MANNEN MET VEEL ZORGEN
Een KERK bouw je voor nu
èn voor de nieuwe generatie
ONZE PUZZEL
Hoe ver mag je gaan met
eigentijdse ideeën
Ezra Pound, de laatste
van generatie dichters
flSXfö
Nieuwigheden
GIRO 323300
[verschenen
Aan alle
katholieken
17
17
Katholieke Kerkenbouw Nederland te Utrecht
Lastige Yank is
Venetiaan
nu
Jongens plegen
zestien inbraken
Churchill-prijs voor
gescliicdschrij ving
'CebutoJ
Illusies
ZTJ,. If y.erkond.'g>«g van het woord
plaats heeft. En iedereen zo dicht mo
gelijk rondom het centrale punt. Maar
er moet ruimte overblijven om te kun
nen improviseren. Hoever kun je daar
mee gaan?
Liturgische kalender
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 6 FEBRUARI 1965
(Van een onzer redacteuren) i
JE BOUWT geen kerk met stenen maar met mensen"
Aldus bouwpastoor F. J. de Bakker uit Roosendaal
die overigens nog geen streep op papier heeft staan
van zijn kerk aan de Kroeve noord-west, maar er toch al
tot over zijn oren voor in de zorgen zit.
„De gotische mens schiep zich via zijn kerk een surrogaat-
hemel, maar wij weten, dat de kerk een realiteit is: zij is
in de mens zelf. Daarmee is de middeleeuwer niet veroor
deeld, want hij schiep zich de kerk, waaraan hij behoefte
had. De mens van onze tijd wil echter een kerk zonder
autocratie; een gebouw, waarin hij zich één voelt met zijn
geloofsgenoten en zich thuis voelt. Het moet een ontmoe
tingsplaats zijn.
KERKEN. Er zitten nog vijf bouwpastoors in ons bisdom
met dit probleem opgescheept. Afgezien van de
financiële angsten, die ieder van hen op eigen ma
nier aanpakt, zitten zij ook met hun problemen rond de
bouw zelf. Een kerk is geen statisch geval meer; er moet
ruimte zijn om met de plattegrond en de inrichting te mani
puleren. Met een nieuwe kerk moet je alle kanten uit kun
nen, óók over tien jaren, want sinds kerk en wereld elkaar
proberen te vinden zal die kerk waarschijnlijk niet gemak
kelijk meer statisch worden.
DE moderne gelovige wil in zijn
kerk niet meer bevangen worden
door een meer of minder duide
lijk mystiek gevoel, waarbij hij
gaat zweven. De afstand tussen
God en de mens is kleiner ge
worden, God is omlaag gekomen
vanaf zijn hoge troon, waar de
vroegere mens hem op geplaatst
had. God heeft zijn baard afge
legd en zich van zijn kroon ont
daan. God is in ons, onder ons en
tussen ons en dat niet alleen wan
neer we in het kerkgebouw zijn.
God is bij het gesprek tussen twee
vrienden, tussen de echtgenoten,
in de relatie werkgever-werkne
mer. Hij is er in de verhouding
onderwijzer-leerling, automobi
list-voetganger. Want God is lief
de; het is een deugd, die nooit uit
geput raakt maar die enorm moei
lijk te beoefenen is.
Het hierbij gaande verhaal
over de moeilijkheden van een
bouwpastoor is ontstaan uit 'n
reeks gesprekken, die een on
zer redacteuren had met een
aantal priesters en leken over
het probleem kerkenbouw en
pastoraal. Daarbij is niet ge
streefd naar volledigheid, het
onderwerp is zeker niet uit
puttend behandeld. Wel ging
het erom de lezer op een beet
je vlotte manier te confronte
ren met een reeks problemen
en probleempjes, waarmee de
man, die een kerk bouwen
moet, in aanraking komt. Hij
hoopt ervan, dat velen de col
lecte van morgen extra zullen
bedenken. Want morgen is het
Kerkenzondag.
Gelukkig is er allerwegen in
Nederland kerkennood. Hieruit
blijkt, dat het godsdienstig besef
onder onze katholieken nog altijd
levenskrachtig is en in gemeen
schap beleefd wil worden. In de
kerkenbouw zien wij de katho
lieke gemeenschap zich als het
ware gelovend vernieuwen. Wan
neer wij thans een appèl tot u
richten, dan is dit voor allee een
beroep op uiv gelovend hart.
Daarom vragen wij u wederom
met grote aandrang de regelma
tige collecten en acties voor de
kerkenbouw te blijven gedenken
heel in het bijzonder de collecte
van morgen. Mogen wij dank zij
uw offervaardigheid in staat zijn
samen met u de zo noodzakelijke
kerken te bouwen.
Namens de bisschoppen
van Nederland,
Bernardus Kardinaal Alfrink
Aartsbisschop van Utrecht
Tedere bouwpastoor kan zo zijn eigen
opvattingen hebben over de te bou- chitect geeft vorm aan je ideaal.
kehjk deken'vos^ die3 indertijd'"ak Daarvan Wordt ook wel weer het
bouwpastoor in de Bredase Heuvel nodige afgeknabbeld, maar iets er-
»efdaeamarScf1oatr 7™ k°mt S°mS 2«n die
bijeenkomsten tussen bouwpastoor
en architect stormachtig: niet al
tijd akkorderen zij. Beiden gaan uit
van hun ideaal-kerk, maar wat de
één ideaal acht kan de ander als
volkomen waardeloos verwerpen.
En veelal is daar het geld, dat een
streep haalt door een onderdeel
van de droom van een bouwpas
toor.
kerk bouwen is meer dan een
kwesHe van een architect opzoeken, met
nem min of meer akkorderen en dan
To^l-en IT?ar de grootste gemene deler
zoeken. De meeste bouwpastoors houden
niet van het compromis. Maar als zij
gemaakt zijn door allerlei moei
lijkheden en tegenvallers, zijn zij al
Diij als ze tenslotte de bouwvergunning
uit de ochtendpost opvissen.
Er verandert zoveel en zo snel, er zijn
zoveel nieuwe ideeën, dat er haast geen
oijnouden aan is. Je bent er niet met te
A0ifgun* dat kerk modern moet zijn.
Allicht dat men daarnaar* streeft. De
vraag is alleen hoe ver een pastoor moet
gaan. Moet hij een kerk bouwen, die zijn
parochianen tenslotte niet meer begrij
pen? Zeker niet. Maar toch: zijn kerk
moet zo gebouwd worden, dat ook de
parochianen van over vijftien jaar zich
m dit gebouw nog thuis'kunnen voelen
Vroeger bouvvde men voor de ogenblik
kelijke behoefte, thans bouwt men voor
de toekomst. En zo'n kerk staat er al
tijd wel een honderd jaar. Wie kan in
de toekomst zien? Laten we uitgaan van
"««"I vut,*:; en nu Kan
met de architect tot in het oneindige
delibereren om tot een oplossing te ko-
men. Die architect klaagt, dat iedere
wir^n00^ V*°°T kwartie vooraan
d^ 1S. zlJn goed recht' maar
honJufi leert een bouwpastoor dat
honderd en een factoren hem op een
andere plaats doen belanden. Altijd een
mindere, altijd lager dan zijn ülusle
hem voorspiegelde. Men laat ziin illu-
dles™-?r ee"jroot gedeelte achter op
de conferentietafels van allerlei com
missies en men bergt ze op wanneer
men in gesprek komt met financiële ex-
?en .,bouwPastoor haarfijn
voorrekenen hoe dat nu eigenlijk zit met
de pecunia.
,J?v.er dLe ,?inanclön zouden kolommen
®oi- 1.5! JuTenv,?!in en z'i zÜn essenti-
staat 3 als zij er eenmaal
dllfaU U elkaar genomen met zo'n
Si 1 .ve t0" schuld zitten. Want
zo ziet het financieringsschema er ruw-
a Procent subsidie van het rijk,
dat fond perdu gegeven wordt. 15 pro-
cent komt van het Noodfonds en van dit
ïwragu °°?t jedere bouwpastoor, dat
het ook a fond perdu wordt verstrekt
De volgende 15 procent bestaat uit een
lening van het Noodfonds, renteloos of
tegen een heel laag percentage. Dat
maakt samen 60 procent. De resterende
veertig procent moeten ergens vandaan
komen. Zij zijn de nachtmerrie van de
bouwpastoors.
E^ens. je kunt dat geld niet uit
ae lucht plukken. Je moet erop uit. Je
ligt er wakker van. Je begraaft je
onder de zorg. Je probeert wat grote
geldschieters te krijgen (niet te hoge
rente alstublieft), maar je moet ook
op de kleintjes passen. Er wordt van je
verwacht, dat je minstens zo'n vijftig
duizend gulden bij elkaar schooit Nie-
minder krachtig dan dat van de starten
de automotor van uw buurman. En daar
bij.. de moderne mens heeft een sterke
neiging naar passiviteit, de kerk zal
zich ook aan deze mentaliteit moeten
aanpassen." aldus prof. Van Kranen
donk.
Men vindt deze gedachte uitgedrukt in
tientallen nieuwbouw-kerken, die stuk
voor stuk trachten te appelleren aan wat
men modern" noemt, „nieuwe geest"
en wat al niet meer. Van stijleenheid
is geen sprake meer, want het gaat niet
zozeer om de stijl dan wel om de ge
dachte van waaruit de kerk is gebouwd.
„Daarbij moet men niet afwijzend staan
tegenover het nieuwe", aldus prof. Van
Kranendonk, „men moet gebruik durven
maken van de allernieuwste technische
middelen. Nieuwe constructies zijn in
het begin weliswaar primitief, want de
techniek gaat nu eenmaal sneller dan de
esthetiek, maar men moet er niet bang
voor zijn ze toe te passen. Ze zijn
eigentijds en dus waarachtig. Het ge
bruik van beton is al niets bijzonders
meer, maar ook met staal en alumini
um is het mogelijk een mystieke sfeer
op te roepen, niet de mystiek van de
middeleeuwen, maar die van deze tijd."
Hij heeft in Alkmaar een kerk gebouwd
waarbij de zitplaatsen cirkelsgewijze
rondom het altaar staan. Maar deze
cirkel is niet af; zij zet zich onzichtbaar
voort buiten het gebouw. Daarmee sym
boliseerde de architect Gods aanwezig
heid zowel in als buiten de kerk. In
Den Haag bouwde hij een enorm dak,
waaronder hij de kerk plaatste. Tot de
ze dakvorm een hyperbolische para
bool werd hij geïnspireerd na het lezen
van het boek Lo mystère du temple van
Congard. Tn feite is dit dak de oudtes
tamentisch? tent. waaronder zich het
kerkelijk erf bevindt.
Zo kan iedere kerk essentieel van de
andere verschillen; iedere kerk kan een
gedachte apart zijn; opzet en afbouw
zijn niet meer gebonden aan grondnor-
men. Zij is uitdrukking van de gemeen
schap, die overal anders is. Zodoende zal
Dit is de kerk van de Blijde Bood
schap in het bisdom Limburg.
Bouwpastoor en architect vonden
deze oplossing voor de opstelling
van het Sanctuarium. Weliswaar
is het niet in het midden van de
kerk gebouwdmaar wel dusdanig
dat het een waardige en opvallen
de plaats kreeg.
(foto Jo Pöttgens, Kerkrade)
Kerk van prof. Avan Kranen
donk in Alkmaar. De bankencir-
kel zet zich als het ware buiten
voort, daarmee symboliserende
dat God overal aanwezig is. Het
exterieur is geheel aangepast aan
de omgeving en doet denken aan
een Noordhollandse boerderij. Het
geluid van de klokken is in de
kerk hoorbaar.
iedere kerk van de toekomst in iedere
streek anders kunnen zjjjn, omdat iedere
gemeenschap van de andere verschilt.
Een bouwpastoor zal zich moeten af
vragen of het nodig is, dat hij een kin
derbewaarplaats in zijn planhen op
neemt. Of er kapstokken moeten zijn
en dus ruimte voor een garderobe. Wat
voor problemen schept dat voor de ver
warming? Zou gezien de uitgestrektheid
van mijn parochie een cafetaria nuttig
kunnen zijn als ontmoetingsplaats na het
bijeenzijn in de mis? Moeten er toiletten
komen? Nog belangrijker is de vraag
hoe de juiste plaats van het tabernakel
te vinden. Bouwpastoor De Bakker beeft
daarover wel een idee. Hij wil een nis
in het centrale deel van de kerk, met
deuren ervoor, representatieve deuren,
die duidelijk aangeven, wat zich daar
achter bevindt. Die deuren gaan dicht als
in de kerk geen Eucharistie-viering
plaatsvindt en zij toch voor het een of
andere doel gebruikt moet worden. Er
is nu geen enkele moeilijkheid meer als
men het gebouw gebruiken wil voor een
adventsviering of een passiespel. Want
pastoor De Bakker ziet zijn kerk ook
als trefpunt voor andere ontmoetingen.
Is het zo vreemd, redeneert hij, wan
neer de pastoor na de huwelijksinzege
ning bruidspaar en genodigden een kof
fiemaaltijd aanbiedt? Of dat na de be
grafenis de familie in het kerkgebouw
bijeenkomt om de condoleance in ont
vangst te nemen? Daarom voelt pastoor
De Bakker niet zo zeer voor een dag-
kerk, maar wel voor een zaal, waarin
zich ook andere ontmoetingen kunnen
afspelen.
„Natuurlijk moet je er geen dans
zaal van maken," zegt hij, maar een
van de leken tijdens dit gesprek re
deneert: „Tenslotte is dansen ook een
ontmoeting en zelfs een zeer belang
rijke; zij heeft te maken met primaire
levensprincipes. Ook David danste voor
de Ark en er is die middeleeuwse le
gende (ja, toen al) van de kermisacro-
baat, die Maria eerde door zijn mooiste
toeren voor haar in de kerk te verto
nen." De opmerking is wat badinerend
gemaakt, maar er valt wel even een
stilte.
,,Nou ja. dat gaat natuurlijk net iets
te ver.
,,Maar als er in een adventsviering nu
eens zoiets als een ballet is opgeno
men?"
„Voorlopig niet doen," is ook het
antwoord van de leek.
Dat zijn dan enkele van de proble
men van een bouwpastoor. Er zijn er
veel meer, over één willen we het nog
hebben: de huishoudsters. Zij zijn
schaars, vele pastoors zitten zonder. Er
worden zelfs al kookcursussen gegeven
voor geestelijken om als de nood aan
de man komt, zichzelf te kunnen helpen.
Bouwpastoors zouden daarom hun keu
ken zo modern mogelijk moeten inrich
ten. Dat is aantrekkelijk voor de even
tuele huishoudster, maar ook voor hen
zelf wanneer ze zonder hulp zitten.
Ligt de oplossing misschien hierin, dat
de pastoor en zijn kapelaan ergens „in
de kost' gaan? In de grote steden eten
er al velen dagelijks in een of ander
restaurant. Dat is natuurlijk niet de op
lossing, maar wie weet een betere? Er
zullen heel wat priesters in Nederland
rondlopen, die zichzelf zonder meer ver
waarlozen. omdat zij onvoldoende of in
het geheel geen hulp hebben. Zuster
tjes? Zij zijn schaars.
,,Onze huishoudster," zegt een andere
bouwpastoor, die aan een van deze ge
sprekken heeft deelgenomen, „zou een
soort gastvrouw moeten zijn. Zij zou de
charme moeten kunnen hebben om pret
tig gasten te ontvangen en een gesprek*
op-peil moeten kunnen voeren. Die van
„we horen vandaag geen biecht" zijn
uit de tijd.
Het huwelijk?
De vraag wordt door de leek pardoes
op tafel gegooid en hij verwacht er
eigenlijk geen antwoord op. Het on
derwerp is nogal delicaat. Maar deze
pastoor gaat deze moeilijkheden niet
uit de weg.
„Ik geloof," zegt hij ernstig, „dat
voor velen van ons het huwelijk de op
lossing zou betekenen voor een hoop pro
blemen. Niet het probleem van de huis
houdster, maar dat andere, je begrijpt
me wel. De eerste jaren van zijn pries
terschap heeft de jonge geestelijke voor
het merendeel geen moeilijkheden op dit
gebied. Die komen later, als hij zich de
eenzaamheid bewust wordt, waarin hij
leven moet. Met priesters, die in dit op
zicht falen, heb ik altijd ziels-medelij-
den. Zoals al mijn confraters. Wat moet
die man afgetobd hebben voor hij tot deze
beslissing gekomen is En was het maar
een oplossing.
Ik geloof, dat de aversie tegen de gehuwde
priester minder uit eigen kring zou ko
men dan uit die van de gelovigen. Daar
om geloof ik niet, dat het celibaat snel
zal worden opgegeven. Er zitten boven
dien te veel andere consequenties aan
vast.
(Advertentie)
Wie niet in de gelegenheid is zijn gave op de collecteschaal
te schenken of wie een extra-bijdrage wil zenden, kan ge
bruik maken van
desgewenst met vermelding „bestemd voor kerkenbouw in
het bisdom Breda of Den Bosch.
(Bijzondere correspondentie)
VENETIë In Venetië ziet men dik
wijls een oude man aan de wandel.
Italianen staan even stil en kijken naar
hem of tikken aan hun hoed, maar Ame
rikanen geven geen blijk van herkenning
bij het ontmoeten van één hunner be
kendste landgenoten.
Die landgenoot is Ezra Pound, door
de dood va.n Thomas Stearns Eliot de
laatste van een generatie van dichters
en schrijvers van Ernest Hemingway
tot William Butler Yeats.
Als Amerikaanse bezoekers van Ve-
netie Pound al zouden herkennen, dan
zou hun reactie vermoedelijk anders zijn
dan die van de Italianen, die in hem in
de eerste plaats de begenadigde litera
tor zien.
Ezra Pound heeft het grootste deel
van zijn 77 levensjaren in Europa door
gebracht. Hij bewonderde het regime
van Benito Mussolini, verzorgde tijdens
de tweede wereldoorlog voor Italië pro
pagandistische radiocauserieën, en werd
in de Verenigde Staten in een gesticht
gestopt in plaats van gedagvaard we
gens verraad aan de Amerikaanse zaak.
Nu is Ezra Pound een oude man met
een zwakke gezondheid. Maar zijn geest
kracht is ongebroken, en hij denkt over
zijn vaderland nog precies als toen hij
in 1958 terugkeerde naar Italië: „Ame
rika is een groot gekkenhuis".
Pound staat af en toe aan Italiaanse
journalisten een interview toe om heel
weinig te zeggen. Men vroeg hem eens
jWaar woont u nu?" Zijn antwoord was:
„In de hel". Gevraagd welke hel drukte
Pound de handen tegen zijn hart en zei:
,,qui, qui (hier, hier)".
De meester van het Provengaals
verdeelt zijn tijd tussen Venetie, Ra-
pallo en Merano. „Officieel" woont hij
op het Brunneburg kasteel bij Merano
in Noord-Italië, eigendom van zijn
schoonzoon prins Boris de Rachewiltz.
Maar sinds Pound in 1962 een hartaan
val heeft gehad, is hij vrijwel altijd in
Venetie, waar hij dichter bij dokters is.
Slechts zelden laat hij zich zien bij of
ficiële gelegenheden. Eén van zijn wei
nige uitlatingen in het openbaar deed
hij in het begin van deze maand, toen
T. S. Eliot was overleden. .Eliot", aldus
Pound, „was mijn dierbare en broeder
lijke vriend".
Ezra Pound is op 30 oktober 1885 ge
boren in Hailey, Idaho. Hij kwam om
streeks de eeuwwisseling naar Europa
om zich aan te sluiten bij de literaire
bohémiens in Parijs. Met werken als
Personae", „Exultations", ,,The spirit
of Romance,"' „Canzoni", ,,How to
read", en „A draft of cantos XVII to
XXXVIII", had hij een enorme invloed
op de ontwikkeling van de dichtkunst in
Engeland, Frankrijk en Italië.
In dit laatste land verbleef hij toen
Benito Mussolini er aan de mach
kwam. Hij steunde hem en toen dt
tweede wereldoorlog was uitgebrokeL
bleef hij er en sprak via de radio anti-
Amerikaanse commentaren uit.
Op het einde van de oorlog were
Pound gevangen genomen door de Ame
rikaanse troepen die hem redden ui'
handan van de Italiaanse partisanen
Hij werd naar de Verenigde Staten over
gebracht en in staat van beschuldiging
gesteld. Maar men verkoos het herr
geestelijk ontoerekenbaar te verklarer.
en niet in staat om terecht te staan.
Twaalf jaar lang, tot 1958. verblee.
Pound in het St. Elizabeth's Menta
Hospital in Washington D.Cwaarna hi,
op voorspraak van onder andere Ernest
Hemingway, werd vrijgelaten.
Erza Pound vertrok vrijwel onmiddel
lijk naar Italië. Toen hij er voet aar
wal zette bracht hij de groet van de
Italiaanse fascisten en zei: Heel Ame
rika is één groot gekkenhuis". En zoals
iemand als hij zich veroorloven kon,
antwoordde hij op de vraag wie hij de
grootste dichter van Amerika vond:
„Ezra Pound".
In de laatste jaren heeft Pound mei
veel werk meer geleverd. Wat hij heeft
gemaakt zijn vervolgen op zijn „Can
tos". Zijn ziekte heeft hem tot een oudf
mam gebraakt. Zijn eens vlammend-rode
baard is wit geworden. Zijn kinderen.
Mary en haar man prins de Rachewiltz.
zorgen voor hem.
Toen onlangs op een van de zeer wei
mig officiële ontvangsten waarop hi.
aanwezig was woorden van lof aan zijr
adres werden gericht, antwoordde hij alf
rechtgeaard Latinist:
Non est tempus eloquendi sed ta-
cendi" ,.Het is niet het ogenblik orr
te spreken maar om te zwijgen".
DEN HAAG Een 14-jarige en eei
15-jarige Haagse scholier hebben be
kend in de afgelopen maanden zestier
inbraken te hebben gepleegd in de Zui-
derparkwijk in Den Haag. Zij zijn voor
geleid voor de officier van justitie.
De jongens gingen 's avonds tussen
acht en negen uur samen op een fiets
er op uit. Zij hadden het gemunt op win
kels, waar zij snoep, sigaretten en geld
dachten te vinden. De buit werd dikwijls
met vriendjes opgemaakt.
LONDEN De uitgevers van wijlen
sir Winston Churchill hebben een twee
maal per jaar toe te kennen prijs van
vijfduizend pond sterling ingesteld voor
toekenning aan een uitzonderlijk en
origineel werk over een aspect van de
geschiedenis der Engels-sprekende vol
keren.
De schrijver van het te bekronen werk
mag niet ouder zijn dan 35 jaar. De
prijs is genoemd „Sir Winston Churchil
Award" en is de grootste ooit door eer.
Engelse uitgever beschikbaar gesteld.
(Advertentie)
vakantiereWie11
Kantoren RB/yBrabena
ir^sone-Unde^
vvc uitgaan van
«v ö«SR»uit iNie- eeu „eerlijke" kerk, zegt men dan Eer
een kerk00 Fgrraa^'t zelfs ni,et voor aijkn J1®1 is een vaag be8riP- Mèn be-
KerK. Lr zit een akt van doelt daarmee voornamelijk eigentijds of
ctat maakt het nader gepreciseerd: een kerk. waarin de
r Tjeugd zich thuis zal voelen Om die
jeugd gaat het.
,,We bouwen voor een nieuwe genera
tie," zegt pastoor Oomen, die in Bre
da de kerk van het H. Kruis bouwt in
nederigheid in, maa, uloaiVL „ei
werk er toch niet prettiger op. Je or
ganiseert loterijen, fancy-fairs Het
zijn oude en geijkte en eigenlijk al
lang versleten middelen. .Tg organi
seert dansavonden. Je preekt Je
stroopt je vrienden- en relatiekring af
Al die acties zetten maar langzaam zo
den aan de dijk. Ook de busjes bij
welwillende middenstanders in de win
kel gezet en ook de bezoeken aan men
sen, van wie je denkt, dat ze ,,het"
hebben. Het is de bedoeling deze privé-
acties op de duur te laten verdwij
nen, maar het ziet er niet naar uit dat
dit gauw gebeuren zal. Daarom zijn ze
nu nog brood-nodig.
„En toch," zegt pastoor De Bakker,
„moet je je van dat geld weten los te
maken, anders wordt je een maniak en
ben je ongeschikt voor pastoor. Maar
maak je eens los van iets, dat een le
vensbehoefte is. Je kunt het niet losla
ten, want je kerk staat of valt ermee."
PRETTIGER dan rekenen is teke
nen. Tekenend zie je groeien, wat
rekenend (nog) niet mogelijk is.
Tekenen geeft je hou-vast: de ar-
Uls uuuwi III
ae Hoge Vught, en bouwpastoor De Bak
ker beaamt dat, maar voegt eraan toe:
Hoe ver kun je daarmee gaan?
Voor hem staat overigens wel vast,
niet behoeft te denken aan de
strakke opstelling van vroeger. Enkele
httuZUTn.. gefixeerd moeten worden,
net altaar bijvoorbeeld en de plek van-
e"kerk een ontmoetingsplaats,"
zegt hij ervan en architect prof ir A
van Kranendonk uit Den Haag beaamt
dat. Deze zegt het nog nadrukkelijker'
■.Je kunt God niet vangen in een heilig-
Je
dom. Hij is daar te groot voor. je
moet God vrij laten. De wereld is zo
groot geworden, er is zoveel te doen en
de actualiteit van iedere dag vergt zo
veel energie, dat de kerk als gebouw
en als instituut erdoor op de achter
grond kan raken. Vroeger kwam men
uit zichzelf. Als de klok luidde, maakte
ieder gezin zich gereed voor de zondags
mis. Maar in het lawaai van het moder
ne leven is het klok-gelui amper meer
hoorbaar en zo men het al hoort is het
HORIZONTAAL
1 Eikenschors, 4 godsdienstige groep,
8 plaats in Noorwegen, 11 kleverige
vloeistof, 13 deel v.e. kar, 15 meisjes
naam, 16 adellijke titel, 18 enzovoort
(afk.), 20 bergruimte. 22 inhoudsmaat, 23
plant. 25 iedere, 27 omroepvereniging, 29
stofmaat, 30 kloosterzuster, 32 boom, 34
gillen, 36 bijenhouder, 38 part, 40 lust,
42 afstandsmaat, 43 wereldtaal, 45 groet,
47 voorzetsel, 48 dunne, 50 deel, 53 uit
bouw, 55 vis, 56 Eng. lidwoord, 58 in
dien, 60 deel v.e. Franse ontkenning, 61
vochtig, 63 geestdrift, 65 vorm van snik
ken, 68 bloeiwijze, 7# levenslucht, 72 aan
haling, 73 afwezig mens, 75 vogelprodukt.
76 hetzelfde, 79 niet hetzelfde. 81 vaar
tuig, 82 gewapende ruiter, 83 Europeaan
VERTICAAL
1 Vulkaan, 2 bijwoord, 3 projectiel, 4
strijkmes, 5 soort sluiting, 6 voorzetsel,
7 titel (afk.), 8 dubbelklank, 9 vlugger,
10 larie, 11 plaats in Griekenland, 12
goud (Fr.), 14 alsmede, 17 van onderen
(afk.), 19 deel van een Franse ontken
ning, 21 vorm van danken, 23 slagader,
24 schaaldier, 26 Eng. titel, 28 filmmaat
schappij, 31 plaats in Overijsel. 33 leng
temaat (afk.), 35 plant. 37 vogelprodukt
(meerv.), 39 deel v.h. hoofd, 41 christe
lijk feest. 44 soort damesschoen. 46 niet
weinig, 49 gewapende ruiter, 51 op de
wijze van, 52 geheel de uwe (Lat. afk.),
54 gelegenheid, 57 jongensnaam, 59 ge
lijk, 62 korting op het gewicht, 64 pla
neet, 66 en andere (afk.), 67 zijrivier
v.d. Donau, 69 anno (afk.), 71 vorm van
eren. 73 vallei, 74 voegwoord, 77 maan
stand (afk.), 78 Duits pers. voornaamw.,
80 verlaagde toon.
OPLOSSING
HORIZONTAAL
1 Toch, 5 zoom, 9 n.m., 11 a.o.. 12 ts
pir, 14 kraai, 15 koala, 17 oma, 18 b.l.o..
19 t.g.t.. 20 mijten, 22 beren. 23 kever.
25 ot, 27 r.o., 28 genette, 30 doel, 31 sier,
8 vampier.
VERTICAAL
1 Tent, 2 c.v., 3 havik, 4 opa, 5 zebra,
6 or. 7 mooi, 10 mammoet, 11 aasgier, 13
robijn, 14 kloek, 16 alt, 20 merel, 21
nerts, 22 bord, 24 roer, 26 het, 28 ge, 29
ei.
ZONDAG 7 februari. Vijfde zondag na
Driekoningen. Mis Adorate. Groen.
MAANDAG 8 februari. H. Joannes de
Matha. Wit.
DINSDAG 9 februari. H. Cyrillus van
Alexandrië. Tweede gebed H. Apol-
lonia. Wit.
WOENSDAG 10 februari. H. Scholastica.
Wit.
DONDERDAG 11 februari. Verschijning
van O.L. Vrouw in Lourdes. Wit.
VRIJDAG 12 februari. H.H, Zeven Stich
ters. Wit. 's-Hertogenbosch: Tweede
gebed voor de bisschop.
ZATERDAG 13 februari. Mis van de H.
Maagd Maria op zaterdag: Salve. Wit.