Atoomschip „Savannah"
verovert de wereld
boeken
in
buis
Geslacht Meihuizen pelgrimeert naar
zijn stamvaderlijke boerderij
m
m
mm
m
Hocus-Focus
in Syrië opgesloten
OP 64
VELDEN
Unieke familie-clan
STRALINGSGEVAAR? HET VIEL
ALLEMAAL NOGAL MEE
Nederlandse student
Woensdag in
Rotterdam
Na drie weken
vrijgelaten
Groot verschil
Luxueus
Bommetjes voor
Duitse geleerden
mm
'B
m
V.N onderzoeken avontuur
Cornelis Verolme na REM-debat:
Haya van Someren na REM-debat:
Koningin Sirikit op paleistrap
16
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 26 SEPTEMBER 1964
asfcfcf-
(Van een onzer redacteuren)
bepaalde projecten voor een atoomkoop
vaarder bestudeert, de Koninklijke Ma
rine begint te denken aan een nucleaire
onderzeeër en de elektriciteitsmaatschap
pij al hardop gaat denken aan een
kerncentrale.
Los van dit alles gezien blijft de Sa
vannah toch een merkwaardig schip
als prototype voor toekomstige atoom
vrachtvaarders of passagiersschepen. En
dat zeker niet alleen omdat het 55 mil-
DFIST HA Af! H<*4 «Javan- jcen dollar gekost heeft. Even merk-
UE-JN haai* Het n.s. savan- waardig als de eerste Savalmahj die in
nah, Amerika S witte droom- en 1819 vanuit de Amerikaanse havenstad
Savannah de oversteek naar de Engelse
showboat verovert de wereld.
Meer dan een half miljard
mensen in Noord- en Zuid-Ame-
rika en in Europa hebben nu al
kennisgemaakt met dit prachtige
koopvaardijschip, dat als eerste
ter wereld door kernenergie voort
gedreven wordt.
En als wij woensdagmorgen aan boord
van deze wonderlijke Savannah de Nieu
we Waterweg opvaren zullen duizenden
Nederlanders tussen Hoek van Holland
en Rotterdam dit mysterie van weten
schap en werkelijkheid van dichtbij langs
zich zien komen.
Eén schip met de soepele vor
men van een kruiser, met de opbouw
van de zeer luxueuze jachten en met een
inrichting, die zelfs aantrekkelijk is voor
de meest-verwende Amerikaanse mil
jardairs.
Er is over deze Savannah nogal wat
te doen geweest vooral in Europa. Men
was in 't oude werelddeel niet zo gerust
op een schip met een kernreactor, met
gevaarlijke atoombrandstof en met radio
actieve afvalstoffen aan boord. Zelfs ge
heide scheepvaartdeskundigen maakten
duizend-en-een bezwaren tegen het be
zoek van het atoom-koopvaardijschip
aan niet-beveiligde havens.
Speciale commissies wérden in het
leven geroepen vooral Nederland is
daar bijzonder vlot mee die moesten
nagaan of zo'n schip wel zonder meer
kon afmeren, of bezoekers toegelaten
mochten worden en of de opvarenden
zo maar konden passagieren zonder ge
vaar voor de mensen op de vaste wal.
Het is achteraf allemaal nogal meege
vallen. Toen de Savannah onlangs in
Bremerhaven afmeerde, had de politie
man- en armkracht te kort, om het
enthousiaste publiek tegen te houden.
In Amerika is men met zaken als kern
energie al wat meer vertrouwd. Men
kent er al jaren de atoomonderzeeëers en
de historische onderwater-pooltocht van
de Nautilus herinnert iedere scheepvaart
liefhebber zich nog duidelijk. Natuurlijk
kent ook Amerika de nodige veiligheids
maatregelen rond deze atoomschepen,
maar begrippen als splijtstoffen, kern
energie en kernreactoren hebben hun
mysterieuze klank voor de meeste Ame
rikanen al verloren.
Zover zijn wij in Europa en vooral in
Nederland nog lang niet. De problemen
die het Doodewaard-project voor een
kleine kernenergiecentrale omringen en
de zorgelijke belangstelling, die het Re
actorcentrum Nederland sonms onder
vindt, spreken voor zichzelf.
De Savannah echter is een van de ken
merken van onze atoomeeuw en ook wij
Nederlanders moeten aan dit denkbeeld
gewoon raken. Zeker nu het RCN Petten
havenstad Liverpool waagde. Het was
het eerste zeilschip, dat met stoomaan-
drijving op de Atlantische Oceaan ver
scheen voor een overtocht, die 29,5 dag
duurde. Bijna anderhalve eeuw geleden
luidde dit s(toom) s(chip) het stoomtijd
perk in, zoals nu het n(ucleair) s(chip)
Savannah voor de koopvaardij de atoom
eeuw geopend heeft.
Inwendig verschilt deze atoom-vracht
vaarder met gedeeltelijke passagiersac-
commodatie. aanmerkelijk van de con
ventionele schepen. In plaats van een
oliestookinstallatie met de nodige brand
stoftanks, huist in de machinekamer een
kernreactor die voor de voortstuwings
kracht moet zorgen. Het is, om het po
pulair te zeggen, een atoomvuurhaard,
waarin door een onafgebroken ketting
reactie een voortdurende atoomsplijting
ontstaat. In de reactor van de Savannah
circuleert tijdens dit splijtingsproces wa
ter onder druk door de kern. Het water
wordt verwarmd en geeft deze warmte
door aan het water in een tweede bui
zenstelsel. Dit water wordt in stoom om
gezet, waardoor turbines en schroefas
in beweging komen en daarna blijven
draaien.
De splijtstof in de reactor van het n.s.
Savannah bestaat uit ruim 7.000 kg kor
rels verrijkt uraniumoxyde. Een kern
vulling in de scheepsreactor met deze
splijtstof levert voldoende energie op om
de Savannah 3,5 jaar. 623.000 km in de
vaart t,e houden. Omgerekend in olie zou
het schip 90.000 ton voor deze periode
nodig hebben. Dit nieuwe beeld in de
machinekamer betekent een revolutie in
de scheepstechnische historie.
De nieuwe voortstuwingsapparatuur
brengt natuurlijk ook revolutionaire be
veiligingen met zich mee. Onder de
scheepsreactor is een dubbele bodem
gemaakt met extra beschermingen, voor
het geval het schip aan de grond zou
lopen. De reactorkamer is midscheeps
ingebouwd tussen twee zware stalen
schotten, die de stalen kooi met de reac
tor moeten beschermen. Tussen deze
schotten en de romp liggen drie dekken,
waarvan de vloeren extra verzwaard
zijn. Bovendien zijn de schotten aan
de binnenkant versterkt door bescher-
mingsmatten van 61 cm dik.
Bij een aanvaring midscheeps moet,
dus eerst vijf meter extra versterkte
scheepscontructie doorboord worden, ver
der de stalen schotten en de bescher-
mingsmatten en dan nog ligt de eigen
lijke reactor niet open.
Want zij is geplaatst in een stalen
koker, omgeven door een laag beton van
vier voet dikte. Een uiterst zorgvuldige
beveiliging dus.
Ook de bescherming tegen radioactie-
Het schip bij de aankomst in Ko
penhagen.
ve bestraling is zo hoog mogelijk opge
voerd, terwijl voor de afvoer van de
radioactieve afvalstoffen allerlei voor
schriften gelden.
Bovendien zijn' op alle mogelijke plaat
sen in het schip instrumenten voor het
meten van radio-actieve stralen inge
bouwd. Een reserve-installatie kan in
noodgevallen onmiddellijk de energie
opwekking overnemen.
Deze witte droom- en showboat van de
Amerikaanse regering is bijzonder luxu
eus ingericht. Behalve het commandodek
(met de modernste scheepvaartsnufjes
uitgerust) en het sloependek heeft de
Savannah vier dekken ter beschikking
voor de 60 passagiers die kunnen mee
varen. Daar bevinden zich fraaie hut
ten met eigen badkamer, een zwembad,
conversatie- en eetzalen, cocktailbars,
winkels, kapsalons bioscoop, ziekenaf
deling e.d. Bovendien hebben de passa
giers op een van de dekken een voort
durend zicht in de machinekamer.
Het schip van 13.500 bruto registerton
heeft een lengte van rui m280 meter,
is bijna 24 meter breed en heeft bij
volle belading van 10.000 ton een diep
gang van 9 meter. De kruissnelheid be
draagt 21 knopen bij 20.000 a.p.k. Een
nieuwe term dus deze atoom-paarde-
krachten. Het vermogen kan met 22.000
a.p.k. opgevoerd worden tot ongeveer
23 knopen.
De Savannah, die medio 1959 van sta
pel ging, maakt sinds 1962 tochten langs
Noord- en Zuitdamerikaanse en Europe
se havens en verblijft van 30 september
tot 6 oktober in Rotterdam aan de Park
kade. Minister Van Aartsen van Ver
keer en Waterstaat verwelkomt het schip
woensdagmiddag persoonlijk, waarna het
publiek gelegenheid krijgt het (waar
schijnlijk in beperkte mate) te bezichti
gen. Op 6 oktober keert de Savannah
naar New York terug om daarna ver
moedelijk nieuwe tochten te maken over
de zeven wereldzeeën.
Is het atoomschip economisch? Voor
lopig zeker nog niet, maar dat is ook
nog niet de bedoeling van deze Savan
nah en van een aantal opeenvolgende
atoomschepen. Het gaat erom, zegt de
Amerikaanse regering, de wereld te to
nen, dat kernenergie rok en vooral voor
vreedzame doeleinden gebruikt moet wor
den en dat atoomschepen betrouwbaar
en veilig zijn.
Daarbij is de kans zeer groot, dat
atoomschepen op lange reizen meer
vracht kunnen vervoeren omdat zij meer
ruimte hebben en dat zij op lange af
standen constantere hoge kruissnelheden
kunnen varen dan de conventionele
schepen.
In Europa begint men dit ook in te
zien, want er zijn thans (in Nederland,
West-Duitsland, Italië enz.) verschillen
de projecten voor scheepsvoortstuwing
in studie genomen. Hieruit komen vol
gend jaar misschien al bepaalde resul
taten te voorschijn. De n.s. Savannah
heeft dan toch maar de eer de atoom
eeuw ook voor de koopvaardij geopend
te hebben.
HAIFA De gemengde wapenstil
standscommissie van de Verenigde Naties
in Israël begon vrijdag een onderzoek
naar het geval van de Nederlandse theo
loog die door de Syrische politie drie we
ken is vastgehouden.
Woensdag hebben de Syrische autori
teiten de 29-jarige Jean Marie Marinus
Raaymakers, die een pelgrimstocht maak
te naar het heilige land, aan de Israëli
sche grenspolitie overgedragen.
Gisteren bracht Raaymakers een be
zoek aan het Nederlandse consulaat in
Haifa om zijn vertrek naar Frankrijk te
regelen waar hij aan het seminarie van
Toulouse zijn theologische studie wil
voortzetten.
De gebaarde Nederlander heeft ver
klaard dat hij naar Israël is gekomen
om de gewijde plaatsen der christenen
te bezoeken. Voordien verbleef hij voor
enige tijd in Libanon, Syrië en Jordanië.
Volgens zijn verklaringen heeft Raay
makers Jeruzalem via de poort van Man-
delbaum bereikt. Op 29 aug. vertrok hij
uit Tiberias. Hij vervolgde zijn tocht via
de Jordaan.
In de omgeving van Capernaum, aan de
noordelijke oever van het meer van Ga-
lilea, begonnen Syrische grenswachten
aan de andere zijde van de grens hém
met hun wapens te bedreigen en dwon
gen hem naar hen toe te zwemmen, on
danks het feit dat hij de Syriërs in het
Frans toeriep dat hij toerist was.
De soldaten namen hem vervolgens ge
vangen, waarna zijn tocht via talrijke
Syrische gevangenissen begon. In de
meeste gevallen werd Raaymakers geheel
alleen in een cel opgesloten.
„Ik werd over. het algemeen redelijk
goed behandeld", verklaarde de Neder
lander. „Het enige waar mijn ondervra
gers op aandrongen was dat ik de waar
heid zou vertellen", zei hij.
„Ik was te bevreesd om ook maar iets
te vragen, zelfs niet om een onderhoud
met de Nederlandse consul. Bij geen en
kele gelegenheid heb ik functionarissen
van de V.N. gezien", vertelde Raayma
kers.
Nadat de Nederlandse theologische stu
dent het verhaal van zijn Syrische erva
ringen aan Israëlische officials had ver
teld, diende Israël onmiddellijk een klacht
bij de gemengde wapenstilstands
commissie van de V.N., die gisteren met
het onderzoek begon.
Na zijn verdwijning heeft Syrië op
Israëlische verzoeken om opheldering tot
driemaal toe verklaard niets van Raay
makers' verblijfplaats af te weten.
CAIRO De Egyptische geheime
dienst heeft de afgelopen dagen ver
scheidene „bompakketjes" ontdekt, die
over de post aan in Egypte werkende
Duitse geleerden werden gezonden, zo
meldt het gezaghebbende blad „Al
Ahram". Een van die pakketten was op
een postkantoor ontploft. Daarbij was
een postbeambte gewond geraakt. Al
Ahram beschuldigt Israël van een nieu
we terreurcampagne tegen de Duitse ge
leerden in Egypte.
(Advertentie)
W. J. MUHR1MG -
In de loop van deze m&uua vmdt in
Zürich een toernooi plaats, waaraan
door jonge doch zeer sterke spelers be
neden de 22 jaar uit een aantal West
en Oosteuropese landen wordt deelgeno
men. Dank zij een vorstelijke bijdrage
van een Amerikaanse maar in Zwitser
land geboren miljonaire Agnes Litzen-
berger zal deze wedstrijd een jaarlijks
terugkerend evenement worden.
In navolging van Clare Benedict, die
een deel van haar geld en haar naam
gegeven heeft aan het bekende Clare
Benedict-toernooi de kleine landen-
olympiade zal het jeugdtoernooi de
geschiedenis ingaan als het Agnes Lit-
zenberger-jeugdtoernooi. Een analyse
van de tot dusverre gespeelde partijen
wijst uit, dat onder de deelnemers enorm
veel talent schuilgaat. Op het terrein
van de openingsfcheorie zijn zij praktisch
zonder enige uitzondering op de hoogte
van de laatste ontwikkelingen, ook in
het middenspel hebben zij een goed in
zicht in de strategische en tactische pro
blematiek, alleen in de eindspelfase zal
hun inzicht nog moeten rijpen. En van
dit proces zal afhangen of deze talenten
zullen uitgroeien tot de meester- en
grootmeesterklasse.
Een aardige illustratie van hun pittige
en veelbelovende spelstijl is het verloop
van de onderstaande partij tussen de
Deen Ole Jakobsen en de Engelsman
Peter Lee.
Wit: Ole Jakobsen (Denemarken)
Zwart: Peter Lee (Engeland)
Gespeeld in het jeugdtoernooi te Zürich
1964.
e2-e4n c7-có, 2. Pgl-t3, d7-d6, 3. d2-d4,
c5xd4, 4. Pf3xd4, Pg8-f6, 5. Pbl-c3, g7-
g6, 6. Lcl-e3, Lf8-g7.
(Bekend is, dat 6Pg4 faalt op 7.
Lb5 Ld7 8. Dg4:)
7. f2-f3, Pb8-c6. 8. Ddl-d2, 0-0 9. Lfl-c4
(De moderne voortzetting in deze va
riant. Mogelijk voor zwart is nu 9....
Pd4:, 9... Pd7 of 9.., Ld7 wat in de par
tij gebeurde)
9Lc8-d7 10. 0-0-0, Ta8-c8, 11. Lc4-
b3, Pc6-e5, 12. h2-h4, Dd8-a5, 13. Kcl-bl,
Pe5-c4, 14. Lb3xc4, Tc8xc4, 15. Pd4-b3.
(Alvorens uitvoering te geven aan zijn
plan de vijandelijke koningsvleugel di
rect aan te pakken, treft wit enige voor
zorgsmaatregelen voor de veiligheid van
zijn eigen koning).
15Da5-a6
(Veel beter was 15... Dc7 om de druk
op c3 te handhaven. In deze of soortge
lijke posities kan het belangrijk zijn het
kwaliteitsoffer op c3 in petto te hebben
en dan is de opstelling van de dame op
c7 effectiever).
16. Le3-h6, Lg7xh6, 17. Dd2xh6, Tc4xc3
(Nu haalt dit offer niet veel uit)
18. b2xc3 Tf8-c8, 19 Dh6-e3, Ld7-e6. 20.
h4-h5, Pf6xh5, 21. g2-g4, Ph5-f6, 22. Tdl-
d2, Tc8-c4, 23. e4-e5!
(Deze opmars leidt een beslissend offen
sief in. Duidel^ is, dat 23... de5: faalt
op 24. Td8-f
Stelling na. 23. e4-e5.
Pf6-d5, 24. Td2xd5
25. Dh6 mat)
su
1
1
MP
ril
m
i
Hll
H
111 M1
(Dit kwaliteitsoffer was natuurlijk een
van de consequenties van wits vorige
25. De3-h6, e7-e6, 26. Dh6x
4-
(De klopjacht wordt ingezet)
26.... Kg8-f8, 27. Dh7-h8 Kf8-e7, 28.
Dh8-f6 Ke7-d7
(Op 28... Ke8 beslist 29. Th8 mat)
29. Df6xf7+. Kd7-c6, 30. Thl-h7, d6xe5.
31. Df7-c7 Kc6-b5, 32. Dc7xe5, Da6-b6,
33. Th7-g7, a7-a5, 34. Tg7xg6, a5-a4, 35,
De5xd5+
(Dit dameoffer wikkelt af naar een glad
verloren eindspel)
35... e6xd5, 36. Pb3-d4+ Db6xd4
(Ook na 36... Ka5+, 37' Tb6:, Kb6: 38.
Kb2 kan zwart ondanks (ie kwaliteit voor
het niet lang meer bolwerken tegen de
verbonden witte vrijpionnen)
37. c3xd4, Tc4xd4, 38. Tg6-f6, Kb5-c4, 39.
Kbl-cl, Kc4-c3, 40. Tf6-f7, Td4-b4
(Versnelt het verlies)
41. Tf7-c7+ en zwart gaf zich gewonnen.
Hij verliest nog een pion of zijn toren
gaat verloren (41... Kd4, 42. c3+)
Schaakraadsel
In de onderstaande positie staat de
witspelcr materieel bijzonder slecht,
maar door de mogelijkheden van een
directe aanval op de zwarte konings
vleugel heeft hy voldoende compensatie.
Het is zelfs mogelijk de zwarte koning
met een bepaald inventieve combinatie
geforceerd mat te zetten. Een kolfje naar
de hand van aanvalsspelers.
DEN HAAG Het verhaal over
Barbara Frey, die deze maand precies
250 jaar geleden met haar man en vyf
kinderen uit Zwitserland naar ons land
vluchtte, zal binnenkort ongetwijfeld de
ronde doen. Opnieuw de ronde doen
want al dikwijls is dit verhaal verteld
en met name aan haar (vele) nazaten
Zy, Barbara Frey, is de stammoeder
van het Nederlandse geslacht Meihui
zen, dat zich heeft samengebundeld in
de Meihuizen-familievereniging.
Leden van deze, over ons land wijd
vertakte vereniging zullen komen*
weekeinde de vlucht van de stam
ouders vanuit het bergachtig vader
land naar het lage land aan de zee her
denken. Daartoe organiseerde het be
stuur van deze vereniging, de zoge
noemde familieraad, een bedevaart
tocht naar de plaats Meihusen nabij
Gontenschwil in het Zwitserse kanton
Luzern. „Het gehucht Meihusen zo
leert het stamboek van de familie is
vriendelijk gelegen aan de zoom van
een beukenbos op een matige hoogte,
vanwaar men een schoon uitzicht heeft
in het dal en over de heuvelruggen
naar de gletsjerwereld van het Berner
Oberland.
Die bedevaart ving gisteren aan en
morgen keert men naar ons land terug.
Het vervoer geschiedt per Charter-
vliegtuig en het programma voor
deze driedaagse voorziet onder meer in
bezoeken aan Beromünster, Gontschwil
en Lenzburg. In de oude kerk te Be
romünster, waar het familiewapen van
de Meihuizens aanwezig is, zal de
Haagse predikant, dr. H.W. Meihuizen,
voorgaan in een korte kerkdienst. Ook
zal men de „stamboerderij" gaan be
kijken, althans wat daar nog van rest
aan fundamenten, nadat deze boerderij
nu zeventig jaren geleden is afgebrand.
In Lenzburg bezoekt het gezelschap
ongeveer zestig deelnemers waarvan
de oudste ruim 80 jaren is en de jongste
amper veertien) het bekende (of zo men
wil berucht) slot bezoeken. Hier, nu
precies 250 jaren geleden werd de stam
vader van de Meihuizen, ene Samuel
Peter Meihuser, gevangen gezet omdat
hij werd verdacht van wederdoperij.
De vervolging van de doopsgezinden
in Zwitserland in de zestiende en zeven
tiende eeuw en tot zelfs in de achttien
de eeuw ging gepaard met drijfjachten,
terechtstellingen en verbanningen en
zelfs werden doopsgezinden verkocht
als galeislaven.
Het strafprotocol der landvoogdij
Lenzburg bevat de volgende aanteke
ning: „1714. Samuel Peter van Gonten
schwil, de doper, wordt met zestién
dagen gevangenis gestraft".
Hij onderging deze straf in „een die
pe kelder van het kasteel Lenzburg".
zó leert het familieboek. Deze mishan
deling zal het besluit tot uitwijking
naar het gastvrije Nederland hebben
verklaard. In de Nederlanden van de
zeventiende eeuw immers waren grote
sommen geld bijeengebracht om de
Zwitserse doopsgezinden te steunen en
te helpen bij hun overkomst. In het
kerkeboek van Gontenschwil wordt dan
ook vermeld: als wederdopers zijn
weggetrokken en hebben voor zich en
hunne nakomelingen het land- en
burgerrecht verloren Samuel Peter en
Barbara Frey. Zij vestigden zich te
Kaikwijk onder de Groningse gemeente
Hoogezand.
Het familieboek, later opnieuw sa
mengesteld en aangevuld gaat van hand
tot hand in de familie-vereniging die in
1925 werd opgericht. Zij heeft ten doel,
de geestelijke en stoffelijke belangen
van het geslacht Meihuizen en van de
leden en medeleden der vereniging te
bevorderen. Men tracht dit doel te be
reiken door o.m. het houden van fami
liedagen (om de twee jaren komt men
„ergens" in ons land bijeen), door het
aanleggen en instandhouden van een
familiefonds, door zonodig de leden van
het geslacht en de medeleden behulp
zaam te zijn in het verkrijgen van een
maatschappelijke positie en door zo
nodig geld beschikbaar te stellen voor
opvoeding of tot onderstand. De fami
lievereniging, die thans ongeveer 160
leden telt, kreeg de koninklijke goed
keuring in 1927.
Oplossing
Wit aan zet en wint (mat in 7 zetten)
Oplossing: De matcombinatie is als volgt
te realiseren: 1. Lf5-h7-fKg8-h8, 2. Lh7-
c2+, Kh8-g8, 3. Td2-g2-fLd5xg2 4.
Lc2-h7-f, Kg8-h8, 5. Lh7-g6+, Kh8-g8,
6. Dh6-h7+, Kg8-f8, 7. Dh7xf7 mat. Het
is maar een weet, want moeilijk was de
ze combinatie niet.
