OOK VLAANDEREN KENT
OPENBAAR
KUNSTBEZIT
KONTAKT
NODIG
Nederland weet
te weinig van
Vlaams muziekleven
België vernieuwt
zijn industrieel gelaat
KWARTSLAG:
leannette
McDonald
overleden
15 verhalen van Gerrit Krol
TEKENINGEN
gische kalender
Grote achterstand
in te halen
ROMANDEBUUT
van
Uem Rutke
In Utrecht
van liet concilie
IS
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 16 JANUARI 1965
Dergelijke huizen zijn in
inden o.a. op de Baronielaan,
Marksingel en Spoorstraat,
or de eigenaars goudmijnen.
>ud van de normale maand-
dt per week gevraagd. De
en stoffering zijn zeer mi-
huurprijs van 40 per week
amer met medegebruik van
cl. gas en licht is heel nor-
dit geld zou een gezin een
ig met centrale verwarming
bben. Zolderkamertjes wor-
x>r 15 a 20 per week ver-
kele instantie kan Iets doen
sociale uitzuigers hun ,,mens-
edrijf onmogelijk te maken.
:onden stuk zal hier ook geen
in brengen, maar vestigt
andacht op een wantoestand,
goed georganiseerde maat-
ïmogelijk moest zijn.
C. de Koning.
PRETTIGE
STDAGEN (II)
crkelijk wat wij onze klanten
hebben!
ge cadetje" heeft er vorige
:elfde op geantwoord,
ïijnheer wat een bakker moet
dagelijks brood op tafel te
één oor ligt is de bakker aan
en om van bloem, gist, zout,
ïelk en boter een broodje te
aarna hij in weer en wind bij
leur komt met een brood of
waar hij zelf geen droog
verdient.
en de feestdagen, vooral de
met drie dagen niet bakken,
«akkers dan in uw ogen geen
?er? Wilt u de bakkers, als
thuis zit, van hun gezin op
iwjaarsdag de bakkerij inja-
dan zaterdag bij zijn klanten
ndaag niet nodig bakker",
ie bakker ook eens iets, hij
een dag, of halve dag in de
Dat hebben de slager en
wel en die krijgen alles
aar thuis,
van idee veranderd te heb-
Een Bredase bakker.
PRETTIGE
■iT DAGEN UI
ensten wij onze klanten toe.
droge cadet in Dongen dacht
s over. Nee mijnheer, ik had
t die tweemaal drie dagen
as in de zoveel jaar echt vrij
□eer waren gegund. Ik weet
iw beroep is, maar ik denk
dat uw eerste nieuwjaarsdag
len met werken. En zater-
toeh geen gewone werkdag
len, want dan werken bijna
de zakenmensen. De slagers
n middag en de melkboeren
ag, maar dat hebben wij bak-
aog niet eens. En als we za-
ins gebakken hadden hoeveel
«uden er dan nog geen of bij
brood nodig hebben gehad?
e dan de rest bij u kwijt ge-
ijnheer, ik raad u aan, een
é-bakkerijtje te beginnen dan
lke feestdag uw eigen vers
akken.
,,'n BAKKERS VROUW"
PRETTIGE
ÏSTDAGEN (IV)
de heren bakkers medeleven-
ivil ik wel even laten weten,
er de georganiseerde bakkers
'ari één bakker in de wijde
el vers brood heeft gebak-
vel in Dongen". Want je ziet,
it er nog wel éér: bakker is,
iet de klanten van elke bak-
eft. Al zet hij het met de H.
doodleuk in het weekblad,
ieer op prijs gesteld hebben".
het droge cadetje heb ik
wettig vooruitzicht, want die
•st- en Nieuwjaars-zaterdag
r één keer in de zeven jaar
Frans. Brood.
PRETTIGE
STDAGEN (V)
bazing las ik het schrijven
iet gunnen van die ene vrije
an de bakkers in een heel
u mevrouw of meneer de
t en ook de meesten van ons,
terdag vrij hebben, en die
tijd moeten werken, vind ik
ocht om hier over te vallen,
die mensen van harte. hoor.
t weer eens voorkomt heb
recept voor u om van oud
r vers te maken,
vind u werkelijk maar een
-t die zijn medemens weinig
Mevr. N. H.
gesloten. Redactie.
RESPONDENTS
tvingen een brief uit Sint-
ondertekend door ene
De brief handelde over
r Tony Dee. Tot onze spijt
vij niet tot plaatsing van
in deze rubriek overgaan,
nzendster haar volledige
adres niet aan de redactie
naakt.
REDACTIE.
januari. Tweede zondag na
;en. Mis Omnis terra Groen.
18 januari Mis van de fwee-
na Driekoningen. Tweede
5risca. Groen. Begin van de
m eenheid.
januari. Mis van de tweede
Driekoningen. Tweede gebed
us enz. Derde H. Canutus.
20 januari. H.H. Fabianus
anus. Rood.
G 2l januari. H- Agnes.
januari. H.H. Vincentius en
Rood.
23 januari. H. Raymundus
fort. Tweede gebed H. Eme-
ht.
(Van onze correspondent L. v. Gastel)
BRUSSEL De Vlamingen zijn geen museumbezoekend volk. De
statistische gegevens die hieromtrent jaarlijks worden gepubliceerd zijn
gewoonweg bedroevend. Nochtans zou men ongelijk hebben, uit die
vaststelling zonder meer de conclusie te trekken dat de Vlamingen onver
schillig staan tegenover hun eigen kultureel patrimonium, meer bepaald
in het gebied van de beeldende kunsten. Want er zijn uitzonderingen die
aantonen dat de Vlamingen in bepaalde omstandigheden wel de weg
vinden naar hun museums. Het Rubenshuis te Antwerpen en het Ant
werpse Middelheim-openluchtmuseum voor beeldhouwkunst ontvangen
ieder jaar zonder over een stormloop te mogen spreken toch een
aantal bezoekers dat ver boven het gemiddelde ligt
Zou men daaruit mogen afleiden dat de Vlamingen hun musea onverschillig
voorbij lopen, omdat de sfeer daarbinnen zo muf en zo verstard levensvreemd
is? Dat zij daarentegen wèl open staan voor een confrontatie met hun kuituur-
bezit, wanneer dat bezit hun wordt gepresenteerd in een „levend" decor, zoals
het patriciërshuis waar alles nog spreekt van zijn beroemde bewoner Pieter
Pauwel Rubens, of een park waarin de beeldhouwwerken in onmiddellijke
harmonie zijn met het omringende kader?
HOE HET OOK ZIJ, Het Vlaamse
volk heeft nog een grote kulture-
le achterstand op te halen. Om de
muur van onwetendheid tegenover het
eigen kulturele erfgoed bij het grote
publiek te slopen, heeft de Kuituur-
raad voor Vlaanderen in 1962 een initia
tief genomen dat, hoewel niet origineel
- met name werd het in Nederland
met goed gevolg toegepast - toch ge
durfd mocht heten, precies ingevolge
de vermeende kulturele onverschillig
heid van het Vlaamse publiek. De
Kultuurraad voor Vlaanderen sticht
te Openbaar Kunstbezit in Vlaande
ren". Een aantal zeer getrouwe kleuren
reprodukties van bekende en minder
bekende kunstwerken, bewaard in
Vlaamse musea, werden tegen een
redelijke intekenprijs ter beschikking
gesteld van de abonnees, samen met
een uitvoerige beschrijvende en ver
klarende tekst. De Kultuurraad voor
Vlaanderen kreeg daartoe de volledi
ge medewerking van de radio en de
tv, die de gereproduceerde kunst
werken voor hun micro en camera
lieten commentariëren door gezagheb
bende kunstkenners. Maar ook zo was
het risico nog groot genoeg. De Kul
tuurraad is geen door rijksinitiatief
in het leven geroepen organisme dat
onbeperkt kan putten uit de openbare
financiën. De Kultuurraad is tot stand
gekomen dank zij bemoeiingen van
grote Vlaamse kuituurorganisaties Hij
geniet weliswaar de sympathie en de
steun der Vlaamse provinciale bestu
ren, die zich ook geestdriftig achter
het initiatief van Openbaar Kunstbe-
zt" schaarden, maar uiteindelijk is
de Kultuurraad voor Vlaanderen toch
nog altijd verantwoordelijk voor zijn ei
gen inancieel evenwicht.
pvpenbaar Kunstbezit in Vlaanderen
startte in 1963. De initiatiefnemers
hadden zich uiteraard aan voorspellin
gen en ramingen gewaagd. De meest
optimistische ramingen hielden reke
ning met 25.000 abonnees. De campag
ne werd ingezet langs pers, radio en
tv, en minder dan een jaar later tel
de .Openbaar Kunstbezit" 41.000 abon
nees. Van de eerste jaargang werden
in totaal meer dan 45.000 banden
verspreid.
Aldus werden de resultaten van het
gelijkwaardige initiatief in Nederland,
de verhoudingen in acht genomen, vrij
wel geëvenaard: 100-000 abonnees voor
een bevolking van 11 miljoen zielen
in Nederland, meer dan 40.000 voor
een bevolking van 5 miljoen zielen
in Vlaanderen. De audio-visuele com
municatiemiddelen, de samenwerking
tussen pers, radio, televisie en vereni
gingen, hebben in Vlaanderen mogelijk
heden geopenbaard die de stoutste ver
wachtingen overtroffen. „Openbaar-
Kunstbezit" heeft inmiddels zijn twee
de jaargang achter de rug, de derde
wordt voorbereid. De onverhoopt grote
bijval verruimde de financiële moge
lijkheden. Zo werden, van de twee
de jaargang af, hét aantal reproducties
van 24 tot 28 vermeerderd Vijf- of
zeskleurendruk wordt toegepast waar
zulks om druktechnische redenen aan
beveling verdient boven vierkleuren
druk. Vermits winstvorming niet tot
de oogmerken van de Kultuurraad voor
Vlaanderen behoort, wordt het batig
saldo van de operatie Kunstbezit" om
gezet in een aantal werkén van levende
Vlaamse kunstenaars, die onder de
abonnees worden verloot
vertrouwd. Zoals de Vlaamse tv een
erg populair Weerman" heeft, zo
heeft zij nu ook haar bekende „Man
van het Kunstbezit". De tv-uitzending
valt thans op een bijzonder gunstig
uur, waarop een nog veel bredere
kring van kijkers wordt bereikt, zo
wel volwassenen als schoolgaanden.
Vanzelfsprekend wordt bij het samen
stellen van de jaargang een vol
doende verscheidenheid betracht. De
jaargang 1965 brengt 21 schilderwer
ken, waarvan 5 uit de 20e, 3 uit de
18e en 19e, 4 uit de 17e, 4 uit de
16e en 5 uit de periode voor de 16e
eeuw. Er worden twee moderne en
twee oude beeldhouwwerken voorge
steld, één modern en èèn oud speci
men van de grafische kunst en èn
werk uit de toegepaste kunst. De reeks
wordt geopend met Winter
landschap" van de vorig jaar gestor
ven Albert Saverys. Andere bekende
amen zijn Eugccn Laermans, Van
Eyck, Van der Goes, Bosch, Rubens,
Brouwer, Brusselmans, Smits en Ka-
rel Appel.
Het is zonder meer duidelijk, dat
de Kultuurraad voor Vlaanderen met
zijn „Openbaar Kunstbezit" veel ver-
der mikt dan alleen maar het ver
spreiden van een aantal kunstreproduk-
ties. Hij stelt aan abonnees en onder
wijs tegen zeer interessante voorwaar
den dia's ter beschikking van de be
handelde onderwerpen; alle abonnees
ontvangen een kaart die gratis toe
gang verleent tot een aantal belang
rijke musea; in de publikatieschema's
wordt rekening gehouden met verwach
te opmerkelijke tentoonstellingen van
beeldende kunst.. Kortom, de Kultuur
raad voor Vlaanderen wil een klimaat
in het leven roepen dat de kulturele
horizont van de doorsnee-Vlaming ver
ruimt en hem, als lid van de Neder
landse stam. weer recht zal geven
op de ereplaats die hij voor de ramp
zalige gebeurtenissen van het einde
der 16e eeuw, onder de Europese kui
tuurvolkeren bekleedde. Nederlanders
die belang mochten stellen in „Open
baar Kunstbezit" kunnen zich abon
neren op de derde jaargang door een
storting van 12 gulden op postgiro
135.20 van Openbaar Kunstbezit in
Vlaanderen te Antwerpen. Het secreta
riaat van de Kultuurraad voor Vlaan
deren is gevestigd te Antwerpen, Fra
rijklei 107.
DIERIC BOUTS
„Laatste Avondmaal" (St.-Pie-
terskerk, Leuven).
HOUSTON De filmactrice Jeannette
McDonald is op 57-jarige leeftijd in een
ziekenhuis in Houston (Texas) overle
den. Jeannette McDonald begon haar
filmloopbaan in 1929. Zij is vooral be
kend geworden door haar films met
Nelson Eddy en haar echtgenoot Gene
Raymond, haar beroemdste rol was
Rose Marie. Zij speelde in de films
„Nw Moon", „The Firefly", „Girls of
the Golden West". Haar laatste film
werd in 1948 vervaardigd.
(Van een speciale verslaggever)
De industriële vormgeving,
anders gezegd „Indu
strial Design", een be
naming die reeds in een
twintigtal landen gebruikt
wordt, is nog tamelijk jong
in België, ondanks het feit
dat Henry Van de Velde, een De nieuwe produktiemethoae bracht
veral een omwenteling teweeg. In Bel-
hardnekkige voorvechter
van de „modern style" er
gewoond en gewerkt heeft.
Henry Van de Velde genoot
trouwens een ruimere be
kendheid in den vreemde
dan in zijn moederland.
brug, elk produkt moet noodzakelij- Handel en het Verbond der Belgische
kerwijs aan een stel blijvende criteria Nijverheid.
«et onlangs geopend „Design Centre"
js tezelfder tijd een prestigezaak en
van technische als van commerciële
functionele, materiële, sociale, econo
mische en esthetische aard. Al deze
normen samen vormen het „program
ma" van een produktie. De onderne
ming kiest uit dit programma zekere
normen en beklemtoont aldus bepaal
de criteria terwijl ze andere verwaar
loost Uit deze keuze of analyse die
gevolgd wordt door een synthese en
tenslotte door de vormgeving wordt
het nieuwe industriële produkt gebo
ren.
een voorlichtingsdienst voor buitenland
se kopers: het behoort tot zijn taak
het economisch gelaat van België, dat
vaak al te zuiver ambachtelijk(kant,
kristal) of toeristisch bekeken wordt,
in den vreemde te doen kennen. Men
mag niet vergeten dat faam moet
worden verkocht": zo prijst men
het Zwitserse precisiewerk, de Fran
se smaak, de zonnige levensblijheid
van Italië, de sobere sierlijkheid in
de Zweedse meubelen. Maar wat is
typisch Belgisch? Onze industrie heeft
geen „gelaat".
fiLbASlaAn twee insteUin®en die haar Anderdeels verzamelt het „Design Cen-
tre" van elk tentoongesteld produkt
een zo volledig mogelijke documen-
Waaraan was dit toe te schrijven?
Waarschijnlijk aan verscheidene fac
toren: de inwerking van een groots
verleden, een vastgeankerd traditiona
lisme, een zin voor barokke weelde
hebben de verspreiding van een mo
derne stijl tegengewerkt terwijl ander
deels de industriële produktie, met
vooral de halffabrikaten alleen kwali
teitsgaranties op het oog had zonder
zich veel te bekommeren om vorm-
onderzoek, in het buitenland tot be
langrijke industriële scheppingen
hebben geleid.
DE INRICHTERS hebben hun voor
deel gedaan met de eerste ervarin
gen. In 't begin werden de kunstwerken
op het tv-scherm voorgesteld door ge
legenheidscommentators De resulta
ten waren niet onverdeeld gunstig
Daarom werd, met goed gevolg, uitge-
Het ™,Ki-Tast cPmmeBtator. Thans is men er toe gekomen de pro-
net Vlaamse publiek raakte met hem duktiemethoden volledig te vernieu
wen en de produkten opnieuw in al
hun aspecten na te gaan. Of het nu
JAMES ENSOR gaat om een koffiemolen of een draai-
,,De intrige" (Kon. Museum voor
Schone KunstenAntwerpen).
propageren:
Het Instituut v. Industriële Vorm
geving dat zich vooral bezighoudt
met de studie en de propaganda
en hetwelk beschikt over een zeer
ruim documentatiecentrum; het In
stituut richt werkgroepen in, orga
niseert voordrachten, verstrekt
raad en voorlichting, geeft een bul
letin uit en werkt samen met na
tionale instellingen op economisch,
cultureel en sociaal gebied Het
stelt zich ten doel de „Industrial
Design" als produktiemethode te be
vorderen.
Het „Design Centre" is daaren
tegen vooral op praktische leest ge
schoeid: in zijn doorlopende ten
toonstelling worden de meest op
merkelijke Belgisch-Luxemburgse
nijverheidsprodukten die beantwoor
den aan de gestelde design-normen,
aan het publiek voorgesteld.
[N NEDERLAND en dan speciaal in
L de Randstad leeft nogal hardnekkig
de veronderstelling, dat Vlaanderen op
cultureel gebied niet met de tijd mee
gaat. Wij hebben ter gelegenheid van de
boekenweek er al eens eerder op gewe
zen, dat voor wat de literatuur betreft,
dit zeker niet het geval is. Vlaanderen
is zijn provincialisme van voor de twee
de wereldoorlog al lang te boven en het
heimwee, dat zelfs de politiek van toen
beheerste, heeft plaats gemaakt voor op
de toekomst gerichte gedachten. Dat
heimwee was annex aan een romanti
sche periode, die de wereld voorgoed
heeft afgesloten. Ook Vlaanderen. Jonge
schrijvers bewijzen dat. Ook Vlaanderen
heeft zijn angry young men, van wie
Hugo Claus als de koploper moet wor
den beschouwd. De literatuur heeft zich
losgemaakt van het streek-eigene, het
folkloristische zouden we willen zeggen.
Zij heeft zich weten te ontworstelen aan
diverse patronage-invloeden, de blik is
meer mondiaal gericht.
We zouden hetzelfde kunnen zeggen
van de muziek. Ook hier is een kentering
aan de gang, die de Vlaamse muziek
meer toegankelijk maakt voor een an
der dan alleen het eigen publiek. En
ook hier geldt, dat men in Nederland
van deze kentering onvoldoende of in
het geheel geen kennis neemt.
Misschien is de muzikale onbekend
heid met Vlaanderen in Nederland
groter dan de literaire. Vlaanderen
associeert men gemakkelijk met opera's
en verder reikt de kennis niet. Dat di
verse grotere en kleinere plaatsen thans
over koren beschikken met een eigen
tijds repertoire van eigen toonkunste
naars, is echter al een aanwijzing, dat
het Vlaamse land bezig is een andere
toon aan te slaan. Wie bovendien het
opera-repertoire van na de oorlog aan
een beschouwing onderwerpt, zal tot
eenzelfde conclusie komen. Hoevelen in
Nederland kennen de opera De grote
verzoeking van de H. Antonius?
De titel doet inderdaad eerder denken
aan een verhaal van Felix Timmermans
dan aan een modern muziekwerk. Maar
deze verzoeking is een stuk puur mo
derne muziek, terwijl ook het onder
werp van dusdanige conceptie is, dat
van het vroegere „gezapige" niets meer
over is. Louis de Meester componeerde
dit -werk, dat niets meer te maken heeft
met de vroegere plattelandslyriek. Mare
Liebrecht, verbonden aan de Belgische
televisie, regisseerde de opera en hij
verhief haar ver boven het folkloristi
sche niveau. Hetzelfde deed hij met de
opera De antikwaar van Jef Claes. Het
feit, dat directeur Maurice Huisman van
de Brusselse Monnaie zijn schouwburg
de naam Europera meegaf, is een ander
bewijs, dat België nieuwe paden betre
den heeft. De elektronische muziek
wordt in België druk bestudeerd: men
heeft daartoe uitstekend geoutilleerde
laboratoria in Brussel en Gent. Ook een
Festival van Vlaanderen wordt sinds
enkele jaren gehouden.
Deze summiere opsomming (zij is met
tientallen andere voorbeelden te vergro
ten) duidt erop, dat in Vlaanderen in
artistiek opzicht een geheel andere wind
waait.
"T\ES TE MEER is het daarom te be-
treuren, dat er onvoldoende contact is
tussen Vlaanderen en Nederland. On
danks een cultureel akkoord dat weder
zijdse uitwisseling bepleit, komt men niet
verder dan incidentele contacten. En
wat zou in deze wereld, die van alle
kanten meer en meer naar elkaar toe
groeit, meer voor de hand liggen, dan
dat Vlaanderen en Nederland tot ruim
contact en even ruime uitwisseling kwa
men? Deze contacten kunnen voor beide
partijen belangrijk zijn en naar wij vast
geloven, zouden zij van Vlaamse zijde
zeer op prijs worden gesteld en we ne
men aan dat van Nederlandse kant
evenmin moeilijkheden zullen worden
gemaakt. Het gaat er alleen om initia
tief te nemen. Wie bindt deze kat de
bel aan? Het is eigenlijk te dwaas, dat in
deze tijd, waarin de landen steeds meer
op elkaar aangewezen raken, twee broe
dervolken naast elkander leven zonder
voldoende contact. Terwijl uitwisseling
van cultuur een prachtige bijdrage zou
kunnen leveren tot de verbroedering,
waar de hele westelijke wereld zich
(noodgedwongen) op richt.
kwesties die nochtans, door voortgezet in Belgie wordt het Centrum gepatro-
nilHPrTOAL' m lint hllWnnlnnJ 4n4 li« -
neerd door de Belgische Dienst vöor
Buitenlandse Handel. Het is gelegen
in de Ravensteingalerij 51 in het hart
je van een Brusselse handelswijk (gro
te banken, Congressenpaleis, Grote
Markt, enz) tussen het Centraal Sta
tion, de Air-Terminus Sabena en het
Paleis voor Schone Kunsten, naast de
Belgische Dienst voor Buitenlandse
tatie in verschillende talen. Door de
aanbieding van de beste Belgische pro
dukten oefent het centrum een grote
aantrekkingskracht uit niet alleen op
de buitenlanse kopers maar evenzeer
op de Belgische verbruikers.
Mevrouw J. des Cressonnières, direc
trice-beheerster van het nieuwe „De
sign Centre" heeft ons hartelijk ver
welkomd in de tentoonstellingszaal die
smaakvol ingericht werd door een
ploeg van 5 binnenhuisarchitecten en
designers. Bij onze rondgang gaf zij
ons uitleg over de meer dan 100 ver
schillende tentoongestelde produkten:
van werktuigmachines tot huishoude
lijke apparaten, van meubilering en
bekledingsweefsels tot precisie-instru-
menten, hefwerktuigen en vervoermid
delen, van porselein, glas keramiek tot
elektrische apparatuur. Zij wees er op
dat elke moderne conceptie het resul
taat is van een geduldig en intelligent
zoeken en legde de nadruk op de
criteria, die de keuze van de tentoon
gestelde produkten bepalen: aanpas
sing van een voorwerp aan zijn be
stemming, verhoogde kwaliteit en tech
nische degelijkheid, besparing in de
fabricage, vindingrijkheid in de uit
werking, eenvoud en harmonie in lij
nen, volumes en kleuren.
De in de Ravensteingalerij tentoonge
stelde produkten beantwoorden
niet noodzakelijkerwijs aan al deze
normen. Bepaalde voorwerpen werden
gekozen omdat zij een stap in de goe
de richting betekenen, andere omdat
zij getuigen van een zoeken naar een
verstandige vormgeving en nog andere
omdat zij een „sociale realisatie" zijn,
anders gezegd: eenvoudig, doeltref
fend tegen een zeer schappelijke prijs.
Slechts enkele voorwerpen en machines
mogen beschouwd worden als „design-
produkten": een prettige en praktische
draaibank die in de sector der werk
tuigmachines zeer sterk opgemerkt
werd, 'n snel in alle richtingen verstel
bare dactylostoel die tegen uiterst
lage prijs verkocht wordt, een sobere
maar vernuftige met smeltstoppen
voorziene contactdoos die met haar
speciaal deksel harmonieus in het ge
bouw aangebracht kan worden, een
sierlijk plastic vuilnisbakje, waarin de
designer handvat en pedaal tot 'n ele
ment samensmolt en aldus geheel tot
drie delen terugbracht (bakje, hand
vat-pedaal en deksel), wat dan ook
een gunstige weerslag had op de kost
prijs.
Elk produkt heeft dus zijn eigen ge
schiedenis en het „gelaat" van de
Belgische industrie, zoals het kan op
gemaakt worden uit dit ensemble van
realisaties, doet fris en boeiend aan.
Een in België vervaardigd kristal
len stel op de permanente exposi
tie in Brussel van het Design
Centre
ITóór Gerrit Krol vijftien verhalen in
de bundel „Kwartslag" verzamel
de, had hij al in enkele tijdschriften,
zoals Hollands Weekblad, Hollands
Maandblad, Barbarber, Elseviers
Weekblad en Tirade, gepubliceerd.
Bovendien is hij de schrijver van een
korte roman „De rokken van Joy
Scheepmaker", waarmee hij debu
teerde.
Slechts in de avonduren houdt hij
zich bezig met schrijven, evenals met de
studie van de logika. Van beroep is hij
programmeur van een elektronische re
kenmachine.
Hij is begiftigd met een rijke fantasie,
die hem in staat stelt het leven van een
andere kant te bezien dan we gewoon
zijn te doen. We zien het slechts van de
voorkant. Krol draait alles een „kwart
slag" om en aanschouwt dan de wereld
onder een geheel ander aspect. In zijn
verhaal „Kilroy was here" biedt hij de
sleutel, die het mogelijk maakt, tot zijn
gedachtengang door te dringen. We le
zen daar:
De voorkant. Hij ivist dat hij, om
het leven te begrijpen, aan de
achterkant moest zijn. Dat deze
vaak verboden was, dat had er
mee te maken, maar het ivas
vooral steeds weer de ontdekking
dat de wereld daarals de keerzij
de van een ansichtkaart, wit was,
leeg en ongerept, en dat deed hem
dan slikken van ontroeringDat
hij ergens stond. En dat niemand
voor hem daar eerder was ge
weest.
Het originele procédé levert won
derlijke resultaten op. De personen, die
hij beschrijft, zijn niet bepaald gek,
maar doen toch wel raar. Het zijn men
sen, die op een of andere manier uit de
toon vallen. In het éérste verhaal zijn
het een vrouw en twee mannen, die een
woonwagen bewonen; in „De -meester-'
springer" is het een echtgenoot, die zijn
twee kamers plotseling in een gym
nastieklokaal kan omtoveren; enz.
jLTOEWEL UIT alle verhalen blijkt, dat
-1-1- het leven meer dan een kant heeft
lijken er geen op elkaar. De schrijver
heeft kans gezien de meest uiteenlopen
de thema's als stof voor een vertelling
te nemen. Zo speelt „Achilles en de
schildpad" b.v. in de Griekse oudheid.
Een geheel andere kennis van zaken
spreidt hij ten toon in „Het geval Hen-
drix", waarin de sfeer van een kazerne
zeer goed getroffen is, terwijl aan dit
verhaal ook de spanning niet ontbreekt.
In „Geukie" schildert hij het wonderlijk
einde van een voetballersloopbaan. Hij
weet ook te ontroeren, zoals in „De
jonge Texier". Zijn gevoel voor humor
komt o.a. goed tot uiting in „Pinkste
ren".
Daar komt nog bij, dat Gerrit Krol
een zeer verzorgd proza schrijft met
veel aandacht voor details, dié ogen
schijnlijk overbodig zijn, maar in wer
kelijkheid niet gemist kunnen worden.
Door zich de vermenging van realiteit
en fantasie tot opgave te stellen heelt
hij het zich niet gemakkelijk gemaakt.
We vragen ons af of hij in de toekomst
nog nieuwe situaties zal kunnen beden
ken, of dat hij op een'ander genre zal
overstappen. Hoe het ook zij: hij bezit
voldoende kwaliteiten om tot werk van
groter formaat te kunnen komen.
„Kwartslag" verscheen als Reuzensa
lamander 33 bij Em. Querido's Uitge
verij N.V. te Amsterdam. Titel en mo
tief vindt men in het motto draaide
de wereld zich een kwartslag om", dat
ontleend is aan H. Marsman. Het omslag
bevat een toepasselijke tekening van Co
Westerik en een portret van de auteur.
WILLEM v. d. VELDEN 1
r*E VLAAMSE uitgeverij Desclée V
Brouwer heeft in haar reeks oorspro.
kelijke romans: Korenaren, het roma'
debuut van de jonge Nederlandse dicL
teres Fem Rutke, uitgegeven: Daklo»
Worden. Zy is de eerste Noordnedei
landse, waarvan werk in deze reeks i
opgenomen, naast dat van Gerard WaT
schap, André Demedts, Bernard Kern
Anne Dellart, en anderen. De naam Fe
Rutke hebben we al meerdere mab
kunnen ontmoeten in literaire tydschri
ten als Roeping/Raam. De Nieuwe Ster
Dietsche Warande en Belfort, en Pc
dium. Haar gedichten trokken sterk d
aandacht door hun grote zeggingskracT
en diepgang. Meerdere malen werde
dialoogjes van Fem Rutke uitgezonde.
door de radio.
vifANNEER we een letterkundig wer
aangeboden krijgen, worden we ver
het probleem geplaatst, hoe dit literal'
werk te benaderen. We kunnen meerde
re sleutels in de hand nemen om he
werk voor ons te openen. Men kan zin
onder meer bedienen van de sleutels
persoon en milieu, plaats en tijd. In dit
romandebuut speelt de eerste categorie
een voorname rol. Jeffie Valk, een jon
ge dichteres, de hoofdpersoon uit dit
boek, ziet zich geplaatst tegenover drie
personen of persoonsgroepen, waar zij op
een of andere wijze mee moet afreke
nen. Al tamelijk gauw, na een paar
nachten, rekent Jeffie af met de onder
wereldschilder André van der Goes. Van
geborgenheid is geen sprake meer; de
liefdesontmoeting strandt.
Ook het zoldermilicu van artiesten en
pseudo-artiesten (is dit de tekening van
het kunstenaarsmidden, waarin Fem
Rutke in Amsterdam enige tijd leefde?
biedt geen „onderdak". Bij deze „rede
loos neergelaten groep parachutisten"
ondergaat Jeffie een bierdoop, een fes
tijn dat naar mijn mening ietwat te uit
voerig beschreven is. Vreemd en tra
gisch is de derde ontmoeting, die van
Jeffie met Anne van der Berg, een
lichamelijk onaantrekkelijk meisje. Ook
nu krijgt Jeffie weer geen „dak boven
haar hoofd". Na allerlei avonturen is
Jeffie dus totaal dakloos in deze wereld
van werkelijkheid. Niets en niemand bie
den een oplossing, zelfs geen God, „die
ik nog niet wens te kennen, zolang ik
Hem niet in Zijn schepsels begrijp".
jpjAKLOOS WORDEN, geschreven onder
het motto: met geheel uw hart. is het
eerste deel van een trilogie. Met be
langstelling mogen we uitzien naar het
vervolg van dit geslaagd debuut. Fem
Rutke heeft met Dakloos Worden be
wezen, dat ze naast het scheppen van
poëzie, ook proza kan schrijven. Een
niet altijd samengaande combinatie.
JAN DE RIDDER
UTRECHT In het Utrechts Centraal
Museum is vrijdag een tentoonstelling
geopend van tekeningen der drie zit
tingen van het Vaticaans Concilie. De
tekeningen zijn vervaardigd door Fre-
derik Franck, een Nederlander van
origine (hij werd in Maastricht gebo
ren), die het Amerikaans staatsburger
schap bezit.
De tentoonstelling is uit meer dan hon
derd tekeningen samengesteld. Franck
is in het dagelijks leven arts. Behalve
tekenaar is hij schilder en schrijver.
Hij was geruime tijd medewerker van
Albert Schweitzer in Lambarene. Hij
toog geestdriftig naar Rome toen hij in
okt. '62 paus Joannes' openingsrede
had beluisterd. Later keerde hij naar
Rome terug om de begrafenis van paus
Joannes bij te wonen. Ook van deze ge
beurtenis maakte hij tekeningen, die op
de expositie in Utrecht te zien zijn even
als enkele tekeningen van het conclaaf.
De tentoonsteling „Tekeningen van het
concilie' heeft de ronde gedaan langs
een serie Amerikaanse musea en was
ook in Rome te zien.
Prof. dr. P. J. Maan, pastoor van de
oud-katholieke parochie van St.-Gertru-
dis in Utrecht, verrichtte de opening in
tegenwoordigheid van kardinaal Al-
frink, mgr. Rinkel, de aartsbisschop
van Utrecht van de oud-katholieke
kerk en de Franse ambassadeur in ons
land, le comte De Crouy-Chanel.
De tentoonstelling duurt tot en met 14
februari.