Konstanz herdenkt het
zestiende concilie
Oranje" voltooide
laatste zeetocht
Flats met eigenschappen
van vrije woningen
Trouwfeest van koning Petaio
losgebarsten
VERBAND MET VATIC ANUM II
■Si
Wie aan zijn toekomst bouwt, bouwt op een levensverzekering!
Ketter Hus
ten dele
gerehabiliteerd
KUNSTMATIGE WOONHEUVELS" IN STUTTGART
Futuristische
architectuur
DAGBLAD DE STEM VAN DINSDAG 1 SEPTEMBER 1964
Monumenten
Symbiose
Vaticanum II
Periodiek concilie
In Utrecht
Griek bewerkte
landgenoot
met mes
Pastoor vindt:
Kop Kennedy in
glasraam lijkt
onvoldoende
Caranza bouwt
toeristenhotel
in Amsterdam
GEEN INKIJK
(Advertentie)
(Bijzondere correspondentie)
KONSTANZ. Dit jaar viert
het oude, aan tradities zo rijke
cultuur-centrum Konstanz, gele
gen aan het meer Konstanz, haar
grote feest: het concilie van Kon
stanz wordt herdacht. Dit concilie,
de 16de kerkvergadering in de ge
schiedenis van de katholieke Kerk,
van 1414 tot 1418. Odo Colonna
werd er tot paus gekozen en met
deze paus Martinus V kwam er
een einde aan het schisma, een
scheuring die als een zware druk
op de Westeuropese kerk rustte.
Het enige concilie dat op Duits grond
gebied heeft plaats gehad, was een
glansrijk evenement. Meer dan drie en
een half jaar bracht het allen, die hetzij
in de kerk hetzij in de politiek een rol
speelden, bijeen: een keizer verscheide
ne koningen, twee pausen (de ter plaatse
afgezette Johannes XXIII en de nieuw
gekozen Martinus V), drie patriarchen,
29 kardinalen, 250 bisschoppen en aoten,
voorts hertogen, graven, machthebbers
in de kerk en wereld in een onafzien
bare ,'ij. Daarbij voegden zich tiendui
zenden klerken, dienaren, koeriers, koks,
paardenknechten, kooplui en handwerks
lieden van elk soort. Wil men aan de
contemporaine Richenthal-kroniek geloof
schenken, dan hebben er toen periodiek
meer dan 72000 mensen gewoond in Kon
stanz, een stad van normaliter niet meer
dan zevenduizend inwoners. De aandacht
van Europa was gericht op deze stad
aan het Bodenmeer. De christenheid
keek in angstige verwachting naar de
bijeengekomen machthebbers: zouden zij,
in wier rijen zich de beste denkers en
de taaiste politici bevonden, zich goed
van hun zware taak kwijten? De eenheid
van de Kerk stond op het spel. Een mis
lukking van het concilie had een defini
tieve scheuring in de Kerk tot gevolg
kunnen hebben.
De stad zal de herdenking in november
vieren. Maar het kerkelijk jubileum heeft
reeds in juli, plaatsgevonden. Zij werd
opgeluisterd door de aanwezigheid van
vele kerkelijke hoogwaardigheidsbekle
ders, aangevoerd door de apostolische
nuntius in Duitsland.
De herinnering aan de grootste gebeur-
tinis van de tweeduizendjarige geschiede
nis van Konstanz is oniddellijk herken
baar aan de gebouwen van de stad. Tot
op vandaag zijn bewaard gebleven de ba
siliek waarin de concilievergaderingen
hebben plaatsgevonden, het 600 jaar oude
handelshuis waarin het conclaaf ter
keuze van Paus Martinus de Vijfde
in 1417 bijeenkwam en dat sindsdien in
de volksmond ,,het concilie" heet, en de
plaatsen waar de Praagse reformator
Johannus Hus zijn laatste dagen heeft
doorgebracht, alvorens hij in 1415 in de
zelfde stad werd verbrand. Zijn huis, de
toren waarin hij gevangen gezeten heeft,
zelfs de houten deur van het gevang zijn
nog te zien.
In Konstanz toevend denkt men niet
alleen aan deze zestiende kerkvergade
ring van vijfeneenhalve eeuw geleden.
De gedachten gaan ook uit naar Rome,
waar het Tweede Vaticaanse Concilie,
de 21ste kerkvergadering in de geschie
denis van de Kerk, binnenkort weer bij
een zal komen in de Sint Pieter. De
Weense kardinaal König, een vooraan
staand kenner van de geschiedenis der
concilies, wees op het actuele verband
tussen het concilie van onze dagen en dat
van Konstanz.
Hy ziet in het concilie, da-t thans
plaatsvindt, een positieve synthese aan
wezig van twee tendenties, te weten
de sterk op het concilie gerichte in
stelling van de Konstanzer samen
komst enerzijds, en anderzijds de the
ologie die uitgaat van het primaat van
de paus. Zoals wy weten is van laatst
genoemde richting het Eerste Vati
caanse Concilie (1870) het hoogtepunt
geweest.
Aan de hand van een historisch over
zicht over de concilies van Konstanz en
Trente en de beide Vaticaanse concilies,
heeft kardinaal König een schets gege
ven van de ontwikkeling van de wet
geving van de katholieke kerk. Deze ont
wikkeling heeft zich, zo zegt hij, voltrok
ken tussen twee polen: autoriteit van de
Paus en autoriteit van het concilie. Kar
dinaal Koning herinnert aan de indertijd
als vanzelfsprekend ervaren symbiose
van het kerkelijke en het wereldse leven.
Een grootse manifestatie van deze innige
band vond met Kerstmis van het jaar
1414 plaats toen koning Sigismund in de
Middernachtsmis het ambt van diaken
in de Domkerk te Konstanz vervulde. In
dit verband dient wel te worden opge
merkt, dat het toenmalige concilie de
causa unionis (eenheid van de Kerk) met
succes heeft opgelost. De causa fidei (de
confrontatie met Hus) daarentegen vond
een gewelddadig einde terwijl aan de
causa reformatoris in het geheel geen
oplossing werd gegeven. Honderd jaar
later is de Kerk dan ook in de zware
crisis van de reformatie geraakt.
De mate waarin, mèt de wereld, de
situatie van de Kerk in deze wereld is
veranderd, is herkenbaar aan het tweede
Vaticaanse Concilie. Dit geldt voor weten
schap en techniek, denk- en leefwereld
van de mens, het geldt voor de ophef
fing van de kerkelijke territoria en thans
ook voor de ontmoeting met de niet-
christelijke volkeren. Voor deze volkeren
wordt nu een afzonderlijk concilie-secre
tariaat gecreëerd.
Niettemin zijn het Concilie van Kon
stanz en het nu te Rome plaatsvindende
concilie niet .los van elkaar te denken.
Te Konstanz verwierf de kerkvergade
ring door het decreet ,,Haec Santa" van
1415, een gezag dat zich o. k over de
Paus uitstrekte. Het tegenovergestelde
uiterste werd bijna 100 jaar geleden be-
reikt, toen het concilie de leer van de
pauselijke onfeilbaarheid aanvaardde. In
de afgelopen winter, gedurende de twee
de zittingsperiode van het tweede Vati
caanse concilie, is juist deze kwestie
weer op de voorgrond geraakt: hoever
strekt het primaat van de paus zich uit
en tot waar reiken de bevoegdheden van
de Concilie-vaders? Het is duidelijk, dat
de Kerk heden ten dage niet langer uit
sluitend patriarchaal kan worden gere
geerd. Nu de Kerk zich uitstrekt over de
gehele aarde en zich uitbreidt over alle
continenten en rassen, wint het college
van bisschoppen aan betekenis. In dit
college vindt men de gedifferentieerd
heid van de Kek van onze dagen weer
spiegeld.
Het tweede decreet van het concilie
van Konstanz, bij de theologen onder de
naam „Frequens" bekend, had bepaald
datalgemene concilies periodiek moes
ten worden gehouden. De concilie-vaders
van nu hebben uiting gegeven aan hun
verlangen naar méér dan een concilie
per eeuw. Men had 550 jaar geleden de
hoop, dat vaker gehouden concilies het
pauselijk absolutisme zouden inperken,
tevergeefs. Tegenwooedig heeft men,
integendeel, een consolidatie van de po
sitie van de Kerk, en daarmee van het
pausdom, op het oog. Het verhoogde
tempo, waarin de wereld verandert,
vraagt om aandachtige observatie en
ernstige discussie van de kant van de
vertegenwoordigers van de kerk. Een
tussentijd van honderd jaar tussen de
concilies wordt te lang geacht.
Dat de herdenking, die nu te Konstanz
plaatsvond met een zekere rehabilitatie
van Johannes Hus gepaard ging, lijkt
niet zonder betekenis. De verbranding
van Hus, wiens leerling Hieronymus van
Praag twee jaar later hetzelfde lot on
derging, is nu door Kardinaal König een
tragische gebeurtenis binnen het raam
van dat concilie genoemd. Een be- en
veroordeling van beiden zou heden ten
dage anders uitvallen. Minister-presisent
Kiesinger van de deelstaat Baden-Wür-
temberg gaf hieraan uiting toen hij zei:
,,Ik geloof dat de grandioze bede van
Paus Paulus de VI om vergiffenis voor
alles wat mede-christenen door de katho
lieke Kerk is aangedaan, ook Johannes
Hus en Hieronymus van Praag insluit."
(Advertentie)
Geef uw lievelingsvogel het beste:
UjS verpakte vogelvoederst
(Van een onzer correspondenten-
AMSTERDAM Sinds gisterochtend
hgt de „Oranje" stil en verlaten afge
meerd aan de palen voor de sluizen van
IJmuiden. De werkzaamheden aan de
grootste sluis hebben het vlaggeschip
van de Amsterdamse haven op zijn laat
ste reis onder de vlag van de maatschap
pij Nederland, verhinderd de passagiers,
zoals gebruikelijk, aan de kade in de
hoofdstad te ontschepen. Passagiers en
bemanning hebben daarom in volle zee
afscheid genomen van het buikige schip,
waaraan zo velen dierbare herinnerin
gen bewaren. Toen de bar van de „Oran
je" voorgoed s^ot klonk spontaan het
Wilhelmus op uit de samengestroomde
passagiers. Een van de opvarenden, die
zich herinnerde hoe in vroeger jaren op
deze dag de verjaardag van koningin
Wilhelmina aan boord werd gevierd,
zette het „Oranje Boven" in, dat daar
op voor de laatste maal door de sfeer
volle salons schalde.
Het keukenpersoneel had enkele uren
tevoren na afloop van het diner met een
vele minuten durende roffel op het eil-
veren serviesgoed, de „Oranje" een bij
zonder luidruchtige afscheidsaubade ge
bracht. De Chinese bemanningsleden
staken in de keuken vuurwerk af, terwijl
toegelopen passagiers verboasd en ge
amuseerd toekeken.
Het vormde de afsluiting van een
soort boekenbal op de „Oranje", waar
bij passagiers in een jacht op soevenirs
nagelvijlen en messen hanteerden om
bordjes, asbakken en andere accessoires
van het schip te slopen en mee te ne
men.
Het werd al met al een triest einde
van de laatste cruise van de „Oranje".
Passagiers uit de toeristenklasse die na
het sluiten van hun bar gehoopt hadden
samen met de eersteklas passagiers „als
een grote familie" zoals een van hun
woordvoerders het noemde, afscheid te
nemen van „hun" Oranje, vonden de
maitre d'hotel öp hun pad Hij liét "ook
in de eerste klas de bar sluiten, waar
door de laatste uren van de Middelland
se Zeecruise wat werd verstoord.
Kapitein W. F. J. Mörzer-Bruyns, die
evenals zijn vader en zijn grootvader
gezagvoerder bij de mij Nederland is
geworden, heeft 14 maanden het com
mando op de „Oranje" gevoerd.
Na in Amsterdam te hebben gedokt
zal de „Oranje" in Italië grondig wor
den verbouwd, zodat het als de „Angeli
na Lauro" niet meer aan 800 maar aan
1700 passagiers plaats zal bieden. Onder
Italiaanse vlag zal het schip met sterk
verminderde luxe voor emigrantenver-
voer dienst blijven doen.
UTRECHT Bij een nachtelijke
vechtpartij in Utrecht tussen twee Griek
se arbeiders, is een van hen vrij ernstig
gewond geraakt.
Het is de 24-jarige Ioannis Mateliota-
kis. Hij moest naar het academisch zie
kenhuis worden overgebracht. De dader
werd snel achterhaald. Het bleek de 32-
jarige G. G. te zijn, eveneens een Griek
se arbeider. Hij heeft zijn landgenoot
met een stiletto enkele steken in het on
derlichaam toegebracht.
(Van een onzer verslaggevers)
BUNDE Een storm in een thee
kop, zeggen de Engelsen. Dat kan
men inderdaad zeggen van de lichte
deining welke rechts en links ont
staan is naar aanleiding van het
feit dat pastoor Van Wijk uit de
St.-NicoIaas-parochie te Schalkhaar
by Deventer, zich in een plaatselijk
blad en voor de radio heeft laten
ontvallen, dat hij de Kennedy-
figuur in één van zyn nieuwe kerk
ramen niet bevredigend vindt.
Zij heeft niet voldoende gelijkenis
zegt hij. En pastoor Van Wijk zou
dat graag veranderd zien. Dit is
het hele „conflict".
Het raam met het gewraakte detail
werd vervaardigd door de kunste
naar Hub. Levinge, professor van
de grafische afdeling aan de Jan
van Eyck-Academie te Maastricht,
en werd zo'n goede maand geleden
geplaatst als laatste van een serie,
waarvoor hij reeds in 1950 de op
dracht ontving.
„Ik weet het niet. Het kan best
zijn", zegt Levinge. „Maar ik heb
beloofd dat ik wel eens kom kijken.
En als ik dan ook van mening ben
dat het niet voldoet, nou, dan haal
ik de „kop" eruit en maak er een
nieuwe voor". „Maar", zegt hij, „op
het ontwerp, de uitgewerkte teke
ning, bevredigde die kop wel. Hij
deed het zelfs heel goed. Het kan
trouwens zijn dat de hoge plaatsing
in de kerk en de lichtval het beeld
voor de toeschouwer veranderen.
Ik heb al heel wat telefonische aan
biedingen gekregen van „duidelijke"
foto's, zelfs van foto's met speciale
opdracht van mevrouw Jackie Ken
nedy. We zullen wel zien".
„Ik denk dat ik eens een foto van
het raam laat maken en dat ik die
dan opstuur naar mevrouw Ken
nedy. Zij kan dan zelf zeggen hoe zij
over die uitbeelding denkt", besluit
Levinge.
(Van een onzer correspondenten)
AMSTERDAM De financiële moei
lijkheden, waaronder zijn van Zwols-
man overgenomen Ruteck's-zaken in de
hoofdstad gebukt gaan hebben Maup
Caranza kenneiyk niet afkerig gemaakt
van het Horeca-avontuur. Hy heeft het
Amsterdamse gemeentebestuur gevraagd
hem grond beschikbaar te stellen voor
de bouw van een toeristenhotel.
Het Caranza-hotel dat ergens aan de
rand van de stad gaat verrijzen zal vier
honderd bedden krijgen. „Het wordt net
zo iets als het Hilton-hotel, maar dan
met redelijke pensionprijzen", aldus de
heer Caranza.
Vergeleken met luxe-hotels in 't buiten
land zijn onze Hilton-hotels maar dood
gewone hotelletjes, maar ze berekenen
er prijzen als in een eerste klas hotel.
En in Amsterdam bestaat nu juist gro
te*. behoefte aan een toeristenhotel.
Het nieuwe hotel van de heer Caranza
zal ongeveer 15 miljoen gulden gaan
kosten. „Je kan bij zo'n project natuur
lijk niet op een miljoentje kijken. Het
kan best wat duurder of goedkoper wor
den. We financieren de zaak zelf
hett geld er wel uit zullen halen", aldus
Caranza.
V
(Bijzondere correspondentie)
Stuttgart, de dicht bevolkte
hoofdstad van de Zuidduitse deel
staat Baden-Württemberg staat er
bekend om, dat het in de architec
tuur graag gebruik maakt van
nieuwe, vooruitstrevende midde-
delen, teneinde zo bevrijd te ge
raken van het nijpende woning
gebrek. Zo zullen binnen afzien
bare tijd enige duizenden Stutt-
garters het genoegen smaken, de
eerste „woonheuvels" te betrek
ken, die in Duitsland gebouwd
worden.
In 1962 had de gemeente Stuttgart een
iedeënprijsvraag voor de bebouwing van
een nieuw woongebied uitgeschreven. 86
ontwerpen werden ingediend, daaruit
werden er 14 geselecteerd. De eerste prijs
ontving het Stuttgarter architectenteam
Roland Frey, Hermann Schroder en Claus
Schmidt voor een revolutionair project.
Aan de hand van tekeningen en maquet
tes toonden zij een strenge jury een woon.
stad met 2.800 wooneenheden, scholen,
kerken, winkels, sportterreinen, restau
rants en overheidsgebouwen, waarvan de
meest opvallende bijzonderheid de onge
wone heuvelbouwwerken zijn.
(Advertentie)
Geef uw lievelingsvogel het beste!
verpakte vogelvoederst
NIEUWERKERK AAN DE IJSSEL met orinses Cisella Nina Atanasio. die
NIEUWERKERK AAN DE IJSSEL
Op zyn 22e verjaardag is de koning
der zigeuners van West-Europa, Koka
Petaïo, volgens het eeuwenoude gebruik
van zijn volk in het huwelyk getreden
met prinses Cisella Nina Atanasio, die
het grootste deel van haar negentien
lentes tellende leven in Frankryk heeft
gewoond.
Het voordeel van deze vreemde bouw
wijze ligt vooral in het feit, dat zeer
veel mensen op een klein gebied kun
nen worden ondergebracht, zonder dat
zij dit als storend ondervinden. Er wordt
zelfs met alle eisen van comfort en uit
eenlopende woonbehoeften rekening ge.
houden. Een zo groot mogelijke indivi
dualiteit wordt gegarandeerd, daar de
woningen zo zijn geprojecteerd, dat in
kijk van boven of van -opzij niet moge
lijk is. De beide onderste verdiepingen
van de woonheuvel bestaan uit naast
elkaar gelegen eengezinswoningen.
Daarboven ligt een verdieping met ge
lijkvloerse étagewoningen, die in de
hoek rond een ruim balkon gebouwd
zijn. De laatste beide verdiepingen zijn
tot twee verdiepingen tellende maisonet
tes verenigd. Iedere verdieping is ten
opzichte van de daaronder liggende drie
meter achterwaarts verschoven, waar
door de piramideachtige vorm van de
heuvelhuizen ontstaat.
In elk van de 19 geplande woonheuvels
zullen gemiddeld ongeveer 12 twee-, 38
drie-, 12 vier- en 4 vijfkamerflats liggen,
behalve de op de begane grond liggende
30 eengezinshuizen met 56 kamers. Dat
houdt in, dat er in totaal circa 95 woon
eenheden per heuvel zijn. Tussen de heu
vels zijn vrijstaande eengezinswoningen
in grote open gazons geprojecteerd.
De bouwwijze biedt ook nog andere
voordelen. In de kem van het 5 ver
diepingen hoge gebouw bevinden zich de
garages en de trappenhuizen. Daar iedere
wooneenheid zal kunnen beschikken over
Model van een etagewoning met
terras op de 2e verdieping.
een garage, kan de ruimte die anders voor
parkeerplaatsen had moeten worden ge
bruikt worden beplant. Alle leveranciers,
vuilniswagens, de post enz. kunnen tot
aan de trappenhuizen rijden. Alleen de
huizen op de begane grond zijn door de
voortuinen te- bereiken. Iedere wooneen
heid heeft een tuin of een terras in de
openlucht. Een deel van het terras is
overdekt, zodat men zich bij regen bui
tenshuis kan ophouden. Een diepe bloe-
menbak voor iedere woning verhindert
de inkijk naar het daaronder gelegen bal
kon en daar men nergens steil naar be
neden kijken kan, ontstaat er geen be
angstigend hoogtegevoel. De noord-zuid
richting van de huizen zorgt ervoor, dat
alle woningen evenveel zon krijgen.
Behalve al deze voordelen voor de toe
komstige bewoners heeft de constructie
voor de woonheuvels als zodanig nog ve
lerlei zeer goede kwaliteiten. Zeker niet in
de laatste plaats de mogelijkheid, bij de
bouw geprefabriceerde delen te kunnen
gebruiken, hetgeen een gunstige invloed
op de bouwkosten zou hebben. Zo ls het
ook niet verwonderlijk, dat het buiten
gewoon rationele en zinvolle gebruik van
het bouwterrein, in combinatie met de
genoemde voordelen en het zeer goed
doordachte verkeerssysteem, de vroede
vaderen van Stuttgart ertoe bewogen
heeft, dit zeer aantrekkelijke project niet
alleen te onderscheiden met een prijs,
maar de bouw van deze woonheuvels in
derdaad te realiseren.
Een maquette van een „woonheu
vel" van boven gezien.
De gekroonde en met goud behangen
statige bruid en de breedgeschouderde
en welgedane bruidegom werden door
de familie-oudste en priesteres, de 56-
jarige Mimi Nina Atanasio grootmoe
der van de bruid, in de echt verbonden
Ettelijke tientallen zigeuners uit vele
landen waren hiervan getuige.
Het burgerlijk en kerkelijk huwelijk
zal in Rome worden gesloten. Koning
Koka Petaio heeft als datum daarvoor
zaterdag 5 september vastg steld. Hij
zei ministers te hebben uitgezonden om
de ceremonie voor te bereiden. Hij ver
blijft momenteel in het polderland tus
sen Krimpenerwaard en Schieland.
Daar laat hij dag en nacht het la
waai van het verkeer over de rijksweg
Utrecht-Rotterdam overstemmen door
muzikanten. En al die tijd en nog da
gen daarna zal zijn "volk feesten met
zang en dans, met aan het spit gebra
den varkens en kip en met stromen
bier.
In het uitbreidingsplan van Nieuwer-
kerk heeft het volk van koning Koka
Petaio de caravans en auto's gepar
keerd. De gladgelakte wanden van het
rijdend materieel weerkaatsen veelvul
dig de vlammen van het houtvuur,
waarop het gebraad wordt toebereid.
Kinderen rijden op de rug van een
varken,
„Overal waar mijn volk is en waar
ik zal verschijnen is het feest", ver
duidelijkt koning Koka Petaio. Tussen
alle gesprekken door laat hij weten, dat
er tachtig varkens zullen worden ver
orberd benevens 950 kippen. Bier kan
er gedronken worden tot 120 vaten leeg
zijn.
Na het huwelijk in Rome gaan de
koning en de koningin een huwelijks
reis maken. Die zal drie maanden du
ren. Het schema ervoor wordt nog op
gesteld en kan onderweg worden ver
anderd. In ieder geval zal Koka Petaio
Scandinavië bezoeken Hij moet er de
zigeunerkoningin tonen.
Koning Koka Petaio' glimlacht half
verscholen achter zijn hangsnor. Hij
deelt mee, dat de bruidsjapon van de
koningin uit een Parijs modehuis komt.
De naam kent hij niet. „Dat is ook bij
mijn volk het geheim van de bruid",
beaamt hij. Cisella Nina Atanasio
draagt gouden armbanden kostbare col
liers en rmgen die niet te betalen zijn.
Alle sieraden zijn erfstukken en familie
bezit. De kroon is voor f 80.000, ver
zekerd. H ijis nog van zijn overgroot
vader geweest zegt de koning en dan
heeft hij geen tijd meer
Koning Koka Petaio regelt zijn feest
zelf. Hij spreekt een taal, die alle feest
vierende zigeuners verstaan. De au
tochtonen en de vreemdelingen met
auto's klinkt het alleen maar fraai in
de oren. Mannen kijken nog eens naar
de kentekens op caravans en auto's.
Zij mompelen voor zichzelf of voor hun
vriendin of vrouw in 't duister: Dene
marken, Noorwegen Engeland, Italië,
Zweden, Nederland, Duitsland Spanje.
En ze hebben gehoord, dat er ook ter
bruiloft zijn uit Zuid-Amerika, en Joe
goslavië. Van achter het ijzeren gor
dijn is er slechts één gekomen, een
Pool.
