is een akkoord met sterke Pathet Lao nog wel mogelijk? Poolse nozems laten soms een personentrein ontsporen SPA CITRON I FAR In Nederland krijg ik de doo SPIONEREN GING NIET ZO MOEILIJK MEN WIL NU WEL PRATEN, MAAR Argwaan tussen kerken uitpraten en daarna gezamenlijk overwinnen IVER VLOERKLEED FEST Wennerstroem tijdens vooronderzoek: Vakantieoord in brand: vier doden fCroestjev lachende derde in vinnige strijd om arm Laos Pacificatiecommissie wil rapport over reclame-tn op 4 juni klaar hebben BRONWATER Nederlanders in oproep 1 Niemand kijkt meer naar de brand Neutralisatie Nieuwe badplaats bij Zandvoort Flink wat chloor in Rotterdams drinkwater Ongeluk op werf drie gewonden JEUGDCRIMINALITEIT NEEMT OVERAL TOE Rr VN-militairen op Cyprus beschoten Wat is misdaad Haagse politie ontmaskert oplichtersduo Aft oersing Oorsaken Gevangene in Haarlem WANT IK BEN AFRIKAAN DAGBLAD DE STEM VAN WOENSDAG 27 MEI 1964 (Eigen buitenlandse dienst) Een maand geleden vierde men in Laos het feest van Phi Mai, De mensen gooiden elkaar nat met gewijd water, waardoor alle zonden en kwaad uitgewist werden. Emmers en waterpistooltjes maakten de pret op straat volkomen. Twee generaals echter zochten juist deze dagen uit om de neutralisisehe regering van prins Soevanna Phoema ten val te brengen. Plotseling werd de met water spelende menigte opnieuw geconfronteerd met dc onzalige twist in het land. Een touwtrekken, waarin het volk allerminst geïnteresseerd was en is. Toch kwam de acute crisis waarvan de huidige ernstige moeilijkheden een verlengstuk zijn niet onverwachts. Sedert het begin van dit jaar was de mili taire situatie zeer verslechterd. Belangrijke rijstgebieden waren onder communis tische controle gekomen en premier Soevanna Phoema verkeerde in een mineur stemming. Zjjn haastige bezoeken aan Cambodja, Peking en Hanoi bevestigden die stemming. Hij had bovendien ernstige voornemens om af te treden. In een laatste verbeten poging om de in zich sterk verdeelde neutralistisehe rege ring nog enig aanzien te geven, trachtte hij in de Vlakte der Kruiken tot een compromis te komen met de communis ten van zijn halfbroer Soephanoe Vong. De twee wantrouwende generaals namen daarop het heft in handen. Dat gebeurde op het feest van Phi Mai. Het gezicht van prins Soevanna Phoema was gered. De revolutionairen zonden hem zelfs naar de koning om te praten over een reorganisatie van de regering. Op geregelde tijden pleegt het Laoti- aanse vuur op te flakkeren en raakt de wereld in spanning. De regelmaat, waar mee Laos in het nieuws komt, heeft de interesse van de wereld doen verflau wen. Er is echter al zo vaak brand over Laos geroepen, dat bijna geen kijkers meer naar de vlammen komen kijken. Daarmee is dan het stadium bereikt, waarin de communisten toe kunnen slaan zonder al te veel risico's. Zij zijn daar op dit ogenblik druk mee bezig. Dat is tegen de wens van Rusland en de niel- communistische landen, die de neutrali satie van Laos waartoe in 1962 ir Genève werd besloten gecontinueerd willen zien. De Pathet Lao heeft echter bewezen wat zij militair waard is. Te recht vreesden de Westelijke landen dan ook, dat de rechtse staatsgreep een regel rechte uitnodiging aan de communisten betekende om de opmars voort te zetten. Ook Moskou nam een welwillende hou ding aan ten opzichte van de neutralis tisehe regering. Terwijl het Westen wilde voorkomen, dat geheel Laos onder de voet zou worden gelopen door de Pathet Lao, had en heeft Moskou hele andere redenen om tegen een rechts bewind in Lao, had en heeft Moskou heel andere partijen is de enige mogelijkheid voor het Westen. En dat is ook wat Moskou wil, want men weet daar heel goed hoe broos het coalitiebewind van Soevanna Phoema is. En omdat Laos meer een Chinese dan een Sovjet-aangelegenheid is geworden, fungeert Moskou hier als lachende derde. Want de tegenstelling tussen Moskou en Peking gaat toch weer niet zover, dat men in Moskou niet graag een toenemende communistische invloed in Zuidoost-Azië ziet. „De drukte op warme zomerdagen wordt van dien aard, dat het noodzake lijk zal zijn in de toekomst een tweede badplaats in de omgeving van Zandvoort aan te leggen. Als in de toekomst het streekplan „Zuid-Kennemerland" op nieuw bekeken wordt, dan zal dit een punt van studie moet worden", dit zei gisterochtend het lid van Gedeputeerde Staten, mr. H. Westerman, in de verga, dering van de Provinciale Staten. Er ontstaan op de toevoerwegen zulke moeilijkheden, dat er naar andere mo gelijkheden voor een bezoek aan het strand gezocht moet worden. Aan de op namecapaciteit van Zandvoort zal een einde komen. De heer Westerman merkte op dat men niet moet denken dat Zandvoort voor de Duitsers is. De Amsterdammers maken er het meeste gebruik van. Het gemeentelijk drinkwaterbedrijf in Rotterdam heeft getracht zoveel mogelijk van de in het water voorkomende borstel wormpjes kwijt te raken, echter zonder veel succes. De drinkwaterleiding is daarom van plan straffer maatregelen te nemen om het euvel op korte termijn definitief te bestrijden. Proefnemingen hebben uitgewezen dat de borstel wormpjes niet bestand zijn tegen chloor in het water. Om te bewerkstelligen dat overal in het buizennet tot aan de tap kraan toe werkzaam chloor in het drink water aanwezig is, is het noodzakelijk de vereiste hoeveelheid chloor in de vorm van chloor-amine aan het water toe te voegen. Met ingang van vanmiddag zal aan het water ter bestrijding van de wor- menplaag twee mg per liter werkzaam chloor, als chloor-amine aan het drink water worden toegevoegd. Deze dosering zal voorshands gedurende een week wor den volgehouden. Door deze maatregel zal de smaak van het drinkwater wel in ongunstige zin worden beïnvloed. In hoeverre die invloed na het jongste Pathet Lao offensief nog in te dammen is, wordt een kwalijk te beantwoorden vraag. Is het mogelijk tot een vergelijk te komen met een partij, die de fakto het grootste deel van Laos beheerst? Neutralisatie is hier een woord gewor den zonder een wezenlijke inhoud en waaraan iedere betrokken partij een eigen uitleg geeft. Niettemin zijn het vooral de Amerikanen, die naar neutra lisatie van Laos blijven streven, waar door een enigszins functionerende rege ring in het leven zou worden geroepen. Zou dit alsnog slagen in Laos% dan zou dit voor de Amerikanen een uitnodiging zijn om het in Zuid-Vietnam met iets dergelijks te proberen. Een verscherping van de strijd in Laos, zoals die op het moment plaats heeft, betekent zeker een injectie voor de Viet Kong in Vietnam. Maar als de neutralisatiepogingen van Amerika voor Zuid-Vietnam het stand punt van Frankrijk raken, zouden de Verenigde Staten en Peking door een militaire toespitsing van het probleem verder dan ooit uit elkaar raken. Van daar, dat het erop aan zal komen wie de meeste invloed kan uitoefenen op die machten in en buiten Laos, die in staat zijn een einde aan de chaos te maken. In de jungle van Laos staat oneindig veel meer op het spel dan de veiligheid van een paar miljoen ongeïnteresseerde mensen. De grote mogendheden zullen het in de hand hebben om van Laos een proefterrein te maken van oorlog of vrede. Twee bankwerkers zijn gistermiddag levensgevaarlijk gewond geraakt bij een brand of ontploffing in een tank van het Noorse schip m.s. „Mosoil". Een Spaanse hulparbeider werd zeer ernstig gewond. Het ongeluk gebeurde tijdens reparatiewerkzaamheden op de werf Boele in Bolnes. De drie slachtoffers zijn onmiddellijk overgebracht naar zieken huizen in Rotterdam. Er bestaat op het ogenblik nog geen enkele zekerheid over de oorzaak van het ongeluk. Vaststaat wel dat de drie mannen kortere of langere tijd in een tank op het achterschip in brand hebben gestaan. (Advertentie) TEXTIELFABRIEKEN EMILE en hy9,e LOCKEFEER N.V. HULST (Z) (Van onze Haagse redacteur) Op 4 juni a.s. zal de pacificatiecommis sie in zijn laatste vergadering voor de zomervakantie er misschien in slagen mi nister Bot (O. K. en W.) het gevraagde interim.advies uit te brengen over clame in de televisie. De voorzitter van de pacificatiecommissie, prof. Lange- meijer, zei ons vanmorgen desgevraagd „flauwe hoop" te hebben dat er op 4 juni a.s. een advies uit de bus zal ko men. Hij durfde echter geen enkele voor spelling te doen over de inhoud van dat advies, ..omdat er in de pacificatiecom missie nog allerlei mensen zitten die vel schillende ideeën hebben". Een bericht in de Volkskrant van gisteren, als zou „Wij spreken de wens uit, dat het offi ciële contact tussen de christelijke ker ken in Nederland zal leiden tot de in stelling van een blijvend orgaan van overleg tussen de kerken. Wij willen met klem uitspreken, dat wij als chris tenen niet mogen en kunnen berusten in de negatieve en destructieve uitwer king van spanningen, die zijn opgetre den naar aanleiding van de wijze, waarop Irene in de katholieke kerk is opgenomen. Wij voelen ons gedrongen de positieve kansen aan te grijpen, die in deze gebeurtenissen verborgen lig gen". Dit staat te lezen ln een „oproep aan allen, die de oecumene willen dienen", die is ondertekend door 23 bekende Ne derlanders, die bezorgd zijn over de crisis waarin de oecumenische situatie in ons land is terechtgkeomen. Pijnlijk zeggen zij te hebben ervaren, dat de verhoudingen in de Nederlandse sa menleving op grond van historische bepaaldheden en godsdienstig levens patroon weerbarstiger zijn dan me nigeen in oecumenische ijver had ver moed. Verschillende gebeurtenissen, aldus de ondertekenaars, betekenden voor som migen een verstoring van de oecume nische illusie, waarin zij leefden, voor anderen een teleurstelling in het oecU' menische werk. waarvoor zij zich wil den inzetten. Daarom is volgens de opstellers van de oproep, het gevaar niet denkbeeldig, dat velen zich geweten verplicht gevoelen zich van een verdere bijdrage tot de toenade ring van de kerken te onthouden. Een zuivering van het klimaat achtten zij echter alleen mogelijk, „indien wij werkelijk bereid zijn de in ons levende argwaan tegenover elkaar uit te spre ken en gemeenschappelijk te over winnen". De ondertekenaars noteren in de oproep vijf winstpunten die binnen hun be reik zijn gekomen: Het contact tussen de aartsbisschop van Utrecht cn het moderamen van de hervormde synode en de wens om dit contact te continueren. Het aangekondigde gesprek over de wederzijdse erkenning van de doop zowel principieel als praktisch voorzover deze overeenkomstig de wil van Christus is bediend. (Advertentie» O Het inzicht, dat een overgang naar een andere kerk, die niet minstens geschiedt met medeweten van de kerk, die men verlaat, beneden de oecumenische waardigheid is. De erkenning, dat zowel doop als overgang in wezen daden zijn ten overstaan van de gemeente en dat de belijdenis van het christelijk geloof een openbaar karakter draagt. Het wederzijds inzicht, dat de een heid van de kerk niet wordt bereikt door te streven naar persoonlijke overgangen, maar door de innerlijke vernieuwing van alle kerken. Tv !j De reformatorische ondertekenaars van de oproep" hebben als hun overtuiging nog uitgesproken, dat de oecumenische beweging in Nederland wordt bevor derd door enigerlei vertegenwoordi. ging van de katholieke kerk in de oecumenische raad van kerken. De ondertekenaars zijn: Ds. N. K. van Akker, dr. A. Fiolet, prof. dr. W. F. Golterman, mevr. drs. T. Govaart-Hal- kes, prof. dr. J. C. Groot, prof. drs. F. Haarsma, dr. J. M. Hasselaar, prof. dr. J. C. Hoekendijk, prof. dr. L. J. van Hoik, S. Jelsma, mej. dr. M .Klom- pé, ds. H. Kreb, dvs. D. de Lange. prof. dr. B. van Leeuwen, dr. H. van der Linde, ds. J. H. Sillevis Smitt, mej. dr. L. Simons, prof. dr. P. A. van Stemp- voort, drs. A. van Straaten, dr. F. Thijs- sen, mej. dr. W. Timermans, J. Verhaar en dr. J. van der Werf. wel reeds vaststaan dat de N.T.S. en de omroepen op het tweede net gaan star ten met reclame-t.v., noemde prof. Lan- gemeijer „geen cent waard". Zoals bekend gaat het bij dit advies om een tijdelijke regeling voor de interim periode, die vooraf moet gaan aan de definitieve regeling van de reclame-t.v. Over die definitieve regeling moet de pa cificatiecommissie overeenkomstig het akkoord van Oud-Wassenaar uiterlijk juli 1965 advies hebben uitgebracht. Bij het interim-advies gaat het erom of nog dit jaar de eerste programma's met reclameboodschapen via de t.v. zul len worden uitgezonden. Hiervoor zou het tweede net, maar eventueel ook het eerste net in aanmerking kunnen komen. Dit zou dan kunnen geschieden volgens een plan. dat de N.T.S. en de omroepen hebben opgesteld. De reclame zou, zoals wij reeds eerder berichtten, volgens dit plan verzorgd moeten worden door een apart orgaan van N.T.S. en omroepen terwijl de organisaties van dagbladen en tijdschriften bij de exploitatie zouden worden betrokken. De in de pacificatiecommissie verte genwoordigde O.T.E.M. en T.V.N.-T.E.R. groep ziet een dergelijke regeling niet graag, omdat deze groep vreest bij een dergelijke „voorlopige regeling" later ge heel aan de kant te komen te staan. Prof. Langemeijer zei uitdrukkelijk dat de stand van werkzaamheden in de pacificatiecommissie nog zodanig is, dat het erg voorbarig is daaruit nu reeds conclusies in een of andere richting te trekken. Er zitten nog vele haken en ogen aan de reclame-t.v.-materie. Turkse Cyprioten hebben dinsdag het vuur geopend op Canadese leden van de vredesmacht van de Verenigde Naties in het Kyreniagebergte in Noord-Cyprus. De Canadezen hebben het vuur beantwoord. Het was niet onmiddellijk bekend of er slachtoffers zijn gevallen. FARVERFEST: vloerkleed met zéér hoge pool, i vachtzacht,grote scala van tinten, effen, gemêleerd of gedessineerd. Vraag folder F10 aan I Veneta N.V., Hilversum. I (Van een bijzondere medewerker) Jeugdcriminaliteit is niet een verschijnsel, dat men voornamelijk in cén bepaalde maatschappelijke klasse aantreft. Het komt evenveel voor in gezinnen en wijken, die tot de „upper ten" behoren als in die, welke aan de zelfkant van het leven geplaatst zijn. Er is voor jeugdcriminaliteit ook niet één zekere hoofdoorzaak aan te wijzen. De drijfveren voor jongeren van deze tijd om zich in groepsverband recalcitrant en opstandig te uiten, lopen zeer uiteen. Wat het verbindt is de wijze waarop en de sfeer waarin dit gebeurt. Maar ofschoon jeugdcriminaliteit een wereldomvattend verschijnsel is, treedt het in elk land op verschillende manieren aan de dag. Dit zijn enkele van de conclusies, vervat in het rapport over het UNESCO-onderzoek „Jeugdmisdaad - een probleem voor de moderne wereld". Het onderzoek heelt uitgewezen, dat er in vrijwel elk land in de wereld hoog ontwikkelde zowel als onderontwik kelde groepen jongeren bestaan, wier optreden niet strookt met de geldende normen in het maatschappelijk verkeer. Hun gedrag is van dien aard, dat zij door een bepaalde woordaanduiding als groep apart van de andere groeperingen wor den onderscheiden. In Nederland zijn dat de nozems, in Duitsland en Oosten rijk de Halbstarken, in Frankrijk de blousons noirs, in Engeland de teddy boys, in Zweden de skinn nuttar, in Zuid-Afrika de trotsis, in Australië de bodgies. in Japan de mamboboys of taiyozuku, in Joegoslavië de tapkafo- schi, in Italië de giovanni teppisti, in Polen de hooligans en in de Sovjet-Unie de stiliagyi. Het rapport stipuleert, dat men de groepen, die met deze woorden worden aangeduid, niet identiek kan verklaren met groepen jeugdmisdadigers. Zij ko men wel overeen in hun gedragingen, in hun voorkeur voor vreemde kunstzin nige uitingen en voor bizarre kleding. Maar uit het onderzoek is wél komen vast te staan, dat het lidmaatschap van deze groepen vaak leidt tot jeugdcrimi naliteit, ofschoon dat een begrip is, dat in de verschillende landen ook een heel verschillende inhoud heeft- Zo wordt bij voorbeeld in Cairo het rapen en verza melen van sigarettepeukjes reeds als een misdaad aangemerkt, is in Italië een liefkozing in het openbaar een overtre ding, in Indiase steden landloperij een strafbaar feit en in Nigeria ongehoor zaamheid aan en gebrek aan respect voor de ouders reeds een aanleiding om jongelui voor de rechter te brengen. Kleren kopen en huur betalen. Dit ga ven de 56-jarige J. A. A. uit Den Haag en de 19-jarige zwerver G. K. voor als zij iemand bezochten om hem op te lichten. De kok, reeds voor oplichting veroor deeld. heeft tegenover de politie toege geven dat hij de laatste twee jaar zeker 120 mensen voor in totaal meer dan 100.000 heeft benadeeld. De jeugdige zwerver voorzag nog maar drie maanden op soortgelijke wijze in zijn onderhoud, maar had er toch wel 15.000 mee „ver diend". Dit is de Haagse politie duidelijk ge worden, sedert zij op verzoek van een rijwielhandelaar K. opspoorde, die reeds veertien dagen met een gehuurde brom fiets op stap was. Van verduistering was geen sprake, maar aangezien de politie K. kende als een klein inbrekertje werd hij even aan de tand gevoeld. Een zak agenda kwam te voorschijn, waarin na. men voorkwamen van vele ingezetenen van Den Haag cn omgeving en waar achter geldsbedragen stonden genoteerd K. gaf toe dat hij zich bij die mensen had voorgesteld als student. Hij had moeilijkheden met zijn ouders, moest boe ken verkopen om in zijn onderhoud te voorzien en „leende" tenslotte geld om de kamerhuur te betalen. Deze werkzaamheden verrichtte hij in samenwerking met de kok, die bij zijn „klanten" vertelde in Le Havre een baantje te hebben geaccepteerd. Hij had wel geld om in Le Havre te komen, maar niet om de nodige kleren te kopen. Hij zou het geld, dat hij op deze manier in heel Nederland leende, van zijn verdien ste terugbetalen. Daarvan is niets geko men. Hij en zijn jonge maat hadden het te druk om het geld in Nedprland op te maken aan uitjes. Maar ook deze laatste omstandigheid kan men niet toepassen als criterium voor wat jeugdcriminaliteit wel is of niet is. De rechtspraakverschillen tussen de landen komen namelijk ook tot uitdruk king in de minimum-leeftijd, waarop overtreders van de wet voor de rechter kunnen worden geleid. In de Verenigde Staten van Amerika kan dat reeds op zevenjarige leeftijd, in Israël als de leef tijd van negen jaar is bereikt, in Enge land die van elf, in Griekenland die van twaalf, in Frankrijk en Polen die van dertien en in de meeste andere landen die van veertien. Daarbij zijn ook de straffen enorm uiteenlopend. Zij varië ren van jeugdgevangenissen en opvoe dingsgestichten tot werkkampen en lijf straffen, zoals die bijvoorbeeld nog voorkomen in Birma, Ceylon, India, Iran Irak, Pakistan en Thailand. Uit het onderzoek is duidelijk gebleken, dat er over de gehele wereld sprake is van een toeneming van de jeugdcrimina liteit. Dit uit zich vooral in gevallen van diefstallen, beroving, vandalisme, afper sing, gokken, seksuele misdrijven, dron kenschap en het gebruik van verdoven de middelen. Vrijwel al deze misdrijven worden en dat is een andere gemeen schappelijke factor in groepsverband bedreven. Sommige van die groepen zijn zeer sterk gediciplineerd en treden naar buiten op als hechte organisaties, met strenge wetten en harde leiders. De meeste groepen echter kennen een der gelijke interne tucht niet. Zij ontstaan uit de drang gezamenlijk bepaalde over tredingen te begaan, die men individueel niet zou aandurven. De aard van die overtredingen loopt van land tot land zeer uiteen. In Polen hebben de jeugdige delinquenten een voorliefde voor het laten ontsporen van treinen en het daarna molesteren van de reizigers. In Canada kampt men met het euvel van vandalisme. Het is daar schering en inslag, dat inboedels van huizen, waarvan de bewoners af wezig zijn, worden vernield, echter zonder dat er van enige diefstal spra ke is. Onhebbelijk ook zijn de praktijken van de Thailandse slechtwillende jongelui. Zij scheppen er een duivels genoegen in niets vermoedende en hen volslagen on bekende wandelaars in vechtpartijen te betrekken en hen daarbij ernstig te ver wonden. In de Verenigde Staten van Amerika treffen de organisaties van jeugdmisdadigers elkaar in vaak bloedi ge botsingen en de lieverdjes van Manilla ontladen hun gevoelens door met gesto len auto's etalages en huizengevels te rammen net zo lang tot de auto het be geeft. Echter niet alle misdrijven geschie den uit louter balorigheid. Er zijn er ook, die bedreven worden uit zucht naar geld om daarvan platen, drank, sigaretten, auto's of verdovende middelen te kun nen kopen. In Amerika zijn er groepen jongelui van tussen de dertien en zestien jaar. die daarvoor de kunst" hebben afgekeken van hun oudere collega's", de afpersers. Zij eisen namelijk vijf dol larcenten per week van kleinere kinde ren, dietegen die prijs ongedeerd gela ten worden. Betalen de peuters niet dan staan zij bloot aan allerlei geweldple gingen en wraakoefeningen. Zoals in de inleiding reeds gesteld: het onderzoek heeft uitgewezen. dat jeugdmisdadigers voortkomen uit alle lagen van de bevolking en ook uit alle intelligentiegroeperingen. In Frankrijk bestaan er zelfs twee nozemstanden. Men kent daar de blousons noirs, af komstig uit het gewone milieu en de blousons dor és (gouden vesten) uit de meer deftige stand. In alle landen blijkt echter, dat jeugdmisdadigers uit laatst genoemde groepering zeer moeilijk te bestrijden zijn omdat de wandaden, die zij bedrijven, door de ouders met grof geld worden goedgemaakt of omdat de relaties der ouders met de autoriteiten van dien aard is, dat misdrijven in de doofpot kunnen worden gestopt. Bij de speurtocht naar de oorzaken voor de toeneming van de jeugdcrimi naliteit zijn de UNESCO-onderzoekers niet tot een vaste uitspraak kunnen ko men. Wél zijn zij ervan overtuigd ge raakt, dat veelgenoemde oorzaken als film en televisie, werkende moeders, echtbreuk, gebrek aan intelligentie, hui selijke spanningen en oorlogsherinnerin gen niet expliciet aansprakelijk kunnen worden gesteld al zijn de nadelige in vloeden ervan vaak te onderkennen. Veeleer schijnt de golf van jeugdmis- daden zijn bron te vinden in het feit, dat kwaadwillende jongeren elkaar als voor beeld nemen. Hoe echter deze voorbeel den aan de dag zijn kunnen treden: daarover geven de onderzoekers geen uitsluitsel. „Hier in Nederland wacht mij de doodstraf, omdat ik Afrikaan ben. Ik vind, dat alle blanken in Afrika een zelfde slechte behandeling ver dienen als ik hier krijg". Dit schreef de 23-jarige Nigeriaanse student A. A. uit een Nederlandse gevangenis aan het blad „Pan African News" in O.-Berlijn. Omstreeks dezelfde tijd schreef de man aan een Nederlandse officier van justitie, dat hij spijt had van de diefstallen, die hij pleegde en Volgens een verklaring van de Zweed se kolonel Stig Wennerstroem hebben de Russen hem indertijd toen hij militair attaché in Washington was tot „Rus sisch generaal" bevorderd, omdat hy hen van zulke ..waardevolle" inlichtin gen voorzag. De verklaring van Wennerstroem vorm de een onderdeel van een rapport betref fende het vooronderzoek in zijn zaak. Het 600 bladzijden tellende rapport is gisteren in Stokholm voor publikatie vrij gegeven. Wennerstroem heeft van april 1952 tot mei 1957 als Zweeds luchtmachtattaché in Washington „dienst gedaan". Kolonel Wennerstroem heeft geduren de het vooronderzoek ondermeer ver klaard. dat de Russen hem verzochten inlichtingen in te winnen over de op bouw van de Amerikaanse luchtmacht. Tevens vroegen zij hem na te gaan welke rapporten op 't gebied van 't kern onderzoek aan Engeland werden over gedragen. Zijn Russische opdrachtgevers toonden ook grote interesse is de tech nische ontwikkeling van de Amerikaan se vliegtuigen, raketten, radio, en ra- darapparatuur. Volgens Wennerstroem waren de Rus sen hogelijk geïnteresseerd in de plan ning en opbouw van de Amerikaanse in dustrie in het algemeen. De eerste Russische contactpersoon, met wie Wen nerstroem in aanraking kwam, was de Russische luchtmachtattaché in Was hington, generaal Kuvinof. Later had de Zweed ook contacten met de Russische attaché's Bogatirev en Antonof De Zweedse kolonel wist zeer waar devolle gegevens los te krijgen van Amerikaanse luchtmachtofficieren. Hij maakte vele reizen door geheel Ameri ka en werd dermate door de Amerika nen vertrouwd, dat hij in de gelegen heid werd gesteld het hoofdkwartier van de Amerikaanse „technische inlichtin gendienst" te bezoeken. Op hetzelfde moment, dat hij de Rus sen van geheime inlichtingen voorzag hielp hij de Amerikanen bij het nagaan van de „betrouwbaarheid" van de in lichtingen, die zij ontvingen. Over het algemeen fotografeerde Wennerstroem de geheime Amerikaanse documenten, waarna hij ze de Russen ter hand stelde. Wennerstroem beweert gedurende de tijd. dat hij in Moskou werkzaam was als luchtmachtattaché, van 1949 tot 1952, als dubbelspion te zijn opgetreden. Hij zou via dc Amerikaanse inlichtingen dienst in Wiesbaden in contact zijn ge bracht met de Amerikaanse luchtmacht attaché in Moskou. Wegens onvoorzichtigheid van de kant der Amerikanen zouden dc Russen er achter zijn gekomen, dat Wennerstroem niet alleen voor hen werkte, maar de Russen waren overtuigd van zijn sym pathie voor de Sovjet-Unie en hand haafde de Zweed als hun agent. Wennerstroem zou ondermeer de Rus sen op de hoogte hebben gebracht van de doelen, die Amerikanen voor eventu ele bonbardementen op Rusland op het oog hadden. De diensten, die hij de Amerikanen zou hebben bewezen, zouden betrekking hebben gehad op de voorbereidingen voor een biologische oorlogsvoering. Wennerstroem heeft gedurende het vooronderzoek verklaard, dat in Ameri ka geen andere mensen voor hem heb ben gewerkt, maar dat hij bij het kie zen van zijn kennissen afging op de „waarde" van de betrokken persoon. „Het bleek bijzonder eenvoudig be paalde inlichtingen betreffende vliegtui gen en dergelijke tc verkrijgen nis ik bij het bezoeken van fabrieken blyk gaf geïnteresseerd te zyn in de aankoop van de toestellen. Ik had als luchtmacht- attaché tevens de bevoegdheid aankoop- contracten namens het Zweedse minis terie van landsverdediging af te slui ten", verklaarde Wennerstroem, Kolonel Wennerstroem zei verder, ,,Het was dikwijls verbazingwekkend hoe vlot men mij de meest geheime gegevens verschafte indien ik ook maar de min ste interesse toonde". De Zweed verklaarde altijd vele men sen bij zich aan huis te hebben uilge nodigd en indien noodzakelijk mensen te hebben omgekocht. Door de vele gege vens samen te brengen verkreeg Wen nerstroem een duidelijk beeld van de algemene toestand van de Amerikaanse vliegtuigindustrie. In 1952 zou Wennerstroem de Russen inlichtingen hebben gegeven over de Amerikaanse strategische kernluchtvloot Ook bezocht Wennerstroem verschil lende malen Canada, waar hij „zeer in teressante" inlichtingen wist te verga ren. De Canadese luchtmacht verrichte een speciale taak bij de oefening van luchtmachtpersoneel uit de Navo-landen en Moskou had de Zweed daarom ge vraagd inlichtingen in te winnen over deze trainingsmethode en over de or ganisatie van het een en ander. ,,Ik werd in de gelegenheid gesteld alle plaatsen waar deze oefeningen plaatsvonden, te bezoeken", verklaarde Wennerstroem. In 1958, nadat Wennerstroem naar Zweden was teruggekeerd en werkzaam was bij het defensiecommando, ontving hij van dc commandant van de Ameri kaanse luchtmacht in West-Duitsland een uitnodiging om hem met zijn echt genote te komen bezoeken. Direct na de ontvangst van dc uitno diging verzocht Wennerstroem Moskou om verdere instructies. De Russen be valen hem op zijn terugreis naar Zwe den enige dagen in een Westberlijns ho tel zijn intrek te nemen. Daarna ging hij naar Oost-Berlijn waar hij zijn Russische contactman ont moette. Nadat Wennerstroem had verteld, dat de bestemming van de generaal Turkije was, verliet de contactman onmiddelijk het vertrek om Moskou te telegraferen. Later bleek, dat het bezoek van de generaal aan Turkije in verband stond met de landingen van Amerikaanse pa rachutisten in Libanon, naar aanleiding van de kritieke situatie in het Midden Oosten. Nadat Wennerstroem in Zweden was teruggekeerd kreeg hij de opdracht de militaire contacten tussen de Verenigde Staten cn Zweden nauwkeurig in dc ga ten te houden. Ook toonden de Russen zich zeer geïnteresseerd in eventuele reorganisatie in de Navo en veranderin gen in de neutrale houding van Zweden. Ook toen Wennerstroem als militair deskundige aan het Zweedse ministerie van Landsverdediging was toegevoegd, bleef hij dc Russen van geheime gege vens voorzien. Begin 1960 had Wennerstroem in Mos kou een ontmoeting met het hoofd van de Russische geheime dienst, die hem bij die gelegenheid drie hoge Russische onderscheidingen verleende. In 1963 zou kolonel Wennerstroem de pensioengerechtigde leeftijd bereiken. Het was de bedoeling dat hij dan in Spanje zou gaan wonen om daar zijn spionageactiviteiten voor de Sovjet-Unie voort te zetten. Wennerstroem trof reeds voorbereiding om naar Spanje te vertrekken toen hij op 20 juni 1963 werd aangehouden. dat hij zeer correct werd behandeld in de Haarlemse gevangenis. Voor de rechtbank te Amsterdam moest hij gisteren een verklaring geven voor deze sterk uiteenlopende brieven. „In Utrecht ben ik door een drietal agenten in burger in een kamer met stokken mishandeld, tot ik de dief stallen bekende. Als reactie hierop heb ik de eerste brief geschreven. Daarna ben ik echter uitsluitend zeer goed behandeld. Van discriminatie was geen sprake", aldus de jeugdige Nigeriaan. De officier van justitie eiste een ge vangenisstraf van acht maanden met aftrek tegen hem wegens diefstal van een bandrecorder en drie radio's in Eindhoven en van een auto en een hoeveelheid drank in Amsterdam. Toen A. met een andere student meelifte, noteerde hij het nummer van het autosleuteltje, dat hij zich later aanschafte. Op 24 december van het vorig jaar nam hij de wa gen van zijn collega weg. De hoe veelheid drank, die in de wagen stond, ging op tijdens een feest dat A. in zijn Utrechtse kamer organi seerde. Een week reed hij in de wa gen rond, tot hij in Utrecht tegen een lantaarnpaal reed. Hij vertelde de politie dat hij dokter was en dat hij met grote haaste onderweg was naar een ernstig zieke patiënt. Deze list lukte en pas de garagehouder, die het. ernstig beschadigde voertuig moest repareren, kreeg argwaan. Voordat A. de auto wegnam werd hij aangehouden wegens de eerder gepleegde diefstallen. Na zijn uit voerige beloften zijn leven te bele ren, werd hij weer op vrije voeten gesteld. De verdachte staat ingeschre ven aan een Utrechtse h.t.s., maar ter zitting verklaarde hij zijn studie in Engeland te willen voortzetten. De rechtbank doei over veertien dagen uitspraak. Bij een brand in een tot vakantieoord omgebouwd kasteel te Wegimont bij Luik zijn gisteren vermoedelijk vier personen om het leven gekomen De brand brak uit in de keuken en ver spreidde zich snel door het gehele ge bouw, waar ongeveer 100 gasten waren gehuisvest. Volgens onbevestigde berich ten werden twee personen op hun ka mers door het vuur verrast en spron gen twee anderen uit een raam de dood tegemoet. De anderen, meest leden van Zweedse cn Deense jeugdgroepen, konden zich tij dig in veiligheid stellen. De brandweer had verscheidene uren nodig om de brand meester te worden. Dertien personen, die ook in het gas tenboek waren ingeschreven, worden ver mist, Vermoedelijk zijn zij in paniek weggevlucht cn zijn zij nog niet nan de onheilsplaats teruggekeerd.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1964 | | pagina 11