Harold
Lloyd
Vraag naar Frans
intellect
Iets beters dan de dood
SCHILDEREN
Come-back van
•mm
uit
geldingsdrang
Vreedzame penetratie
mensen en muzen - mensen en muzen - mensen en muzen - mensen en muzen - mensen en muzen - mensen en muzen
In museum Boymans:
Gouden eeuw-schilders
bijeen in Keulen
BOEIENDE
ROMAN VAN
ROGIER
VAN AERDE
Kunsthistorici uit
negentien landen
bijeen in Nederland
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 1 AUGUSTUS 1964
eet
fel,
rip.
liet
ion
1st.
Jijt.
ijns
p.d.
BM
>ui-
;es-
on-
V.W. kleinbus 1961, 1960, 1959,
Fiat 600 I960, Opel Caravan '58,
Renault Dauphme 1962, I960.
Autohandel Tebo. Oranjeboom
straat 305 Breda tel. 33563
Bezoekt tijdens de feesten on
ze mooie showroom. Daar st.
voor u gereed, allerlei eerste
klas wagens, onder andere: een
Valiant 1962 iets moois, diver
se Renaults R 8 van 1964, 15.000
km gelopen van 1962-1963 Re
nault Gordini en Ondine met
en zonder schuifdak, Buick
1964 iets aparts. Ford Corsair
Anglia 1963-1962. Chevrolet '62
Chev. II, Taunus 12 M en 17
M, Consuls 1962-1960-1959. O-
peis Kekord 4-deurs schuifdak
en 2 deurs Opel Kapitan 1960,
V.W. 1960-1962-1961, V.W. 1500
1962, Fiat 2100 en Chevrolet
stationwagen 1958, Peugeot 1961
Simca 1000 1962-1963, Vauxhall
sport 1964 iets moois Vauxhall
1962. En nog diverse bestelau
to's Ford Taunus Opel bestel
Ford 17 M Thames bestel, en
nog diverse inruilauto's voor
elke prijs. Voor een echte be-
trouwDare auto naar Belcrum-
garage. Dan gaat u naar een
oetrouwbare zaak. De zaak met
de grootste voorraad, de aller
grootste service, dat is de Bel-
crum-Garage. Min. Kanstr. 16-
20, Breda. Tel. 39900-39870.
Vlakbij de groenteveiling en
station. Onze showroom is da
gelijks geopend van 8 tot 10
uur n.m. Ook zaterdags en
zondags. Vraag inlichtingen
omtrent aankoop en financie
ring. 84670-X
Vito garage te Breda biedt u
deze week te koop aan de vol
gende zo goed als nieuwe au
tomobielen tegen scherpe prij
zen: Fiat 1500 van 1963 met
schuifdak weinig gereden,
Volkswagen 1500 van 1962,
Volkswagen Variant van 1963,
Volkswagen de Luxe van 1963,
Volkswagen de Luxe van 1962,
Volkswagen de Luxe van 1960,
Renault Gordini 1963 Renault
R 8 van 1963, Renault Dau-
phine 1962, Fiat 600 D 1962,
Ford Taunus FK 125o gesloten
bestelwagen 1960 zeer goedkoop
ingeruilde Opel Rekord 1959.
Zoekt u een werkelijke occa
sion, komt dan geheel vrijblij
vend eens bij ons kijken. Prak
tisch al deze automobielen zijn
rechtstreeks van eerste eige
naar. Koopt vertrouwd. Koopt
bij de Vito, 100 pet. garantie,
zowel op eventuele onderdelen
en geen kosten van arbeids
loon gedurende 10,000 km of
3 mnd. alle kosten voor onze
rekening. Let op het juiste a-
dres: Vito-garage, Ginnekenweg
340-342, Breda, telef. 36173.
Recht tegenover de kerk vlak
bij de Ginnekenmarkt. Dage
lijks geopend tot 's avonds 10
uur. Zaterdags tot 6 u. Zon
dags van 11 tot 6 u. Inruil
mogelijk. Financiering binnen
één uur geregeld. X
Speciale aanbieding deze week
V.W. de Luxe 1962 33.000 km
f 3500,- V.W. de Luxe '61
2575,-, V.W. de Luxe '58 2500,-,
V.W. de Luxe '56 met roldak
f 1475,-, Opel Rekord '62 als
nieuw 3850,-. Goggomobil *60
1850,- Morris Minor '58 925,-,
Mercëdes Benzine '55 2150,-,
Karmann Ghia sport '57 3250,-,
Citroën bestel '59 1250,-, Dau-
phine '57 met plaatschade on-
derk. 950,-, Opel Rekord '57
1475,- Citroën D.S. '59 1950,-,
Fiat 600 '56 1325,-, N.S.U. Prinz
'59 2350,-, Goggo-scooter '58
200,-, Jawa motor jr. '57 150,-,
Brommer Magneet, splinter
nieuw '64 500 km gel. 750,-.
Gemakkelijke financiering, ook
inruil, van Rooy, Kuivezand
37, Oud-Gastel. Tel. 01652-3033.
Elke avond geopend tot 10 u.
30 in prima staat zijnde Opel
Rekords 1956 v.a. f 900,-, 29
in prima staat zijnde Volkswa
gens 54-62 v.a. f 900.-, Ford
Taunus 15 M 2 kleur prima
staat f 1250,-. Fiat 600 goed
onderhouden in prima staat
f 1450,-, Ford Thames bestel-
wagentje 1958 als nieuw f 1000,-
Renault-combi leuk bestelwa-
gentje f 750,-, Opel Caravan
prima bestelwagen f 1100,-,
Volkswagen busjes geloten be
stel Pick-Ups v.a. f 800.-. Opel
Blitz bussen 18 persoons ook
zeer geschikt voor frites-wagen
f 1500,-. Verder alle slooponder-
delen voor Volkswagen alsook
complete motors. Willem Ap
pels, B-lauwehandstraat 2, Ber
gen op Zoom. Tel. 01640-4380.
X
Melkauto te koop met kap.
als nieuw f 650,-, 4 wielen,
geen rijbewijs voor nodig.
de Bruyn, Tel. 01670-3543. IJ
zeren Put 2, Steenbergen. X
Te k. scooter Zündapp-Bella
200 cc. Boxhomstr. 12A, Ber
gen op Zoom.
61.
ima
de
op
|str
X
Te koop aangeb. .Jawa 250 cc
in g. st. Malerstraat 46, Ber
gen op Zoom.
Te koop zeer mooie dwergpoe-
deltjes en dwergpinchertjes. L.
v. Boxtel, Putseweg 13, Ossen-
drecht. Tel. 488. X
Dé stoppeiknol ts .Nobitter"
(in de plastic bus) Bestel nu
bij uw zaadhandel 021153-X
Gerst- en tarwestro te koop.
G. Koen, Kasteelstr. 9. Wouw.
Tel. 213. X
Bestel nu reeds voor direct of
later uw draineerbuizen met of
zonder kraag zodat u ze op
tijd heeft. Ook leveren wij plas
tic draineerbuizen of glasvlies
franco door geheel Nederland.
J. G. Sneep Dzn., Kon. Wil-
helminalaan 2, Willemstad tel.
01687-380. 20419
Weduwe r.k. 76 j. zoekt ken
nismaking met weduwn. ongev.
dezelfde leeft. Br. ond. no.
84600. X
Nette r.-k. jongeman 35 jr. uit
arbeidersgezin zoekt serieuze
kennismaking met net r.-k.
meisje circa 32-34 jr. Brieven
met foto, op erewoord retour,
onder no. 13217 bur. De Stem
Goes X
R.-k. weduwnaar 59 jaar met
een goed bestaan, zoekt ken
nismaking met r.-k. weduwe
v. dezelfde leeftijd. Br. ond. no.
84698.
fmgf.
Vakantieschieting op zaterdag
1 aug. bij P. Leeraert, Zand
berg. Inl. 3,10 plus 0.25 vogel
en pijlengeld terug 2,50. 20,
gratis. Beg. 3 uur. Bij slecht
weer binnenschieting. Het be
stuur. 12542
Openingsschietmg zon. 2 en
maand. 3 aug. bij G. de Co-
ninck bij Douanekantoor Ka-
pellebrug. Zon. 2 aug. op 2
wippen. Vooruit 40.- en 10.-
gratis per wip Inl. 2.75 per
wip alles inbegrepen. Beg. 3
uur. Maand. 3 aug. vooruit
50,- en 10- gratis. Inl. 3.35 al
les inbegrepen. Beg. 3,30 uur.
Staande wip schieting zat. 1
aug bij L Jansens Hellestraat
Beg. 3 uur. 12550
Zon. 2 aug. schieting bij S-
Blommaert, Station Hulst. Inl.
3,10, terug 2,50. Beg. 3 uur.
Schieting op zon. 2 aug. bij
Verminnen. Stoppeldijk. I"1'
3,10 terug 2,50. Beg. 3 utfj-
Het bestuur. 12554
Breuklijders, wist u dat het
Scholtes patent reguleerbare
luchtbreukapparaat een uit
komst is voor de breuklijders.
Vraagt gratis boekje met af
beelding en prijzen. Fa. C. W-
Scholte, Prinses Margrietlaan
A. Rotterdam-Noord, telefoon
83622.
DE LUSTHOF
DER NAIEVEN
Zelfportret van Henry Rousseau
EMAND heeft eens geschre
ven, dat iedere mens zijn
eigen realiteit kent, zodat
ieder schilderij een ander ni
veau van werkelijkheid te
zien geeft. Aan deze uit
spraak moesten wij onwille
keurig denken, toen wij in
het museum Boymans te Rot
terdam door „De lusthof der
naieven" wandelden. Zalen
groot is deze lusthof; een
tuin, die is aangelegd door
tientallen, die met de offici
ële schilderkunst niets te ma
ken hadden en tóch schilder
den, omdat zij het doodge
woon niet laten konden.
Er zijn er duizenden van
deze soort: amateur-schil
ders, die het schilderen als
een hobby beleven. Wij heb
ben in de loop der jaren vele
van hun produkten gezien.
Zij werken zonder enige lei
ding en schilderen erop los
met niet aflatend enthousias
me. Het resultaat is slechts in
enkele gevallen in overeen
stemming met de moeite, die
zij zich getroosten. Het blijft
voor het merendeel bij een
(meestal) slecht copiëren
van het dagelijkse leven en
het heeft ons altijd verbaasd,
dat de amateur-zelf zelden
begrijpt hoe weinig-zeggend
zijn werk over het algemeen
is.
Nerveus? G-ejaagd? Schieffe*s
bloed wijn helpt bijzonder snel-
Bevat aktief Lecithine
nen en mineralen. Werkt bio-
vitaal. Exclusief bij apothekers
en drogisten. 84
TS DIT arrogante blindheid, die alleen
het eigen werk weet te waarderen?
Vele van deze amateurs bezoeken uit
en te na tentoonstellingen en musea;
zij kunnen hun werk dus met dat van
de groten vergelijken en blijven toch
verliefd op hun eigen doeken. Gaat
het hier alleen maar om een gebrek
aan zelf-kennïs, tracht men zich door
dik en dun heen als het ware een sta
tus oP te bouwen van de (eigenlijk mis
kende) kunstenaar? Of is het zó, dat
de amateur-artiest zichzelf een eigen
werkelijkheid wil scheppen, waarin hij
onvoorwaardelijk geloven wil? Bij de
besten van hen is dat zeker zo; ander
deels zijn er ontelbaren, die niet zo
zeer schilderen vanuit innerlijke be
hoefte dan wel uit een zekere geldings
drang: de zegekrans van het artistieke
kunnen willen zij zichzelf op het hoofd
drukken.
Slechts zelden ontmoetten wij ama
teurs. die voldoende afstand van hun
werk konden nemen en die vanuit de
ze instelling toch plezier aan hun hob
by beleefden.
pAS HIJ is op weg naar het kunste
naarschap, die zichzelf durft te zijn.
Bij de doorsnee zondagsschilder is daar
meestentijds geen sprake van: hij is
verblind vanuit een ego-centrische in
stelling en heeft een wereld om zich
heen geschapen, die in feite niet reëel
is. Hij leeft in een zelf-gebouwde droom,
waarin hij zijn persoonlijkheid subli
meert. Aan die persoonlijkheid moet
hij geloven, öf hij gaat geestelijk ten
onder. Het grote gebrek van de door
snee zondagsschilder is naast een tekort
aan vakkennis een gebrek aan oor
spronkelijkheid: het beleven van zijn
hobby is een onpersoonlijk beleven
van het onderwerp, waarbij hij, dik
wijls onbewust, geleid wordt door grote
voorbeelden. Zodoende wordt hij in de
beste gevallen een epigoon, in de mees
te gevallen een knoeier van armetierige
schilderstukjes, die alleen roem ver
werven in de onmiddellijke omgeving.
YY/AT IS dan het verschil tussen deze
zondagsschilder en de „naieven". die
thans bijeenhangen in museum Boy
mans? Deze naieven hebben het grote
voorrecht „oorspronkelijk" te hebben
durven zijn. beter gezegd: zij waren
het van nature. Zij hadden behoefte
zich te uiten en deden dat op een
manier, die strookte met hun innerlijk.
Zij zijn op de allereerste plaats niet ge
frustreerd en velen van hen hadden het
voorrecht in geen enkele relatie tot de
officiële schilderkunst te staan Daar
door hebben zij een onbedorven kiik op
het onderwerp, dat hen bezighoudt Zij
werken met een kinderlijke onbevan
genheid zonder gewichtige theorieën.
Zij trekken zich ook niets aan van de
artistieke waarde van hun werk, dat
meestal een heel verhaal ten beste
geeft. Zij hebben geen enkele pretentie.
Zodoende ontstaan spontane schilderijen,
dikwijls in de geest van kinderteke
ningen Deze werkstukken zijn van een
bepaalde geest doortrokken: zij zijn
eerlijk als goud Dat alleen al is ver
bissend. Zij hebben ook niets met aka-
demische te maken, zij zetten integen
deel de akademie volledig op haar kop
hebben het lak aan kleur-comhina
nes (veelbetekenend is overigens da'
beesten van hen graag met heel
v v Uren werkenizii houden geoi
ekening met perspectief, vlakverde
l'ng of welke wet dan ook Zij schil
neren, zoals het hun invalt: spontaan
n vooral primitief Zij schrikken ner
gons voor terug en overrompelen de kij-
cr met de meest bizarre zaken. Zo-
rÜ!C ur. za' beschouwer het ene
genblik in lachen uitbarsten: het an
lore ogenblik geroerd zijn De eind
naruk, die men meeneemt is er een
an grote voldoening. Want men is
(celgenoot geworden van een aantal
w°Un vertelde verhalen en anekdo-
ess snms van een prachtig sprookje
en heeft bovendien kennis gemaakt
,,J mensen, die zichzelf hebben dur-
dl? schilderden uit innerlijke
<ng en niet uit een soort snobisme.
M™ ZAL, ervaren dat veel van dit uit
wpX wereld bijeengebrachte
heeft I\let, z°7-eer artistieke pretentie
vanwpfft hct alleen al glanst
heid 0611 (]verr°mpelende eerlijk-
bloemstilLW niet grepen door de
die aU 1 s van Louis Sóraphine,
enoime decoraties aan de wand
hangen? Zij ademen een onbevangen,
levensblijheid in tegenstelling tot de
officiële kunst van vandaag, die we-
reld-pessimisme predikt tot walgens toe.
Men kijkt vertederd en begrijpend naar
een doekje als dat van Rabuzin Soan:
een meisje met eeq stralende zon in
de hand; men geniet van de in zich
dwaze waterverven van de Pool Niki-
for, maar die bij nadere beschouwing
toch wel degelijk iets te zeggen heb
ben. Men moet alleen het verhaaltje
proberen te begrijpen en meestal is de
symboliek gemakkelijk grijpbaar.
DEZE doeken het zijn er in to
taal tweehonderd uit 17 landen
zi.in als het ware gegroepeerd rond de
zaal. die het werk van Henri Rousseau
bevat. Hij is een van de weinigen, wiens
werk reeds gedurende zijn leven erkend
werd door grote kunstenaars. Vriend
van Gauguin. Redon en Picasso heeft
hij zelfs invloed uitgeoefend op de
toenmalige schildersgeneratie in Parijs.
Zijn zaal is het sluitstuk van de expo
sitie; zij brengt verschillende van zijn
bekende werken. Het verschil met de
anderen is, dat deze doeken over het
geheel genomen toch wel meer diep-
Middelpunt van dit werkstuk van
Rousseau is het runderoogdat al
lerlei emoties aangeeft: niet alleen
angst maar ook onderworpenheid,
niet alleerb lijden maar ook honger
naar het leven.
gang hebben dan die van de overige
exposanten. Zij benaderen het onder
werp ook psychologisch, iets wat lang
niet altijd van het werk der overige
naieve schilders gezegd kan worden.
Maar hij heeft één zaak met de ande
ren gemeen: een ongebreidelde, nooit-
gehinderde fantasie, die hem er bijvoor
beeld toe dwong tropische taferelen te
schilderen, zonder dat hij ooit verder is
geweest dan Frankrijk. Diverse van
zijn werkstukken hebben zelfs de pn
mitiviteit goeddeels verloren.
De tentoonstelling duurt tot 31 sep
tember van dit jaar en zal dan wor
den overgebracht naar Parijs.
J MARTENS
Nederlandse kunst van de 17e eeuw
uit particulier bezit is op 't ogenblik
te zien in het Wallraf-Richards-Mu-
seum in Keulen. Het museum, dat tot
de belangrijkste van West-Duitsland
behoort en zelf een onmetelijke schat
aan oude Nederlandse meesterwerken
bergt, vormt ongetwijfeld de meest
gunstige omgeving, om deze particulie
re collectie voor de eerste keer aan
het publiek voor te stellen.
Het zwaartepunt van de vei'zameling
ligt op het landschap. Maar ook de an
dere aspecten van de oud-Nederlandse
schilderkunst ontbreken niet: Emanuel
de Witte met een bijzonder fraai kerk
interieur, Pieter de Hooch, de beide
Ostades, Jan Steen, Wouvermans, Ni-
colaas Maes, Hondecoeter. Een kost
baar stilleven van Willem Kalf bete
kent een hoogtepunt.
De weinige Vlaamse schilderijen
groeperen zich rond een Rubens, Da
vid voor Abigail".
Harold Lloyd als „Kareltje", een
creatie, die miljoenen geboeid heeft.
f]nige tijd geleden hebben wij op
deze plaats aangetoond, dat het
voor een gevierde filmster van een
vorige generatie vrijwel onmoge
lijk is, een geslaagde come-back te
maken. Op een enkele uitzondering
na is zo'n terugkeer op het bios
coopscherm, tengevolge van veler
lei oorzaken, gedoemd te misluk
ken. Desondanks is er momenteel
sprake van een come-back, waar
van we zonder meer durven voor-
voormalige succesvolle films of film
fragmenten vereist derhalve een zekere
aanpassing van het publiek. Doorgaans
zijn de film-„oudjes" dan ook alleen
nog interessant voor de studie van de
filmontwikkeling en wat dies meer zij.
Verder dan vertoningen in filmmusea
en filmclubs brengen ze het veelal niet
meer. Persoonlijk hebben we ervaren,
dat films uit de twintiger en dertiger
jaren hooguit verbazing wekken bij
het eigentijdse publiek. De nadrukke
lijk verouderd aandoende techniek van
zulke „antieke'' filmprodukties blijkt
de grootste handicap te zijn voor het
succes van de renovatie.
spellen, dat ze een succes wordt, p\AAR STAAT intussen tegenover, dat
I i.J n ^-1 A ik inict rlo filmlrllipllf T^ncT Hp Hpst.P kflïl
nl. die van de Amerikaanse acteur
HAROLD LLOYD.
FNE OUDEREN onder de theaterbezoe
kers zullen zich Lloyd zeker nog her
inneren uit de talrijke komische films
van vóór de tweede wereldoorlog. Co
lumbia International komt de eer toe
„Kareltje", zoals Lloyd in de volks
mond heette, teruggebracht te heb
ben in de filmzaal. Anderhalf jaar ge
leden heeft deze maatschappij reeds e^H
selectie samengesteld uit Lloyd-films
onder de titel „Harold Lloyds wereld
der zotheid". Nu heeft ze andermaal een
aantal fraaie scènes uit Lloyds films
samengevoegd, welk overzicht „The
funny side of life", in ons land „Lachen
is niet verboden" werd genoemd.
YY/ANNEER een aantal oude films de
grondstof vormen voor een compilatie
als „The funny side of life" kunnen
we natuurlijk niet spreken van een fei
telijke come-back van Harold Lloyd.
Het gaat hier meer om een verant
woorde selectie van de meest geslaag
de „historische" fragmenten, die
naar de samenstellers veronderstellen
ook bij een nieuwe generatie film
kijkers weerklank zal vinden. Zo'n her
nieuwde roulatie van oude veelal
„stomme" fragmenten brengt begrij
pelijkerwijs enig risico met zich mee.
De praktijk heeft nl. uitgewezen, dat
zelfs de grootste successen op het vlak
van de filmklucht een publiek enkele
decennia later onberoerd kunnen laten.
De vorm van de aloude slapstick is niet
rheër Van deze tijd. Ook in de breedste
laag van de biosbezoekers is men zo
langzamerhand vertrouwd geraakt met
moderner middelen van vormgeving en
verteltrant. Een nieuwe presentatie van
juist de filmklucht nog de beste kan
sen heeft bij een vertoning in onze tijd.
Wanneer het doorsnee publiek van
thans de schouders ophaalt over groot-
meesterstukken als b.v. Eisensteins
„Pantserkruiser Potemkin" (1927) of
„Quai des brumes" (1938) van de
Fransman Marcel Carné, blijkt het toch
nog sympathie op te kunnen brengen
voor kluchtfilms uit dezelfde periode:
ook al zijn die artistiek en technisch
minder goed uit de verf gekomen. Hu
mor blijkt in dezen dus veel te kunnen
overbruggen. Dat is dan een winst
punt voor de samenstellers van de nieu
we Lloyd-film. Die zijn met de tweede
selectie uit het archiefmateriaal ove
rigens nog iets verder gegaan dan bij
de eerste. In ..The funny side of life"
zijn nl. niet alleen fragmenten onder
gebracht. Er is ook een complete speel
film in opgenomen, t.w. „The Fresh
man" uit 1925. Dat stelt de kijkers
eens te meer in de gelegenheid zich
een onvervalst beeld te vormen van een
„stomme" film. En dat kan ondanks
het feit, dat de pianist, die indertijd
dergelijke films muzikaal zou begelei
den, nu is vervangen door een toepasse
lijk muziekje op de geluidsband. Wal
de klucht van vroeger bij een herver
toning nü, vóór heeft op werk met een
serieuzer karakter is de vaart. De slap
stick moest het immers op de eerste
plaats van vaart en sterk aansprekende
visuele grappen hebben.
|_|AROLD LLOYD is ongetwijfeld de
meest geliefde navolger van de ge
niaalste filmkomiek aller tijden Charles
Chaplin. Hij heeft de indrukwekkende
prestaties van de laatste nooit kunnen
evenaren, maar dat neemt niet weg, dat
Kareltjeschrok er niet voor
terug de gevel van een wolkenkrab
ber te beklimmen als dat in zijn
kraam te pas kwam
hij toch een zeer eigen creatie op heeft
gebouwd, die ook miljoenen mensen
heeft geboeid. Lloyds verschijning had
iets van een verbinding tussen Chaplin
en Douglas Fairbanks.
Bij het begin van een handeling was
hij altijd schuchter en onhandig; gaan
deweg echter ontwikkelde hij een ener
gieke agressiviteit en een ongekende
spierkracht. In Europa heeft hij het
meeste succes geboekt met „Safety
first" (1923). waarin hij in Fairbanks-
stijl als geveltoerist te zien was. Alles
bij elkaar is Lloyd een typisch Ame
rikaanse persoonlijkheid gebleven, wiens
hele verschijning gezien kan worden
als het symbool van agressieve daad
kracht en kauwgumnonchalance.
BERT VAN OOSTERHOUT
(Eigen buitenlandse dienst)
])E DIRECTEUR-generaal van Culture
le en Technische Zaken, welke on
dergebracht zi|n onder het ministerie
van Buitenlandse Zaken, heeft de
zer dagen rapport uitgebracht over
de activiteiten van zijn departement.
Hieruit blijkt, dat Frankrijk in 1963
het getal van zijn leraren en pro
fessoren in het buitenland zou heb
ben moeten verdrievoudigen om te
voldoen aan de steeds grotere
vraag naar Fianse leraren en pro
fessoren. Om de verlangens van het
buitenland te bevredigen zou Frank
rijk het getal moeten verdubbelen
van zijn lycea en van zijn beurzen
aan buitenlandse studenten, van
zijn artistieke uitvoeringen en van
zijn, voor het buitenland bestemde
radio-uitzendingen en films. Ook zou
het met een derde het getal zijner
JJOGIER VAN AERDE (pseudo
niem van de Rotterdamse
Adolf van Rijen) heeft een grote
serie gevarieerde boeken op zijn
naam staan. Een van zijn meest
bekende werken blijft zijn bijbels
epos „Kain" naast „Passie", dat
berust op gegevens uit de Evan
geliën. Van zijn geschiedkundige
werken noemen we „Stenka Ra-
zin", van zijn biografieën „De arme
bruiloftsganger", waarin hij het
tragische leven van de dichter
Paul Verlaine verhaalt. Zijn „Vrou
wenspiegel" bevat een aantal vro
lijke sprookjes over vrouwen, lief
de en huwelijk.
De laatste jaren heeft Van Aerde zich,
ook als journalist, bezig gehouden met
de Oosteuropese problemen. Hij heeft
zijn kennis en ervaringen neergelegd
in de roman „Iets beters dan de dood",
die in een stevige band en met een
stofomslag van Dick Dekker bij De
Spaarnestad te Haarlem het licht zag.
LTET BOEK is geïnspireerd op ware ge-
AA beurtenissen en bestaande toestan
den, maar geeft geen nauwkeurige re
constructie van die gebeurtenissen. Uit
gaande van de feiten, is de schrijver
tot een eigen verbeelding van de tra
gische werkelijkheid gekomen, die daar
achter schuilgaat. Dat. hij steunt op de
historie, blijkt o.a uit de passage, die
hij wijdt aan de bomaanslag op een
kolonel midden op de Coolsingel te
Rotterdam en de indrukwekkende be
grafenis, die daar op volgde. Oudere
lezers zullen zich deze moordaanslag
zeker nog herinneren. Aan net graf
sprak een Oekraïnse emigrantenleider,
die twintig jaar later om het leven
kwam. Zijn moordenaar is de hoofd
persoon van deze roman: Lenko Swo-
boda.
Deze jonge Oekraïner, die sympathi
seert met de partizanenbeweging in zijn
geboorteland, laat zich onder druk van
chantage inlijven als agent bij de Rus
sische geheime dienst Hij wordt ertoe
geprest een tweetal sluipmoorden te
plegen, wat Hem in vertwijfeling
brengt. Van de ene kant ziet hij het
weerzinwekkende van zijn daden in,
van de andere kant wil hij zelf in
leven blijven; hij verlangt „iets beters
dan de dood"
SOBER PROZA
TYE LIEFDE speelt hierbij een grote rol.
Hij bemint namelijk in Berlijn de
dappere Hedwig, een meisje met een
geheel andere gedachtenwereld en dat
daarom van zijn afschuwelijke praktij
ken onkundig moet blijven. Om haar
te kunnen trouwen moet hij allerlei
slinkse wegen bewandelen en als er
een baby op komst is wordt hem te
verstaan gegeven dat deze in zrin om
standigheden ongewenst is. De moei
lijkheden stapelen zich op. Zijn vrouw
verneemt bij stukjes en beetjes de volle
waarheid, maar blijft hem trouw en
geeft hem de moed de opgedrongen
communistische sympathieën opzij te
zetten en naar het Westen te vluchten.
TJTERMEE komt een einde aan het ze-
AA nuwslopend conflict, waaronder deze
beide mensen gebukt gingen. Rogier
van Aerde neeft hun belevenissen in
Duitsland, te Moskou en in de Oekraïne
uiterst spannend beschreven. Zijn pro
za is sober, vrij van de overdrevenhe
den, die vroegei werk van zijn hand
wel eens aankleefden. De dialogen zijn
zeer natuurlijk en de compositie is
meesterlijk. De lezer komt volkomen
op de hoogte van de duivelse methoden,
die de K.G.B er op na houdt om haar
politieke doeleinden te verwezenlijken.
Het verhaal is daarom niet alleen aan
grijpend en diep-menselijk. maar ook
bijzonder leerzaam. Het lijkt ons een
hoogtepunt in het oeuvre van deze
auteur.
WILLEM v. d. VELDEN
aan het buitenland „geleende" ge
leerden moeten uitbreiden In
1963 spendeerde Frankrijk 402
miljoen Nieuwe Francs aan zijn cul
turele acties in het buitenland.
|7r is een steeds groeiende belangstel
ling in het buitenland voor de Franse
taal, iets, wat enkele jaren geleden
niet gezegd kon worden. Momenteel is
het Frans voor 155 miljoen mensen in
32 landen de moedertaal, de gebruiks
taal of de gestudeerde taal In de rest
van de wereld wordt het Frans heel
dikwijls gebezigd bij vergaderingen,
conferenties, internationale contacten,
enz. „In 1963", zo zegt de heer Basde-
vant, „hebben talrijke landen maatre
gelen getroffen om het Franse onder
richt in hun land te stimuleren"
Bij wijze van proef heeft Engeland
het Frans geplaatst op de lesrooster
van de lagere scholen. Het Frans is
verplichtend op de lagere scholen van
de staten New Yo*V en New England
De Sovjet-Unie hr#'t met 12 a 15 per
cent hef getal uitgebreid van de kin
deren. die Frans leren.
In Roemenië is het Frans weer de
eerste optietaai. In Bulgarije heeft in
twee en m Polen in vier lycea het on
derricht plaats in het Frans. In Oos
tenrijk zal binnenkort het Frans de
eerste vreemde taal zijn bij het mid
delbaar onderwijs.
In de universiteiten van het overgrote
deel der landen wordt het getal der
studenten van de „Sections Francaises"
steeds groter. In totaal worden in het
buitenland 192 lycea en colleges met
248.034 studenten gesubsidieerd door
culturele zaken en het Franse ministerie
van buitenlandse zaken.
Momenteel onderwijzen 14.100 Franse
professoren in het buitenland, tegen
13.153 in 1962. De vraag van Marokko
en Tunesië om Franse leerkrachten is
zó groot, dat hieraan niet voldaan kan
worden.
In Egypte zijn tot nu toe twintig
Franse professoren teruggekeerd. Zij
onderwijzen in de lycea van de leken-
missie te Cairo en Alexandrië.
Opmerkelijk is het feit. dat het onder
wijs van de Franse taal sterk toeneemt
in de Engels sprekende. Afrikaanse lan
den. Talrijke universiteitsstudenten
worden, vrijwillig, als leraren naar deze
landen gezonden gedurende een groot
gedeelte van hun militaire diensttijd
Dc heer Basdevant spreekt in zijn rap
port breeduit over de vorming van
buitenlandse leraren-Frans. Meer dan
100.000 buitenlanders onderwijzen de
Franse taal in hun moederland. In 66
landen heeft Frankrijk voor deze lera
ren stages gem ganiseerd, terwijl uni
versiteitsstudenten uit 60 landen, ver
leden jaar een stage gevolgd hébben in
Frankrijk zelf. Voor deze laatsten heeft
Frankrijk meer dan 1000 beurzen be
taald.
Frankrijk hecht ook veel waarde aan
de technische samenwerking met het
buitenland, waarvoor het in 1963 2064
beurzen betaalde, vooral ten gunste
van Afrikaanse landen, Latijns-Amenka
het Midden-Oosten en Azië. Gedurende
hetzelfde jaar werden 3627 Franse tech
nici naar het buitenland uitgezonden.
Op het gebied der culturele uitwisse
lingen toont Frankrijk eveneens grote
activiteit: 657 missies, vertrokken ver
loden jaar naar het buitenland, terwijl
2000 belangrijke vreemdelingen in
Frankrijk ontvangen werden.
De verspreiding in het buitenland van
het Franse boek, welke in 1963 10 pet.
hoger lag dan in 1962. wordt in het
rapport niet slecht genoemd, maar de
rapporteur vindt dat er meer aandacht
en steun aan deze verspreiding moet
worden geschonken. De door de rege
ring aan de Franse uitgevers verleende
subsidie is veel te klein. De Engelse
uitgevers ontvangen van hun regering
tweemaal zo veel ondersteuning als
hun Franse collega's. Engeland kan dan
ook 43 pet van zijn boekenproductie
exporteren, terwijl Frankrijk slechts
20 pet. van zijn boeken naar het bui
tenland kan zenden.
H. WOUTERS
In tegenwoordigheid van de direc
teur-generaal voor de kunsten en voor
de buitenlandse culturele betrekkingen
heeft mr. F. P. Th. Rohling de tiende
zomercursus voor kunsthistorici ge
organiseerd door het rijksbureau voor
kunsthistorische documentatie in Den
Haag geopend
Achtenvijftig deelnemers uit negen
tien verschillende landen nemen hier
aan deel De deelnemers zullen lezin
gen volgen te houden door Nederland
se hoogleraren in de kunstgeschiede
nis. museum-ambtenaren en ambtena
ren van het rijksbureau. Zij zullen ex
cursies maken naar onze kleine en gro
te museums en zij zullen ook gelegen
heid hebben kennis te nemen van de
Deltawerken.
De meeste deelnemers zijn onderge
bracht bij Haagse families, om ook op
deze wijze het contact met het land en
zijn bewoners te bevorderen.