lokt toeristen Boeiende vliegtocht naar een raakpunt tussen Oost en West Het ontstaan der amfibieën EEN DWAZE STAD BEWOOND DOOR DWAZEN voor velen het Parijs van de Pacific Rudyard Kipling: Merkwaardig Symfonie in blauw Regeringsplannen Van gisteren tot morgen Mooiste panorama Tragische episode Fascinerende persoonlij kheid Onze rusteloze aarde 2x DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 26 SEPTEMBER 1964 MAROKKO TANGER Intens-felle zonnestralen striemen de in een siësta sluimerende luchthaven van Tanger. De ver bleekte heuvels lijken op vuilgekleurde zandbergen. Wij tuimelen in een explosie van warmte, die ons de adem be neemt. Slechts even, want gelukkig is daar een mistral van 25 knopen sterk, die een gezegende afkoeling brengt en de hoge palmen en stoere meer dan manshoge cactussen ongenadig laat buigen en zwiepen en straffeloos rode blaadjes rukt van de meterslange geraniums. Een trouwe Fokker Friendship van Schreiner Airways bracht ons in ruim 6 uren naar Marokko. De mannen op het vliegveld die van de veiligheids dienst incluis doen het zéér kalm aan. Oosters rustig. Zij hebben veel tijd nodig zoals alles in dit land zelfs het bestellen van wat dorststillénds veel tijd kost. Zij dragen Westerse uni formen met glanzende kleppettten; hun houding is vriendelijk, doch on-Westers gelaten. Zij zijn de personificatie der contrasten waaraan dit land zo rijk is. Want Marokko is het raakpunt tussen Oost en West! Contrasten Ze zijn er al volop voor Marokko is bereikt. Zo sappig- groen Nederland, België en Frankrijk zich vanuit de .lucht voordoen, zo'n eindeloos lijkende woestijn van grauw bruine bergen lijkt het Spaanse land. Zó meteloos en zó uniform, dat de Fok ker Friendship op circa 4 km hoogte stil in de intens blauwe Spaanse lucht Schijnt te hangen. De Pyreneeën vor men de vruchtbaarheidsgrens; daarna is het (bijna 3 uren lang vliegen) één wilde ongeordende massa van vrijwel boom- en Struikloze bergen en dalen, alle van een grauwe leemkleur en glad- geschuurd door de wind.. De Ebro in het noorden en later de Taag kronkelen zich smalletjes en in langzaam Spaans tempo langs uitgedroogde oevers. St.- Sebastian Pamplona, Madrid, Toledo, Cordova, Gibraltar zijn de enige rust punten in woonblokvorm, die het oog ontdekt. Doch is dat nu zovéél op zo'n lange vliegtocht? Juist daarom is het vliegen over Spanje zo'n merkwaardige ervaring! En men gaat dan ook de uitdrukking „Onder de wolken van Spanje loert de dood" begrijpen, die in het begin van déze eeuw ontstond, toen de Fransen onder aanvoering van de legendarische Antoine de Saint EJxu- péry een postlijn naar Noord-Afrika openden, de eerste postlijn ter wereld. De Fransen vlogen toen met nietige tweedekkertjes en zij hadden een heili ge vrees voor de grauwe bergbulten met hun feestmutsen van romige wol ken. Zij werden ook weinig bekoord door het pure groen van enige meren, zo groen als de geoxydeerde koperda ken van de Maastrichtse St.-Servaas. Zij waren allang blij als zij ditzelfde groen zagen langs de boorden van de Straat van Gibraltar, want dan was hun gevaarvolle tocht bijna voorbij. Typisch die heldergroene kleur van het water, waarmee de Middellandse Zee en de Atlantische Oceaan tegen de kust van Spanje kloppen. Zo groen lijken bij zonlicht ook de gletschers in Noor wegen, een fascinerende kleur, die echter wijkt voor het grijs-grauw als men bij de gletschers staat. De groene waterkleur van Middel landse Zee en Atlantische Oceaan wijkt al vrij kort bij de stranden voor het koningsblauw der zeerimpelingen, aan de uiteinders versmeltend met het strakke blauw van de zonnehemel. In deze verstilde symfonie van blauw ruist de Friendship Marokko binnen, het land. dat vele geheimzinnigheden en dus 'avontuurlijke aantrekkelijkhe den rijk is. Echter ook soms storende Westerse invloeden, waardoor het mo gelijk is, dat men zelfs in Tetuan (ca. 65 km van de havenplaats Tanger) in de kasbah tussen Marokkaans leer- en weefselwerk, tussen cactusvruchten en tomaten, een afschuwelijk ingelijste Brigitte Bardot en een nóg afschuwe lijker in lijst gezette Gina Lollobrigida kan ontwaren. De moslem in zijn sier lijke, royale toog heeft echter maling aan Brigitte en Gina; hij vindt zijn zwaargesluierde vrouwen met hun amandelvormige ogen en zijn elastische buikdanseressen héél wat interessanter. Een voorkeur, waarover niet valt te twisten! En de vele grote en kleine be delaars zien in Brigitte en Gina. ook al niet hun heil. Omdat zij permanent in actie zijn om iedereen met een uit gestoken vuile hand eraan te herinne ren, dat de Koran beveelt edelmoedig te zijn. De bedelende scharen zijn ech ter zó groot dat met de wens van de Koran zichtbaar de hand word* gelicht. Marokko heeft een intelligente bevol king, doch velen zijn heel arm! Marokko werd vrij en één. De stuk ken, die aan verschillende landen be hoorden, smolten samen en zelfs de vrijhaven Tanger werd een paar jaar geleden aan deze eenheid toegevoegd. Tanger veranderde daardoor van beeld; de speculanten, smokkelaars, spionnen en gokkers en wat dies meer zij, kozen het hazepad. Tanger werd een haven stadje met een landelijke rust en een speelzaal, doch rijker werd het niet. Tanger-op-retour wil men nu nieuw leven inblazen door te trachten er meer toeristen naar toe te lokken, toe risten die ook verder het land kunnen intrekken om dirhams (Marokkaans geld) uit te geven. Die toeristen moeten echter behoorlijk in hun dirhams zitten, want Marokko is niet goedkoop. De regering onder leiding van de jonge, vooruitstrevende koning Hassan II, die een stevige populariteit geniet, wil die trek naar het land graag bevorderen. Er zijn plannen voor het bouwen van hotels en bungalows en voor het ge schikt maken van strandterreinen waai de rusteloze Westerse mens kan rusten, zoals hij dat nergens anders kan. En het vliegtuig dat in opvallende mate steeds meer toeristen is gaan vervoe ren staat klaar om de mens, die zijn buik vol heeft van de Rivièra Spanje en Italië, naar de Marokkaanse zon te Contrast in Marokkooud (de kasbah) en nieuw (flatbouw) Tanger. Links op de voorgrond de minaret van de moskeevan waaruit vijf maal per dag de muezzin zijn oproep tot gebed laat klinken. brengen. Of koning Hassan zijn nieuwe hotels vol zal krijgen? Alleen met Nederlan ders zeker niet, want uit ons land trok tot nu toe een opvallend gering aantal mensen naar Marokko En toch hadden verschillende toerope~ators, die met ons meereisden, geen pessimistische ver wachtingen. Omdat de toerist verder wil. Omdat het trekken naar en door Marokko een enorme ervaring is. Omdat het Marok- ko-van-de-fantasie anders totaal anders is dan het Marokko-van-de-realiteit. De figuren en de taferelen die herinneren aan bijbelse platen, de stoere Arabieren met hun als uit marmer gebeeldhouw de trekken, de geur van kronkelige me dina de kleur van de krottige kasbah, het puur-landelijke der horden berggei ten, het indringende van de Berber- muziek. de wee-makende kruizemunt- thee, de eentonige oproep tot gebed van de muezzin, vanuit de moskee. Het is allemaal anders dan de plaatjes, die in ons fantasie-archief zaten. Ofschoon men wel eens kleppen op neus of ogen moet zetten is Marokko elke dag een feest. Een feest, waarbij men kleurenfilms tekort komt! SAN Van een bijzondere medewerker) „San Francisco is een dwaze stad, bewoond door dwazen, wier vrouwen allerliefst zijn" dat was het oordeel van Rudyard Kip ling, toen hij, nu meer dan een eeuw geleden deze stad be zocht. „Een stad, die weet te le ven", zei President Taft, en die lijkt op een bouwsel van kubus sen, die door een geniaal kind op hun plaats zijn gezet. Als men een kaart van de Ver enigde Staten bekijkt, vindt men in het midden van de Pacifickust een naam, die velen doet dromen: San Francisco. Het is de stad, die de Nederlanders op de tweede plaats noemen, onmiddellijk na New York, als doel van een be zoek, zoals gebleken is bij een re cent onderzoek van de United States Travel Service, San Fran cisco is de stad waar „werkelijk het oosten het westen ontmoet" en, om een woord van André Maurois te gebruiken, het blijft de meest „persoonlijke" stad van de Verenigde Staten. Iedere inwoner van San Francisco staat met één voet op een heuvel en met de andere in het verleden, zo zegt men, maar Chicago was al vijftig jaar Amerikaans toen, in 1847, San Francis co „het levenslicht zag" met de komst ste Chinese gemeenschap van de weste lijke wereld herbergt, is gegroeid door in de tegenspoed een fascinerende per soonlijkheid, gericht op Azië, te ontwik kelen. Een ware „cour des miracles" bevond zich in de omgeving van de Union Square, zo genoemd omdat dit plein in het begin van de Successie-oorlog het verzamelpunt was van de noordelijken. Hier vlakbij bevindt zich een winkel straat, de Maiden Lane, die uitsluitend toegankelijk is voor voetgangers en waar autoverkeer verboden is tussen 11.30 en 14.30 uur. San Francisco met zijn veertig heu vels beslaat een oppervlakte van 12.000 hectare. Dit betekent dat men de uit 1873 daterende tandradtrams nog nodig heeft, symbool van een levenswijze, gebouwd om ongelukken en de te snel le dood van oude paarden te voorko men. De aanblik van die ouderwetse trams, die de steile straten opklimmen, herinneren de Europeanen aan de le gendarische Marseillaanse voertuigen, die Marcel Pagnol hebben geïnspireerd tot de mooiste bladzijden in zijn boe ken. En verder is een stad die 2.660 Chinese, Japanse, Franse, Italiaanse, Zwitserse, Mexicaanse, Spaanse restau rants bezit, een avontuur, dat men be leefd moet hebben. De sushi rauwe vis gedronken met sake rijstwijn in het Tokio Sukiyaki op de Fisherman's Wharf is een van die ervaringen, die de toerist in de stemming brengen om een van de mooist jade-collecties in de wereld te bezichtigen in de etalages van het Gumps warenhuis. Deze stad bezit ook een Paleis van het Legioen van Eer, een imitatie van het Parijse gebouw en een prachtig mu seum, gelegen tegenover de Golden Gate. Dit punt, een van de mooiste panorama's van het Amerikaanse con tinent, werd zo genoemd door een ka pitein op de grote vaart, John Charles Fremont, die in 1850 schreef: Ik noem dit punt Crysopylae (sic) of Gouden Poort, omdat de haven van Byzantium Crysoceras (sic) of Gouden Hoorn werd genoemd. Veel prozaïscher is de schat ting van het gemeentebestuur, dat het onderhoud van deze beroemde brug (lengte 14 kilom.) en die van Oakland 2.200 dollar per dag kost. San Francisco is een van de weinige steden op aarde met een natuurlijke air-conditioning". De winters zijn er betrekkelijk zacht en zomers fris. Een prettige klimatologische omstandigheid die het de fotograaf mogelijk maakt de zeerobben van Seal's Rock te fotogra feren, de cineast in staat stelt in een lichte nevel Japanse toneeltjes te filmen in de Japanse Tea Garden en de ar cheoloog de kans biedt om in felle zonneschijn de Spaanse kloosters te doorzoeken, zoals dat van de Dolores Mission, die uit 1776 dateert en waar, naast de franciscanen, die het hebben gesticht, talloze Spaanse, Portugese en Franse pioniers zijn begraven. San Francisco is ook een vreemde stad, waar de oorlog van de Tongs (ri valiserende Chinese broederschappen* tie door Leoncavallo gedirigeerde con certen in het kader van een luxueus operagebouw, de antiquiteiten van de Azteken, de Inca's, de Maya en de pré- colombiaanse cultuur in het Young Memorial, de aankomst van Europese vrachtschepen en van Mexicaanse emi granten in c> loop der jaren langzaam maar zeker alle verschillen hebben verdoezeld. van kapitein ter zee John Montgomery, ten door hun bemanningen, die goud waren komen zoeken. Deze schepen waren voor een krats te koop. In die tijd gebruikte een kleermaker, bij ge brek aan wollen stof, tentdoek om broeken te maken: de „blue jeans" was geboren. De semafoor van Telegraph Hill, een van de heuvels bij de haven, kondigde niet alleen de komst van een schip aan, maar onder meer ook het aantal vrou wen aan boord. Vanaf deze zelfde heu vel werd vaak brandalarm gegeven. Al leen in 1851 al werd de stad zesmaal door brand verwoest en weer opge bouwd. Twee andere heuvels zijn beroemd ge bleven. Enerzijds Russian Hill, oor spronkelijk een begraafplaats voor Rus sische zeelui, die aan scheurbuik wa ren gestorven, maar nu het stadsge deelte der schilders en schrijvers; en anderzijds Nob Hill, waar in de negen tiende eeuw door rijkgeworden mijn werkers buitensporige marmeren palei zen zijn gebouwd, waarvan er nu nog maar enkele in ruïne over «ijn. De culturele traditie van de grote haven dateert ook uit 1849. Men noemde die de „Stars and Strips" hees op de plek die nog altijd wordt begrensd door de Kearny St., de Washington St., en de Clay St. Uit het verleden resteert het Presidio thans officierenclub, een woonhuis dat in 1776 werd gebouwd door kapitein Juan Bautista de Anza. De kanonnen schitteren nog zwakjes tussen de weel derige plantengroei, die traditioneel de talloze hacienda's rond de baai om ringde. Yerba Buena, want dat was de naam van deze nederzetting vanwege de groene munt, die er nog groeit, tel de 450 inwoners, twee eeuwen na de onverwachte ontdekking van de baai door Sir Francis Drake. In 1848 woonden er 900 landbouwers in San Francisco toen James Marshall goud ontdekte in Sutter's Mill. Die dag bleef er niet meer dan een tiental in woners in het dorp. Eind 1849 .dus een jaar later, hadden 25.000 personen er hun kamp opgeslagen in hutten van hout en doek. Langs de kaden lagen meer dan vijfhonderd zeilschepen, verla de „Forty Niners". die liberale Euro peanen, die na de gevangenissen ont vlucht te zijn, zich rond de baai ves tigden. Zij creëerden zodoende een tra ditie, die het Sarah Bernhardt mogelijk maakte op te treden in ht Petit Tivoli en Musici als Pierre Monteux, Darius Milhaud en Stravinsky om hun mees- Neendit is niet Marseille met zijn volle trams en het Chateau d'If.dit is een beeld uit de Verenigde Staten, van een der meest Europesepanorama's van San Francisco met zijn lage, door klimop overdekte huizen zijn tandradtrams enin de baaide vroegere gevangenis Alcatraz. terwerken te componeren. Een cultuur centrum aan de kust van de Stille Oceaan, dat tegenwoordig per straal vliegtuig op dertien uur van Amster dam en op zes uur van New York ligt, was geboren. Op de 18e april 1906 beleefde San Francisco de meest tragische episode uit zijn bestaan, toen een aardbeving, gevolgd door een brand, vijfhonderd do den en 1.500 gewonden tot gevolg had. terwijl 25.000 mensen dakloos werden. Men zag de directeur van de huidige Bank of Amerika, een van de grootste aan de westkust, het contante geld red den op een handkar, men zag Italianen met wijn verscheidene huizen op Tele graph Hill besproeien, waardoor deze huizen werden gespaard. Het beroemde schilderij van Millet „de man met de houweel" werd gered door een bedien de, die vluchtte, nadat hij zich in dit doek had gewikkeld. De volgende dag werden er borden geplaatst „Praat niet over de aardbe ving praat over uw zaken". De her bouw van de stad, die drie jaar vergde, kostte het gemeentebestuur 150 miljoen dollar en de verzekeringsmaatschappijen 225 miljoen dollar. Vandaag de dag is de goudkoorts ver dwenen. Pacific Road heeft de pittoreske saloons zien verdwijnen en de speelhui zen hebben plaats gemaakt voor grote gebouwen. San Francisco, dat de groot De grote meerderheid der i vissen haalt tegenwoordig i uitsluitend door kieuwen i adem. Op deze wijze nemen zij de nodige zuurstof uit het water op. Vroeger heeft echter ook een ander orgaan 1 daarbij dienst gedaan, na- 1 melijk de zwemblaas. Deze stond daarbij met de keel holte in verbinding. Op de ze manier kon de ademha- lingslucht worden aangeèo- gen en afgevoerd. De tegen woordige longvissen uit Afrika, Australië en Zuid- Amerika halen gedurende een bepaalde tijd van het jaar nog steeds op deze wij- f ze adem. Zij kunnen daar door leven in gebieden waar l droogtepeTioden de rivieren van tijd tot tijd tot stagne- rende modderpoelen her- 1 scheppen. Een tweede groep vissen met een zwemblaas, die als ademhalingsorgaan dienst kan doen, is die der kwast- vinnigen. Hier is de zwem blaas in twee zakken ver deeld, die met longen te vergelijken zijn. Deze groep beleefde zijn bloei tijdens de geologische oudheid. alle prehistorische dieren werkelijk verdwenen zijn. Belangrijk is ook. dat de kwastvinnigen in hun borst en buikvinnen dezelfde beenstukken bezitten als de op het land levende vier voeters. In het verre verle den konden zij zich daar mee van een kleine, ver- Voor 1950 nam men aan dat de kwastvinnigen onge veer 70 miljoen jaar gele den voorgoed uitgestorven waren. Gedurende de laatste jaren heeft men er echter nog een aantal levend weten te vangen in de zeeën rond Malagasië (Madagascar). Wel een bewys dat niet dwijnende poel naar een grotere verplaatsen, wan neer de droogte de rivieren, waarin zij leefden, al te zeer aantastte. Zulk een verplaatsing over land ging vrij moeizaam, maar het ging toch, en de dieren wis ten zich erdoor in het le ven te houden. De linker af beelding toont u een kwast- vinnige. Eusthenopteron ge heten, die ongeveer 375 mil joen jaar geleden een. dus danig leven leidde. Nog een stap verder ging de Ichthyostega (afbeelding rechts), waarvan men over blijfselen heeft gevonden in Oost-Groenland. Dit dier kwam veel vaker op het land, ook als de noodzaak hem daar niet direct toe dwong en verplaatste zich er a] veel gemakkelijker. Hij vormde daarmee de eer ste amfibie die op aarde leefde. Ichthyostega is dus een echte missing link", een verbindende schakel tussen twee klassen iiï het dierenrijk. Als zodanig is hij een belangrijk stuk in de legpuzzel van het aardse verleden.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1964 | | pagina 15