Proeven met bussen van
POLYESTER
POLYESTER
POLYESTER
HJET
POLYESTER
Waardering in
grote order
vervat
Y IOAS
Theoretisch is met
jong kunstprodukt
alles mogelijk:
economie bepaalt
in praktijk echter
scherpe grenzen
POLYESTER
r
Onderhoud
gratis
.arde zegels
a 15 en 25 ct.
Kwaliteit
Traditie
POLYESTER
Licht
Economisch
i
Een pover begin van mechanisa
tie. De man hoeft zijn materiaal
niet meer te soppen. De machine
voert glasvezel, .kunsthars en ver
sneller in de juiste verhouding aan.
POLYESTER
De polyester proefbus van de BBA. Voor een buitenstaander is niet te zien dat deze twaalf meter lange
bus niet uit een staalplaten carrosserie bestaat.
*1
mmja
In de strijd tegen roest meent de B.B.A. een wapen gevonden te
hebben. Polyester. Zolang de B.B.A. (de N.V. Brabantsche Buurt
spoorwegen en Autodiensten) bestaat heeft zij geworsteld om me
talen carrosserieën roestvrij te houden. Geworsteld om rendement
en meer rendement te krijgen van grote investeringen. Sinds enkele
maanden heeft de vervoersonderneming een bus op de weg, waar
van de carrosserie voor het grootste gedeelte uit polyester bestaat.
De ervaring met dit nieuwe produkt is nog te gering om definitieve
uitspraken vast te leggen, maar de technische staf van de onderne
ming heeft wel naar aanleiding van zijn bevindingen twaalf bussen
besteld met een carrosserie geheel van polyester. Daarmee is het
bedrijf een van de eerste in ons land, dat de grote stap met het nog
jonge produkt heeft gewaagd.
van enkele jaren tast de corrosie het
materiaal toch aan.
Polyester is van vriendelijker aard.
Bij de produktie wordt de kleur van
he' produkt reeds bijgevoegd. Deze
kleur is weer- en krasbestendig. De
B.B.A. vraagt zich echter nog af hoe
zij de gewenste kleur voor zijn bus
sen kan krijgen Onderhandelingen
hierover zijn nog gaande. Mocht het
gewenste kleurtje niet in het verwer
kingsproces kunnen worden opgeno
men, dan nog is er geen sprake van
een hoge schildersrekening, omdat
polyester zonder voorbereidingen de
glanslaag goed vasthoudt. De techni
sche dienst van het vervoersbedrijf
denkt alleen op schilderswerk al en
kele duizenden guldens per bus te
kunnen besparen.
Daarbij komt echter nog dat kunst
stof lichter in gewicht is dan metaal.
De bus in zijn totaal gewicht zal zo
doende in een prettiger" wegenbe
lastingklasse vallen. Bovendien heeft
de bus minder ,,dood gewicht", wat
inhoudt dat meer passagiers mogen
instappen. Sneller vervoer, korter
wachten in de stromende regen. Ook
de passagier komt aan zijn trekken
in de voordelenreeks.
Voor het vervoersbedrijf is er nog
een voordeel. De technische dienst is
namelijk blij met de vermindering
van onderhoud. Onderhoud van bussen
vraagt immers veel personeel en ge
zien de krappe arbeidsmarkt is een
verlichting van binnenuit wel aange
naam. Wat betreft het onderhoud van
polyester tast men aangaande het
wassen van bussen nog in het duis
ter. Het is de onderneming namelijk
niet duidelijk of bij automatisch was
sen de verf zal „verdoffen". Deze on
duidelijkheid kan tot een nadeel lei
den. Het enige.
omdat andere ondernemingen wel
licht ook gebruik gaan maken van
het pro to-type.
Verlaging van aanschafprijs ligt
echter in handen van de N.V. Auto
Industrie Verheul te Gouda, die de
mal van de bus heeft ondergebracht
bij Van der Giessen - De Noord in
Alblasserdam, welke laatste firma
voor de polyester beplating zorgt. Het
contact met Verheul heeft de BBA tot
nu toe tot tevredenheid gestemd, zo
dat de verwachtingen in verband met
prijsverlagingen <na besprekingen)
misschien niet te hoog gegrepen zul
len blijken.
door J. v. d. VEN
Polyester mag niet op een lijn
worden gesteld met plastic, zo
als dat in grote verscheidenheid
in het huishouden voorkomt.
Het verschil zit in de opbouw
van de moleculen. Bij plastic
voor huis, tuin en keuken ge
bruik liggen de moleculen in rij
en naast elkaar. Polyester is op
gebouwd uit moleculaire net
werken. In het eerste geval
moet er gerekend worden op
scheuren in het emmertje en bij
de laatste mogelijkheid is duur
zaamheid op bestelling moge
lijk. In ons land bestaan enkele
bedrijven, die zich bezighouden
met het maken van polyester
produkten. Een van die onder
nemingen heet Structural WS,
een van de vier produktengroe-
pen van Werkspoor N.V. te
Utrecht.
Als basis van het produkt gebruikt
Structural glasvezel en kunsthars.
Kunsthars kan vergeleken worden
met beton, als de glasvezel dan maar
cp één lijn staat met de stalen be
wapening van dat beton. Maar met
deze twee materialen kunnen we niet
alleen werken, vertelt de heer N. J.
H. Zuur, hoofd van de produkten-
groep polyester, omdat kunsthars wel
twee jaar vloeibaar blijft. Bij de be
werking voegen we een chemische
stof toe, die de reactie activeert. Zo
hardt het produkt in twee maanden.
Ook dan is echter nog geen fabricage
rendabel, dus voegen we nog een ver
sneller toe, waardoor in tijd van bij
voorbeeld twee uur iets geproduceerd
kan worden.
Het eindprodukt komt van een nega
tieve vorm. Eerst maken we van
goedkoop materiaal, meestal van
hout een model op ware grootte.
Zo'n mal kan na eenmalig gebruik
gesloopt worden. Van het model komt
van polyester een contra-vorm Dit
laatste nu dient om het eigenlijke
produkt te kunnen verkrijgen.
In de, gladde, contra-mal smeren
we allereerst 'n lossingsmiddel. Pre
cies zoals de huisvourw haar pan in
smeert met boter hij het bakken van
poffertjes. Vervolgens het aanbren
gen van glasvezel en kunsthars. Als
Vrouwelijke werknemers zijn al
leen in Utrecht in de polyester ver
werkende industrie te vinden. Zij
zijn nog in opleiding, maar ieder
een looft hun prestaties. Deze vrou
welijke kracht werkt aan wielkas
ten voor de Rotterdamse trams.
De grote stap is echter een proef,
volgend op twee proefnemingen van
kleinere omvang. Naast de twaalf
bussen zijn er tien besteld van con
ventionele constructie om de gedra
gingen van beide materialen gedu
rende een tiental jaren te observe
ren De uiteindelijke beslissing voor
polyester en tegen metalen carrosse
rieën of omgekeerd zal dan vallen.
Theoretisch slaat de balans in het
voordeel van de kunststof. Daartoe
heeft een proef van enkele maanden
met een bus, die voor het grootste
deel een carrosserie heeft van poly
ester, bijgedragen. Voor de proefbus
reed enige tijd een bus met enkele
platen van kunststof tussen de pla
ten van de conventionele constructie.
Ook het aanbrengen van de platen
ondergaat proeven. Zo zijn de platen
van de eerste proef gelakt. De proef
bus heeft geklonken elementen en de
beplating van de grote bestelling zal
worden geklemd. Dit laatste heeft tot
voordeel dat bij aanrijdingen snel kan
worden gerepareerd door slechs een
andere plaat in te klemmen. Het zal
zelfs mogelijk zijn om bij een fron
tale botsing in betrekkelijk korte tijd
de bus van een nieuw front te voor
zien. In geval van „blikschade" hoeft
kunsthars en glasvezel bijvoorbeeld
een gaatje meer weggewerkt te wor
den. Uitdeuken is daarmee uit de
tijd.
Belangrijk voor het bedrijf is de
vermindering van onderhoud. Een
bus van staalplaten ondergaat talrij
ke verfbaden. Het aantal malen
schuren is navenant. Technisch heeft
dit systeem een hoge graad van per
fectie bereikt, maar er gaan talloze
„manuren" inzitten, verf en lak zijn
niet bepaald goedkoop en na verloop
IJS
De aanschaf van de proefbus kostte
vierhonderd gulden meer dan de aan
schaf van een bus met metalen car
rosserie. Het verschil in prijs ligt
aan de vervaardiging van het proto
type, dat moet gebeuren met een
mal. Zo'n mal dient perfect te zijn.
Qua arbeidsuren en materiaal be
steedt men er zoveel zorg aan, dat de
mal zakken vol geld kost. In de toe
komst hoopt de B.B.A minder, ge
sproken wordt van duizenden guldens,
voor de aanschaf nodig te hebben,
arplezierigmet
ig vooral om de
ST-spaarkaart
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 2
JANUARI 1965
het produkt een kleurtje moet heb
ben gaan we echter niet op de con
ventionele manier te werk. Je zou
kunnen zeggen, dat we eerst schilde
ren en dan pas iets maken. Daardoor
is het kleurtje net zo duurzaam als
het voorwerp dat het siert.
De kwaliteit staat bij verwerking
van polyester op de voorgrond. Met
kwaliteit staat of valt de produktie
Als triest voorbeeld haalt de heer
Zuur bedrijven aan, die op dit punt
struikelden en over de kop gingen.
Omdat aan de kwaliteit zo'n bijzon
der hoge eis wordt gesteld, vervolgt
het hoofd van de produktengroep, is
dit werk vertrouwenswerk. Niet ieder
een kan nauwgezet en met een dosis
verantwoordelijkheidsgevoel dag in
dag uit de wollige zaak van glasvezel
dusdanig bewerken, dat er geen bel
letje lucht meer tussen zit. En dat
is nu juist zo belangrijk.
We moesten bij de start van de
produktie in 1953 uit lijfsbehoud se
lectief te werk gaan. Toen kozen we
voornamelijk eerste klas vaklieden,
meest houtbewerkers. Sinds korte
tijd maken ook vrouwen deel uit van
het team. In de polyesterwereld kun
je de tewerkstelling van vrouwen als
een unicum beschouwen. Maar we
zijn tot de conclusie gekomen, dat
leden van de andere sekse meer ge
voel voor verantwoordelijkheid heb
ben dan mannen, die, met dezelf
de kennis en handvaardigheid, dit
toch wel uitgesproken vak instappen.
Na ruim tien jaar ervaring telt de
produktiegroep ongeveer honderd
werkers. Naar de verwachtingen van
de heer Zuur zal dit aantal nog wel
verdubbelen, evenredig groeiend met
de opzet.
In die bestaansjaren is een sterk
uiteenlopende reeks produkten van
het terrein de maatschappij ingere
den. Begonnen werd met onderdelen
voor bussen- en rijtuigbouw. Deuren,
raamlijsten, plafondplaten, water
tanks, wielkasten beta altafels, hoe
ken van voor- en 'achterfronten. Bijna
achteloos somt de heer Zuur op. Maar
al spoedig leerde het jonge vogel
tje vliegen. Vandaag de dag maakt
de groep nog maar een derde van
de gehele produktie voor „eigen
huis".
Aanvankelijk kreeg polyester een
afdekkende, beschermende functie.
Na „de eerste vleugelslagen" werd de
functie van constructieve aard. Als
voorbeeld haalt het hoofd van de
groep radiowagens voor de Neder
landse Radio Unie aan, die in 1957
in bedrijf gingen. Deze wagens had
den een polyester carrosserie uit één
stuk, en zonder stalen hulpconstruc
ties.
Het is namelijk mogelijk om het
materiaal door middel van toevoe
ging glasvezel en kunsthars zo sterk
te maken als men maar wil. Ook
qua duurzaamheid ligt het materiaal
een stuk voor op staalplaten.
Niet zonder trots zegt de heer Zuur
een eind gemaakt te hebben aan een
N.R.U.-traditie. De Radio Unie had
namelijk de gewoonte om een auto
na drie jaar van een nieuwe car
rosserie te laten voorzien. Na zes
jaar ging de auto uit de roulatie,
omdat het chassis dan ook niet meer
honderd procent was. Met het in ge
bruik nemen van polyester carrosse
rieën moest de Unie na verloop van
jaren slechts nieuwe chassis bestellen.
De carrosserieën hadden nog lang
niet afgedaan. Corrosie tastte de bo
venbouw niet aan.
Een voordeel. Maar de autoindus
trie heeft er niets aan Deze indus
trie is geheel gericht op efficiency.
Snel en goedkoop werken. Zij inves-
icteur in vrouwelijke rol
wachtend op haar ge-
idvertentie)
POLYESTER
Pappen en nathouden. Zorgen datl polyester lijkt gemakkelijker dan
er geen luchtbellen tussen de glas- het is.
vezel blijven zitten. Werken metl
teert in machines, die veel in korte
tijd verwerken. De lopende band kan
niet wachten. Als zij gebruik zou gaan
maken van polyester dan vermeer
dert de arbeidsfactor met minstens
honderd punten. De produktie loopt
terug; de prijzen stijgen. Niemand
kan meer een auto betalen, tenzij
men niet op een halve ton hoeft te kij
ken.
Dank zij een gunstige Amerikaan
se markt heeft Structural zeewaardi
ge jachten verkocht. De vraag in
Amerika was groter dan het aanbod,
zodoende pikte ons land deviezen-
graantjes mee door Bermuda repre
sentatie jachten van dertien meter te
leveren. Voor Europa maakte het
bedrijf zeewaardige motorjachten.
Tijdens de wintermaanden houdt de
groep zich wat betreft botenbouw zich
speciaal bezig met de bouw van klei
ne jachten. Slechts één maal verliet
een Flying Dutchman het terrein.
Dit type is echter alleen geschikt voor
kampioenen. De vederlichte boot kan
zijn steven in handen van amateurs
niet lang fier in de golven steken.
„Stel je voor dat je zoons met zo'n
boot gaan varen", grinnikt de WS-
woordvoerder, de gevolgen aan de
fantasie overlatend.
De chemische industrie maakt ook
dankbaar gebruik van polyester. Zij
bestelt tanks, pijpen, vaten. Na een
opsomming van nog meer leveranties
aan deze industrie schuiven betonsi-
lo's en mallen voor betonconstructies
haast vanzelf in de rij.
De bouw ontbreekt dus niet op
het appèl. De bouw maakt graag ge
bruik van het lichte, sterke materiaal
Lichte betonsilo's maken vervoer van
meer beton mogelijk. Er is minder
dood gewicht. Een verhoging van de
bouwproduktie.
Ook op het gebied van de
reconstructiebouw blijkt polyester ook
al geen onbekende. Gemeenten, die
oudere woningen meer comfort wil
len geven roepen de hulp in van de
met glasvezel en kunsthars vertrouw
de vakman die zijn materiaal laat
harden naar de mogelijkheden.'
In de nieuwbouw maakt polyester
geen schijn van kans. Het materi
aal bleek namelijk 98 procent duur
der te zijn dan de conventionele pro
dukten. De bouwondernemer kijkt
niet naar duurzaamheid, aldus de
heer Zuur. Voor de bouwer is het op
de eerste plaats belangrijk dat de
bouwstoffen zo goedkoop mogelijk ver
kregen kunnen worden. Gevolg is dat
Polyester in de nieuwbouw net als
Buitenlandse werknemers in op
leiding. Zij staan in een hoekje van
een grote loods volijverig het vak
te leren. Verschil in taal is geen ge
brek. De taal van het gereedschap
en het te verwerken materiaal
spreekt voor zich.
in de auto-industrie geen voet aan
de grond krijgt.
Economie. Dat het enige belangrij
ke. Duurzaamheid staat een paar
treden lager. Daarom hoeven we ze
ker niet te r ekenen, dat polyester be
staande materialen zal overvleuge
len. Waarom zou men ook gasiei-
dinkjcs van kostbaar materiaal bestel
len als er goedkoop ijzer voor de
hand ligt, filosofeert zakenman Zuur.
Hij kan daarom geen grandioos toe
komstbeeld schetsen. Het materiaal
zal toch alleen maar gebruikt blijven
worden voor zaken, die het waarr'
zijn.
Van die zaken is nog niet de he*
opgesomd. De scheepsbouwer beho-rt
eveneens tot de goede zakenrelat-s-
Alle mogelijke onderdelen van «el
groot tot heel klein rollen als pon
tjes uit de contra-mallen De or*er-
zeeër is er mee opgebouwd. De tan
ker is ermee opgebouwd. Zelf bet
zeekasteel is ermee opgebouwd
leringen of lichtmasten nodig; Be
stel maar. Technisch is niets oim°ge-
lijk.
Thans wordt aan een van dt groot
ste projecten gewerkt. Aan vrieswa
gens. Na vrieswagens voor op de weg
zijn de vrieswagons aan <ie beurt-
Straks rijden zij door heel Europa.
Zullen de treinen dan hogere snelhe
den kunnen halen? Meer ineens kun
nen vervoeren? Best mogelijk.
Sinds 1956 is Structural WS lid van
de Amerikaanse Society Plastics In
dustry. De leden wisselen onderling
technische gegevens uit. Iedere stap
vooruit betekent een stap vooruit van
de groep. He produkt is immers nog
jong. Nieuwe vindingen zijn welkom,
voor wie ze gebruiken wil. Ook be
staan er Europese contacten in de
vorm van Nederlandse en Zwitserse
samenwerking.
De grens van het mogelijke in de
samenwerking blijkt dus net zo rek
baar als de grens van de produktie-
mogelijkheden. Technisch kan alle».
Polyester is geboren en heeft leren
vliegen. Het is wellicht nuttig de
groei te blijven volgen.
