TERS) chauffeur oolde chten 24 oktober 1664 ging een pistoolschot af Hier moet een Niet zuinig met de zoons Het moeilijke leven der Oranjevrouwen MAAIKE MEU Kamerleden pleiten voor nakeuring van dienstplichtigen 22 23 DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 24 OKTOBER 1964 idienst EDA Butler gevallen Conservatieven ALBERTINE AGNES VELE ORANJES SNEUVELDEN VOOR VRIJHEID VOOR WIE GEZELLIG WIL FRITUREN •"man1 „zuiveren binnen partij WILLEM FREDERIK Stadhouder van Friesland en Groningen Pannetje soep Culinaire animo Macht Zoete koek Erger dan Koekoek Erotische inflatie Priesters vergeten? 23 werkzaamheden aatsingsmogelijk- te M. tekens, Markt 25, R. Dieleman, Noord- irant „Scheldezicht", A. 9.00 uur. irant „Du Commerce", 00 tot 9.00 uur. hap", J. Martens, Kerse- t De Bruyn, Achter de it 9.00 uur. Reizende Man", J. de an 8.00 tot 9.00 uur. iadeur", Eenhoornpiant- t", W. Groosman-Schee- Assche, Noordstraat 5, „La Porte d'Or", P. Pro- 0 tot 9.00 uur. op onze Afdeling 5, afdeling burgerlijke stand, n en militaire zaken, kan wor- heden met betrekking tot de nd, waaronder de voltrekking L nene ontwikkeling en repre- worden gevraagd de akte il burgerlijke stand) en ee* inng in de aangelegenheden nd die zich in een grote ge- [sboekhouding strekt tot aan- 1163,— per maand, a. i te no- Indiensttreding ogendienst. afd. énergie. bedrijfsbescherming. ;en LEKEN GESCHIKTHEID landag tot en met vrijdag bij N.V DrukkerU „De IHHIUIMUUIIIHIIIin DE ZIJDEN DRAAD DER ORANJES 24 oktober 1664, drie eeu wen geleden dus, haperde het zadelpistool van Willem Frederik van Nassau Dietz, stadhouder van Friesland en Groningen. Bij controle ging het onver- wachts af en joeg de erfge naam het lood van onder de kin tot boven de neus, Kin en kaken werden verbrijzeld. Eten, drinken noch spreken waren meer mogelijk. Na ze ven dagen overleed de vorst, een zoon van zeven nalatend. Geen veertig jaar oud liet deze een zoon van negen achter, die, nog geen vieren twintig, in het Hollands Diep verdronk. Acht weken na dit drama beviel diens echtgeno te van Willem Karei Hendrik Friso, de latere stadhouder Willem IV, opvolger van Wil- Jem III, die, tien dagen na de dood van zijn vader, het levenslicht aanschouwd had. Kinderen zonder vader zou den we de Oranje-Nassaus kunnen noemen. Willem V telde drie toen zijn vader stierf, onze Wilhelmina nau welijks tien De grootste Oranje, stadhou der Willem lil, koning van Engeland, heeft het vader schap nooit gekend. Hij aan vaardde het peterschap over de jongen, die voortijdig bij de Moerdijk zou omkomen, en als een hoogst begaafd mens, door Marlborough en Eugenius van Savoye ge roemd om zijn krijgstalenten. Hij veroverde Rijsel op de Fransen. Deze zo belangrijke Ne derlandse stad zou nooit Lille geworden zijn ware zij later niet geruild voor het door de Fransen toentertijd ver overde Doornik. Petekind Jan Willem Friso werd naar Den Haag ontboden vanwege een erfeniskwestie die hem geens zins interesseerde. Met te genzin verliet hij het krijgs toneel. Dat Willem lil zijn opvolging in Leeuwarden veilig wilde stellen vindt zijn oorzaak hierin dat zijn pupil rechtstreeks afstamde van de in de aanhef genoemde Wil lem Frederik. Onze prinsessen zijn prinses sen van Oranje omdat Wil lem Frederik, vorst van Nas- sau-Dietz, op hef Keurvorste- lijk Hof te Kleef in het hu welijk trad met Albertine Agnes, prinses van Oranje, dochter van Frederik Hendrik. Hoe broos is de draad, die onze tijd met hen verbindt. Niet alleen eindigde het le ven der vaders voortijdig doch ze schonken met een angstige regelmaat het leven aan één zoon. Was Willem lil reeds de enige zoon van Frederik Hendrik, Hendrik Casimir II was de enige zoon van Willem Frederik. Jan Wil lem Friso was de enige zoon van deze Hendrik Casimir. Willem IV was weer de enige zoon van Jan Willem Friso en Willem V de enige zoon van Willem IV. Nochtans riskeerden haast al le Oranje-Nassaus hun leven op het slagveld. Men is niet zuinig met de eniggeborene voor de erfopvolging. Wil lem V heeft twee zoons doch hij laat ze als jongens de Fransen in Vlaanderen te lijf gaan, waar de jongste zwaar gekwetst raakt. De stadhou der, ons altijd als een slappe figuur voorgehouden, schrijft aan zijn dochter: „Mijn zoons zijn dappere mannen. Helaas kan ik ze op hun tochten niet vergezellen. Ik ben de enige Prins van Oranje, die nooit in het vuur is geweest". (.Advertentie) KNIPSEL- 55 de. Ja, politieke verwikkelingen waren triotten ook ruim hun deel. Daarnaast werd de vaak korte tijd van echtgenote zwaar beproefd door miskramen en late beval lingen te pijnlijker waar het ganse volk aan de teleurstelling deel had. En alsof dit niet genoeg was. de vroege kinder sterfte sloeg niet minder hard toe. Als we zeggen dat Hendrik Casimir II maar één zoon had, vergeten we Willem George Friso die, 1 jaar oud, van de ouders werd weggenomen. Diens vader, de hier herdachte Willem Frederik, was de enige van de tien kinderen die zijn moeder overleefde. Het derde, zesde, zevende, achtste en negende kind stierven voortijdig, het eerste en tweede kwamen dood ter wereld. Anna, de echtgenote van Willem IV, kroonprinses van Enge land. telde de eerste negen jaar van haar huwelijk drie miskramen en een mislukte verwachtig. Haar later geboren dochtertje en naamgenote Anna. leefde slechts één maand. Overigens zou de moeder nooit Princess Royal geworden zijn indien Anna Stuart van de negen tien kinderen die haar geboren werden, er géén de volwassen leeftijd had zien bereiken Het kreupeldicht dat de City van Lon den George II bij het huwelijk van zijn dochter aanbood, bevat in meerdere op zichten opmerkelijke regels: To wish your Majesty much cheer On Anna's marriage with Myn'heer. All therefore hove that young Nassau Whom you have chosen your son-in-law Will show himzelf of Williams stock, And prove a chip of the same block tweede dochter van Frederik Hendrik en Amalia van Solms, gehuwd met Willem Frederik die zichzelf dodelijk verwondde. Evenals de moeder van Jan Willem Friso, de moeder van stadhouder Willem III. de moeder van stadhouder Willem IV, de moeder van stadhouder Willem V en de moeder van onze koningin Wilhelmina aanvaardde zij het regentschap voor haar zoonZij was de ziel van de verdediging tegen de Munsterse troepen en later tegen de ver bonden bisschoppen van Munster en Keulen (Rampjaar). Stichtte Oranjewoud en het befaamde Oranienstein te Dietz gelijk haar jon gere zuster Oranienbaum in het vorstendom Anhalt (nu achter het IJzeren Gordijn). Doodde Willem Frederik zich door een kogel uit zijn eigen pistool, zijn enige broer viel door een pistoolschot in het achterhoofd bij de bestorming van Hulst tegen de Spanjaarden. Hun beider vader viel voor de wallen van Roermond. „Plutot mort que vaincu, généreux sang de Nassau", luidt het devies van de Nassaus, dat we ook boven het graf van de beide broers van Willem de Zwijger lezen in het kerkje van Heumen bij de Mookerheide. Liever dood dan overwon nen, was ook bij menige schans de in stelling geweest van de nan, die zich uiteindelijk zelf doodde Toch is ook hü voor het land gevallen want zonder krijgsbedrijf ook geen zadelpistool! Doch de dichter laat hem daar zelf anders over oordelen: Even lezen: gebrekkig in het Nederlands te (Advertentie) Mijn Vadep* Kasimir is voor Roermond gebleven Mijn broer in Vlaenderen: bey lieten zij haer leven Voor 't Vaderland: ick heb oock 't mijn daer voor gewaeght En wenschte wel, indien 't den Hemel had behaeght, Dat ick zoo mee, als zij, mijn bloed had mogen storten, Maer niet voordat 'ick als een veldheer van het land De Dyber-Vestingh had belegert en vermant. D vrouwen hebben het meest geleden. Zij overleefden hun kinderen of waren vroeg weduwe. Soms waren zij weduwe én overleefden hun kinderen. Sophia Hedwig van Brunswijk kon het maar niet verkroppen, zo lezen wij, dat men het bloed van haar man en haar zoon, beide in 't veld vergoten zo weinig telde en aan haar overgebleven zoon (Willem Frederik) het stadhouderschap misgun- WSi ZONDER SPATTEN - ZONDER WALM P. 100.112.S5 ,,Wij wensen Uw Majesteit veel cheer Bij Anna's huwelijk met Meneer. Al ivat wij hopen nou Is dat die schoonzoon van Nassau Qua kwaliteit bij Willem hoort, 'n Kuiken van hetzelfde soort". Heerboer Willem is Willem III. Hier wordt niets beledigends bedoeld evenmin als met „Myn'heer". Integendeel, Oranje stond door Willem III zo hoog genoteerd dat Lodewijk XV van Frankrijk de hand van Anna geweigerd was (al speelde de godsdienst hier ook een rol). De cheer" begon in dit huwelijk eerst bij de ge boorte van Carolina de enige zuster van de enige zoon die vijf jaar later het le venslicht zag (Willem V) Die enige dochter blijkt weer de tere draad welke, ware zij voortijdig afgesneden. Europa een andere samenhang gegeven zou heb ben. Bovendien, door het huwelijk van onze Irene met don Carlos krijgt zij in tweevoudig opzicht levende gestalte. Toen zij wilde huwen ontstond er een „Caroline-kwestie". Caroline zou nml. haar broer bij onverhoopt sterven opvol gen mits haar man ,,de Christelijk Her vormde Godsdienst" zou aanhangen De uitverkorene Karei Christiaan van Nas- sau-Weilburg, was echter Luthers. Het veroorzaakte een enorme deining waarbij de Staten uiteindelijk in het hu welijk toestemden mits Karei de kinde ren ,,in de Gereformeerde Religie" wil de opvoeden. Er kwamen dertien kinde- ren! Zes werden er echter weer voor tijdig afgestaan. Van de twee zoons die de ouders overbleven heeft Frederik ge zorgd dat Luxemburg een Adolf van Nas sau op de troon kon krijgen. Hier zouden we kunnen spreken van een Carlisten- strijd in Luxemburg Onze Wilhelmina zou, haar vader opvolgend grootherto gin van Luxemburg geweest zijn mits de wet een vrouw op de troon gedoogde. Anders dan in Spanje heeft men de wet toen niet verzet doch naar de enige man nelijke Oranje-Nassau-telg gezocht die er in Europa te vinden was: het achter kleinkind van Caroline van Oranje! Toen Adolfs zoon alleen dochters kreeg, heeft men de wet alsnog veranderd. Zo kennen wij een Marie Adelheid en Charlotte. Hiertegen protesteerde een neef van de Groothertog die na processen en andere acties, werd weggekocht met een apa nage van 40.000 mark 's jaars En om de vergelijking met onze tijd af te ron den: Charlotte en Adelheid zijn en wa ren .Katholiek. De laatste groothertog was nml. gehuwd met een Biaganza en de Braganza's hebben hun idee omtrent de ware christelijke godsdienst. Adelheid is zelfs gestorven als karmelites Besluiten we het vaderlands familie album met de grootste onder de groten: Maryken of Maaike Meu („Tante Marie). Zij die boven de middelmaat uitsteken, naar hoofd of naar hart, krijgen in Ne derland een troetelnaam of verkleining. Opdat zij onze dimensie niet ontsnappen. „Bestevaer" of Michiel Adriaanszoon de Ruyter Loutje" of Laurens Janszoon Coster, „Us heit" of „ons vader" Willem Lodewijk van Nassau-Dillenburg. eerste yadhouder van Friesland, Groningen en Drente, zeven maanden getrouwd waarop hij zeven jaar had moeten wach- J-en met de zuster van Maurits en na haar dood niet meer willende huwen (hij heeft 'n standbeeld in Leeuwarden, is de oprichter van de universiteiten te Fra- en GroninSen), „Willemijntje" of Wilhelmina van Pruisen, zo bekend door haar optreden tegen de zogenaamde Pa- (Goejanverwellesluis) en last but not least „Maaike Meu" of Maria Louisa landgravin van Hessen-Cassel, echtgenote van Jan Willem Friso. Toen zij haar man verloor moest hun zoon nog geboren worden Bij diens geboorte be noemden de Staten van Friesland hem tot erfstadhouder en werd Maria Louisa naast moeder tevens regentes. Zij smaakte de voldoening haar zoon als Willem IV stadhouder voor alle gewes ten verkozen te zien, de eerste die deze eer te beurt viel, de eerste stap naar het verenigd koninkrijk. Met haar Engelse schoondochter, kon 'zij echter niet over weg, des te tragischer waar Willem IV zo kort regeerde. Acht jaar later volgde Anna, regentes voor haar zoon, haar man in het graf en weer richtte men de blik naar het verstilde Prinsessehof te Leeuwarden (nu museum). Maria Louisa werd andermaal regentes, ditmaal voor de laatste der stadhouders, haar klein kind Willem V. Nog eenzamer dan vroe ger, want haar enige dochter, Amalia, verloor haar echtgenoot de erfprins van Baden-Durlach, na een kortstondig hu welijk en, evenals bij de moeder werd na diens dood ook haar een kind geboren. „O mijn geliefde zoon", had Maria Loui sa nog Willem IV geschreven, „heb toch zoveel medelijden met uwe ongelukkige moeder, dat gij haar deze smart ver zacht door uwe liefde. Gij zijt nu mijn enige kind!" Ook deze ontviel haar. Maar niet dan nadat hij haar geschreven had: „Uwe Hoogheid bezit teveel vroom heid en berusting; om "niet haar volle vertrouwen te stellen op den heilige wil des Heeren, wiens wegen niet onze we gen zijn. Naast de rij der stadhouders missen wij teveel die der regentessen: Albertine Agnes voor Hendrik Casimir II, Amalia van Anhalt-Dessau voor Jan Willem Friso, Mary Stuart, Princess Royal, dochter van Karei I, voor Willem III, Maria Louisa van Hessen-Cassel voor Willem IV Anna van Hannover, doch ter van George II van Engeland, even eens Princess Royal, voor Willem V. Eenzaam en alleen vochten zij voor het recht van hun zonen want de regenten beoogden het tegendeel der regentessen en hoe! Ondankbaar en grof heeft Hol land zich hierbij gedragen, te onbegrij pelijker waar deze moeders als vreem den zich reeds zo grote offers moesten getroosten. Vooral prinses Anna heeft dit op vernederende wijze moeten erva ren. De meest eenzame blijft nochthans Maria Louisa. Een Duitse die Friezin werd met de Friezen en voor Holland tot tweemaal toe de Oranje-draad ge. spannen hield, in lange, bange jaren. Heemstede, oktober 1964 J.A. BOMANS LONDEN Na dertien jaar van re geringsverantwoordelijkheid, is de Britse conservatieve nartij schoonmaak in eigen huis begonnen. Het partijbestuur heeft bekendgemaakt, dat de oud-minister van buitenlandse zaken Richard A. Butler, als vice-voor- zitter was vervangen door de 49-jarige sir Michael Fraser. Butler schijnt zijn val te wijten te heb ben aan wat hij voor de verkiezingen zei tot een correspondent van de Express, dat hij pessimistisch gestemd was. Fraser neemt van Butler ook de functie van hoofd van de afdeling research van het conservatieve partij-apparaat over. Dit werd sinds 1955 door oud-minister Butler geleid. De mededeling van het partijbestuur is voorafgegaan door het aftreden van de financier Lord Poole en lady Barbara Brooke, vrouw van de oud-minister van binnenlandse zaken Henry Brooke, als vice-voorzitters van de partij. Politieke kringen in Londen verwach ten nog meer gevechten om de macht in de conservatieve partij, waaronder een over het leiderschap. Dit is sinds een. jaar in handen van oud-premier sir Alec Douglas Home, die het erfde van Harold Macmillan. DEN HAAG Een aantal Tweede Kamerleden dringt er bij minister De Jong (defensie) op aan: alle dienstplich tigen na-de eerste zes weken dienst'nog maals te onderwerpen aan eert algeheel medisch onderzoek, zoals dit na de oor log enige tijd gebruikelijk is geweest. Op deze wijze kan een ongunstige licha melijke toestand worden gesignaleerd en kunnen ongelukken worden voorko men. aldus zeggen deze leden in het voorlopig verslag op de defensiebegro ting voor 1965. Het door hen bepleite onderzoek ge schiedt thans alleen bij die dienstplich tigen, die tijdens de eerste oefening enige afwijkingen hebben vertoond. In het onlangs gepubliceerde rapport van Win over de (ongunstige) lichamelijke toestand van de dienstplichtigen en in enige recente tragische sterfgevallen zou de minister aanleiding kunnen vinden voor een dergelijke „herkeuring", aldus deze Kamerleden. (Advertentie) KRANT „Laat ik een wat grof beeld gebruiken. De vrouw van een fabrieks directeur brengt een zieke arbeider die tbc heeft, een pannetje soep terwyl haar man in zijn fabriek een beleid blijft voeren, dat een stuging van het aantal tbc-patiënten in de hand werkt< Dat beeld kunt u overbrengen op de hulp van het westen aan de minder-ontwikkelde gebieden. De hulp die wij binnen onze sociaal-econo mische structuur verlenen, is geen wezenlijke hulp maar een vorm van filantropie Het effect wordt weer volkomen teniet gedaan door het feit, dat onze i'ndustrieprodukten die zij importeren, steeds duurder en onze invoerrechten voor hun exportartikelen steeds hoger worden. Bovendien lopen ook de vervoerskosten steeds meer op. Gevolg: de afstand tussen ons en de minder-ontwikkelde gebieden wordt in plaats van kleiner steeds groter. (Ds. Buskes in Het Vrye Volk) Vrouwen die graag koken hébben een ongewoon sterke animus; bij mannen die veel in de keuken staan, valt daarentegen een abnot- male anima te constateren. Zoals men weet stammen de termen anima en animus van de psychiater C. G. Jungdie indertijd nogal opzien baarde door zijn uitspraak, dat hij de vraag, aan de vaders op het concilie van Trente gesteld („Heeft de vrouw een ziel. )t alles bijeengenomen nog niet zo gek vond. Jung meende de vraag ontkennend te moeten beantwoordenInderdaad, zo zei hij, heeft de vrouw geen anima, maar een animus, d.i. een uit de oertijd komend en haar overgeërfd beeld van de man, oftewel een onbe wuste mannelijke zijde. En zo heeftaan de andere kantjuist de man een anima. (Uit de „Nieuwe Rotterdamse Courant Over prijzen gesproken. (Uit „Boer en Tuinder") In dezelfde kringen, waar men zo begaan is met het lot van de arbei dende klasse en waar het begrip solidariteit zijn betekenis kreeg, verwijt men nu de boeren hun groeiende Europese solidariteit. De boeren moesten meer maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef hebben, zo suggereert men in die kringen, tèrwljl men daarna weer verder êaat met het „uit bouwen" van de sociale zekerheid, e. over looneisen voor 1965 begint te praten. Omdat zulks maatschappelijk verantwoord is? Omdat er géén inflatiegevaar dreigt? Laten we als boeren maar geen aandacht meer schenken aan fraaie leuzen en onze eigen sociale zekerheid opbouwen: in de vorm van economische macht. (Uit s,De Boerderij") „Wij hebben de sex tot een zakelijke aangelegenheid laten maken, tot een zaak waar zelfs literatoren op de gemakkelijkste wijze hun commerciële slaatjes uit konden slaan. Wij hebben toegezien hoe de markt overstroomd werd met boeken over de zgn. lief destechniek, maar wij verloren ondertussen alle begrip van wat liefde eigenlijk is of in elk geval kan zijn. Wij hebben de kuisheid belachelijk ge maakt, de maagdelijkheid tot een schande die men zo spoedig mo gelijk uit de wereld moet helpen. Wij hebben ons laten voorhouden dat onthouding ongezond is en dat het celibaat een volkomen ver ouderde instelling is". „De erotische inflatie die wij thans meemaken is niet alleen een regelrechte aantasting van het huwelijk, maar zij is vooral een dode lijke bedreiging voor de seksualiteit zelf. Als alles ontdekt, als alles geëxperimenteerd, als alles tot op de droesem doorzwolgen is. blijft alleen de verveling, de walging, de trieste ontnuchtering over. Het is geen wonder, dat de homoseksualiteit tegenwoordig bij vele litera toren zo hoog gewaardeerd wordt, het is geen wonder, dat men op het toneel en in de film zoveel sadisme en masochisme ziet. De ero tische inflatie is in wezen een dodelijke bedreiging voor de humani teit, Zij maakt ons niet gelukkig, maar diep ongelukkig". (Uit de Leeuwarder Courant) De Nieuwe Limburger heeft ernstige kritiek op een reportage in de Nieuwe Linie over de toestand in het communistische Oost-Duitsland. Het Lim burgs blad moppert: „Als een jongeman van „De Waarheid" op reportage by Ulbricht geweest was, dan had hij zijn lesje niet beter kunnen leren dan de medewerker van „De Nieuwe Linie" gedaan heeft. Zelden heeft een waarnemer van een vrij persorgaan zich zozeer in de netten van het rode propagandaministerie laten verstrikken. Alle slagwoorden van de communistische propaganda die al twintig jaar geleden zijn geschil derd op inmiddels tot de draad versleten rode spanoeken, vinden we nu in ons aller Linie terug Slogans, die al jarenlang als puur bedrog zijn ontmaskerd, worden door een Nederlands weekblad als zoete koek ver slonden". Een bedrijfschap hoeft geen ver ordening en fabriek te worden; zo staat het nergens in de wet. Een bedrijfschap is de aangewezen plaats voor het voeren van overleg tussen werkgevers en werknemers zowel over economische als over sociale aangelegenheden. Wij wil len de PBO niet meer kwijt. Wat wij wel kwijt ivillen is het lijdelijk verzet in werkgeverskring telkens wanneer de vakorganisaties aan de bel trekken om eens te praten over de instelling van een bedrijfs orgaan. De houding van de aannemersbonden, die de instelling van een bouwschap nu al jarenlang tegenhouden en met succes, is een groter beletsel voor het van de grond komen van de PBO dan het optreden van bijvoorbeeld boer Koekoek en zijn kornuiten. (Uit „De Gids' van het CNV) t Is bekend dat het prestige van de priester in vele landen een ge voelige klap heeft gekregen Niet alleen zijn sociaal prestige hetgeen behalve nadelen ook wel voordelen heeft maar vooral zijn theologisch prestige. Hij raakt ergens in de verdrukking tussen de bisschop en de leek. Aan de waardigheid en de macht van de bisschoppen zijn op dit concilie ellenlange debatten gewijd en geen haar op ons hoofd dat er aan zou denken, de belangrykheid van deze debatten te bagatelliseren. Over de waardigheid en de competentie van de leek is eveneens uitvoerig gesproken: en ook dat was gezien de schromelijke onderwaardering in het verleden absoluut noodzakelijk. Maar de priester is er ook nog. Hij heeft er recht op, dat het concilie hem volkomen serieus neemt dat het over zijn plaats in de Kerk, over zijn idealen, over zijn pogen' en over zijn falen spreekt met een even groot respect als dat waarmee het de zaken van bisschoppen en leken heeft behandeld. En dat is totnogtoe _niet_ gebeurd.(Uit de „Twentsche Courant")

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1964 | | pagina 17