In de schaduw
van het Wirtschafts-
W underzonnet je
VOELT ZICH IN DE GELATEN.....
droomhotei aan de Rijn...
LNIVN
3d
Sinistere
prognoses
IN 1970
INDUSTRIEVESTIGING
SAAR-VERDRAG
MEER PROBLEMEN
PLANNING-
MAGERE JAREN
MIDDENSTAND
„We willen geen „extra-wurst". We willen alleen maar gelijke
kansen. De Zelfkant heeft krachtige impulsen nodig, anders waant
men zich hier binnenkort op een kerkhof. Miljoenen worden uitgetrok
ken voor hulp aan ontwikkelingslanden, maar dan moet men het
eigen land niet vergeten." Dit is, zo menen wij uit tal van gesprekken
met bewoners van de voormalige Zelfkant te mogen concluderen, de
opvatting van de Zelfkanter, die nu reeds anderhalf jaar lang zoekt
naar het jasje dat hij moet dragen in het land waar de „Wirtschafts-
wunder"-zon aan de hemel staat.
Het is tegengevallen zegt hij. Er was
zoveel goeds over verteld, dat ik dacht
dat een licht en dun jasje wel voldoen
de zou zijn. Maar de warmte viel te
gen. Ik heb het koud gekregen. De
regering beloofde wel een dikke over
jas, maar tot op heden zijn alleen
de kraag, de mouwen en de knoops
gaten gearriveerd. De rest komt nog
zegt men. Maar ik heb het nog steeds
koud. Drie miljoen DM werd door de
Duitse regering als .Soforthilfe" voor
de Zelfkant uitgetrokken. Nauwelijks
een miljoen daarvan is tot nu toe uit
gegeven. Het leeuweaandeel van dat
miljoen ging trouwens naar de brand
weer. Zo komt het dat de Zelfkant met
zijn circa 6000 inwoners op het ogen-
blik een grotere en beter uitgeruste
brandweer heeft dan het 80.000 inwo
ners tellende Heerlen. ..Heeft men mis
schien gemeend met de brandweer de
brandende problemen der Zelfkant te
blussen", vragen de bewoners zich af.
direct opdragen met vele voorbeelden
waaruit duidelijk bleek dat het toon
verschil in sommige gevallen 250 DM
den voortgezet als de EEG tot stand
gekomen is. Tot dat moment moeten
wij een „magere" periode doorstaan
en al het werk dat in die tussentijd
De Zelfkantse middenstand is
Nederland nog niet vergeten. Hij
zit in de schaduw van de „Wirt-
schaftswunder"-zon. Is dit recla
me-bord per ongeluk vergeten,
of wordt het bewaard als een
kostbaar souvenir?
Amtsdirektor Laumen ziet de zaken
iets minder pessimistisch. Die drie
miljoen zijn en blijven voor de Zelf
kant bestemd", zegt hij. „Het grootste
gedeelte zal worden opgeslokt door de
waterleiding, de riolering en het on
derwijs. Overigens hopen we dit jaar
helemaal klaar te komen met de wa
terleiding, terwijl we de riolering in
1970 denken gerealiseerd te hebben.
Inderdaad hebben wij een belang
rijk gedeèlte van het geld nog niet
kunnen gebruiken", zo vervolgt hij,
..maar dat is zuiver en alleen een ge
volg van het feit, dat een goede plan
ning en de benodigde gronden ontbra
ken. Als er geen gronden zijn om een
school of woningen voor onderwijzers te
bouwen, houdt alles op. Maar ook als
er wel gronden beschikbaar zijn en er
is geen goede planning kun je nog niets
beginnen. Je loopt anders immers het
gevaar dat je een school gaat bouwen
op een plaats, die later blijkt hele
maal verkeerd gekozen te zijn.
Men is nu een tijdje bezig met grond
aankopen en grondruilingen en sinds
kort is men gestart met de opzet van
een uitbreidingsplan in hoofdzaken
voor de gehele Zelfkant. Daaraan aan
gepast stelt iedere gemeente een eigen
onderdei olan samen, waarin op de
eerste plaats de woongebieden en de
plaatsen, die eventueel geschikt zijn
..Holland komm bald wieder" is in dit
verband tekenend voor de situatie.
Waarom werd destijds ook niet 'n
verdrag gesloten als het Saar-verdrag"
....Sinds 1963 zijn in totaal in
de Zelfkant 75 bedrijven (van de
263) opgeheven, c.q. naar Ne
derland overgebracht, terwijl in
diezelfde periode slechts 20 nieu
we bedrijven zijn gestart...."
zo Wraagt de heer Rügs zich af. Daar
werd een overgangstijd in het leven ge
roepen om de economische aansluiting
met Duitsland vloeiend te laten verlo
pen. De Saarlanders, evenals trouwens
de bewoners van Berlijn en de ,,Zo-
nenrandgebieten". krijgen verschillen
de faciliteiten, vooral op het gebied van
de belastingen. Dat was hier blijkbaar
niet nodig.
Die klacht hebben we dezer dagen
meer gehoord. Over het algemeen is
men de overtuiging toegedaan, dat de
Zelfkant-kwestie veel te gemakkelijk
is afgehandeld. Bij de grenswisseling
in Saarland waren 150 speciale voor-
schriften noodzakelijk. In de Zelfkant
niet een, waarom dat verschil?
Nu nog steeds, ruim vijf jaar na de
grenswijziging heeft Saarland „Zoll-
freie" invoer en uitvoer met Frankrijk.
Voor de Zelfkant en Elten was dat er
nooit bij-
Voor de aanpassing van de auto's aan
de Duitse voorschriften hadden de
Saarlanders vijf jaar de tijd. In de
Zelfkant en Elten moest dat op zes
maanden tijd gebeuren. Vooral voor de
transportondernemingen bracht dat
bijzondere moeilijkheden en kosten
met zich mee.
Een geheel ander probleem waar de
Zelfkant mee worstelt is het onder
wijs. Er zijn geen woningen en geen
verdere ontwikkelingsmogelijkheden
voor de kinderen. De middelbare scho
len liggen in Heinsberg en Geilenkir-
chen en dat is heen en terug 30 tot
40 kilometer.
Eind 1964 telde de lagere school van
Tudderen 146 leerlingen en 3 onder
wijzers. Overal in het land heerst een
gebrek aan onderwijzers", geven de
Zelfkanters toe, „maar men moet toch
niet vergeten dat de Zelfkant veertien
jaar lang onder Nederlands bestuur
heeft gestaan en dat bij gebrek aan
Duits personeel steeds meer Neder
landse onderwijzers in de Zelfkant te
werk werden gesteld, zodat de kinde
ren praktisch alleen maar les kregen
in de Nederlandse taal. De onderwij
zers konden er niets aan doen, m^ar
het feit dat de kinderen hun moeder
taal niet meester zijn bezorgt hen later
beslist moeilijkheden. Daarom is eigen
lijk voor dit gebied bijzondere belang
stelling noodzakelijk. Het is hier ze
ker toch een noodgeval. Bij de over
dracht was er sprake van voorrang
voor noodgevallen, maar dat is al weer
achttien maanden geleden en wie zou
er dan nog danken aan zulke kleinig
heden", zegt men in Tudderen, Millen,
Susterseel en Havert.
Zo zijn er nog meer problemen. De
dichtstbijgelegen ziekenhuizen liggen
in Heinsberg en Geilenkirchen. De
verplicht verzekerden zijn daarop aan
gewezen. De particulier verzekerden
gaan praktisch alleen naar het zieken
huis te Sittard.
De Zelfkanter weet nu dat een zon,
ook een ..Wirtschaftswunder"-zon, niet
altijd volle zomer betekent.
„De Bondsrepubliek heeft lang ge
vochten om ons terug te krijgen. Het
losgeld 230 miljoen DM, dat zij heeft
moeten betalen, was zelfs tamelijk
hoog. Maar dan heeft men nog niet
het recht ons gewoon maar aan ons lot
over te laten. Laat de hulp komen
voordat de patiënt dood is", zegt hij.
voor industrievestiging worden aange
geven.
Daarmee snijdt de heer Laumen
meteen een ander onderwerp aan: in
dustrievestiging. ,,Er zijn inderdaad
enkele industrieën hier geweest", ver
telt hij. „maar wat kun je die men
sen bieden? Er is hier geen waterlei
ding en geen riolering en als ze dat
horen zijn ze reeds de deur uit.
De Amtsdirektor wil niemand de
schuld geven van deze achterstand op
het gebied van de meest elementaire
voorzieningen. De onderhandelingen o-
ver de teruggave aan Duitsland zijn
reeds in 1957 begonnen en ik kan me
voorstellen dat de Nederlandse regering
geredeneerd heeft, laten we maar veel
huizen bouwen, dat staat goed. Maar
waarom ook nog eens voor miljoenen
in dc grond stoppen? Dat ziet toch nie
mand", zegt hij.
Nog onlangs hebben de heer Lau
men en andere vooraanstaande Zelf
kanters tijdens een bijeenkomst met
Regierungs-Prasident Schmitt-Degen-
h irdt en Ober Kreis Direktor dr. Kohl-
schütter gewezen op de meest urgen
te problemen in de Zelfkant en ook
daarbij wercf vooropgesteld dat kost
wat kost industrieën zullen moeten
wordt aangetrokken. Bepaalde belas
tingvoordelen, bijgedragen in de trans
portkosten enz. zouden daarbij stimu
lerend moeten werken.
Ook de pendel naar Nederland
469 Zelfkanters zijn nog steeds in Ne
derland werkzaam kwam op deze
bijeenkomst ter sprake. Herr Regie
rungs-Prasident die zoals hij zelf op
merkte, naar aanleiding van berichten
en ingezonden stukken in de plaatselij
ke pers naar de Zelfkant was gekomen,
koo meteen stelling. Géén algemene
bii lag, ..Lohnausgleich", voor de ar
beiders die in Nederland werkzaam
zijn.
Het zou economisch gezien de groot
ste nonsens zijn, arbeid in het buiten
land te honoreren met belastinggel
den. terwijl wij zelf ook nog gebrek heb
ben aan arbeidskrachten", zei hij. „En
bovendien, er is statistisch vastgelegd
dat er nauwelijks meerverschil be
staat tussen de lonen in Nederland en
Duitsland."
Dc stemming werd er bepaald niet
beter op en de Zelfkanters kwamen
per maand betreft en soms zelfs 33
procent bedroeg.
En trouwens waar moeten onze men
sen gaan werken", zo vervolgden de
Zelfkanters. „Inderdaad is in Duits
land zelf werk genoeg te vinden, maar
op een grote afstand, zodat elke dag
heen en weer reizen praktisch is uit
gesloten. Verder zijn veel pendelaars
al iets oudere mensen en die kun je
niet zo maar overplaatsen. Datzelfde
geldt trouwens voor de arbeiders die
zich in Nederland een bepaalde posi
tie hebben veroverd en die in Duits
land weer van voren af aan zouden
moeten beginnen.
Herr Regierungs-Prasident wees er
bij deze gelegenheid ook op, dat er
geen sprake kon zijn van „Wiedergut-
machung" een schadeloosstelling in
geld voor al degenen, die een in geld
uit te drukken schade hebben onder
vonden door de twee grenswijzigingen.
Dat zou trouwens ook in feite niet
veel veranderen aan de gehele struc
tuur van het gebied meende hij.
Ober Kreis Direktor dr. Kohlschütter
wees daarbij trouwens ook nog eens
op het Duitse aandeel in het wonder
van de Zelfkant, dat veertien jaar
lang heeft geduurd. Per hoofd van de
bevolking werd in die tijd acht maal
zoveel rijkspremie verstrekt aan de
bewoners van de Zelfkant dan aan de
bewoners van het resterende gedeelte
van het Kreisgebied. Herr Ober Kreis-
direktor moest echter toegeven, dat
mede tengevolge daarvan praktisch
niet meer gebouwd wordt aan de Zelf
kant en dat daardoor verschillende
aannemers in grote moeilijkheden zijn
geraakt.
„En op een dergelijke manier zijn we
hier in de Zelfkant een volkomen ver
keerde weg ingeslagen", vertelde ons
een der Amtsvertreters. die genoem
de vergadering hadden bijgewoond.
„Op een steenworp afstand ligt het
grote Zuidlimburgse industriecentrum,
dat onze ondernemers goede bestaans
mogelijkheden bood. De weg die daar
naar toe leidt is nu afgesloten door
slagbomen en douaneformaliteiten en
aan onze eigen zijde ligt niets. De
„vette" periode, die voor ons tot 1
juli 1963 heeft geduurd kan alleen wor-
voor de Zelfkant wordt gedaan, kan er
mijns inziens alleen maar voor dienen
dat in die „magere jaren" niet te veel
verloren gaat."
„Er schuilt een tragiek in het lot van
de grensbewoners, die de gevolgen van
een politieke ontwikkeling, voor wie zij
slechts een object waren, moeten dra
gen en betalen", schrijven de Duitse
kranten.
Kreistagabgeordneter Hans Rügs, ei
genaar van een groot bouwmaterialen-
bedrijf en voorzitter van de „Interes-
sengemeinschaft gewerbliche Wirt-
schaft im Selfkant", staat bij de Zelf-
kantse bevolking bekend als de man
die ook bij „hoge heren" zijn mond
durft open doen en dan een grote ken
nis van zaken ten toon spreidt.
De grote fout is geweest, dat men
van die teruggave een zuiver admini
stratieve aangelegenheid heeft ge
maakt", zegt hij. „Niemand werd iets
gevraagd, men deed maar".
..De gevolgen konden dan ook niet
uitblijven", meende hij en aan de
hand van statistieken toont hij ons,
dat sinds 1963 in totaal 75 bedrijven van
de 263 in de Zelfkant zijn opgeheven,
c.q- naar Nederland zijn overgeplaatst,
terwijl in diezelfde periode slechts 20
nieuwe bedrijven zijn gestart. Vooral
de levensmiddelenbedrijven. meubel
zaken, winkels in huishoudelijke arti
kelen enz. hebben het moeilijk gekre
gen. Ook de caféhouders zijn er bepaald
niet beter van geworden. Vooral bij
een kermis is dat duidelijk te mar
ken". Vroeger zat het hier stampvol
tijdens een kermis, nu waren er een
man of tien", vertelde ons een kaste
lein.
Twee maal binnen korte tijd werd de
middenstand het gras onder de voe
ten weggemaaid. Thans staat men voor
de taak de in 1949 door „hoger geweld"
verbroken zaken-relaties opnieuw aan
te knopen", zo legde men ons uit. Vele
oude klanten zijn intussen echter defi
nitief naar de Duitse concurrentie o-
vergestapt. De Zelfkantse middenstand
(in zijn algemeenheid, want er zijn
ook bedrijven, die er op zijn vooruit
gegaan) is teleurgesteld en de wagen
die afgelopen jaar mee reed in de car
navalsoptocht en het opschrift droeg:
BAD GODESBERG Enkele
kilometers ten zuiden van de
Westduitse federale hoofdstad
Bonn, in Bad Godesberg, zal het
modernste Rijnhotel ontstaan dat
men ooit aan de boorden van
Europa's grootste rivier heeft ge
zien. Het hotel zal een capaciteit
van 400 bedden hebben. Het eiet
uit op het even grootse als som
bere Zevengebergte en het is zo
ontworpen, dat zelfs de meest
verwende gasten er tevreden zul
len zijn. Het hotel krijgt een café
restaurant, in de vorm van een
rotonde, dat doorloopt tot aan de
oever van de rivier. Een gedeelte
van het hotel zal als ztvembad
ivorden gebruikt. Verder komen
er saunabaden, gymnastiekruim-
ten en massagekamers in het ho
tel. In de ondergrondse garages
kunnen 600 auto's worden gepar
keerd. Een eigen servicediensi'
zorgt ervoor, dat alle auto's hetl
nodige onderhoud kunnen Jcrij-f.
gen. De bouwkosten van hetr
droomhotei belopen ruim 20 mil
joen gulden. Reeds dit jaar wordt
met de bouw begonnen.
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 13 FEBRUARI 1965
Kreistagabgeordneter
Hans Rürs, eigenaar
van een groot bouwma-
terialenbedrijf en voor
zitter van de „Interes-
sengemeinschaft Ge
werbliche Wirtschaft im
Selfkant" staat bij de
Zelfkantse bevolking
bekend als de man die
ook bij de „hoge he
ren" zijn mond durft
open te doen.
„.-Op een steen
worp afstand ligt het
grote Zuidlimburgse in
dustriegebied, dat onze
ondernemers goede be
staansmogelijkheden
bood. De weg die er
naar toe leidt is nu af
gesloten door slagbo
men en douane-forma
liteiten en aan onze zij
de ligt niets
DE
ZELF
KANT
-aiaz
