Nieuw raadhuis Kloetinge
Menigeen is „duiveboer-af
na ramp vlucht van zondag
In memoriam Staf Bruggen
Alle redelijkheid
ontbinding van
pachtovereenkomsten
bij de
Zondige Kierkegaard vond
uitweg in het geloof
Dr. Linthorst Roman tegen
Europa der Vaderlanden
EXISTENTIEEL DENKEN VI
Geen fusie EEG.
Euratom, E.G.K.S.
Bèr
Pfuiim
Drs. A. Wouters SM
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 30 MEI 1964
BURGEMEESTER RIJPSTRA:
IN RAAD TERNEUZEN
Raad Vogelwaarde
maakte excursie
naar Kanaalzone
Discussies
Flor van Dinther
viel goed in de
prijzen
St. Denis in Z.N.B.
door:
Vlaanderens
grootste acteur
van de eeuw
Nehroe's overlijden:
vier Indiërs
hartverlamming
(Van onze correspondent)
In de jongste vergadering heeft de raad
van Terneuzen het voorstel goedgekeurd
een overeenkomst met de centrale dienst
voor bouw- en woningtoezicht en ge
meentewerken in Oost-Zeeuwsch-Vlaan-
deren t.a.v. de financiële gevolgen van
de uittreding van de gemeente Terneuzen
uit deze dienst op 1 april 1965.
Het voorstel tot ontbinding van pacht
overeenkomsten voor gronden gelegen
in de Katspolder werd aangenomen na
dat over één punt, betreffende schade
vergoeding, van gedachten was gewis
seld. De heer Bleyenberg vroeg aan de
voorzitter, mr. H Rijpstra, of er bij
vervroegde ingebruikneming een gedeel
te van de in de bijbehorende stukken
genoemde bedragen zou moeten worden
betaaald. Wethouder De Vos antwoord
de hierp, dat het niet he bedoeling is
schade aan de oogst aan te richten.
Er zal voor oktober niets met de pen
celen gebeuren. De heer Hol zei te we
ten, dat er nu reeds grondboringen wor
den verricht. De voorzitter antwoordde
dat indien dit gedaan is, het gebeurd
is buiten medeweten van het gemeen
tebestuur, Mogelijk is aan dit punt in
de overeenkomst niet voldoende aan
dacht besteed, aldus mr. Rijpstra.
Hij betoogde dat men duidelijk in het
oog moet houden dat er vaak uitzon
derlijk snel moet worden gehandeld want
de gemeeste heeft een grote achter
stand in de woningbouw, die met de
meeste spoed moet wordn ingelopen.
Mr. Rijpstra zegde toe, dat de overeen
komst in alle redelijkheid zal worden
afgehandeld. De raad was verder ak
koord met het voorstel het garantie
bedrag van f 1.450.000 voor de bouw van
een protestants-christelijk bejaardente
huis te verhogen met f 250.000
treding van de wet het contact met
deze instanties verstoord zou kunnen
worden 'n idee dat verschillende raads
leden bleken te koesteren is dus on
gegrond. De discussies werden beslo
ten toen burgemeester Rijpstra opmerk
te, dat men wel erg ver van het on
derwerp afdwaalde. Men ging daarna
akkooord met de verordenisg.
De verschillende scholen kregen de ge
vraagde medewerking en men ging op
voorstel van b en w. een vaste geld
lening aan vari f 1.250.000.
De heer Bleyenberg vroeg tijdens de
behandeling van begrotingswijziging of
in 't uitbreidingsplan Sluiskil een verbin
ding kan worden aangebracht met het
noordelijke gedeelte van de invalsweg
vanaf de rondweg met de Schoulsiraat.
Zijn verzoek wordt in overweging geno
men. Tijdens de rondvraag vroeg me
vrouw Dooms in welke gemeente het
nieuwe verpleeghuis voor Zeeuwsch-
Vlaanderen zal worden gebouwd. ,,Naar
wij mogen hopen in Terneuzen", aldus
de voorzitter. Wethouder De Vos liet-ver
heugende klanken horen over het ge
meentelijk zwembad dat dit »eizocn
reeds 18.000 bezoekers heeft getrokken.
Hij deelde dit mee, op vragen van me
vrouw Doorns.
(Advertentie)
De behandeling "van het voorstel tot
vaststelling van de verordening en uit
voering van de algemene bijstandswet,
die wellicht op 1 januari 19 5 in wer
king zal treden, is op een lange dis
cussie uitgelopen.
Voor een degelijke uitvoering van de
ze nieuwe wet is een gemeentelijke com
missie van advies nodig, die tijdens een
volgende vergadering zal wordn inge
steld. Enkele raadsleden bleken niet
veel te voelen voor een commissie van
advies, maar voor een commissie van
bijstand, die het werk van het gemeen
tebestuur aanmerkelijk zou kunnen ver
lichten. Daarop wezen o.m, de heren
Wetèrings, Huybrechts, Hol, Rammeidt
en Ollebek. Wethouder De VOs weer
legde dat dé uitvoering van de „voor
uitstrevende nieuwe wet" altijd onder de
verantwoordelijkheid van het college van
b. en w. zal blijven vallen en een com
missie van bijstand daarom overbodig
is.' Hij deelde mée dat in een nieuwe
commissiewet bv. vertegenwoordigers
van de particuliere instanties, die werk
zaam zijn op maatschappelijk en so
ciaal terrein, zitting zulle kunnen ne
men. De vrees dat na de in werking
De raadsleden van Vogelwaarde heb
ben een excursie gemaakt naar de
kanaalzone, die, zoals men na afloop
getuigde, bijzonder geslaagd was en
van grote waarde is geweest. Men werd
'smorgens om negen uur ontvangen in
de direktiekeet van rijkswaterstaat, aan
de Westsluis in Terneuzen, door ir. A.
Beenhakker van rijkswaterstaat, die daar
een toelichting gaf op de werken die
momenteel in de kanaalzone in uitvoe-
ring zjjn.
Wa afloop daarvan werden de verschil
lende werken bezichtigd. Voor de middag
bracht men nog een bezoek aan het
spaarbekken van de N.V. Waterleiding
mij. Zeeuwsch-Vlaanderen, in de Braak
man. Hierbij zorgde ir. Stoter voor de
nodige deskundige uitleg.
Om één uur gebruikte men de lunch
in hotel Rotterdam te Terneuzen, waar
bij b. en w. van Terneuzen mee aan
zaten, 's middags maakte men een rond
rit door Terneuzen. Burgemeester Rijp
stra liet het gezelschap alle Terneuzense
werken in ogenschouw nemen. Om 5 uur
werd het gezelschap ontvangen op het
gemeentehuis van Terneuzen. Burge
meester P. Molthoff dankte zijn Terneu
zense collega voor de vriendelijke ont
vangst. Burgemeester Rijpstra van Ter
neuzen zei het zeer op prijs te stellen,
dat de gemeente Vogelwaarde belang
stelling koestert voor de ontwikkeling
van Terneuzen. Van de zijde van de ge
meente Vogelwaarde werden Bossche I
Pielen aangeboden.
Zoals wij elders uitvoerig berich
ten, werd woensdag in Kloetinge
een nieuw gemeentehuis in ge
bruik genomen. Op de foto links
het nieuwe raadhuis en rechts het
pand, dat tot nu toe als zodanig
dienst deed.
Zondag jongstleden hebben wij
een echte rampvlucht beleefd. In
de Zuid-Nederlandse Bond is alles
nog op zijn pootjes terecht geko
men, maar bij onze zuiderburen
zijn er klappen uitgedeeld, die
aangekomen zijn. Menigeen is voor
1964 duivenboer-af.
Daarom begin ik voor de veran
dering eens met de uitslag van de
provincie Orleans in Antwerpen.
Uitslag is trouwens te veel gezegd
want zover zijn we nog niet. Ik
heb alleen nog maar de eerste aan
komsten. De 2334 weduwmannen
werden gelost de zondagmorgen te
6.40 uur, wat alleszins tijdig genoeg
is om op dezelfde dag vierhonderd
kilometer onder rappe vleugels
weg te slaan.
In normale omstandigheden doen
ze dat in vijf en een half uur, ze
hadden dus nog voor het middag
eten thuis kunnen wezen.
De eerste verzopen kat meldde zich
echter niet minder dan twee en een halt
uur later. Het was er een van Emiel
Audenaerde te Ekeren en hij viel door
het gat te 14.13. Twee minuten later
zat de bon-duit van Flor van Dinther
te Borgerhout in de klok, hij is met even
zestienduizend patatten weg. Zijn duivin
zal wel gelachen hebben. Flor „Pallieter"
van Dinther is ook in de Bredase bond
een gaarne geziene gast. Als er een grote
prijsuitreiking met bal na is. zijn hij
en zijn dame nooit te lui om mee te
helpen het varken op te eten en de be
nen van de vloer te gooien.
Hier nog enkele vroege meldingen:
Mees te Bels Put 14.10 (of is het Putte
bij Mechelen, dat staat er niet bij),
Weyn te Hoboken 14 21, Nuyens te St.
MariabUrg 14.50. Roelands te Deurne
15.38, Van Tuyn te Schoten 16.00, Joo-
sen-Faes te Ekeren 16.15. Dillen te Wij-
negem 16.45. Van Kaert te Merksem
16.45, Van Rhijn-Kloeck te Merksem
16.50 enz. Zondagavond waren er provin
ciaal 161 door. Vele sjarelS hadden nog
geen veer gezien, op zijn bels gezegd
zaten zij lillek met de poepers.
Zo slecht kan het evenwel niet gaan
of er zijn altijd liefhebbers die draaien.
Zo pakte Karei Fleerackers te Brasschaet
er zes van de zes, Fernand Douven te
Berchem negen van de negen en Maurice
Vuylsteke te Wommelgem acht van de
acht. Van Rhijn-Kloeck moesten van
hun veren missen, zij waren er acht
kwijt van de zeventien, Gustje Ducheyne
zelfs twaalf van de tweeëntwintig.
Volgens de berichten zou Van Tuyn
met de grote centen weg zijn, hij is er
wel drie kwijt van de elf, maar zijn zes
eerstafgegeven duiven zijn allemaal
thuis. En dat doet het beste verhopen
voor de komende fondvluchten.
In de Vlaanders werd Chateauroux ge
vlogen, hetgeen op een desaster is uitge
lopen van de ergste soort. Laat ik zeg
gen a la Tulle, a la Blois en a la Angou-
leme met de jonge duiven va nenige ja
ren geleden in België. Menige trouwe
weduwman zit nu op de hanebalken van
een boerderij in de vallei van de Che-
vreuse. Te broeien met een schone, nieu
we wederhelft ergens in het land van
de Grote Charel. Schrijft hij vandaag
of morgen nog eens een kaartje voor
afscheid, dan zal er wel op staan: Ge
groet baas en doede gij het zelf. En ze
kunnen mijn nobele voeten kussen.
C.C. Nieuw Vossemeer, De Heen en
Notendaal. Alhier doet G. van Nieuwen-
huyzen te Flipland tegenwoordig met
groot ontzag van zich spreken, hij heeft
al toeren uitgehaald dat de rook eraf
vloog: 1 Van Geel-Timmermans, 2 6
11 15 17 enz. G. van Nieuwenhuyzen,
3 9 12 H. Luyks, 4 W Raedts, 5 M. van
Schilt, 7 K. Heyboer, 8 Fr. Hussaerts, 10
Jan Cools enz.
In de Oosterhoutse bond vlogen niet
minder dan 1422 duiven: 1 B. Caron, 2
Gebr. Scheerders, 3 en 7 Gr. Severijns,
4 Jac. van Wanrooij, 5 P. Soeters, 6
W. Wijnings, 8 en lg. Gebr. Stoop, 9
C. Koning enz.
Dongense bond met 626 duiven: 1 F.
van Hoppe, 2 L. Suiker, 3 6 9 12 18
enz. J.A. Verharen, die zeer sterk ge
speeld heeft, 4 14 15 17 enz. A. Trom
melen, 5 7 16 P.C. van Leyden, 8 J.
van Gooi Geer, 10 C. Vereggen enz.
De Bredase bond had 2625 duiven in
de strijd geworpen en de watervlugge
M. Guns speelt 6 minuten los vooruit.
Het was zijn k-duif en er kon nergens
geen kruiske meer bij, 2 de zeer sterke
H. de Visser, 3 F. Hakkens, 4 C.M. de
Rooij, 5 A. Konings, die ook steeds har
der gaat pakken, 6 A. van Loon, 7 Pietje
Lambregts, alweer met zijn 81 alias de
Schift, een der beste duiven die de we
reld ooit gekend heeft; gepasseerde week
vloog hij de 17e, maar toen was hij we
gens drukfout uit de krant gevallen, ik
ben hem eens wezen bekijken en moet
eerlijk toegeven dat ik er nooit geen
betere in handen gehad heb, Piet is
trouwens ook een melker uit de duizen
den. 8 M. Pellenaars. 9 H.J, Oomens.
10 G.W. Goossen, 11 W Jansen, 12 C.
Marijnissen, 13 Ja1# van der Horst, 14
en 23 Jac. Kouwenberg, 15 Ph Visser,
16 G. Bayings, 17 CA. Suykerbuyk
19 C. Aarts en Ko. 20 en 33 W. Henze
21 C. Ie Grance, 22 A. van Amelsfoort.
24 Bos-Wennekers, 25 J. van de Leur enz.
Toen deze 25e prijs viel stond het con
cours alreeds 23 minuten open. Tal van
werkelijk grote kampioenen hadden op
dat ogenblik nog geen veer gezien, er
was evenwel nog tijd om te pakken, daar
lag het niet aan. De overwinnaar van
Guns was thuis te 13.02, de hekkesluiter
van P. de Kort te 14.50.
C.C. Steenbergen met 1066 duiven: 1
R. Meesters. 2 W. van Steen. 3 M. van
Meer, 4 A. va nde Weegen, 5 Ant. Lig-
tenberg, 6 W. Gorissen. 7 10 en 17 Gebr
Gorissen, 8 9 13 M. Brocatus, 11 Th.
Kemperman, 12 Jan de Weert, 14 M.
Meesters, 15 F. Adriaansen, 16 Ant. Pee
ters, 18 Adr. van den Branden, 19 J.
Jonkers, 20 Gebr. van Giels enz.
Van bevriende zijde uit Steenbergen
ontving ik* de uitslag van G. van Nieu
wenhuyzen te St. Philipsland van Noyon
(nagekomen), ik denk dat hij in aan
merking komt voor de schoonheidsprijs:
1 2 3 4 5 9 11 15 17 23 27 enz. tegen 522
duiven. Het is een kruising van duiven
van wijlen onze grote vriend Han Was
sen te Rotterdam (Horemans-Delbar-
Janssen): niet aan te kluiven.
C.C. Nieuw-Ginneken en Ulvenhout:
1 5 en 10 Jan Antonissen, 2 Dré Anto-
nissen, 3 en 9 Ja<j. de Kort, 4 G. de
Rooij, 6 C. Wijgaarts, 7 A. Timmers,
8 en 11 M. Martens, 12 Jan van Eil,
13 B. van Endschot, 14 J. Graumans.
15 J. Martens enz.
Chaam_met 498 duiven: 1 C. Martens,
2 en 8 J.' van Opstal, 3 P Kooijen, 4 P
van Opstal, 5 J. van Raak, 6 10 16
P.J. Koks, 7 Ant. Geerts, 9 H. Nik-
kesen enz.
Een pracht van een uitslag komt bin
nen uit Zuid-Beveland, alwaar 1506 dui
ven Arras gevlogen hebben: 1 en 3 J.
Polfliet, 2 J. Waverijn, 4 W. Krijnse,
5 Gebr. Poelman, 6 G. van Loon, 7 H.
Beulens, 8 G. Steenbakkers, 9 J.A. van
Langevelde, 10 J. Franse, 11 J. Snoep,
12 M. Moerland, 13 P. Butler, 14 C.
Rijk, 15 G. Feleus, 16 H. Dek, 17 D
Janse, 18 D. Jansen, 19 J. van Iwaarden,
20 G. de Bruine enz. J. Polfliet is met
alles lopen.
Steeds Sneller te Dinteloord: 1 W. Huy-
zers, 2 J. Bezemer, 3 Wim Huyzers, 4
en 5 M. van de Weegen, 6 J. Sulkers, 7
8 en 10 A. van Bezooyon, 9 A. Verhoeven
Tot slot De Luchtbode te Loon op
Zand: 1 en 13 A. Aarts, 2 A. Spapens,
3 H. van de Velden, 4 M. Vera, 5 A.
Beerens, 6 H. Leermakers, 7 A. Beeren-
donk, 8 en 10 N. Damen, 9 H. van der
Linden enz.
Allemaal goeie,
DEN BRUINEN
Dr. J. Linthorst Homan, Nederlands Jid
van de Hoge Autoriteit der EGKS,
heeft in Amsterdam verklaard, <lat
de politieke crisis in de Europese ge
meenschap talloze krachten van con
structieve aard heeft wakker ge
schud. Daarom was hij, ondanks pes
simisme op korte termijn, bijzonder
optimistisch ten aanzien van de ont
wikkeling op lange termijn.
Dr. Linthorst Homan, verwierp de ge
dachte van een Europese politieke
unie van de zes landen der Europe
se gemeenschap op basis van de ab
solute nationale soevereiniteit, en e-
vcneens een fusie van EEG, Euratom
en EGKS, die geen stap vooruit zou
betekenen in vergelijking met de hui
dige toestand.
Dr. Homan verklaarde voorts, dat het
compromis tussen supranationaliteit
en nationale soevereiniteit, waai op
EEG en Euratom zijn gebouwd, in
gevaar komt als men aan het prin
cipe der meerderheidsbeslissingen in
de Europese ministerraad gaat tor
nen, zoals helaas het geval schijnt *e
zijn. Hij bracht in herinnering, dat
in EEG en Euratom meer dan in de
EGKS de nadruk op de nationale
elementen is gelegd en de minister
raad een centrale positie heeft gekre
gen. De voorstanders der Europese
elementen (Nederland in het bijzonder)
verkregen toen echter de garantie
dat de ministerraad afhankelijk werd
van en procedure, waarbij alleen bij
eenstemmigheid kon worden afgewe
ken van de voorstellen der commi-
sie en van geleidelijke invoering van
meerderheidsbeslissingen.
Het huidige Franse verzet tegen het
begrip integratie is niet nieuw, zo
zei dr Homan. De integratiegedachte
heeft bij de voorbereiding der Euio-
pese gemeenschappen reeds geen in
gang bij de Franse partner gevonden.
Uit deze Franse houding vloeien al
le mogelijkheden van dit ogenblik
voort. De Europese gemeenschap is
echter niet opgezet om de vrije han
del alleen, dat blijkt uit de verdra
gen. De gemeenschap zal terugvallen
in een intergouvernementele unie,
als ze niet blijft evoluerfen naar een
modern federalisme, waarbij overi
gens ontelbare nuances mogelijk zijn.
In de voorafgaande vijf artikelen over
't existentialisme hebben, wij getracht de
grote lijnen in deze wijsgerige stro
ming weer te geven. Wij hebben te
vens gepoogd zowel de voor ons posi
tieve als negatieve zijden aan te tonen.
Ofschoon de existentialistische wijsge
ren in hun gedachtengang ongeveer de
zelfde karaktertrekken hebben, zijn er
toch grondige verschillen. Daarom wil
len we nu overgaan tot beschrijving van
enige filosofen in het existentialisme, in
zo ver dit in een artikel-kader mogelijk
is. Tegelijkertijd hebben we het voorne
men te wijzen juist op het fundamentele
verschil van existentialistisch denken bij
de verscheidene wijsgeren. Dit artikel
is dan gewijd aan Kierkegaard.
Soren Kierkegaard
Met recht wordt Sören Kierkegaard ge
noemd de vader van het existentieel den
ken. Hij was Deen en leefde van 1813 tot
1855. De invloed van zijn geschriften,
waarvan wij er enige noemen als „Het
een of het ander Wijsgerige kruimels
Stadia op de levensweg Postscrip
tum bij de wijsgerige kruimels", begon
eerst vijftig jaar later bemerkbaar te
worden. Kierkegaard was een protestants
denker; zijn luthers christendom is som
ber, beangstigend. Hij had in Kopenha
gen gestudeerd en was aanvankelijk He
geliaans of idealist. Voor Hegel was het
wijsgerige denken niets anders dan een
beweging van het begrip, van de idee.
Elk begrip vraagt een tegendeel; tegen
over de ene idee komt een andere te
staan; ze spreken elkaar tegen, om dan
tenslotte weer samen te smelten tot een
nieuwe idee. Zijn procédé verloopt van
these antithese tot synthese. Deze
gedachtengang beviel echter Kierkegaard
niet. Hij ziet geen kans om werkelijk,
historische feiten en gebeurtenissen tot
algemene, abstracte begrippen of ideeën
terug te bréngenom daaruit weer
andere te doen ontstaan. Hij vindt dit
een onvruchtbaar denkspel, dat helemaal
buiten de mens omgaat en niet meer
werkelijk is. Deze reactie op het idealis
me van Hegel brengt hem dan tot exis
tentieel denken.
Concreet denken
Werkelijke problemen zegt Kierkegaard
zijn concrete vragen, ze zijn „samenge
groeid" met het bestaan van de mens
zelf. De concrete mens staat niet tegen
over de waarheid in het algemeen, te
genover de objectieve waarheid, doch
tegenover een waarheid, die in mij deze
situatie moet eigen maken. De vraag is
niet wat doet „men", maar wat moet
ik" doen. Dit noemt Kierkegaard „exis
tentiële problemen". Daaruit volgt di
rect de grote eenzaamheid van de mens;
hij is een unieke enkeling. Hij moet zelf
de waarheid zoeken en dit zal „zijn"
(Advertentie)
Het pak
van uw hart
St.-Jansteen
TM. 3179
waarheid zijn; hij moet zelf beslissen, hoe
hij te handelen heeft. Niemand kan hem
daarbij helpen, want ieder concreet „ik"
is anders. Het leven is boven alles een
subjectieve aangelegenheid. Wie vlucht
in het „men": men doet zo, men denkt
zo, leeft oneigenlijk, hij is zichzelf niet.
De mens moet existentieel leven en den
ken, uitgaande van zijn concrete be
staan, vanuit zijn eigen levenservaring
en trachten naar eigen, zelf-gestelde op
lossingen. Zo zelf-levend, eigenlijk le
vend, staat de mens volkomen eenzaam.
Zondigheid
Deze eenzaamheid voert tot angst. De
mens moet voordurend zelf kiezen, zich
zelf bepalen; er zijn geen algemene
richtlijnen, geen pasklare antwoorden
op levensvragen. Dit maakt de mens
angstig. Dat angstcomplex bij Kierke
gaard ligt niet alleen in het boven uit
eengezette wijsgerige denken, het berust
bij hem misschien nog veel meer op zijn
luthers-protestants denken. Hij ervaart
zichzelf bestaande in een zonde-toestand,
hij voelt zich verworpen voor God. Den
kend vanuit de erfzonde ervaart hij zich
zelf tot in het diepste van zijn wezen
zondig. Daaruit rijst de vraag: hoe hij
zichzelf, individueel en concreet moet
verhouden ten opzichte van God. Van de
ene kant angstig vanwege zijn zondig
heid en verworpen zijn, van de andere
kant angst omdat hij op eigen persoon
lijke manier God moet benaderen en
moet pogen gered te worden. Hier con
stateren we dus een diep religieus ele
ment in dit wijsgerige denken. Zijn re
flexieve zelfervaring is een christelijke
J^e rusteloze Staf Bruggen zal voor
altijd rusten op het „Campo Santo"
van St. Amandberg, waar talrijke vrien
den en vooraanstaanden uit Vlaandercns
kunstwereld voor het laatst van hem
afscheid namen. Zijn oude vriend en
mede-acteur Toon van der Plaetse sprak
een ontroerende en tekenende lijkrede
uit, toen allen geschaard stonden rond
de met een leeuwevlag bedekte lijkbaar.
Duizenden Zeeuwsch-Vlamingen, Bra
banders en Limburgers hebben tussen de
twee wereldoorlogen genoten van de zeer
aparte, expressieve en grootse toneel
spelersgaven, die de begenadigde Brug
gen stempelden tot de Jan Musch van
Vlaanderen.
yijn eerste opleiding genoot hij aan
het Kon. Vlaams Conservatorium
te Antwerpen. Al jong oogstte hij groot
succes als declamator in het 'Westland'
(Frans-Vlaanderen). Tijdens zijn krijgs
gevangenschap in wereldoorlog I, richtte
hij het krijsgevangentoneel op. Na de oor
log trad hij toe tot het Fronttoneel, dat
onder leiding kwam van die andere gro
te bezieler en vernieuwer van het Vlaam
se toneel: dr. Oscar de Gruyter. Wij her
inneren ons zijn creaties van Judas in
Joseph in Dothan en Dolle Hans van
Fabricius.
Intussen groeide uit het Fronttoneel
het Vlaamse Volkstoneel, dat na De
Gruyter, een eminente leider kreeg in
de zeer begaafde Noordnederlandse re
gisseur en acteur Johan de Meester, die
samen met hoofdacteur Bruggen het
Vlaamse Volkstoneel uitbouwde tot één
der beste avant-garde-toneelgroepen van
West-Europa, waarin de verworvenheden
van een Max Reinhardt en Meyerhold,
tot een rijpe en glanzende vormgeving
groeiden. Een gans jaar reisde het ge
zelschap van dorp tot dorp, van Stad tot
■tad! Rusteloos, vol idealisme werd er
gebouwd aan de culturele vorming van
het Vlaamse volk. Overal waren de
zalen te klein, de harten warm! Het
voetlicht werd weggespeeld, een vol
maakte assimilatie greep plaats tussen
spelers en publiek. Vlaanderen droeg het
Vlaams Volkstoneel op handen. Maar ook
Nederland, Duitsland, Parijs, Spanje
vroeg naar de glanzende hoogtepunten
van dit expressionistisch toneel, waarin
de meeste stukken gedragen werden door
Staf Bruggen, en de jong-gestorven on
vergetelijke Ren a at Verheyen.
V\7"e herinneren aan zijn lenige spran
kelende Moenen in Mariken van
Nieumeghen, zijn Teun in de Gecroonde
Lcersse, zijn Belzebub in Lucifer, zijn
Adam in dc Paradijsvloek, zijn Jaques
Hury in Maria Boodschap, zijn duivel
in de Geschiedenis van een soldaat, zijn
pastoor in Leonientje, zijn machtige Bar-
abbas in het gelijknamige stuk van Mi
chel de Ghelderode, zijn onvergetelijke
Pitje Vogel in De Sterre van Timmer
mans, zijn Docter Faustus in het gelijk
namige stuk van Marlowe, zijn .Borrris'-
typering in Een vijand van het volk van
Ibsen.
In 1929 verliet Johan de Meester het
Volkstoneel en stichtte Bruggen het
„Nieuwe Volkstoneel". Zijn hoofdstreven
was het opvoeren van werk van eigen
bodem. Een vijftigtal Nederlandse stuk-
n uit heden en verleden werden door
hem gecreëerd.
^Ta de oorlog trok Bruggen zich ge
desillusioneerd uit het officiële to
neelleven terug. Toch bleef hij het toneel
nog trouw door het regisseren van be
langrijke amateurverenigingen. Maar bo
ven alles blijft Bruggen voor ons, de
stille, in zich zelf gekeerde mens, met
zijn wilde haardos en zijn doorgroefd
gezicht, zoekend naar woorden in een
gesprek. Maar eenmaal op het toneel
werd hij een ander, kroop hij in de huid
van zijn toneelheld, en wist hij met zijn
typisch expressief gebaar, zijn rijke, in
nerlijke mimiek, zijn gouden, ietwat
eentonig, maar toch rijk genuanceerd
geluid, zijn beheerste, voor die tijd zeer
moderne plastiek en de honderden kleine
details die slechts de allergrootsten
kunnen creëren, een huiver te brengen
onder het publiek, een fluïdum te doen
overgaan op zijn auditorium. Hij zag
zijn toneelkunst als een roeping, een zen
ding. Hij speelde niet op zijn technische
gaven alleen, maar altijd, ook na ver
moeiende weken en maanden van dage
lijks optreden, gaf hij ons héél de mens,
zijn totale hart en geest.
XJct bidprentje dat volgens aloud ge
bruik na de offerande in de Sint-
Pietersbinnenkerk te Gent werd uitge
reikt, getuigt op ontroerende wijze van
deze schone Vlaming en groot artiest.
Zijn eigen woorden staan er op afge
drukt: „Eigen schoon bloesem en
vrucht van eigen erf hebben de voor
rang op toneel, zoals zij de voorrang
heeft in onze liefde. Slechts deze cultuur
is echt, die wortelt in eigen volksziel.
Slechts hij is wezenlijk rijk, die eigen
land te ontginnen weet".
Hij was een Vlaming in hart en nie
ren. „De assche van Klaas klopt op mijn
borst". De wijze waarop hij deze claus
uitsprak in zijn meesterlijke Tijl-creatie,
blijft van een ontroerende schoonheid.
Bruggen is gestorven, maar levend blijft
hij in de harten van ons allen, die hij
zoveel schoons en zoveel goeds geschon
ken heeft.
ervaring, waarin zondigheid primair is'""
en die gepaard gaat' met onrust, angst,
zelfs wanhoop.
Er is slechts één mogelijkheid, zegt
Kierkegaard om aan onrust, angst en
wanhoop te ontsnappen, dat is de moge
lijkheid van het geloof. Geloof wil bij
hem dan zeggen: „de sprong in het on
redelijke, in het absurde". Het leven is
niet verklaarbaar door begrippen en
deeën. De diepste menselijke ervaring
is zich verloren voelen; een herstel door
redenering door begripmatige uiteenzet
tingen is niet mogelijk. Daarom moet ik
voor God verschijnen, voor God gaan
staan als een gelovend mens. Het leven
valt niet te beredeneren, maar technisch
of wetenschappelijk denken raakt het
menselijke leven zelf niet; het probleem
van het leven is „geloven" juist in dat
gene wat ons als niet-redelijk, niet-ver-
klaarbaar voortkomt. Met andere woor
den dat is zich overgeven aan God en
zijn geheimen, en dit betekent niets an
ders dan dat ik me als het ware losmaak
me losworstel van algemene stelsels, van
schijnzekerheden, die het menselijk ver
stand opgebouwd heeft, om dan als en
keling tegenover God te staan. Zich los
maken van het redelijke om zich te stor
ten in de nacht, in de duisternis van het
niet-redelijke geloof, dat is echt mense
lijk leven. We mogen misschien hier wel
bemerken, dat Kierkegaard ons eens heel
duidelijk heeft gemaakt, wat „geloven"
wil zéggen, aangezien wij gaarne het
geloof verpakt willen hebben in allerlei
vormen van redelijkheid. Het meest on
verklaarbare en niet-redelijke vinden wij
in het christelijk geloof, waarin ons ge
leerd wordt hoe God mens werd, de ge
schiedenis binnentrad als een concrete
persoon, zich aan het kruis liet slaan en
stierf. Dit alles is onbegrijpelijk, is ab
surd en ergerniswekkend. Alléén het ge
loof is in staat dit niet-redelijke aan te
nemen, waarin dan tevens de verlossing
geborgen ligt,
In hoever deze opvatting van geloof
strookt met de katholieke theologie la
ten we hier buiten beschouwing. Zijn ge-
loofopvatting heeft in ieder geval ook
positieve waarden.
Samenvatting
We kunnen tenslotte de leer van Kier
kegaard als volgt samenvatten. Vooreerst
onderscheidt hij zeer duidelijk de onmid
dellijke existentie zonder reflexie en de
existentie met reflexie. Dit laatste is
de menselijke zelfbestaanservaring dat
vol zit van schuldgevoel. Vervolgens mag
het wijgerige denken geen begrippen-
structuur zijn. maar het moet doorzinderd
zijn van levens- of de bestaanservaring.
Men kan volgens Kierkegaard op ver
scheidene manieren bestaan: daar is bij
voorbeeld de mens, die het leven, zich
zelf, de dingen als niet door hem bele
vend ondergaat. Het is de beschouwer, de
estheticus die in alles belangstelling heeft
maar die eigenlijk niet als een „ik-in-de-
wereld" leeft. In de tweede plaats is er
de ethicus, de mens die leeft vanuit ge
boden en verboden, vanuit normen en
wetten. Hij maakt werkelijk ernst met
zijn leven. Doch de religieuze mens in
de derde plaats, is de mens die werkelijk
leeft op basis van zijn zelfervaring. die
wortel schiet vanuit het schuldgevoel en
de zondigheid van de mens.
In de Indische staat Zuid-Madras zijn
vier mensen aan een hartverlamming
plotseling overleden als gevolg van de
schok, die werd ervaren door het over
lijden van premier Nehroe.
Tijdens de drukte voor Nehroe* huis
toen hij daar lag opgebaard, zijn vier
mensen gedood bij relletjes met de po
litie. Een aantal agenten is onder de
ruim 140 gewonden, die daarbij vielen.
LOUIS LOCKEFEER. Tien zijn er ernstig aan toe.