Dinsdag 6 juru zou DP Y Twintig jaar geleden was Europa in de ban van „Operatie Overlord" Grootspraak Dilemma Kennedy wilde naar Normandië Versregels Meevallers Tekenfilm 14 DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 6 JUNI 1964 14 mi», i :21ste LEGERGROEP: Hl Is te AM. LEGER: Hide Korps =2de BR. LEGER— EXXXste Korps EE :50sterp^—I steKorps: UHAV8Ê :Barnevllle- >Trjw»flU. lOlsteÉ Uuchd. »Vdiv. D Day .2441UJL. Arromanchti BayeuxoV^D^Day 24 [6de luchtl* JW, i'rd.OT.n/ I :vrecy m £aumont Cond« Argc-nua 1 Attisch* 7/ |Mon»tN üomfront (Van een onzer redacteuren) „OPERATIE OVERLORD", de geallieerde invasie in Normandië, is geschiedenis geworden. Dit roemruchte wapenfeit, dat de tweede wereldoorlog besliste in het definitieve voordeel van de samengebundelde legers, die Hitier tenslotte in het zand deden bijten vond twintig jaar geleden, op 6 juni 1944, plaats op de vijf Normandische operatiestranden Utah, Omaha, Gold, Juno en Sword. Die dag zou voortaan D-Day heten en wordt nog steeds gekwalificeerd als „De Langste Dag" voor de aan de invasie deelnemende luchtlandingstroepen. Veldmaar schalk Erwin Rommel, de opperbevelhebber van de Duitse troepen, die waren belast met de verdediging van Europa's westkust had het in april 1944 zijn adjudant al voorspeld: „Geloof me, de eerste 24 uur van de invasie zullen beslissend zijnhet lot van Duitsland hangt van de uitslag afen zowel voor de geallieerden als voor Duitsland zal het de langste dag zijn". Al zag hij dan de ernst van de situatie duidelijk in, veldmaarschalk Rommel was er van over tuigd, dat hij de invasie van de geallieerde legers, die onder commando stonden van zijn grote tegenstrever, generaal Dwight D. Eisenhower, dank zij de door hem geperfectioneerde „At- lantikwall" zou kunnen verijdelen. D-Day begon precies een kwartier na middernacht, op hetzelfde tijd stip dat parachutisten van de 101ste en 82ste Amerikaanse luchtlandings divisies bij volle maan boven Nor mandië uit hun vliegtuigen sprongen. Dit waren degenen, die het voorbe reidende werk moesten opknappen, bruggehoofden bezetten en landings plaatsen markeren. Voordat het licht zou worden, moest dit voorbereidend werk in het binnenland verricht zijn, omdat bij zonsopgang de groot ste armada uit de geschiedenis ge- vechtsklaar zou liggen voor de Nor mandische stranden, waarover meer dan tweehonderdduizend manschap pen het vasteland zouden gaan be treden om een eerste front samen te stellen tegen de bezetter van West- Europa. Het grote bevrijdingsnieuws, waar naar door de onderdrukte bevolking van Europa al vele maanden reik halzend was uitgezien, werd bekend gemaakt in een communiqué van SHAEF om 9.35 uur in de morgen van 6 juni 1944 en luidde: „Onder leiding van generaal Eisen hower zijn vanmorgen geallieerde zeestrijdkrachten, gesteund door sterke luchtstrijdkrachten, begonnen geallieerde legers te landen op de Noordkust van Frankrijk". De Duitse berichtgeving over de invasie klonk heel wat fanatieker: „De langverwachte aanval der Britten en Amerikanen op de kust van Noord-Frankrijk is vannacht begonnen. Enige minuten na mid dernacht landde de vijand met luchtlandingstroepen in het gebied van de Seine-baai en deed tege lijkertijd zware bomaanvallen. Kort daarna naderden vijandelijke lan- dingsboten, beschermd door zware vlooteenlieden, de kust op andere sectoren. De Duitse verdedigers werden nergens verrast. Onmid dellijk bonden zij met de grootste energie de strijd aan." VELDMAARSCHALK ERWIN ROMMEL De opperbevelhebber van de ver dedigingstroepen was met vakantie. lijk met het zomeroffensief van het Rode leger zou plaats vinden, of kort daarna. De Duitsers wisten, dat de Russische aanval niet kon beginnen voordat de late dooi in Polen zou zijn ingevallen en daarom meenden zij, dat het grote offensief pas in de tweede helft van juni zou inzetten. In het westen was het bovendien verschillende dagen slecht weer ge weest en het beloofde nog slechter te worden. Rommel achtte het nau welijks mogelijk, dat de geallieerden hun aanval gedurende de eerstko mende dagen zouden durven begin- Dat was echter grootspraak, want de Duitse staf was er zich op dat moment nog niet van bewust, dat het zwaartepunt van de invasie geenszins aan de Seine, maar in Nor mandië lag. In een officieus Duits bericht werd alleen maar ter aan vulling meegedeeld, dat op de noor delijke punt van het Normandische schiereiland „uit talrijke vliegtuigen valschermtroepen der Anglo-Ameri- kanen zijn neergelaten, wier taak het vermoedelijk is enkele vliegvelden in bezit te nemen". Het zou echter zo'n vaart niet lopen, want „aanzienlijke delen van de for- matjes valschremjagers waren reeds in de pan gehakt". Bovendien, op het tijdstip van de invasie was Rommel juist met vakan tie vertrokken naar zijn Heimat, waar hij zijn vrouw en zoon te Ulm wilde bezoeken en tevens van de ge legenheid gebruik wenste te maken om bij Hitier persoonlijk te pleiten voor nog meer versterkingen, dan hij al had kunnen inzetten langs zijn „Atlantikwall". Rommel had het allemaal natuur lijk wel zien aankomen, maar het tijdstip van de overweldigende in vasie was voor hem alleen maar een probleem, waarop hij moest gokken. Veldmaarschalk Erwin Rommel had ten aanzien hiervan volkomen mis gegokt. Rommel was er volkomen gerust op, dat hij zijn hoofdkwartier in La Roche-Guyon, een klein boerendorp, gelegen in een flauwe bocht van de Seine halverwege Parijs en Norman dië, op dit tijdstip kon verlaten. Nu de maand mei voorbij was - en het weer in deze maand was ideaal ge weest voor de geallieerde aanval - was hij tot de conclusie gekomen, dat de invasie nog wel enkele weken op zich zou laten wachten. Hij meen de nu, evenals Hitier en het Duitse opperbevel, dat de invasie óf tege- Aan de andere kant van Het Ka naal, in een caravan nabij het marine-hoofdkwartier in Southwick House, worstelde de opperbevelheb ber van „Operatie Overlord", gene raal Eisenhower, met het probleem of hij het bevel voor de invasie nü moest geven, óf moest uitstellen tot een vermoedelijk veel later tijdstip. Enkele maanden tevoren had het zo lakoniek geklonken, die opdracht voor Eisenhower van het Comité Chefs van Staven te Washington: U zult het vasteland van Europa binnendringen en in samenwerking met onze bondgenoten operaties uit voeren, die op het centrum van Duitsland en de vernietiging van Duitslands legermacht zijn ge richt Eisenhower noemde 'fiet zelf „een grote kruistocht", waarvan het on veranderlijk doel was niet alleen de oorlog te winnen, maar het nazidom te vernietigen en aan een tijdperk van wreedheid, dat in de geschie denis zijn weerga niet vond, een eind te maken. Maar eerst moest de inva sie slagen, als deze mislukte zou het nog jaren kunnen duren, voordat de Duitsers definitief verslagen zouden zijn. delijk. Hun doel was met troepen bemande landingsvaartuigen te spietsen en te vernietigen, of ze lang genoeg tegen te houden, om de kustbatterijen de gelegenheid te ge ven het geschut op hen te richten. In beide gevallen, zo redeneerde hij. zouden de geallieerden voor negen tiende deel gesneuveld zijn, nog voor zij de kust bereikt zouden hebben. Meer dan een half miljoen van deze obstakels waren al onder water langs de kust opgesteld. Eisenhower stond voor een vrese lijk dilemma. Op 17 mei had hij besloten, dat D-Day zou vallen op één van deze drie junidagen: de 5e, 6e of de 7e. Meteorologische onder zoekingen hadden aangetoond, dat twee omstandigheden die van vitaal belang waren voor de invasie, voor Normandië op die dagen konden worden verwacht: een laat opko mende maan en eb kort na zonsop gang. Deze twee kritieke factoren belemmerden Eisenhower zeer. Al leen het getij al beperkte het aantal dagen per maand, dat de aanval mogelijk maakte, tot zes- en op drie van die dagen was er geen maan. Maar Eisenhower moest met nog véél meer dingen rekening houden. De legeronderdelen hadden lang dag- licht en goed zicht nodig. Een kalme zee was nodig, omdat hoge golfslag het materiaal veel schade zou kup- nen berokkenen en de manschappen in een staat van hulpeloosheid kon brengen door zeeziekte. Een lage zee wind zou voorts de stranden van rook moeten zuiveren en bovendien waren nog een drietal dagen van goed weer nodig om het snel aan voeren van versterkingen te garan deren. 's Avonds voor de invasie verza melde Eisenhower de leden van het opperbevel in de bibliotheek van Southwick House. Na een ernstig be raad met de generaals Bradley en Bedell Smith, de luchtmaarschalken Tedder en Mallory, admiraal Ramsey en veldmaarschalk Montgomery werd door Eisenhower besloten de „Opera tion Overlord" de volgende dag te laten doorgaan. Dinsdag 6 juni zou D-Day zijn. Op het hoofdkwartier van het vijftiende Duitse leger nabij de Bel gische grens had de commandant van de veiligheidsdienst, luitenant-kolo nel Hellmuth Meyer op 1 juni 1944 al het eerste deèl van een bericht gehoord, dat bestemd was voor het Franse verzet en de voorbereidingen voor de invasie aankondigde. Als het tweede deel van dit bericht, een re gel uit een gedicht van Paul Ver- laine, zou worden uitgezonden, zou de invasie binnen 48 uur beginnen. Het vijftiende leger bevond zich daarom sinds 1 juni in staat van alarm, maar noch Jodl, chef-opera ties van het Westfront, noch Von Rundstedt of Rommel alarmeerde het zevende, leger, dat Normandië moest verdedigen. Ieder van hen dacht, dat de ander dit al had ge daan. Nadat overste Meyer ook het twee de deel van de invasieboodschap had opgevangen, werd - om niet aan het licht gekomen redenen - het zevende leger opnieuw niet gewaarschuwd. Toch zouden drie uur later juist bo ven Normandië achttienduizend para chutisten neerdalen. Rommel had daar meer dan een half miljoen sol daten achtergelaten bij de verdedi gingswerken, welke langs de kust strook van 1200 kilometer waren aan gelegd. In een paar maanden had Rom mel van Hitlers „Atlantikwall" een meedogenloos verdedigingssysteem gemaakt. Op elk strand, waar hij een landing mogelijk achtte, had hij zijn manschappen, samen met com plete bataljons plaatselijke dwang arbeiders, primitieve maar efficiën te anti-invasieversperringen laten aanleggen. Deze obstakels pun tige stalen driehoeken, getande op hekken lijkende ijzeren constructies, van metalen punten voorziene hou ten palen en betonnen kegels werden in de bodem gezet, juist on der het niveau van de laagste wa terstand. Aan elke staak was een dodelijke mijn bevestigd. Waar niet genoeg mijnen voorradig waren, werden granaten gebruikt, met de punt onheilspellend zeewaarts ge richt. Een lichte aanraking zou deze onmiddellijk doen exploderen. Rommels wonderlijke uitvindin gen waren even eenvoudig als do- Rommel zag zijn verdedigings systeem echter nog niet als een on neembare linie. Hij hoopte bij Hit- Ier enkele pantserdivisies los te pra ten om ook een vuist te kunnen ballen in het binnenland. Op een tijdstip, waarop hij een invasie on mogelijk achtte vertrok hij naar Duitsland om op adem te komen en om rechtstreeks overleg te plegen op Hitiers hoofdkwartier. Behalve dit toeval speelde ov§ri- .gens voor de geallieerden ook een gelukkige rol het feit, dat in Rennes voor 6 juni een Kriegsspiel (kaart - oefening) was georganiseerd voor Rommels stafofficieren. Ook de vlootcommandant van het Westen was vertrokken, zijn schepen konden door de ruwe zee immers toch niet uitvaren! Tenslotte waren juist de laatste jachteskaders varr de Luft waffe teruggetrokken voor de ver dediging van Duitsland zelf. Deze meevallers konden echter niet verhinderen, dat de geallieerde parachutisten niet allen even geluk kig terecht kwamen. Een bataljon van zevenhonderd man, dat op een gebied van ongeveer anderhalve vierkante kilometer had moeten lan den, werd in plaats daarvan ver spreid over een gebied van tachtig vierkante kilometer, dat grotendeels uit moeras bestond. In Ste. Mère Eglise waren de landingen een ware hel. De kerkklok luidde er voor brand toen de parachutisten neer kwamen. Cornelius Ryan schrijft over deze episode in zijn „De Langste Dag": „Terwijl zij naar beneden zweef den, hoorden velen van hen het wonderlijke geluid van een klok die luidde in de nacht. Voor menig een was het het laatste geluid dat hij hoorde. Een aantal soldaten zweefde recht op de geweerlopen der Duitse wachtposten af. Een soldaat zag overal om zich heen de kogels opspatten. Het volgende ogenblik zag hij tot zijn grote schrik, dat een mandie vlak naast hem naar beneden zweefde voor zijn ogen uiteen werd gescheurd. Rondom hem werden de mannen door machinegeweren doodgescho ten. Er werd geschreeuwd, gegild, gebruld en gekreundeen geluid dat hij zich levenslang zal blijven herinneren. Hijzelf kwam in een boom terecht, sneed zijn parachute los en rende in paniek wegon bewust van het feit, dat hij bij het lossnijden ook de top van zijn ene duim had afgezaagd." Van de gelande Amerikanen kwa men eveneens velen in zee terecht en verdronken, sommigen in water van nog geen zestig centimeter diep te. Twee uur nadat de landingen wa rén begonnen, dachten de Duitse commandanten in Normandië nog, dat het hier bemanningen van neer geschoten bommenwerpers betrof. Zózeer werden de acties aan deze zijde onderschat. Bij het aanbreken van de dag be gonnen ook vanuit zee de landingen. Nog nooit was er een dageraad ge weest als deze, zo vertelt Ryan. In het sombere, grauwe licht lag daar majestueus, vreeswekkend en groots de reusachtige geallieerde vloot voor de vijf invasiestranden. Tegen de hemel tekenden zich de silhouetten af van grote slagschepen, dreigende kruisers en torpedobootjagers zo slank als hazewindhonden. Daarach ter lagen de logge commandosche pen met hun woud van antennes. En weer daarachter kwamen de con- vooien van met troepen beladen transport- en landingsvaartuigen, die heel laag op het water lagen. Overal op deze boten werden nu toe spraken gehouden; ook werd er veel gebeden. Drieduizend Amerikanen zetten in het zuiden de aanval :n. Van de stoottroepen, die de versper ringen onder water moesten oprui men, kwamen velen om, deels omdat het geschut van de Duitsers ondanks de bombardementen van de vloot en uit de lucht niet was uitgeschakeld, deels omdat een groot gedeelte van de amfibietanks die hen moesten be schermen al onderweg naar het strand op mijnen liep of door grana ten werd geraakt. Op de stranden der Engelse troe pen de noordelijke helft van het PARIJS Wijlen president Kennedy heeft tegenover de schrijver van het boek „De Langste Dag", Cornelius Ryan, gezegd dat hij van plan was om ter gelegenheid van de 20ste verjaardag van de landing van de geallieerden een pelgrims tocht aan Normandië te bren gen. Ryan, wiens boek voor neven staande beschouwing als bron werd gebruikt, schrijft dit in de laatste editie van het Parijse weekblad „Paris Match". Op 19 juli 1963 zou Kennedy zijn plan nen tegenover Ryan hebben be kend gemaakt, toen deze in het Witte Huis een vraaggesprek met de president had. John F. Kennedy zou bij die gelegenheid hebben gezegd, „Iedereen dient eenmaal in zijn leven een pelgrimstocht naar 't strand van Normandië te maken, niet alleen om de gevallenen te herdenken, maar om zich hun moed in te denken". De Engelse veldmaarschalk LORD MONTGOMERY leidde de aanval der geallieerden tijdens ie invasie. landingsgebied heerste een won derlijke. jubelende stemming. Er werd zelfs gezongen en öp de trom pet gespeeld. Ook hier leverden de mijnen groot gevaar op. Ryan be schrijft hier een gevechtsscène als volgt: „Onverhoeds door een hoge golf gegrepen werd een landingsvaar tuig opgeheven en kwakte neer op een serie stalen driehoeken, dis van mijnen waren voorzienIe mand zag de boot met een oorver dovende knal exploder en..Het her innerde hem aan een langzaam af gedraaide tekenfilm. De mannen, die in de houding stonden, werden rechtstandig de lucht ingeschoten, alsof zij door een enorme 'water straal de lucht werden ingespoten Ofschoon nimmer is komen vast te staan hoeveel slacht offers aan beide zijden D-Day heeft geëist, kan men aanne men, dat het dodental van de geallieerden moet liggen rond de tienduizend, terwijl Rommel eind juni moest rapporteren, dat hij in de afgelopen maand 28 generaals 354 bevelvoerende officieren en ongeveer 250.000 manschappen had verloren, hetzij gesneuveld of gevangen genomen. Zeker is, dat ondanks het vele bloed dat er in Nor mandië twintig jaar geleden is vergoten, het aantal slacht offers beperkter is gebleven, dan wanneer de geallieerden het lot niet zo gunstig gezind was geweest. Minder dank zij de heroïek van de in de strijd geworpen manschappen dan door het gelukkige toeval kon den de invasieplannen worden verwezenlijkt. Maar het is af schuwelijk, dat er door de ge schiedenis heen zoveel gero mantiseerd moet worden over een infernaal oorlogsgebeuren, dat maar één gedachte centraal stelt: de bevrijding van West- Europa moest wel erg duur worden betaald. Niemand op de troepenschepen sprak; iedereen stond aan dek te roken of op kauwgum te bijten en men pro beerde alle schepen van de reusachtige armada te tellen. Maar in Het Kanaal kon je ze niet allemaal geteld krijgenalleen de schependie dichtbij voeren. Maar dat waren er ook al meer dan genoeg. Een van de eerste opnamen van de invasie was deze foto van een Amerikaanse oorlogsfotograaf, die zich met 'h aantal krijgsmakkfixs had ingegraveii bij het eerste brug gehoofd afin het. Normandische strand. GENERAAL DWIGHT D. EISENHOWER De opdracht voor de bevrijding van West-Europa klonk zo lakoniek, maar stelde de geallieerde opperbevelhebber voor een afschuwelijk dilemma. Aög Een overzicht van. de operatie in Normandië (Kaart overgenomen uit de Memoires van Churchill, Uitg. Elsevier) Een verheugde Franse arbeider biedt Winston Churchill, die het bevrijde Franse gebied zojuist heeft betreden een vuurtje voor een van zijn karak teristieke reuze-sigaren.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1964 | | pagina 8