Een jaar na de moord van Dallas: KENNEDYSymbool van veranderde wereld MEERWIJK De schrijver over zijn boek DOORDACHTE ANALYSE van de Brabantse mens ANDERE SPELERS - ZELFDE DECOR Een avontuur Geen chauvinist Niet agrarisch Zes meningen Bisschoppen volgende week thuis weer Boerderijbranden In twee maanden 5,5 milj. schade Dinsdag as. een nieuw feuilleton: Nieuwste roman van Walter Breedveld BOEKENPLANK Meesters der vertelkunst De groep De kerk en haar mogelijkheden Dood van een non J. P. PERTIJS H. LEVENS Zn. 0QMEN EN ZOON Fa. SMITS 19 DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 21 NOVEMBER 1964 19 Zondag, 22 november 1964, een jaar na Kennedy's dood zal de hele wereld de droeve herinneringen ophalen aan die zwarte dagen van 1963. Over de ge hele wereld werd hij geëerd met monu menten, straatnamen, schoolnamen, post zegels en munten. Acht miljoen mensen bezochten tot nu toe zijn graf op de na tionale begraafplaats in Arlington. Ech ter, het heldere beeld van een jonge, energieke president vervaagt langzaam, zelfs in een snel veranderende wereld Maar de oproep die hij deed in zijn inaugural op 20 januari 1961 leeft nog: Laten wij opnieuw beginnen aan beide zijden van de oceaan, beseffend dat vriendelijkheid geen teken van zwakheid is en dat oprechtheid altijd bewezen moet worden. Laten wij nooit onderhandelen op basis van vrees. Maar laten wij nooit bevreesd zijn om te onderhandelen. De toorts is overgedragen aan een nieuwe ge neratie. Kennedy in de straten van Dallas, enkele minuten voor hy werd ver moord. ROME Mgr. dr. J. A. E. van Dode- waard, bisschop van Haarlem en mgr. W. M. Bekkers, bisschop van Den Bosch, zullen als eersten van de Nederlandse bisschoppen zondagmiddag per vliegtuig uit Rome terugkeren, waar zij hebben deelgenomen aan de derde zitting van het concilie. De andere bisschoppen keren per auto terug. Mgr. Moors, bisschop van Roer mond wordt dinsdagavond 24 novem ber terug verwacht, mgr. Jansen, bis schop van Rotterdam waarschijnlijk woensdag en mgr. G. H. de Vet van Bre da. donderdag. Eind volgende week komt mgr. P. A. Nierman in Groningen terug. Kardinaal Alfrink vertrekt volgende week vanuit Rome naar Bombay om er het Eucharis tisch wereldcongres bij te wonen. DEN HAAG In september is bij 52 boerderijbranden voor f 3.665.250 schade aangebracht. Bij de branden kwamen om: twee stieren, 16 kalveren, 63 mest- varkens, 45 biggen, 8.530 kippen en 4.80C kuikens. In augustus werd voor f 2.061.490 schade aangericht bij 35 boerderijbran den. Twee koeien, 18 kalveren, 123 mest- varkens, twee fokvarkens, 18 biggen en 600 slachtkuikens kwamen om. WIJ zijn erin geslaagd de publicatierechten als feuil leton te verwerven van het laat ste pas verschenen boek van Walter Breedveld: Meerwijk. Daarmee bieden wij onze le zers een onvervalst Brabants verhaal aan, geschreven door een man. die in deze contreien geboren en getogen is en in de loop der jaren een grote naam als verteller verwierf. Meerwijk is inderdaad een streek roman, maar toch zou het verkeerd zijn het boek in deze categorie in te delen Het behandelt weliswaar de op gang van een Brabants boerenge slacht, maar de totaal-visie is heel wat breder. Het is namelijk Breed- velds bedoeling geweest de aandacht te vestigen op wat zich na de oorlog in het Brabantse is gaan afspelen. Dit door zand vergeelde deel van Ne derland heeft namelijk de energie kunnen opbrengen zich van agrarisch tot industrieel gebied om te schake len (Van een onzer redacteuren) De wereld van vandaag is geheel anders dan die van 22 november 1963 toen John Fitzgerald Kennedy 34e president van de Verenigde Staten van Amerika, in Dallas vermoord werd. Presi dent Kennedy is reeds gedurende zijn leven het symbool van die verandering geworden, niet omdat hij haar teweeg heeft gebracht, maar om dat hij erin paste. Niet door wat hij deed, maar eenvoudig door wat hij was: een welsprekend woordvoerder van die vreemde nieuwe wereld die na de tweede wereldoorlog is ontstaan, een De grootste rivaal van Kennedy, Nikita Kroestjevde man die de Ver enigde Staten met atoomraketten be dreigde vanaf Cuba, verdween van het wereldtoneel. Fidel Castro wist zich te handhaven en Cuba is nog steeds een Sovjet-Russische basis, uitgerust met Russische wapens, tech nici en grond-afweer raketten. In Groot-Brittannië hebben de socia listen het heft in handen genomen na op het nippertje de conservatieven te hebben verslagen die aan het bewind waren toen Kennedy leefde. Jawaharlal Nehroe. de Indiase leider wiens ideeën over het staatsmanschap Kennedy zeer intrigeerden, is overleden. India maakt nu economisch en politiek een zeer moeilijke tijd door. In de Verenigde Staten won Lyndon B. Johnson, de man die Kennedy opvolgde, met een record aantal stemmen de presidentsverkiezin gen. Een van de vurigste wensen van Kennedy was om zich tijdens de ver kiezingen van 1964 te revancheren, na dat hij met de hakken over de sloot de stembusstrijd in 1960 had gewonnen. Op een stemmenaantal van 68 miljoen haalde hij slechts een meerderheid van 118.000. Zowel in het Amerikaanse con gres als op het internationale politieke podium ervaarde hij deze geringe over winning als een handicap. Communis tisch China bracht een kernbom tot ont ploffing waardoor dit land zich schaar de onder de atoommogendheden. In de strijd tegen liet internationaal communisme hebben de Verenigde Sta ten gedurende bet afgelopen jaar wei man die geloofde in de kracht van zijn idealen. Hij was vooral een man van vrede, die uit eigen ervaring de oorlog kende. Hij wist wat de Ver enigde Staten konden doen en wat ze niet kon den doen in hun betrekkingen met het buiten land. Hij maakte nooit de fout te geloven in de mythe van de Amerikaanse almacht. Gedurende de twee jaren, tien maanden en twee dagen dat hij het hoogste ambt in de weste lijke wereld bekleedde, veranderde veel in de wereld. Een jaar na zijn dood hebben de veran deringen zich voortgezet, misschien nog veel sneller dan ooit iemand had kunnen denken. nig succes geboekt. Hun positie Is zwakker geworden in Latijns-Amerika en in Azië. Na de Cuba-crisis in 1962 heeft de Sovjet-Unie wel midden-afstand raketten uit bet Caraïbisch gebied weg gehaald maar op Cuba bevinden zich nog grote aantallen wapens en Russi sche technici en onderzeeboten, die een voortdurend gevaar vormen voor de Verenigde Staten. In Vietnam worden de Amerikaanse militaire verliezen met de dag groter en krijgen de communistische Vietcong- rebellen steeds meer greep op de be volking. Twee idealistische experimenten die door Kennedy werden opgezet dreigen op een mislukking uit te lopen. Het Amerikaanse vredes-corps raakt uitge dund en ondervindt weinig waardering in Afrika en Azië. Het bondgenootschap voor de vooruitgang, een gigantisch hulpprogram om Latijns-Amerika so ciaal-economisch op de been te hel pen is op een fiasco uitgelopen. Veel gunstiger zijn op binnenlands gebied de ontwikkelingen geweest waar van Kennedy de beleidslijnen heeft uit gestippeld. De levensstandaard van het Amerikaanse volk is hoger geworden, er is meer werkgelegenheid gekomen, de belastingen gingen omlaag. De ruim tevaart werd een nationale zaak die voorlopig haar hoogtepunt bereikt met de landing van de Ranger 7 op de maan. De tol aan de natie is betaald. Het nationale investeringsbudget, dat 81 miljoen dollar bedroeg toen Kennedy president werd. steeg tot 98 miljard dol lar in november 1963. Geraamd wordt dat eind dit jaar een bedrag van meer dan honderd miljard dollar bereikt wordt. President Kennedy heeft er fel voor gevochten de Amerikaanse dollar te beschermen. Terwijl hij de vijandschap van vele zakenlieden op de hals haalde door de staalprijzen te stabiliseren steeg het loon van de metaalwerkers, een ont wikkeling die zich de laatste twaalf maanden heeft voortgezet. De strijd voor gelijke rechten van alle burgers, ingezet tijdens het bewind van Kennedy bereikte een mijlpaal in het voorjaar toen de wet op de burgerrechten een feit werd. In deze prachtige serie van Meulen- hoff zijn er weer een vijftal deeltjes ver schenen. Van zo uiteenlopende landen als Spanje, Japan, Polen, Ierland en Hongarije vindt men hier een keur van verhalen, die ieder iets weerspiegelen van het dromen en denken, het lachen en schreien van de volkeren in hun beste vertegenwoordigers, de schrijvers gedurende de negentiende en twintigste eeuw. Een opmerkelijke roman van Mary Mc Carthy. die acht meisjes van een jaar klas van een College ten tonele voert en ze verder volgt in hun gang door het leven. Hieroor worden we gecon fronteerd met de Amerikaanse samen leving uit de dertiger jaren. De schrijf ster toont hier een bewonderenswaardige opmerkingsgave en psychologische aan voelingsvermogen. Vlijmende kritiek en oprechte deernis gaan samen. In de zg. progressieve jeugd van die dagen speelt het sexuele al een grote rol en de schrijf ster is ongeremd in openhartige beschrij vingen. Wij zien nog altijd niet in waar om die onvermijdelijk is in de hedendaag se literatuur. Voor het overige alle hulde voor de wijze waarop hier personen ge tekend worden en gebeurtenissen gerang schikt tot een kleurig mozaïek. (Uitgave A. W. Sijthoff) Twee jaar geleden verscheen dit boek in eerste druk (bij Nelissen, Billhoven). Het heeft nu zijn vierde druk gekregen en is in goedkope editie verkrijgbaar. De inhoud is ongewijzigd, hetgeen be tekent dat alles wat toen geschreven werd. ook nu nog actueel is. En dat is inderdaad het geval. Wie de versla gen van het Concilie volgt weet dat de concilievaders met dezelfde problemen worstelen, als die welke door Pater Borgert behandeld worden. Wie zich dus een gefundeerd oordeel wil vormen over .,de Kerk en haar mogelijkheden", kan met veel vrucht kennis nemen van dit rijpe boek, dat enerzijds gedragen wordt door een groot geloof in de Kerk en een benijdenswaardig idealisme, van de andere kant getuigt, van een gezonde zin voor de werkelijkheid, die de auteur met beide voeten op de grond houdt. J. H. Toen indertijd de roman ,,Dood van een non" in Vlaanderen verscheen, heb ben we aan dit meesterlijke werkstuk van Maria Rosseels uitvoerig aandacht geschonken Het boek heeft nu ook in Nederland een eerste druk gekregen en wel bij de Uitgeverij Contact in Amster dam We doen er menen we, goed aan nog eens nadrukkelijk te zeggen dat de ze roman van de begaafde Vlaamse jour naliste terecht een der beste werken is ge noemd die de laatste jaren in het Ne derlandse taalgebied zijn verschenen. ZIJN binnenkomen is ongekun steld. De hand, die hij geeft is hartelijk. Hij schuift de grootste van de vijf stoelen aan rondom het tafeltje en zegt: „Mijn dochter heeft al voor koffie gezorgd, zie ik. Ik moest u even laten wachten om dat boven de behangers bezig zijn. Wilt u nog?" Hij komt terug met het kopje, maar ook met de huiselijke koek jestrommel. Zijn kleding is perfect meer die van een zakenman dan van een romancier. Onder de zware, grijs wordende wenkbrauwborstels blijven de ogen echter afwachtend staan. Zij ob serveren. Niet hinderlijk, het geeft geen onbehaaglijk gevoel. Want de mens Breedveld (pseudoniem voor P. v. d. Bogaert) is mild, al leeft hij duidelijk vanuit principes. Van geboorte Bosschenaar woont hij al sinds zestien jaar in het centrum van Tilburg. Zijn grote huis staat aan de stille Tuinstraat; het heeft de allure van het ouderwetse herenhuis met ge stucte, druk-bewerkte plafonds en mar mer in de gang. De kamers zijn te hoog voor moderne begrippen: zij spiegelen de sfeer van een tijdperk, waarin het begrip geborgenheid zich manifesteerde in uiterlijkheid, die we nu uitdagend noemen. Walter Breedveld is een rustige fi guur Zijn zit in de stoel is behaaglijk, zijn brede handen nemen nauwelijks deel aan het gesprek. Hij spreekt zon der terughouding en zeer gedecideerd. Maar hij weet ook te luisteren naar een andere visie dan de zijne en (hij is 63) zijn kijk op mens en probleem is niet vastgeroest. Zijn geest is flexibel, al dus blijkt tijdens het gesprek, al is zijn gedachtenwereld duidelijk gebaseerd op bepaalde axioma's. Schrijven blijft een avontuur, zegl hij in de loop van het gesprek, ook al ontstaan de personen en hun situaties van tevoren in mijn geest. Eigenlijk is denken belangrijker dan schrijven, als ik eenmaal schrijven ga heb ik meestal geen moeite meer met de sujetten. Een boek schrijven is voor drie-kwart den ken van tevoren. Wat daarna nodig is geduld om het op te schrijven, hét te lezen, te herlezen, uit te typen en zo nodig te verbeteren. Als ik begin, ken ik de spiritualiteit van het boek, de details komen later. Toch zijn er figuren, die me al schrij vend voor verrassingen stellen Dat komt dan door het karakter van het su jet. Hoe bestaat het., dat hij zoiets doet, denk je dan. Zo is hij toch niet, dat doet hij toch niet? Hoort dat nou wel bij zijn type? Je verzet je, maar de situa' tie dringt zich met kracht aan je op. Soms kun je die kracht niet weerstaan en dan blijkt dat je als schrijver erg passief kunt zijn. Het lijkt een vreem de bekentenis maar het is niet zc vreemd als het wel lijkt. Soms gaan de figuren namelijk een eigen leven lei den; ze handelen eensklaps buiten je om; ze doen, zoals ze denken, dat ze moeten doen. Zodoende klopt het sche ma niet altijd met het gedrag van je sujetten. Het is dan moeilijk ze bin nen de marge te houden. Als je dat niet deed, kreeg je misschien een heel ander verhaal. Over levende mensen schrijf ik niet graag, zegt hij als hem dit wordt gevraagd De karakters ontstaan mijn fantasie, al hebben zij natuurlijk binding met het leven. Wel is het zó, dat ik 95 procent van de gebeurtenis sen zelf ervaren heb. Die ervaring kan ook via een gesprek ontstaan. Zijn de fi guren eenmaal gevormd, dan kan ik ze niet meer loslaten vóór de laatste regel op papier staat. Je bent er dan de hele dag mee bezig; het eigenlijke leven rond om je heen ervaar je dan amper. Daar heeft mijn gezin dan dikwijls de last van, maar dat weten ze prettig op te vangen. Denkende en schrijvende aan een nieuw werk, heb ik het gevoel te le ven vanuit mijn sujetten Maar zo is het goed, zo moet het. Je moet vól zijn van je onderwerp er geboeid door blijven. De aandacht mag geen moment ver slappen. Ik schrijf graag over Brabant, gaat hij verder maar verslijt me niet voor een chauvinist. Ik zie even goed de deugden als de minder prettige kanten van de mensen bezuiden de grote rivie ren. Niet alleen het landschap boeit me, maar ook de mensen. De Brabantse mens onderkent zichzelf niet altijd, hij heeft de neiging zichzelf voor minder aan te zien dan hij waard is. Daar heeft dc vroegere onderdrukking waar schijnlijk wel een handje aan meege holpen. Maar die onderdrukking heeft het Brabantse karakter tegelijkertijd soepel en taai gemaakt, twee onmisbare eigenschappen om in het leven te sla gen. Ook de humor is wellicht voor een deel verklaarbaar vanuit de generaliteitsjaren: zonder relativering zou het leven van toen waarschijnlijk niet te dragen geweest zijn. De doodar me grond heeft de Brabander bovendien gedwongen ijverig te zijn en dat is een eigenschap, die de meeste Brabanders nog sterk bezitten. ,,Wist u overigens, dat Brabant nooit een agrarisch land geweest is?" Hij kijkt u onderzoekend aan, alsof hij het resultaat van zijn opmerking wil controleren aan de uitdrukking op uw gezicht. Brabant was van nature geen agrarisch land", gaat hij verder „Bra bant werd ertoe gedwongen. Want welk zinnig mens zou het in zijn hoofd ha len landbouw uit te oefenen op schrale zandgrond? Er was echter geen andere keuze; er moest verbouwd worden om in het leven te blijven en aan de kost te komen. Er was toen nog geen in dustrie. En dus werd het noodgedwon gen landbouw. Dat heeft tot gevolg ge had dat hier over het algemeen de beste landbouwmethoden zijn toegepast en dat hier de beste resultaten van Nederland op dit gebied zijn behaald. „Ik heb deze kennis niet van mezelf, ik heb ze van een vooraanstaand agra riër met wie ik een gesprek had over Meerwijk. Want ik stond erop, dat het boek helemaal klopte, zodoende moest ik mijn gedachten testen aan die van vakmensen, die Brabant heel goed ken nen Een van die vakmensen was deze agrariër." „Een van die vakmensen, zegt u. U heeft er dus meer bij uw onderzoek be trokken Er zijn er zes aan te pas gekomen: een zielzorger, een socioloog en een psycholoog een politicus, een fabrikant en die agrariër dus. Met hen heb ik afzonderlijk urenlange gesprekken ge voerd. Zij zijn zeer bevruchtend voor mijn werk geweest. Ik stelde hun de vraag hoe het mogelijk was, dat Bra bant in zo korte tijd zo sterk expansief is geworden. Hun antwoorden dekten mijn gedachten of vulden die aan". „Mogen wij conclusies weten?" „Dat is geen geheim. De zielzorger meende dat de Brabander door trouw te blijven aan het geloof de kracht heeft gevonden de moeilijke eeuwen van achterstand geestelijk gezond te overle ven en dat uit datzelfde geloof de kracht geput wordt om een weg te banen door de moderne tijd. De socioloog en de psy choloog kwamen eigenlijk tot dezelfde conclusie In hun karakterisering van de Brabander kwamen zij merkwaardi gerwijze praktisch tot dezelfde karakter schets: goede trouw, behoudzaamheid, hang naar traditie. Maar ook, aldus de ze vakmensen, heeft de Brabander een uitstekend aanpassings- en opnamever mogen. Tenslotte beschikt hij over ge duld en is hij niet erg agressief. Het zijn stuk voor stuk uitstekende eigen schappen. van waaruit veel van wat thans gebeurt geanalyseerd kan wor den. De politicus meende, dat Brabant, on danks de eeuwenlange onderdrukking, in het jongste verleden getoond heeft, wel degelijk over eigenschappen te be schikken, waaruit leiders worden ge vormd. Zijn idee was dat Brabant zich in dit opzicht gemakkelijk heeft her steld, Brabant bleek evengoed topfigu ren te kunnen opbrengen als welk ander deel van ons land ook. De mening van de fabrikant is kort weer te geven: hij vindt de mensen hier ijverig en be trouwbaar. Deze karakterisering is dt grondslag voor mijn roman geworden en zij werd dus de leidraad over het ver haal van de Brabantse emancipatie ei expansie. Men zou de roman kunnen zier als een symbool, gevangen in levend* mensen." Hij zegt, peinzend aan zijn siga ret trekkend Er komt een vervolg op Meerwijk, iR ben er al mee bezig Zoals er eigenlijk aan Meerwijk een boek is voorafge gaan. Hexspoor. Maar u mag het nie' als een eigenlijke trilogie zien. En dal derde boek? Waar ik zes maanden mee heb rond gelopen, kreeg plotseling gestalte terwijl ik in de tuin bezig was. De hoofdper soon wordt Seger Baas, het wordt de roman van de aanpassing van de Bra bantse architectuur aan de nieuwe tijd. Boeken schrijven (hij zucht er eens van) is prachtig werk, het is alleen soms erg vermoeiend. Maar ook van ander werk word je moe; ik ben daarom ge lukkig, dat ik op deze manier moe mag worden. JAC. MARTENS (Advertentie) Toen Breedveld zich met dit pro bleem ging bezighouden, ervoer hij het als een wonder. ,,Wat zouden", aldus vroeg hij zich verbaasd af, „de krachten geweest zijn, die deze ge weldige energie-omwenteling heb ben bewerkstelligd. Hij kwam tot de ontdekking dat deze generatie al léén dit nooit had kunnen vol brengen. Daaraan hebben vori ge generaties eveneens hun aan zicht van het nieuwe Brabant model leren Voor wat nu gebeurt werd toen de basis gelegd: het heden is met wat „was" onverbrekelijk en logisch verbonden. Deze gedachte inspireerde Breed veld tot zijn, .Meerwijk": de lang zame generaties lang durende om wenteling van agrariër tot industri eel. Daarvoor legden vorige gene raties mede de kiem. De schrijver zoekt het in zijn verhaal niet zo zeer in uiterlijkheden, maar hij tracht via de typering van zijn sujetten tot een aanvaardbare analyse van de huidige generatie te komen. Breedveld is daar meesterlijk in geslaagd. Zijn verteltrant is in Ne derland bekend genoeg dan dat zij hier nog zou moeten worden uiteen gezet. Het is genoeg te zeggen, dat ook Meerwijk een boeiend verhaal is door de grote differentiatie, die hij weet te leggen in de tientallen sujet ten. die deze roman bevolken. Breedveld weet bovendien met vaart te vertellen. Soms doet zijn werk den kan aan dat van Knut Hamsun al mist het de briljante humor van deze Noorse schrijver. Toch betrapten wij er ons op, dat we bij het lezen van Meerwijk aanhoudend moesten den ken aan diens „Hoe het groeide". De titel van dit boek verklaart reeds de gedachtenassociatie. Want ook bij Breedveld gaat het erom ,,hoe het groeide", hoe het Brabantse land zich als het ware omkeert en een ander aanzien krijgt. In feite is de conceptie van deze roman grootser dan die van Knut Hamsun. Het is deze groei, die deze ro man zo boieend en levendig maakt dat men haar gespannen lezen blijft tot op het moment waarop het heden is bereikt en de industrie hallen staan op de plaats, waar eerst via veel kunstmest en agra risch beleid het koren groeide En ook dat is poëzie. Die steekt niet alleen in een blik over de was sende Maas en een rit per brik door het Brabantse land. Zij is ook daar, waar beton, staal en elektronika nieuwe welvaart brengen in een land, dat eensklaps ervaart tot welke gro te dingen het in staat is. heeft een feestelijke verrassing voor U. De prachtige INDUS kalender met 12 schitterende kleu renfoto's van euro- pese landschappen, ontvangt U gratis, na aankoop van een INDUS-horloge in de periode van heden"" tot 31 december'64. Tegen inzending van het daarvoor bestemde, bij de juwelier aan wezige, formulier aan INDUS-hor- loges, Rotterdam wordt U de fraaie INDUS kalender franco thuis gezon den. Uw horloger- juwelier zal U gaarne een der fraaie kleu renfoto's vrij blijvend laten zien. Juwelier - Horloger WEERIJSSINGEL 63 (hii de Brugflat) BREDA TEL. 41416 Juweliers - Horlogers VIVESLAAN BREDA TEL. 4 70 75 Winkelcentrum Erasmusplein (achter Fatimakerk) Juweliers - Horlogers KERKSTRAAT 1 OOSTERHOUT TEL. 3305 Juwelier - Horloger NIEUWE HAAGDIJK 29 BREDA TEE 32070

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1964 | | pagina 13