Het Venlo-incident
Khublai Khan stichtte het Aziatische
verkeerswonder der dertiende eeuw
Verraderlijke overval
van S.D.
schokte ons land
25 jaar geleden:
Susini de
pechvogel liep er
weer eens
kilometers
veiligheid
De toedracht
Overval
Te Venlo
Voorgeschiedenis
Introductie bij S.D.
Waardoor verkeerd?
Verrader
BOEKENPLANK
HELP UZELF!
Liefdesverhalen uit Rusland
Marleen
Herdruk Poesjkin
19
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 7 NOVEMBER 1964
19
Toen de Duitse legers op 10 mei 1940 de aanval inzetten op Nederland, belegde de Duitse minister van Buiten-
landse Zaken. Joachim von Ribbentrop, in Berlijn 'n persconferentie waarop hij als rechtvaardiging van de aanval
de bewijzen aanvoerde van gebeurtenissen welke Duitsland hadden genoodzaakt Nederland te gaan bezetten. De
Duitse regering bad de beschikking over duidelijke aanwijzingen, dat Nederland van plan was het grondgebied
open te stellen voor geallieerde Engelse en Franse troepen. De Duitse regering kon dit niet toestaan omdat het
op deze wijze voor Duitsland vitale Ruhrgebied rechtstreeks werd bedreigd. De niet-neutrale houding van Neder
land werd duidelijk toen in bet najaar van 1939 de Nederlandse geheime dienst pogingen van de Engelse Secret
Intelligence Service steunde om in Duitsland een re\olulie te ontketenen. Aldus Hitiers paladijn Von Ribbentrop.
Dit laatste was blijkbaar de Duitse regerings-conclusie uit het verwarde Venlo-incident, dat kort vóór het uitbreken
van de oorlog en tijdens de periode van het parlementaire onderzoek daarna zoveel pennen in beweging heeft
gebracht. De gebeurtenissen van het Venlo-incident vonden 25 jaren geleden plaats en waren aanleiding voor een
Britse filmploeg aan de Herungerweg films te maken ter plaatse van de overval.
Op 9 nov. 1939 om 4 uur m de
namiddag zouden een Duitse
generaal (genoemd werden de na-
men Von ietersheim, Von FritschW
en Von Rundstedt) in cafe Backus
te Venlo komen praten met de En
gelse geheime agenten Stevens en
Payne Best over de bestaande on
tevredenheid van een aantal Duitse
generaals over het beleid van Hit
ler. Verbindingsman voor de Duitse
generaals was majoor Travaglio,
«en Beierse toneelregisseur werk
zaam bij de contra-spionnage van
de Luftwaffe in het geheime over-
leg genaamd majoor Solms.
Eigenlijk had de bijeenkomst al
op 8 november moeten plaatsvinden.
Op het afgesproken uur was toen de
Duitse officier Schemmel versche
nen met de mededeling, dat Hitler
een spoedvergadering van de Duit
se generale staf had bijeengeroepen
en dat daarom geen Duitse gene
raal aanwezig kon zijn. Het onder
werp van gesprek zou zijn: het ver
wekken van een revolutie tegen Hit-
Ier. geleid door bepaalde groepen in
het Duitse leger.
De Engelse geheime agenten had
den reeds geruime tijd vóór 9 no
vember contact opgenomen met de
Nederlandse Geheime Dienst, in 1939
geleid door genera al-majoor J. W.
van Oorschot. Slechts schoorvoetend
had generaal Van Oorschot zijn me
dewerking verleend. Nederland
moest voor elke prijs zijn houding
van neutraliteit handhaven.
Een poging tot omverwerping van
het gezag van Hitler was in 1939,
een zeer hachelijke onderneming.
Aangezien het geheime spel be-
doeld was als een poging tot her
stel van de vrede in Europa, wilde
Van Oorschot aan het overleg on
der voorbehoud de helpende hand,
bieden. De diensten van Nederland
mochten niet meer zijn dan de rol
van een bemiddelaar ten gunste,
van de vrede.
Om garanties te hebben voor de Ne
derlandse neutraliteit stelde gene
raal Van Oorschot de eis, dat de
Nederlandse luitenant D. Klop van
het Wapen der Maréchaussee voort-
Capt. Stevens
be-
durend als waarnemer by de
sprekingen aanwezig zou zyn.
Dit geschiedde, zij het dan dat de
perfect Engels sprekende Klop ook
een Engelse pas en schuilnaam
kreeg: kapitein Coppens.
Op de bijeenkomst van 9 november
ber, zou luitenant Klop de En
gelsen Stevens en Best begeleiden.
Als chauffeur van de vervoerende
auto was aangewezen J. F. Lem-
mens.
Deze wagen kwam op het afgespro
ken tijdstip in de richting van café
Backus. Luitenant Klop had voor
de zekerheid het aantal Maréchaus
sees en douaniers in de grensstreek
laten vergroten. Schemmel stond op
het bordes het gezelschap af te
wachten. Hij gaf een teken met de
arm, waaruit Payne Best opmaakte
dat 't een waarschuwingsteken was
voor de te verwachten Duitse ge
neraal. Men vermoedde niets
kwaads.
In plaats van een Duitse generaal
kwam vanaf de Duitse grens een
schietende overvalwagen aanrijden.
In deze wagen bevonden zich 12
Jan Lemmens
S.S.-ers onder commando van Skor-
zeng S.$.-specialist voor byzondere
zaken, de latere bevrijder van Mus
solini uit diens gevangenschap in
1944.
Stevens en Best, Klop en Lemmens
werden verplicht in deze overval
wagen plaats te nemen: een arres
tatie bp Nederlands grondgebied.
Luitenant Klop probeerde nog tc
ontsnappen: zigzagsgewyze trok
hy terug naar het café, schietend
met zyn revolver. Hy werd zwaar
aan het hoofd gewond, bewusteloos
in de wagen geladen en naar het
ziekenhuis in Düsseldorf op trans-
sport gesteld, alwaar hy dezelfde
avond overleed. Men was in een
val gelopen. Het kostte Stevens en
Best een gevangenschap tot 1945.
Nederland had hier in Venlo zo
was de Duitse conclusie Engeland
gesteund bij de poging een revolutie
te ontketenen. Het optreden van de
Duitse Sicherheitsdienst had het
gevaar voorkomen. Op het moment
dat koning Leopold en koningin Wil-
helmina vredesbemiddelingen aan
boden had de Nederlandse regering
een omverwerping van Hitler in
voorbereiding.
Het is na de oorlog duidelijk ge
worden dat de Duitse lezing van het
Venlo-incident eenzijdig en tenden
tieus was. In Nederland was men,
over het gebeurde geenszins enthou
siast en de verantwoordelijke gene
ra al-majoor J.W. van Oorschot werd
gedwongen ontslag te nemen.
De grote vraag van het Venlo-in
cident is: in hoeverre hebben de
Duitsers het spel eerlijk gespeeld,
en in hoeverre was het een handel
wijze om Nederland te provoceren?
Het spel is begonnen in Amster
dam. Daar had op 9 september
1938 in hotel Parkzicht een bespre
king plaats tussen een Duitse
vluchteling Fischer, een jurist
koopman uit Stuttgart met een veel
bewogen leven en dr. Spiecker,
voormalig perschef van de Duitse
Rijkskanselarij. Dr. Spiecker was de
man die reeds vanaf 1935 vanuit 't
buitenland verzetspogingen tegen
het Hitler-bewind ondernam.
Met majoor Travaglio van de Luft
waffe met wie op 1 januari 1938 de
eerste kontakten waren gelegd in 't
Carlton-hotel in Amsterdam, bouw
de dr. Spiecker een gespreksgroep
op met een aantal hoge Duitse of
ficieren w. o. Von Wietersheim, Von
Fritsch en Von Rundstedt. Travaglio
koos de om toen nog onbekende re
denen gevluchte Duitse Fischer als
vertrouwensman.
Travaglio was een oude kennis van
de familie Fischer.
Travaglio en Fischer zochten con
tact met de in Nederland sedert '32
werkende inlichtingendienst van de
heer P. Brijnen. Deze dienst was,
anti-na tionaal-socialistisch.
Contactmannen van de heer Brijnen
waren de heren W. Verkade en J.A.
Lode wijk.
In september 1938 vroeg men aan
de dienst van de heer Brijnen be
hulpzaam t,e zijn bij het drukken,
van anti-Hitleriaanse pamfletten die
door het vliegtuig van de Duitse in-
Lt. Dirk Klop
Het tijdstip was nu rijp voor se-
rieuze besprekingen.
Travaglio (Solms) Payne Best en
Stevens en enkele Duitse generaals
zouden in het Nederlandse grensge
bied besprekingen voeren. Stevens
en Payne Best vroegen in het be
lang van de Europese vrede aan
majoor Van Oorschot medewerking.
Deze, werd verleend mits de con
trole van alle gesprekken zou moge
lijk zijn, voor luitenant Klop. In ho
tel Wilhelmina te Venlo maakten
Best en Travaglio afspraken voor
19 oktober te Dinxperlo.
Zo zijn de heren bijeengekomen op
19 oktober 1939 te Dinxperlo. Hier
reeds heeft Fischer een verraders
rol gespeeld.
Hij neeft dr. Knochen van net
Reichssicherheits - hauptamt inge
licht. Deze heeft de bijeenkomst ge
woon laten doorgaan zonder gene
raals, maar wel met een tweetal zo
genaamde vertrouwensmannen van
de genaraals, kapitein Von Seyde-
witz en luitenant Grosch.
Fritsch moest deze mannen in op
dracht van de S.D. bij Best en Ste
vens introduceren.
Het gesprek werd in Zutfen gevoerd
nadat Klop voor vervoer vanuit
Dinxperlo had gezorgd.
Majoor Stevens kon de mannen een
telegram van de Engelse minister,
van Buitenlandse Zaken Lord Hali
fax voorlezen, waarin deze Engelse
regeringssteun toezegde aan de
plannen, mits men zou beginnen
met Hitier af te zetten. De Duitsers
aarzelden en vroegen om bedenktijd
voor nader overleg.
Generaal Van Oorschot wilde toen
het liefst aan alle bemoeiingen
van luitenant Klop een einde maken.
Klop wist zyn chef te overtuigen,
nog een keer de Duitsers bedenktyd
te geven, daar het uiteindelijk toch
over een belangryke vrede kon gaan
dustrieel Frits Thyssen boven het
Ruhrgebied zouden worden uitge
worpen. De heer Brijnen wees dit
verzoek af.
Travaglio heeft met de figuur van
Fischer een man in vertrouwen ge
nomen welke hem later verraden
heeft bij die S.D.
30 oktober kwamen luitenant
eens spreken ten
Op Grosch nog
huize Best in Den Haag. Hij deelde
toen mee dat de verzetsgroep van de
Duitse legerleiding zou meedoen als
men aan Duitsland een eervolle vre-
Lapt. SVayne Best
de zou garanderen. Grosch introdu
ceerde nog eens twee nieuwe offi
cieren: kolbnel Martini en majoor
Schemmel (de latere beruchte S.D.-
er Schellenberg). Fischer bleef in
middels kontakten onderhouden
me' Payne Best, onder andere over
codetekens via de radio.
Schemmel zou op 7 november be
vestiging van de garantie komen
ophalen.
Op 7 november verschenen Groscn
en Schemmel volgens afspraak in
café Backus in Venlo aan de grens.
Toen een vage toezegging van de
Engelse zijde werd gedaan voelden
de Duitsers zich teleurgesteld. Zij,
beloofden op 8 november toch te ko
men in gezelschap van een niet ge
noemde generaal. Men moest echter
nieuwe instructies krijgen van
de S.D.
Op 8 november liet men zich ex
cuseren wegens een onverwachte
stafvergadering op last van Hitier.
Payne Best en Stevens begonnen,
genoeg te krijgen van het getreuzel.
Best werd in zijn twijfel nog ge
sterkt door de nerveuze houding
welke hij bij Fischer had waarge
nomen op de bijeenkomst te Zutfen
op 10 oktober 1939.
Na enig wikken en wegen besloot
men nog één dag geduld op te bren
gen. Zo werd de afspraak gemaakt
voor 9 november. Op die dag wer
den Stevens. Payne Best, luitenant
Klop en chauffeur Lemmens op de
hierboven beschreven wijze overval
len.
Bij wie lag de fout? Niet bij Klop
of Van Oorschot. Zij hebben te goe
der trouw gehandeld en met grote
omzichtigheid. Best en Stevens had
den wat meer argwanend kunnen
zijn. Maar wat wil men van deze
heren verwachten, als hun eigen re
gering sympathie had voor hun plan
nen?
De fouten zijn aan te wijzen bij dr.
Spiecker en voor een gedeelte ook
bij Travaglio. Zij hebben vóór dat
zij aan het geheime spel zijn begon
nen niet voldoende inlichtingen in
gewonnen over de indentiteit en af
komst van Fischer. In hun omstan
digheden was dit een moeilijke zaak.
Het is echter een onmisbare voor
waarde gebleken voor het slagen,
van hun plannen. Nu faalde men.
Men heeft zich onvoldoende bevei
ligd, tegen verraad. De Duitse
Sicherheitsdienst had een goede
slag geslagen. Schellenbergs aan
zien was gestegen in de ogen van
zijn commandant Heyd»*ich.
Het is wel duidelijk uit dit ver
haal, dat te reconstrueren is uit de
verslagen van de Parlementaire En
quête commissie en uit het boek dat
Payne Best over het Venlo-incident
schreef na zyn gevangenschap, dat
de houding van de Nederlandse Ge
heime Dienst niet in stryd was met
het Nederlandse politieke principe,
van neutraliteit.
De Sicherheitsdienst heeft het spel
enige tyd laten doorlopen om,
Nederland op een ongelegen mo
ment in verlegenheid te kunnen
brengen. Men heeft nog een mon
sterproces overwogen. Daarvan.
heeft men afgezien sedert Hitiers
beslissing om de Duitse aanval in
het Westen tot het voorjaar 1940
uit te stellen.
DRS. G. J. B. VERBEET
Onderzoekingen hebben uitgewezen,
dat Fischer geen politieke vluchte
ling was maar een oplichter die we
gens een verduistering van ca.
350.000 mark het land had verlaten
om aan rechtsvervolging te ont
snappen. Fischer werd later door
de S.D. gecompromitteerd. De S.D.
eiste zyn medewerking daar men,
anders maatregelen zou treffen te
gen zijn gevangen familieleden
(zyn vrouw en twee zoons) in
Dachau.
Fischer schijnt reeds voor 1939 kon
takten te hebben gehad met de S.D.
onder andere met Böhm, Waar
schijnlijk was hij een S.D.-agent.
Travaglio's bewegingen schijnen nu
argwaan te hebben opgewekt. Hij,
speelde zijn spel gewoon verder en
kreeg op 30 augustus van dr. Spiec
ker vanuit Londen qpdracht zich in
verbinding te stellen met de heer
Payne Best in Den Haag.
Travaglio meende, dat de heer Best
een vertegenwoordiger was van de
firma Pharmissan. Best werkte nu
evenwel in dienst van de Britse Se
cret Service. Besloten werd ook ma
joor Stevens van de Engelse am
bassade in te schakelen voor het
verwerven van politieke steun.
Het café Backus te Venlo
lM-
(Van onze correspondent Lucas Kleyn)
PARIJS Er zijn nog van die gevallen in
het leven, waarover men in stille uren lang
kan zitten nadenken, zonder dat men tot een
oplossing komt. Als ik 's morgens vroeg op
bureau kom, midden in de krantenwijk, maken
twee clochards, een man en een vrouw, aan
stalten om op te staan. Ze liggen in een
straatje, waar alleen maar krantenauto's mo
gen komen, zo maar op de harde grond, op
een paar stukken karton en toegedekt met
oude kranten, die ze kunnen krijgen zoveel als
ze willen. Mits ze maar alles behoorlijk oprui
men, zodra ze de plaat poetsen.
's Avonds als ik wegrijd, tegen een uur of half
zes, zitten ze er weer en maken ze zich ge
reed voor de komende nacht, die langzamer
hand koud begint te worden.
Moet ik die twee mensen helpen? En als ik ze
wil helpen: hoe? Als ik ze geld geef, kopen
ze er dadelijk drank voor, want vooral het ge
zicht van de vrouw staat pardon vol
strekt verzopen. Een deken? Die verkopen ze
zodra ik mijr hielen heb gelicht- Brood? Ze
komen ook zonder mij. bij kantines in de buurt
of bij liefdadige instellingen, wel aan hun kost
je. Waarschijnlijk zijn zij mij het meest erken
telijk voor een fles wijn. Ik weet het niet. Maar
iedere avond bij het weggaan, heb ik het pij
nigende gevoel, dat ik behoor tot die paar
schriftgeleerden uit de gelijkenis van het Nieu
we Testament, die de gewonde langs de kant
van de weg voorbij lopen, tot straks de wer
kelijk barmhartige Samaritaan komt, die hun
wonden verzorgt en de rekening van de her
berg voor het eten en drinken betaalt. Ik heb
het gevraagd aan mensen van de Parijse krant
waar ik werk. Niets aan te doen", zeggen
ze allemaal, zonder uitzondering. Stil laten lig
gen, want ze zijn ..fou". Helemaal gek. Verdier
lijktHet zal wel zo zijn. Maar iedere avond
als ik naar mijn eigen bed ga, denk ik aan die
twee. De bode. die mij 's morgens op bureau
de ochtendkranten komt brengen, zegt: Er is
nu eenmaal in de wereld van alles te koop.
Die twee clochards deden mij denken aan
een heel ander geval, ook de moeite waard om
over te piekeren. Zo pas is door een rechtbank
in Melun een man veroordeeld tot vijf jaar ge
vangenisstraf. Als hij die heeft uitgezeten komt
rjr? -Kinrtt-
schappij terug. Kan dat van een straf de be
doeling zijn?
De man heet Paul Susini en hij is van
Pools-Corsicaanse afkomst. Een harde jeugd,
die van Paul een harde jongen maakte: niet al
tijd recht door zee, niet altijd het verschil
wetend tussen mijn en dijn. Zijn omgeving
kon het opvoedingsprobleem met hem blijk
baar niet aan en stuurde hem naar een ver
beteringsgesticht uit de oude doos, waar hij
van kwaad tot erger verviel-, gevlucht, gepakt,
gestraft.... ga zo maar door. De ongelukkige
bezettingsjaren gooiden er nog een paar gro
te scheppen bovenop.
Susini erkent dat allemaal en gaat zelfs tn
de rechtszaal zo ver, uit te roepen, dat hij al
in de wieg werd vervloekt, dat hij inderdaad
veel kwaad heeft gedaan, maar zonder het te
willen. En toch, in dat chaotische leven is de
laatste vijftien jaar verandering gekomen. De
man is getrouwd met een brave vrouw, die hem
voortdurend de kop boven water heeft gehou
den. Hij. werd bouwvakarbeider, ofschoon hij
nooit in zijn teven een opleiding heeft gehad
en stond zelfs op de nominatie ploegbaas te
worden. En toen gebeurde het plotseling: zijn
stuivertje rolde verkeerd.
Op een zondag nu twee jaar geleden stond
Susini aan de waterkant te vissen. Hij en zijn
mede-hengelaars werden door het heen en
weer varen van enkele snelboten razend. Ze
dreigden. En wetende, dat Susini in zijn oude
wagentje een geweer had, riepen ze: Loulou,
schiet! Loulou was de bijnaam van Susini. Zon
der precies te beseffen wat hij ging doen, liep
Susini, toch al fragile van evenwicht, naar zijn
auto, greep het geweer en schoot. Bij ieder
ander zou de kogel geen doel hebben getroffen
maar bij de ongeluksvogel Susini was het raak.
De stuurman werd dodelijk getroffen en over
leed de volgende dag. Een jongen van 23 jaar
zoon van een veefokker uit Normandië.
De ouders van de jongen waren in de rechts
zaal onverbiddelijk. Dat is te begrijpen. Susini
had het geluk de beste advocaat van Frankrijk
te hebben, die zich in zulke processen als een
vis in het water voelt. Hij hield een meester
lijk pleidooi, waarbij zelfs de ziel van een ver
stokte farao zou zijn ontdooid. Van de geëiste
tien jaar wist hij er vijf te maken. En die vijf
zal Susini niet helemaal uit behoeven te zitten
want er zijn al ruim twee jaar van om en hij
gedraagt zich in de gevangenis voorbeeldig.
Nog iets te zeggen, vroeg de president na het
vonnis. De bevende Susini, volkomen uit het
lood geslagen, schreeuwde door de zaal dat hij
het niet moedwillig had gedaan Toen stokte
zijn stem. Zijn brave vrouw, die haar man lang
zaam in de woelige zee zonder reddende boei
zag wegdrijven, God weet waarheen, verloor
haar bewustzijn.
Een Surinaams boomstekelvarken, dat
vas aangekocht door Burgers dierenpark
Je Arnhem, bezorgde de directie van het
bedrijf de nodige kopzorgen. Hoe moest
men dit tropische dier warm houden?
Het boomstekelvarken loste de moeilijk
heid echter zelf op, door een plaatsje te
zoeken, bovenop de radiator van de cen
trale verwarming. Volgens de veearts is
dit voor het bewuste type dier de ideale
manier om warm te blijven.
GA thans heen en keer in vrede
terug tot de Uwen Geen kwaad zal
U geschieden, geen letsel zal U wor
den toegebracht.
De vorst, die deze woorden sprak,
was een der machtigste heersers aller
tijden. Zijn naam was Khublai Khan.
Hij sprak ze in Peking, de hoofdstad
van het Hemelse Rijk (China), tot een
Perzische grote, die geruime tijd als
,,gast-gevangene" had doorgebracht
aan het hof van Khublai Khan. De
Pers, die met enige schrik dacht aan
de reusachtige afstand van Peking naar
zijn vaderland, dankte de Khan en
vroeg vervolgens om gidsen of een es
corte. Trots en waardig antwoordde de
Khan: Ga alleen, in mijn rijk zal u
geen haar op het hoofd worden ge
krenkt. Mijn landen zijn goed georgani
seerd. Mijn onderdanen zijn oppassen
de mensen. Mijn wegen zijn in uitste
kende conditie. Herbergen zijn er te
over, zodat gij steeds een maaltijd en
een slaapplaats zult vinden. Ga thans
heen en ga in vrede!
Het waren fiere woorden, die de
Mongoolse heerser tot de Pers sprak.
Maar hij had ook stellig reden om fier
te spreken. Als kleinzoon en een der
opvolgers van Dsjenghiz Khan was hij
er met zijn snelle ruiterscharen in ge
slaagd, het grote en machtige Chinese
Rijk te veroveren. Bij verovering was
het niet gebleven. De Mongoolse over
winnaar had de regerende dynastie
verdreven en zichzelf de keizerskroon
op het hoofd gezet. Zo was de Vorst
der Steppen geworden tot Heerser van
het Hemelse Rijk. Kort na zijn troons
bestijging reeds was zijn hof "te Peking
een wonder van weelde en rijkdom.
Het was voorts een brandpunt van we
tenschap en kunst. Prinsen van den
bloede, staatslieden, veldheren en
hooggeplaatste mandarijnen kwamen
er samen. Vreemdelingen waren er
welkom en werden er gastvrij en met
onderscheiding ontvangen.
Tot die vreemdelingen behoorde ook
Marco Polo, de beroemde Venetiaanse
ontdekkingsreiziger, die in de tweede
helft der dertiende eeuw een aantal
jaren aan het hof van Khublai Khan
doorbracht. Teruggekeerd in Europa
heeft Signor Polo heel veel verteld
over die even machtige als begaafde
vorst, wiens woord hoogste wet was in
China, Midden-Azië, Turkestan, Rus
land en Perzië.
De handel bloeide in dat onmetelijke
rijk. Evenals andere reizigers wist
Marco Polo te vertellen, dat het in
Khublai Khan's tijd alom in Centraal-
Azië even veilig was als in de rustig
ste streken van Europa. En dat wil
heel wat zeggen, als men weet, dat
vóór Khublai Khans tijd het roverwe
zen veilig bloeide in de dun bevolkte
Middenaziatische steppen, heuvels en
gebergten.
Wegen zijn het fundament van orde en
veiligheid, zei een functionaris der En
gelse Oost-Indische Compagnie in de
achttiende eeuw tegen een Indiase
vorst, die klaagde over de gevaren,
verbonden met reizen in zijn land. De
Engelsman had gelijk. Wegen zijn in
derdaad het fundament van orde en
veiligheid. Ook Khublai Khan besefte
dit. Hij begreep, dat hij zijn rijk
slechts blijvend kon beheersen en zijn
onderdanen slechts werkelijk rust, vei
ligheid en orde kon garanderen, als hij
over goede verbindingswegen beschik
te. Hij liet het ntet bij begrijpen, maar
zorgde er voor, dat er inderdaad zeer
goede wegen kwamen. Hij bouwde voort
op het werk zijner voorgangers en per
fectioneerde dit. Natuurlijk beschikte
hij niet over telefoon, telegraaf en ra
dio, maar zijn koeriers waren de snel
ste ruiters, die ooit hebben bestaan.
Dag en nacht waren Khublai Khans
Pijl-Boden" (zo heetten de koeriers)
onderweg van de Perzische Golf tot
aan de Gele Zee. Zij legden zeer lange
trajecten in ongelooflijk korte tijd af.
Khublai Khan liet nieuwe wegen en
bruggen construeren en verbeterde
oude. Hij liet bergpassen bruikbaar
maken voor het verkeer. Hij zorgde
voor een goed functionerende post
dienst. Hij zorgde ook voor herbergen
op onderlinge afstanden van dertig ki
lometer langs de grote wegen. Dank zij
dit alles konden zowel de dienaren als
de gasten van de Keizer-Khan gerief
lijk en veilig reizen. In de stallen en
weideplaatsen dier herbergen bevonden
zich s eeds enige honderden postpaar
den. Dit kwam zeer ten goede aan de
snelheia van net ervoer, want steeds
kon men vermoeide paarden wisselen
tegen frisse rijdieren.
Het aantal dier herbergen bedroeg
ongeveer twaalfhonderd. Het aantal
paarden, da-t aan die herbergen was
toegevoegd, bedroeg in totaal ruim
driehonderd vijftig duizend. De verple
ging van mens en dier was uitstekend.
De herbergiers en stalmeesters kenden
hun plichten en hadden plezier in hun
werk. Zij waren even trots op het
..Mongoolse Verkeerswonder" als Khu
blai Khan zelf. Evenals hun meester
achtten zij het van het grootste belang,
dat wonder" intact te houden.
Tegenwoordig ziet men in Nederland
dikwijls militaire koeriers, die op snel
le motorfietsen berichten, mededelingen
en documenten van de ene instantie
naar de andere brengen. Khublai Khan
beschikte niet over motorkoeriers,
maar wel stonden hem zijn „Pijl-Bo
den" ten dienste. Deze règeringskoe-
riers konden niet volstaan met de ge
wone herbergen en paardendepots. Hun
taak was het immers om pijlsnel"
te reizen. Te hunnen behoeve stonden
aan de grote wegen om de vijf a zes
kilometer speciale Pijl-posthuizen".
Hier waren de allerbeste paaiden ge
stationeerd. Dag en nacht waren die
koeriersposthuizen geopend. Dag en
nacht waren er paardenknechts aanwe
zig om vermoeide rijdieren te verzor
gen en verse paarden gereed te houden.
De Pijl-boden" reden verre van ge
ruisloos. Zij waren namelijk behangen
met belletjes, die tijdens de rit luid
rinkelden. Van verre reeds kon men
hen dus aan horen komen. Gewone rei
zigers maakten dan ruim baan om de
de koerier des Khans te laten passeren.
Als de postcommandant van zo'n Pijl-
posthuis" belgerinkel vernam, gaf hij
onmiddellijk opdracht het allerbeste
paard gereed te houden. Zodra de rin
kelende koerier bij het posthuis kwam,
sprong hij van zijn paard en besteeg
terstond het verse dier. Een korte
groet en weg was hij weer, in razende
galop de oneindigheid van Khublai
Khans rijk in. Zelfs de beste ruiters
onder ons kunnen zich nauwelijks een
voorstelling maken van de afstanden,
die de ..Pijl-boden" in korte tijd af
legden. Zij haalden een gemiddelde van
400 a 450 km per etmaal. Menige auto
mobilist zou zich in onze tijd in Cen-
traal-Azië flink moeten inspannen om
gemiddeld 450 km per etmaal te halen.
Snellere en betere ruiters dan Khublai
Khans Pijl-boden" hebben wel nooit
bestaan!
De veiligheid langs die grote wegen
dwars door Azië was bijzonder groot.
Khublai Khans was geen man van hal
ve maatregelen. Hij beschikte over
dappere, geoefende en trouwe soldaten.
Deze ruiters bewaakten de heirbanen
De ambtenaren van de Khan noteerden
precies, wanneer reizigers of karavanen
vertrokken, waarheen zij gingen en of
zij op tijd zonder overlast op de plaaft-
sen van bestemming arriveerden. Het
was zó veilig in het Rijk van Khublai
Khan berichtte een kroniekschrijver
dat een mooie jonge vrouw met een
klomp goud op het hoofd te voet door
zijn eindeloze gebieden kon trekken
zonder in enigerlei opzicht te worden
gemolesteerd. En als het eens een en
kele maal gebeurde, dat een reiziger
of karavaan iets overkwam, dan liet
de Khan de gouverneur van het dis
trict, waarin het ..incident" had plaats
gevonden, bij zich komen. In de regel
werd zo'n ter verantwoorng geroepen
bestuursambtenaar voorbeeldig, snel
en zwaar gestraft. Wie een verant
woordelijke functie bekleedt rede
neerde Khan moet ook persoonlijk
alle verantwoordelijkheden dragen.
De geest en de sfeer van het oude
Rusland zewel als van het nieuwe kan
men jproeven in de Prisma-uitgave
..Russische Liefdesverhalen" een bun
deltje van tien korte vertellingen Som
mige verhalen, zoals ..Eerste Liefde",
van Nikolai Gribatsjow die werd onder
scheiden met de Stalinprijs. leren dat
het. voor Rusland zo kenmerkende ge
voel voor mystiek ook onder het huidig
bewind voortbestaat. De verhalen date
ren uit de laatste veertig jaar Het boek
is uit het Duits vertaald door W. Wielek-
Berg.
Bij Kosmos te Amsterdam verscheen
de vierde druk van de roman „Marleen"
van Jan Mens. Jan Mens is misschien
niet een schrijver die een vooraanstaan
de plaats in de galerij van de grote
literatuur krijgt, maar hij is een groot
verteller. Dat merkt men weer eens bij
lezing van dit meesterlijke boek over
een jong meisje, dochter van een Am
sterdamse beambte en een arbeiders
meisje uit Groningen. Het verhaal is de
ontroerende weergave "van de allerdaag
se werkelijkheid. In de dubbele beteke
nis van het woord: een Mens-elijk boek!
Meulenhof in Amsterdam heeft Poesj
kin verhalen voor de derde keer in druk
gegeven. Het pocketboek bevat: De ver
halen van wijlen Iwan Petrowitsj Bjel-
tin. Schoppenvrouw en Egyptische nach
ten. De vertaling is van Aleida G. Schot.
Behalve een uitstekende biografische
schets van Poesjkin (geb. 1799 In Mos
kou! door de vertaalster, bevat het
goed verzorgde boekje op de laatste
pagina's uitspraken van GogolJ Toer-
genjef en Dostojefsky over Poesjkin
