Nieuw raadhuis Kloetinge Menigeen is „duiveboer-af na ramp vlucht van zondag In memoriam Staf Bruggen Alle redelijkheid ontbinding van pachtovereenkomsten bij de Zondige Kierkegaard vond uitweg in het geloof Dr. Linthorst Roman tegen Europa der Vaderlanden EXISTENTIEEL DENKEN VI Geen fusie EEG. Euratom, E.G.K.S. Bèr Pfuiim Drs. A. Wouters SM DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 30 MEI 1964 BURGEMEESTER RIJPSTRA: IN RAAD TERNEUZEN Raad Vogelwaarde maakte excursie naar Kanaalzone Discussies Flor van Dinther viel goed in de prijzen St. Denis in Z.N.B. door: Vlaanderens grootste acteur van de eeuw Nehroe's overlijden: vier Indiërs hartverlamming (Van onze correspondent) In de jongste vergadering heeft de raad van Terneuzen het voorstel goedgekeurd een overeenkomst met de centrale dienst voor bouw- en woningtoezicht en ge meentewerken in Oost-Zeeuwsch-Vlaan- deren t.a.v. de financiële gevolgen van de uittreding van de gemeente Terneuzen uit deze dienst op 1 april 1965. Het voorstel tot ontbinding van pacht overeenkomsten voor gronden gelegen in de Katspolder werd aangenomen na dat over één punt, betreffende schade vergoeding, van gedachten was gewis seld. De heer Bleyenberg vroeg aan de voorzitter, mr. H Rijpstra, of er bij vervroegde ingebruikneming een gedeel te van de in de bijbehorende stukken genoemde bedragen zou moeten worden betaaald. Wethouder De Vos antwoord de hierp, dat het niet he bedoeling is schade aan de oogst aan te richten. Er zal voor oktober niets met de pen celen gebeuren. De heer Hol zei te we ten, dat er nu reeds grondboringen wor den verricht. De voorzitter antwoordde dat indien dit gedaan is, het gebeurd is buiten medeweten van het gemeen tebestuur, Mogelijk is aan dit punt in de overeenkomst niet voldoende aan dacht besteed, aldus mr. Rijpstra. Hij betoogde dat men duidelijk in het oog moet houden dat er vaak uitzon derlijk snel moet worden gehandeld want de gemeeste heeft een grote achter stand in de woningbouw, die met de meeste spoed moet wordn ingelopen. Mr. Rijpstra zegde toe, dat de overeen komst in alle redelijkheid zal worden afgehandeld. De raad was verder ak koord met het voorstel het garantie bedrag van f 1.450.000 voor de bouw van een protestants-christelijk bejaardente huis te verhogen met f 250.000 treding van de wet het contact met deze instanties verstoord zou kunnen worden 'n idee dat verschillende raads leden bleken te koesteren is dus on gegrond. De discussies werden beslo ten toen burgemeester Rijpstra opmerk te, dat men wel erg ver van het on derwerp afdwaalde. Men ging daarna akkooord met de verordenisg. De verschillende scholen kregen de ge vraagde medewerking en men ging op voorstel van b en w. een vaste geld lening aan vari f 1.250.000. De heer Bleyenberg vroeg tijdens de behandeling van begrotingswijziging of in 't uitbreidingsplan Sluiskil een verbin ding kan worden aangebracht met het noordelijke gedeelte van de invalsweg vanaf de rondweg met de Schoulsiraat. Zijn verzoek wordt in overweging geno men. Tijdens de rondvraag vroeg me vrouw Dooms in welke gemeente het nieuwe verpleeghuis voor Zeeuwsch- Vlaanderen zal worden gebouwd. ,,Naar wij mogen hopen in Terneuzen", aldus de voorzitter. Wethouder De Vos liet-ver heugende klanken horen over het ge meentelijk zwembad dat dit »eizocn reeds 18.000 bezoekers heeft getrokken. Hij deelde dit mee, op vragen van me vrouw Doorns. (Advertentie) De behandeling "van het voorstel tot vaststelling van de verordening en uit voering van de algemene bijstandswet, die wellicht op 1 januari 19 5 in wer king zal treden, is op een lange dis cussie uitgelopen. Voor een degelijke uitvoering van de ze nieuwe wet is een gemeentelijke com missie van advies nodig, die tijdens een volgende vergadering zal wordn inge steld. Enkele raadsleden bleken niet veel te voelen voor een commissie van advies, maar voor een commissie van bijstand, die het werk van het gemeen tebestuur aanmerkelijk zou kunnen ver lichten. Daarop wezen o.m, de heren Wetèrings, Huybrechts, Hol, Rammeidt en Ollebek. Wethouder De VOs weer legde dat dé uitvoering van de „voor uitstrevende nieuwe wet" altijd onder de verantwoordelijkheid van het college van b. en w. zal blijven vallen en een com missie van bijstand daarom overbodig is.' Hij deelde mée dat in een nieuwe commissiewet bv. vertegenwoordigers van de particuliere instanties, die werk zaam zijn op maatschappelijk en so ciaal terrein, zitting zulle kunnen ne men. De vrees dat na de in werking De raadsleden van Vogelwaarde heb ben een excursie gemaakt naar de kanaalzone, die, zoals men na afloop getuigde, bijzonder geslaagd was en van grote waarde is geweest. Men werd 'smorgens om negen uur ontvangen in de direktiekeet van rijkswaterstaat, aan de Westsluis in Terneuzen, door ir. A. Beenhakker van rijkswaterstaat, die daar een toelichting gaf op de werken die momenteel in de kanaalzone in uitvoe- ring zjjn. Wa afloop daarvan werden de verschil lende werken bezichtigd. Voor de middag bracht men nog een bezoek aan het spaarbekken van de N.V. Waterleiding mij. Zeeuwsch-Vlaanderen, in de Braak man. Hierbij zorgde ir. Stoter voor de nodige deskundige uitleg. Om één uur gebruikte men de lunch in hotel Rotterdam te Terneuzen, waar bij b. en w. van Terneuzen mee aan zaten, 's middags maakte men een rond rit door Terneuzen. Burgemeester Rijp stra liet het gezelschap alle Terneuzense werken in ogenschouw nemen. Om 5 uur werd het gezelschap ontvangen op het gemeentehuis van Terneuzen. Burge meester P. Molthoff dankte zijn Terneu zense collega voor de vriendelijke ont vangst. Burgemeester Rijpstra van Ter neuzen zei het zeer op prijs te stellen, dat de gemeente Vogelwaarde belang stelling koestert voor de ontwikkeling van Terneuzen. Van de zijde van de ge meente Vogelwaarde werden Bossche I Pielen aangeboden. Zoals wij elders uitvoerig berich ten, werd woensdag in Kloetinge een nieuw gemeentehuis in ge bruik genomen. Op de foto links het nieuwe raadhuis en rechts het pand, dat tot nu toe als zodanig dienst deed. Zondag jongstleden hebben wij een echte rampvlucht beleefd. In de Zuid-Nederlandse Bond is alles nog op zijn pootjes terecht geko men, maar bij onze zuiderburen zijn er klappen uitgedeeld, die aangekomen zijn. Menigeen is voor 1964 duivenboer-af. Daarom begin ik voor de veran dering eens met de uitslag van de provincie Orleans in Antwerpen. Uitslag is trouwens te veel gezegd want zover zijn we nog niet. Ik heb alleen nog maar de eerste aan komsten. De 2334 weduwmannen werden gelost de zondagmorgen te 6.40 uur, wat alleszins tijdig genoeg is om op dezelfde dag vierhonderd kilometer onder rappe vleugels weg te slaan. In normale omstandigheden doen ze dat in vijf en een half uur, ze hadden dus nog voor het middag eten thuis kunnen wezen. De eerste verzopen kat meldde zich echter niet minder dan twee en een halt uur later. Het was er een van Emiel Audenaerde te Ekeren en hij viel door het gat te 14.13. Twee minuten later zat de bon-duit van Flor van Dinther te Borgerhout in de klok, hij is met even zestienduizend patatten weg. Zijn duivin zal wel gelachen hebben. Flor „Pallieter" van Dinther is ook in de Bredase bond een gaarne geziene gast. Als er een grote prijsuitreiking met bal na is. zijn hij en zijn dame nooit te lui om mee te helpen het varken op te eten en de be nen van de vloer te gooien. Hier nog enkele vroege meldingen: Mees te Bels Put 14.10 (of is het Putte bij Mechelen, dat staat er niet bij), Weyn te Hoboken 14 21, Nuyens te St. MariabUrg 14.50. Roelands te Deurne 15.38, Van Tuyn te Schoten 16.00, Joo- sen-Faes te Ekeren 16.15. Dillen te Wij- negem 16.45. Van Kaert te Merksem 16.45, Van Rhijn-Kloeck te Merksem 16.50 enz. Zondagavond waren er provin ciaal 161 door. Vele sjarelS hadden nog geen veer gezien, op zijn bels gezegd zaten zij lillek met de poepers. Zo slecht kan het evenwel niet gaan of er zijn altijd liefhebbers die draaien. Zo pakte Karei Fleerackers te Brasschaet er zes van de zes, Fernand Douven te Berchem negen van de negen en Maurice Vuylsteke te Wommelgem acht van de acht. Van Rhijn-Kloeck moesten van hun veren missen, zij waren er acht kwijt van de zeventien, Gustje Ducheyne zelfs twaalf van de tweeëntwintig. Volgens de berichten zou Van Tuyn met de grote centen weg zijn, hij is er wel drie kwijt van de elf, maar zijn zes eerstafgegeven duiven zijn allemaal thuis. En dat doet het beste verhopen voor de komende fondvluchten. In de Vlaanders werd Chateauroux ge vlogen, hetgeen op een desaster is uitge lopen van de ergste soort. Laat ik zeg gen a la Tulle, a la Blois en a la Angou- leme met de jonge duiven va nenige ja ren geleden in België. Menige trouwe weduwman zit nu op de hanebalken van een boerderij in de vallei van de Che- vreuse. Te broeien met een schone, nieu we wederhelft ergens in het land van de Grote Charel. Schrijft hij vandaag of morgen nog eens een kaartje voor afscheid, dan zal er wel op staan: Ge groet baas en doede gij het zelf. En ze kunnen mijn nobele voeten kussen. C.C. Nieuw Vossemeer, De Heen en Notendaal. Alhier doet G. van Nieuwen- huyzen te Flipland tegenwoordig met groot ontzag van zich spreken, hij heeft al toeren uitgehaald dat de rook eraf vloog: 1 Van Geel-Timmermans, 2 6 11 15 17 enz. G. van Nieuwenhuyzen, 3 9 12 H. Luyks, 4 W Raedts, 5 M. van Schilt, 7 K. Heyboer, 8 Fr. Hussaerts, 10 Jan Cools enz. In de Oosterhoutse bond vlogen niet minder dan 1422 duiven: 1 B. Caron, 2 Gebr. Scheerders, 3 en 7 Gr. Severijns, 4 Jac. van Wanrooij, 5 P. Soeters, 6 W. Wijnings, 8 en lg. Gebr. Stoop, 9 C. Koning enz. Dongense bond met 626 duiven: 1 F. van Hoppe, 2 L. Suiker, 3 6 9 12 18 enz. J.A. Verharen, die zeer sterk ge speeld heeft, 4 14 15 17 enz. A. Trom melen, 5 7 16 P.C. van Leyden, 8 J. van Gooi Geer, 10 C. Vereggen enz. De Bredase bond had 2625 duiven in de strijd geworpen en de watervlugge M. Guns speelt 6 minuten los vooruit. Het was zijn k-duif en er kon nergens geen kruiske meer bij, 2 de zeer sterke H. de Visser, 3 F. Hakkens, 4 C.M. de Rooij, 5 A. Konings, die ook steeds har der gaat pakken, 6 A. van Loon, 7 Pietje Lambregts, alweer met zijn 81 alias de Schift, een der beste duiven die de we reld ooit gekend heeft; gepasseerde week vloog hij de 17e, maar toen was hij we gens drukfout uit de krant gevallen, ik ben hem eens wezen bekijken en moet eerlijk toegeven dat ik er nooit geen betere in handen gehad heb, Piet is trouwens ook een melker uit de duizen den. 8 M. Pellenaars. 9 H.J, Oomens. 10 G.W. Goossen, 11 W Jansen, 12 C. Marijnissen, 13 Ja1# van der Horst, 14 en 23 Jac. Kouwenberg, 15 Ph Visser, 16 G. Bayings, 17 CA. Suykerbuyk 19 C. Aarts en Ko. 20 en 33 W. Henze 21 C. Ie Grance, 22 A. van Amelsfoort. 24 Bos-Wennekers, 25 J. van de Leur enz. Toen deze 25e prijs viel stond het con cours alreeds 23 minuten open. Tal van werkelijk grote kampioenen hadden op dat ogenblik nog geen veer gezien, er was evenwel nog tijd om te pakken, daar lag het niet aan. De overwinnaar van Guns was thuis te 13.02, de hekkesluiter van P. de Kort te 14.50. C.C. Steenbergen met 1066 duiven: 1 R. Meesters. 2 W. van Steen. 3 M. van Meer, 4 A. va nde Weegen, 5 Ant. Lig- tenberg, 6 W. Gorissen. 7 10 en 17 Gebr Gorissen, 8 9 13 M. Brocatus, 11 Th. Kemperman, 12 Jan de Weert, 14 M. Meesters, 15 F. Adriaansen, 16 Ant. Pee ters, 18 Adr. van den Branden, 19 J. Jonkers, 20 Gebr. van Giels enz. Van bevriende zijde uit Steenbergen ontving ik* de uitslag van G. van Nieu wenhuyzen te St. Philipsland van Noyon (nagekomen), ik denk dat hij in aan merking komt voor de schoonheidsprijs: 1 2 3 4 5 9 11 15 17 23 27 enz. tegen 522 duiven. Het is een kruising van duiven van wijlen onze grote vriend Han Was sen te Rotterdam (Horemans-Delbar- Janssen): niet aan te kluiven. C.C. Nieuw-Ginneken en Ulvenhout: 1 5 en 10 Jan Antonissen, 2 Dré Anto- nissen, 3 en 9 Ja<j. de Kort, 4 G. de Rooij, 6 C. Wijgaarts, 7 A. Timmers, 8 en 11 M. Martens, 12 Jan van Eil, 13 B. van Endschot, 14 J. Graumans. 15 J. Martens enz. Chaam_met 498 duiven: 1 C. Martens, 2 en 8 J.' van Opstal, 3 P Kooijen, 4 P van Opstal, 5 J. van Raak, 6 10 16 P.J. Koks, 7 Ant. Geerts, 9 H. Nik- kesen enz. Een pracht van een uitslag komt bin nen uit Zuid-Beveland, alwaar 1506 dui ven Arras gevlogen hebben: 1 en 3 J. Polfliet, 2 J. Waverijn, 4 W. Krijnse, 5 Gebr. Poelman, 6 G. van Loon, 7 H. Beulens, 8 G. Steenbakkers, 9 J.A. van Langevelde, 10 J. Franse, 11 J. Snoep, 12 M. Moerland, 13 P. Butler, 14 C. Rijk, 15 G. Feleus, 16 H. Dek, 17 D Janse, 18 D. Jansen, 19 J. van Iwaarden, 20 G. de Bruine enz. J. Polfliet is met alles lopen. Steeds Sneller te Dinteloord: 1 W. Huy- zers, 2 J. Bezemer, 3 Wim Huyzers, 4 en 5 M. van de Weegen, 6 J. Sulkers, 7 8 en 10 A. van Bezooyon, 9 A. Verhoeven Tot slot De Luchtbode te Loon op Zand: 1 en 13 A. Aarts, 2 A. Spapens, 3 H. van de Velden, 4 M. Vera, 5 A. Beerens, 6 H. Leermakers, 7 A. Beeren- donk, 8 en 10 N. Damen, 9 H. van der Linden enz. Allemaal goeie, DEN BRUINEN Dr. J. Linthorst Homan, Nederlands Jid van de Hoge Autoriteit der EGKS, heeft in Amsterdam verklaard, <lat de politieke crisis in de Europese ge meenschap talloze krachten van con structieve aard heeft wakker ge schud. Daarom was hij, ondanks pes simisme op korte termijn, bijzonder optimistisch ten aanzien van de ont wikkeling op lange termijn. Dr. Linthorst Homan, verwierp de ge dachte van een Europese politieke unie van de zes landen der Europe se gemeenschap op basis van de ab solute nationale soevereiniteit, en e- vcneens een fusie van EEG, Euratom en EGKS, die geen stap vooruit zou betekenen in vergelijking met de hui dige toestand. Dr. Homan verklaarde voorts, dat het compromis tussen supranationaliteit en nationale soevereiniteit, waai op EEG en Euratom zijn gebouwd, in gevaar komt als men aan het prin cipe der meerderheidsbeslissingen in de Europese ministerraad gaat tor nen, zoals helaas het geval schijnt *e zijn. Hij bracht in herinnering, dat in EEG en Euratom meer dan in de EGKS de nadruk op de nationale elementen is gelegd en de minister raad een centrale positie heeft gekre gen. De voorstanders der Europese elementen (Nederland in het bijzonder) verkregen toen echter de garantie dat de ministerraad afhankelijk werd van en procedure, waarbij alleen bij eenstemmigheid kon worden afgewe ken van de voorstellen der commi- sie en van geleidelijke invoering van meerderheidsbeslissingen. Het huidige Franse verzet tegen het begrip integratie is niet nieuw, zo zei dr Homan. De integratiegedachte heeft bij de voorbereiding der Euio- pese gemeenschappen reeds geen in gang bij de Franse partner gevonden. Uit deze Franse houding vloeien al le mogelijkheden van dit ogenblik voort. De Europese gemeenschap is echter niet opgezet om de vrije han del alleen, dat blijkt uit de verdra gen. De gemeenschap zal terugvallen in een intergouvernementele unie, als ze niet blijft evoluerfen naar een modern federalisme, waarbij overi gens ontelbare nuances mogelijk zijn. In de voorafgaande vijf artikelen over 't existentialisme hebben, wij getracht de grote lijnen in deze wijsgerige stro ming weer te geven. Wij hebben te vens gepoogd zowel de voor ons posi tieve als negatieve zijden aan te tonen. Ofschoon de existentialistische wijsge ren in hun gedachtengang ongeveer de zelfde karaktertrekken hebben, zijn er toch grondige verschillen. Daarom wil len we nu overgaan tot beschrijving van enige filosofen in het existentialisme, in zo ver dit in een artikel-kader mogelijk is. Tegelijkertijd hebben we het voorne men te wijzen juist op het fundamentele verschil van existentialistisch denken bij de verscheidene wijsgeren. Dit artikel is dan gewijd aan Kierkegaard. Soren Kierkegaard Met recht wordt Sören Kierkegaard ge noemd de vader van het existentieel den ken. Hij was Deen en leefde van 1813 tot 1855. De invloed van zijn geschriften, waarvan wij er enige noemen als „Het een of het ander Wijsgerige kruimels Stadia op de levensweg Postscrip tum bij de wijsgerige kruimels", begon eerst vijftig jaar later bemerkbaar te worden. Kierkegaard was een protestants denker; zijn luthers christendom is som ber, beangstigend. Hij had in Kopenha gen gestudeerd en was aanvankelijk He geliaans of idealist. Voor Hegel was het wijsgerige denken niets anders dan een beweging van het begrip, van de idee. Elk begrip vraagt een tegendeel; tegen over de ene idee komt een andere te staan; ze spreken elkaar tegen, om dan tenslotte weer samen te smelten tot een nieuwe idee. Zijn procédé verloopt van these antithese tot synthese. Deze gedachtengang beviel echter Kierkegaard niet. Hij ziet geen kans om werkelijk, historische feiten en gebeurtenissen tot algemene, abstracte begrippen of ideeën terug te bréngenom daaruit weer andere te doen ontstaan. Hij vindt dit een onvruchtbaar denkspel, dat helemaal buiten de mens omgaat en niet meer werkelijk is. Deze reactie op het idealis me van Hegel brengt hem dan tot exis tentieel denken. Concreet denken Werkelijke problemen zegt Kierkegaard zijn concrete vragen, ze zijn „samenge groeid" met het bestaan van de mens zelf. De concrete mens staat niet tegen over de waarheid in het algemeen, te genover de objectieve waarheid, doch tegenover een waarheid, die in mij deze situatie moet eigen maken. De vraag is niet wat doet „men", maar wat moet ik" doen. Dit noemt Kierkegaard „exis tentiële problemen". Daaruit volgt di rect de grote eenzaamheid van de mens; hij is een unieke enkeling. Hij moet zelf de waarheid zoeken en dit zal „zijn" (Advertentie) Het pak van uw hart St.-Jansteen TM. 3179 waarheid zijn; hij moet zelf beslissen, hoe hij te handelen heeft. Niemand kan hem daarbij helpen, want ieder concreet „ik" is anders. Het leven is boven alles een subjectieve aangelegenheid. Wie vlucht in het „men": men doet zo, men denkt zo, leeft oneigenlijk, hij is zichzelf niet. De mens moet existentieel leven en den ken, uitgaande van zijn concrete be staan, vanuit zijn eigen levenservaring en trachten naar eigen, zelf-gestelde op lossingen. Zo zelf-levend, eigenlijk le vend, staat de mens volkomen eenzaam. Zondigheid Deze eenzaamheid voert tot angst. De mens moet voordurend zelf kiezen, zich zelf bepalen; er zijn geen algemene richtlijnen, geen pasklare antwoorden op levensvragen. Dit maakt de mens angstig. Dat angstcomplex bij Kierke gaard ligt niet alleen in het boven uit eengezette wijsgerige denken, het berust bij hem misschien nog veel meer op zijn luthers-protestants denken. Hij ervaart zichzelf bestaande in een zonde-toestand, hij voelt zich verworpen voor God. Den kend vanuit de erfzonde ervaart hij zich zelf tot in het diepste van zijn wezen zondig. Daaruit rijst de vraag: hoe hij zichzelf, individueel en concreet moet verhouden ten opzichte van God. Van de ene kant angstig vanwege zijn zondig heid en verworpen zijn, van de andere kant angst omdat hij op eigen persoon lijke manier God moet benaderen en moet pogen gered te worden. Hier con stateren we dus een diep religieus ele ment in dit wijsgerige denken. Zijn re flexieve zelfervaring is een christelijke J^e rusteloze Staf Bruggen zal voor altijd rusten op het „Campo Santo" van St. Amandberg, waar talrijke vrien den en vooraanstaanden uit Vlaandercns kunstwereld voor het laatst van hem afscheid namen. Zijn oude vriend en mede-acteur Toon van der Plaetse sprak een ontroerende en tekenende lijkrede uit, toen allen geschaard stonden rond de met een leeuwevlag bedekte lijkbaar. Duizenden Zeeuwsch-Vlamingen, Bra banders en Limburgers hebben tussen de twee wereldoorlogen genoten van de zeer aparte, expressieve en grootse toneel spelersgaven, die de begenadigde Brug gen stempelden tot de Jan Musch van Vlaanderen. yijn eerste opleiding genoot hij aan het Kon. Vlaams Conservatorium te Antwerpen. Al jong oogstte hij groot succes als declamator in het 'Westland' (Frans-Vlaanderen). Tijdens zijn krijgs gevangenschap in wereldoorlog I, richtte hij het krijsgevangentoneel op. Na de oor log trad hij toe tot het Fronttoneel, dat onder leiding kwam van die andere gro te bezieler en vernieuwer van het Vlaam se toneel: dr. Oscar de Gruyter. Wij her inneren ons zijn creaties van Judas in Joseph in Dothan en Dolle Hans van Fabricius. Intussen groeide uit het Fronttoneel het Vlaamse Volkstoneel, dat na De Gruyter, een eminente leider kreeg in de zeer begaafde Noordnederlandse re gisseur en acteur Johan de Meester, die samen met hoofdacteur Bruggen het Vlaamse Volkstoneel uitbouwde tot één der beste avant-garde-toneelgroepen van West-Europa, waarin de verworvenheden van een Max Reinhardt en Meyerhold, tot een rijpe en glanzende vormgeving groeiden. Een gans jaar reisde het ge zelschap van dorp tot dorp, van Stad tot ■tad! Rusteloos, vol idealisme werd er gebouwd aan de culturele vorming van het Vlaamse volk. Overal waren de zalen te klein, de harten warm! Het voetlicht werd weggespeeld, een vol maakte assimilatie greep plaats tussen spelers en publiek. Vlaanderen droeg het Vlaams Volkstoneel op handen. Maar ook Nederland, Duitsland, Parijs, Spanje vroeg naar de glanzende hoogtepunten van dit expressionistisch toneel, waarin de meeste stukken gedragen werden door Staf Bruggen, en de jong-gestorven on vergetelijke Ren a at Verheyen. V\7"e herinneren aan zijn lenige spran kelende Moenen in Mariken van Nieumeghen, zijn Teun in de Gecroonde Lcersse, zijn Belzebub in Lucifer, zijn Adam in dc Paradijsvloek, zijn Jaques Hury in Maria Boodschap, zijn duivel in de Geschiedenis van een soldaat, zijn pastoor in Leonientje, zijn machtige Bar- abbas in het gelijknamige stuk van Mi chel de Ghelderode, zijn onvergetelijke Pitje Vogel in De Sterre van Timmer mans, zijn Docter Faustus in het gelijk namige stuk van Marlowe, zijn .Borrris'- typering in Een vijand van het volk van Ibsen. In 1929 verliet Johan de Meester het Volkstoneel en stichtte Bruggen het „Nieuwe Volkstoneel". Zijn hoofdstreven was het opvoeren van werk van eigen bodem. Een vijftigtal Nederlandse stuk- n uit heden en verleden werden door hem gecreëerd. ^Ta de oorlog trok Bruggen zich ge desillusioneerd uit het officiële to neelleven terug. Toch bleef hij het toneel nog trouw door het regisseren van be langrijke amateurverenigingen. Maar bo ven alles blijft Bruggen voor ons, de stille, in zich zelf gekeerde mens, met zijn wilde haardos en zijn doorgroefd gezicht, zoekend naar woorden in een gesprek. Maar eenmaal op het toneel werd hij een ander, kroop hij in de huid van zijn toneelheld, en wist hij met zijn typisch expressief gebaar, zijn rijke, in nerlijke mimiek, zijn gouden, ietwat eentonig, maar toch rijk genuanceerd geluid, zijn beheerste, voor die tijd zeer moderne plastiek en de honderden kleine details die slechts de allergrootsten kunnen creëren, een huiver te brengen onder het publiek, een fluïdum te doen overgaan op zijn auditorium. Hij zag zijn toneelkunst als een roeping, een zen ding. Hij speelde niet op zijn technische gaven alleen, maar altijd, ook na ver moeiende weken en maanden van dage lijks optreden, gaf hij ons héél de mens, zijn totale hart en geest. XJct bidprentje dat volgens aloud ge bruik na de offerande in de Sint- Pietersbinnenkerk te Gent werd uitge reikt, getuigt op ontroerende wijze van deze schone Vlaming en groot artiest. Zijn eigen woorden staan er op afge drukt: „Eigen schoon bloesem en vrucht van eigen erf hebben de voor rang op toneel, zoals zij de voorrang heeft in onze liefde. Slechts deze cultuur is echt, die wortelt in eigen volksziel. Slechts hij is wezenlijk rijk, die eigen land te ontginnen weet". Hij was een Vlaming in hart en nie ren. „De assche van Klaas klopt op mijn borst". De wijze waarop hij deze claus uitsprak in zijn meesterlijke Tijl-creatie, blijft van een ontroerende schoonheid. Bruggen is gestorven, maar levend blijft hij in de harten van ons allen, die hij zoveel schoons en zoveel goeds geschon ken heeft. ervaring, waarin zondigheid primair is'"" en die gepaard gaat' met onrust, angst, zelfs wanhoop. Er is slechts één mogelijkheid, zegt Kierkegaard om aan onrust, angst en wanhoop te ontsnappen, dat is de moge lijkheid van het geloof. Geloof wil bij hem dan zeggen: „de sprong in het on redelijke, in het absurde". Het leven is niet verklaarbaar door begrippen en deeën. De diepste menselijke ervaring is zich verloren voelen; een herstel door redenering door begripmatige uiteenzet tingen is niet mogelijk. Daarom moet ik voor God verschijnen, voor God gaan staan als een gelovend mens. Het leven valt niet te beredeneren, maar technisch of wetenschappelijk denken raakt het menselijke leven zelf niet; het probleem van het leven is „geloven" juist in dat gene wat ons als niet-redelijk, niet-ver- klaarbaar voortkomt. Met andere woor den dat is zich overgeven aan God en zijn geheimen, en dit betekent niets an ders dan dat ik me als het ware losmaak me losworstel van algemene stelsels, van schijnzekerheden, die het menselijk ver stand opgebouwd heeft, om dan als en keling tegenover God te staan. Zich los maken van het redelijke om zich te stor ten in de nacht, in de duisternis van het niet-redelijke geloof, dat is echt mense lijk leven. We mogen misschien hier wel bemerken, dat Kierkegaard ons eens heel duidelijk heeft gemaakt, wat „geloven" wil zéggen, aangezien wij gaarne het geloof verpakt willen hebben in allerlei vormen van redelijkheid. Het meest on verklaarbare en niet-redelijke vinden wij in het christelijk geloof, waarin ons ge leerd wordt hoe God mens werd, de ge schiedenis binnentrad als een concrete persoon, zich aan het kruis liet slaan en stierf. Dit alles is onbegrijpelijk, is ab surd en ergerniswekkend. Alléén het ge loof is in staat dit niet-redelijke aan te nemen, waarin dan tevens de verlossing geborgen ligt, In hoever deze opvatting van geloof strookt met de katholieke theologie la ten we hier buiten beschouwing. Zijn ge- loofopvatting heeft in ieder geval ook positieve waarden. Samenvatting We kunnen tenslotte de leer van Kier kegaard als volgt samenvatten. Vooreerst onderscheidt hij zeer duidelijk de onmid dellijke existentie zonder reflexie en de existentie met reflexie. Dit laatste is de menselijke zelfbestaanservaring dat vol zit van schuldgevoel. Vervolgens mag het wijgerige denken geen begrippen- structuur zijn. maar het moet doorzinderd zijn van levens- of de bestaanservaring. Men kan volgens Kierkegaard op ver scheidene manieren bestaan: daar is bij voorbeeld de mens, die het leven, zich zelf, de dingen als niet door hem bele vend ondergaat. Het is de beschouwer, de estheticus die in alles belangstelling heeft maar die eigenlijk niet als een „ik-in-de- wereld" leeft. In de tweede plaats is er de ethicus, de mens die leeft vanuit ge boden en verboden, vanuit normen en wetten. Hij maakt werkelijk ernst met zijn leven. Doch de religieuze mens in de derde plaats, is de mens die werkelijk leeft op basis van zijn zelfervaring. die wortel schiet vanuit het schuldgevoel en de zondigheid van de mens. In de Indische staat Zuid-Madras zijn vier mensen aan een hartverlamming plotseling overleden als gevolg van de schok, die werd ervaren door het over lijden van premier Nehroe. Tijdens de drukte voor Nehroe* huis toen hij daar lag opgebaard, zijn vier mensen gedood bij relletjes met de po litie. Een aantal agenten is onder de ruim 140 gewonden, die daarbij vielen. LOUIS LOCKEFEER. Tien zijn er ernstig aan toe.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1964 | | pagina 6