
zet hij zich in het hoofd, dat twee
jonge mensen, met wie zij samenwonen
voor elkaar bestemd zijn. Zij gaan
zo ver. dat zij de beide onvolwassenen
aanzetten tot een moord op de over
spannen verzetsleider Sjemian. Zij me
nen de jongelui nader tot elkaar te
brengen door hen tot de zonde over
te halen.
f)E ROMAN is met zijn vele moor-
den, geheimzinnige briefjes, enz.
met vrij van enige melodramatiek.
Daar staat tegenover dat Gombrowiez
nergens pornografisch wordt, al spe
len het erotische en de lichamelijk
heid en het demonische in zijn boek
een grote rol. Zijn gedachten dwalen
steeds rond de begrippen rijpheid en
onrijpheid en het conflict, dat zich tus
sen deze beide voordoet- Het door el
kaar schuiven van verbeelding en rea
liteit werkt wel eens verwarrend,
soms denkt men aan een grap terwiji
de auteur doodernstig is, en omge
keerd. Met dat al schrijft hij uiterst
boeiend en origineel, zodat hij moei
lijk met een andere auteur te verse-
1 ijken is. Enige invloed van Dostojew-
ski en Gide is niet uitgesloten.
Gombrowiez wordt ook wel vergele
den met Sartre, hoewel het existen-
liahsme hem. naar eigen getuigenis,
niet ligt. Wie hierover nader geïnfor
meerd wil worden kunnen we verwij
den naar het dagboek, dat Gombrowiez
acht jaar lang in het Poolse emigran
tentijdschrift Kultura gepubliceerd
heeft en waarvan een gedeelte onder
de titel „Journal" in het Frans ver
krijgbaar is. Voorts mogen we atten
deren op een uitvoerig interview, dat
de Vlaming J. Weverbergh met de
Pool gehad heeft en dat in de tweede
aflevering van het nieuwe maandblad
„Komma" zal worden opgenomen.
WILLEM v. d. VELDEN
een kamermeisje", gebaseerd op de
roman van Octavio Mirbeau en die
een kritiek is op de provinciale hui
chelarij, die realistisch door Bunuel
weergegeven wordt, althans zoals hij
die ziet. De hoofdrol speelt Jeanne
Moreau. Het werk werd in Parijs aan
de kritiek prijsgegeven, maar in Span
je nog niet vertoond. Luis Bunuel ver
blijft momenteel opnieuw in Madrid,
waar hij bezig is met de voorberei
dingen voor een film met een evange-
listisch thema. Waarschijnlijk zullen
wij ook dat produkt niet binnen Spaan
se grenzen te zien krijgen... Bunuel
staat op de zwarte lijst vanwege zijn
atheisme en zeer persoonlijke denk
beelden. Op het recente internationa
le Festival voor documentaire films
in Mannheim werd een oude rolprent
van hem onder de twaalf beste ge
rangschikt. Het betrof „Las Hurdes"
gemaakt in 1932.
HET GEBIED van documen
taire films blinkt Spanje min
der vaak uit. Toch is „Spaanse Sym
fonie" een etisch en technisch uitste
kende visie geworden op al het schoons
wat Spanje het toerisme te bieden
heeft. Het spreekt vanzelf, dat het
negatieve spel van het land niet on
der de loupe genomen is. In mei 1964
werd dit werk gelanceerd en in Bilbao
gepresenteerd op het VI internationale
concours voor documentaire films,
waaraan 28 landen deelnamen. In ok
tober j.l. werd tevens in Barcelona
de VI Internationale Week voor kleu
renfilms gehouden.
Een zeer bijzondere rolprent, een
speelfilm maar met documentaire in
slag. is „Los Tarantos". Precies een
jaar geleden verwierf hij een belang
rijke Spaanse premie om zijn buiten
gewone originaliteit en zijn sponta
ne interpretatie. „Los Tarantos" is
een groep zigeuners, wier wel en wee
meesterlijk-fijngevoelig uit de doeken
wordt gedaan. De grote danseres Car
men Amaya speelt er een hoofdrol
in; zij overleed voor de film gereed
kwam. Alleen al bij wijze van docu
mentatie heeft deze film grote folklo
ristische waarde, want wij leren er
de eigenaardige zeden en gebruiken
van twee elkaar vijandig gezinde zi-
geunerstammen in kennen. De leidraad
is een „Romeo-Julietta"-verhaal: twee
jongelui van de beide elkaar hatende
stammen worden op elkaar verliefd,
niettegenstaande de tegenwerking van
hun respectieve families. Pas wanneer
de geliefden de dood vinden, verzoe
nen „Los Tarantos" zich met hun vijan
den. Het betreft een van de allerbes
te Europese filmwerken die wij de
laatste tijd gezien hebben.
Wat ons in dit leven
voorgoed is gegeven
is moeizaam bewegen,
zwaar van verdriet.
Men weet het ten leste
en beklaagt zich niet
want boven ons
in de vogelnesten
sluimert een eeuwig zweven,
een eeuwig lied.
WILLEM ENZINCK
Het schijnt dat het op dit
ogenblik de vrouwen zijn die
in Amerika de voorste lijn
in de literatuur bezetten:
Katherine Anne Porter met
haar „Ship of Fools", de
onvolprezen Carson McCul-
lers met haar „Ballad of a
sad café" en „The Heart is a
lonely Hunter", en dan vooral
de „first lady of American
literature", zoals ze in de
Amerikaanse literatuur
kritiek genoemd wordt, Mai
McCarthy. Haar boek „The
Group" dat na elf jaar hard,
maar onregelmatig werken ir
1963 in New York verscheen,
kwam in 1964 in een Engelse
pocket-edition (Signet-Book,
New York) en in bijna alle
Westeuropese talen uit en
werd vermoedelijk de
grootste bestseller van 1964
in Europa.
DAT WIJ ONS pas vandaag met dit onderwerp bezig houden, heeft zijn
redenen. Wij hebben er lang over nagedacht of dit een roman is die typerend,
kenmerkend, tekenend, dus symptomatisch en blijvend van waarde zal zijn. Of
is zijn structuur niet zodanig, dat meer van een essayistisch-anekdotisch mozaïek
gesproken kan worden, dat sociologisch interessant, literair gebrekkig is. Verze
kerde de heden ten dage onvermijdelijke erotisch-seksuele gedurfdheid het
boek is om verschillende redenen beslist geen lektuur voor kinderen beneden de
18 jaar toch niet een zo grote populariteit, dat de kritiek er nog niet een
schepje bovenop moest doen?
Het is niet een groeiende interesse voor dit boek die ons deed besluiten toch
erop terug te komen. Het is waar, dat in alle landen van Europa dit boek 'in
de salons, de huiskamers en de literaire tijdschriften uitvoerig en altijd weer
opnieuw besproken wordt. Dit is echter niet wat ons bekeerde .Er is iets in dit
boek, dat inderdaad belangrijk, waardevol en pakkend is. Er is een aantal zeer
evidente zwakke punten vast te stellen. Er is een onbegrijpelijke verbinding
van het noodzakelijke, dus esthetisch gemotiveerde en daarom ook logische van
het kunstwerk, met het overbodige, misschien zelfs vervelende en afstotende in
het boek. Deze combinatie werkt irriterend en suggestief tegelijk, en misschien
ligt hier de geheime prikkel, de sterke suggestie verborgen die van het boek
uitgaat.
Mary McCarthy, die in 1912 in Seattle in Massachusetss geboren is. heeft haar
jeugd in de „Memoires of a catholic girlhood" beschreven. Ze bezoekt een
zusterschool, een protestants college, gaat dan naar het beroemde „Vassar
College" in de staat New York, een soort Harvard en Boston voor meisjes. De
„Vassar girls" zijn sinds decennia beroemd en berucht als de vrouwelijke intel
lectuele elite, de avantgardisten en outsiders van de Verenigde Staten tegelijk de
verzamelplaats van snobisme en slecht verborgen burgerlijke eerzucht. Mary
McCarthy werd medewerkster aan de bekendste Amerikaanse revues, zoals
„Harper's", „New Yorker", „Partisan Review", „the Nation" e.a., als literair
criticus, sociologisch essayist, toneel-criticus, als schrijfster van korte verhalen.
Nadat een aantal van deze stukken in verzamelbanden verschenen was en ook
twee romans, „The Groves of Academe" and „A charmed Life" van haar hand
gedrukt werden (in 1952 respectievelijk 1955), verscheen dan de vrucht van 11
jaar denken en schrijven, de roman „The Group". Het werd haar grootste succes
en maakte haar naam in de gehele wereld bekend.
Hun leven begint met het huwelijk van
een van hen. Kay Leiland Strong, en
het eindigt zeven jaar later met de
dood van deze jonge vrouw. Daartussen
speelt zich het leven van deze mensen
af, met al hun vriendschappen, liaisons,
illusies, ambities, hun pijnen en hun
gedachten, een boeiend panorama va:
episodes, scènes, discussies, overwegin
gen en persoonlijke verwikkelingen
die ongemerkt de sfeer van de Ameri
kaanse dertiger jaren en hun zeer be
wogen maatschappij en kuituur doe:
herleven.
Hieruit blijkt alvast dat dit geen strem
en overzichtelijk geconstructeerde ro
man is: overpeinzingen, sociologische
analyses, theorieën, beschouwingen on
derbreken de gang van de handeling
of beter de vele rivieren en beekjes
waarin zich de stroom van de hande
ling verdeelt. De „groep" verschijnl
altijd in „groepjes", behalve bij fees
'elijke of droevige uitzonderingen
vooral aan het begin, bij het huwelijk
van Kay, en aan het eind, bij haar be
grafenis. Anders zijn het kleine groep
jes, verhoudingen, relaties, liefde, hu
welijk, overspel, linkse theorieën, ar
tistieke aspiraties, abnormale eigen
schappen, seksuele en menselijke
frustraties dit alles wordt in de vele
en zeer scherp geobserveerde en koel
weergegeven scènes beschreven.
\fc Carthy kent haar Amerikanen uil
Ideze jaren zeer goed, en de sfeei
geeft ook precies het voor ons al goed
burgerlijk aandoende avantgardisrrn
van de dertiger jaren weer. Het boel
is met een bijna gedistingeerde finess-
geschreven, kennelijk wars van baetni
en pop art-slijl bewust of onbewu:
strevend naar een bijna Franse verfij
ning in de stijl en in de dictie. Over;
zal men haar beroemd scherp espri'
haar humor, haar rake schetsen be
wonderen, niet zelden zal men haai
sociologische reflexies te langdradig ei
te kortzichtig vinden, de filosofie ove
de maatschappij kan plotseling wa
flets, wat al te zelfverzekerd, ai ti
precies schijnen.
Dit essayistische gedeelte kan de ro
man vaak belasten, zwaar en traaf
maken, de figuren verdwijnen op d<
achtergrond, wat wreed aandoet, z<
hebben het niet verdiend zo naar vo
ren gehaald en naar de coulissen ver
schoven te worden, al naar gelang var
de argumentaties van haar schepster
Het gebeuren is te sterk gevormd, dan
dat het betoog overal welkom is.
DIT IS HET niet alleen: dezelfde koe
le, soms wat cynische,, soms van
een ongelovige humor bezielde dictie.
wordt toegepast op erotische en sek
suele scènes dit als in een wiskundige
sociologie of in een scherpe ets gete
kend worden, schijnbaar zonder deel
neming en zonder oordeel. En ook de
mensen zijn schijnbaar niet deelne-
nend aan hun eigen erotisch-seksueel
ngagement. Als spoken wandelen ze
loor het paradijs van de liefde, ge-
aakt, maar niet gegrepen. Is dit de
chterkailt van het puritanisme, is het
en spiegelbeeld van de isolering van
e mens. of is het een menselijk-
joëtisch onvermogen van Mary Mc
Carthy zelf? Vermoedelijk alls tegelijk.
Zo ontstaat een mengeling van har-
nonisch verwerkte en erotisch afge-
ïonderde blokken die geen gesloten,
ivertuigend geheel vormen. De kracht
van Mary McCarthy ligt in de „groep",
in de scène, in het detail, in de aforis-
ïsche behandeling, in het sociologische
impromptu, in de analyse van de ver-
horgen psychische en maatschappelijke
verhoudingen, gegevens, krachten en
■amenhangen. Ergens is het geheel te
erebraal, te maskuiien, te uitgedok-
'erd en dan worden de penibele scè
nes bijzonder overbodig. Hier ligt ken
nelijk een grens van het boek, dat in
ierier geval meer inhoud heeft als vele
romans, die in de laatste jaren in
Europa prijzen gekregen hebben.
Dr. K. J. HAHN
