hee
I1
fll
'n klasse apart!
PITTIGE
SIGARETTEN 1,25
OLIEBOREN OP AMELAND:
„AMERIKAANS'' AVONTUUR
alent
eeft!
Vrees
voor
de waarheid
„Je voelt je niet meer in Nederland
JIET KERSTMANNETJEZWAAIT DE SCEPTER
Industrie
Veronderstellingen
Miljoenenrcgcn
Brief uit Londen-
dl
t-eé*
Engelse regering:
Piratenzenders
mogen blijven
Vader doodde
zijn zoontje
Acht jaar dwangarbeid
14
IS
DAGBLAD DE STEM VAN DONDERDAG 14 MEI 1964
15
king...
|rop!
werken.
Ihee.
In de kant.
Ireen
1
'kwaliteit!
van uw leven,
van lippen. Of
een tent in het
ten en binnen,
is kunt u óók -
e kleurenfilms!
STRATFORD
LEEFT VAM
LEGENDEN
(Van onze correspondent in Londen).
Wanneer hij geboren werd, is niet met zekerheid bekend.
Maar volgens de traditie en in Groot-Brittannië zijn tra
dities vaak belangrijker dan feiten aanschouwde William
Shakespeare het levenslicht op 23 april 1564. De viering van
deze heuglijke datum uit de Britse geschiedenis werd on
langs met grote luister ingezet te Stratford-upon-Avon, waar
Engelands meest verheerlijkte zoon zijn jeugd doorgebracht
zou hebben.
(Advertentie)
Hoewel die 23ste april 1564 dus niet
eens historisch vaststaat, is de invloed
die van hem uitgaat van die aard dat
hij de Britse schooljeugd in zijn greep
heeft. In een grote Londense krant
schreef een lezeres enkele weken ge
leden: „Voor mij is aan die dag een
zeer onaangename schoolherinnering
verbonden. Toen ik nog lager onderwijs
genoot, vroeg op een 23ste april de juf
frouw van de klas:: „Wiens verjaardag
is het vandaag?" Ik was aangenaam ver
rast omdat voor onze juffrouw blijkbaar
geen geheimen bestonden en stak blqzend
een vingertje op. „De mijne, juffrouw",
zei ik schuchter en naar waarheid.
Maar de onderwijzeres werd heel boos.
En ik moest honderd keer schrijven,
dat 23 april de verjaardag van William
Shakespeare is".
Op dezelfde manier wordt het de
jeugd ingeprent, dat Shakespeare een
mooie jongen met een puntbaard was.
Maar niemand weet precies hoe hij er
eigenlijk uitzag. In Stratford-upon-Avon
trekt men zich dat echter niet aan,
want daar is de legendarische Shakes
peare onsterfelijk en kan niemand aan
zijn gezicht ontsnappen. Wie door de
straten van dit schilderachtige stadje
wandelt, waar het in de zomer krioelt
van de toeristen, voelt er de smalle
ogen van de dichter-met-de-puntbaard
ononderbroken in zijn nek boren.
Overal in Stratford kijkt de buste van
William Shakespeare u aan. Zij bestu
deert u met een kille blik vanuit elk
winkelraam. Rijen en nog eens rijen
Shakespeartjes in koper, brons, plastiek
of hout zijn er te koop voor veel of
weinig geld. En opdat de bezoekers zijn
aanschijn nooit zouden vergeten, heeft
de stad nog voor talrijke standbeelden
gezorgd.
Al wie in Stratford zaken doet, tracht
munt te slaan uit de dichter. Zijn wa
penschild prijkt in zilver en goud op
de voorgevel van het elektriciteitsge
bouw. Op de muur van een drankhuis
staat te lezen: „Terwijl Will Shakespeare
zijn onsterfelijke toneelstukken schreef,
dronken sommige van zijn stadgenoten
hier een stevig glas". Het meest bete
kenisvol is echter zijn mozaïekportret
dat goudomrand boven de ingang van
een bank prijkt. Want daar is Shake
speare nog het best op zijn plaats, niet
als dichter, toneelschrijver en literair
genie, maar als zinnebeeld van een in
dustrie die dank zij de naïviteit van de
grote massa ontzaglijk veel geld op
brengt.
Dat is voor Stratford-upen-Avon de
ware betekenis van Shakespeare. Strat-
fords burgemeester, Cyril Kamp, zegt
wel dat zijn stad lang vóór Shakespeare
bestond en dat ze in elk geval een goed
toeristisch centrum zou geworden zijn,
maar hij kan daaromtrent toch geen
echte illusies koesteren. Zou hij enkele
maanden geleden als burgervader de
hand van de eerste Russische ruimte
vrouw gedrukt hebben, als Stratfofll
niet synoniem van Shakespeare was?
Zonder die internationale attractie had
het stadje aan de Avon Valentina Te-
resjkova wellicht nooit te zien gekregen.
Wegens Shakespeare is deze kleine
Engelse plaats (16.000 inwoners) sa
men met de Elffeltoren, de piramiden
en de Niagarawaterval een van de toe
ristische wonderen van de wereld
en dit voornamelijk voor de Amerika
nen of bezoekers uit andere Engels
sprekende landen. Verleden jaar be
zochten 229.269 personen Shakespeare9
geboortehuis. Dit record zal vermoe
delijk geslagen worden tijdens het ko
mende toeristische seizoen. Shake
speare, die naar men meent begraven
ligt in Stratfords kerk van de H.
Drievuldigheid maar ook wat dat
betreft is men geenszins zeker
helpt de schatkist van deze gemeente
vullen en de Britse betalingsbalans in
evenwicht houden. Hij is een goede
vriend van de officiële Britse Ver
eniging voor Vreemdelingenverkeer
en steunt rechtstreeks of onrecht
streeks een groot deel van de Strat-
fordse bevolking.
Hoezeer het leven van deze mensen
afgestemd is op de Shakespeare-cultus,
blijkt duidelijk uit het feit, dat Strat-
ford-upon-Avon 97 hotels en pensions
telt. Samen stellen deze inrichtingen
892 slaapkamers ter beschikking van de
vreemdelingen, wat neerkomt op één
kamer per 16 inwoners. Maar het hart
van de Shakespeare-industrie is de stich
ting van zijn geboortehuis. Deze
„Shakespeare Birthplace Trust" een
vereniging zonder winstgevend doel
dateert van 1847. Zij begon haar be-
(Advertentie)
eV&etV
Pe\^0° w
\.oOe r tXS \\CM
ox v»»ê. .„<,eMaS
n reg>eXV^
■JOO V»4e nd «e* e ^eel
a-J° ue
et
.„eod
o v* v p Y\c
•V
VaV
pavs'
GEKONTROLE.ERD
Het is alléén Terlenka
met het Terlenka eti
ket, want alléén de
artikelen die A.K.U.
goedkeurt verkrijgen
het merk Terlenka.
Artikelen die niet aan
de A.K.U-eisen vol
doen zullen veelal
onder een soortnaam
zoals polyester in de
handel komen.
PUBLICATIE VAN A.K.U.» ARNHEM
staan met de aankoop van het geboorte
huis en heeft zich sedertdien nog een
half dozijn woningen en tuinen aange
schaft, die (verondersteld) verband hou
den met Shakespeare. De stichting be
schikt over een bestendig hoofdkwar
tier en heeft 75 man in dienst. Zij wordt
gefinancierd door de verkoop van en
treekaartjes (2 shilling per stuk) tot de
de verschillende Shakespeare-museums.
Het geboortehuis alleen bracht verleden
jaar 25.000 pond op.
Deze woning staat in het midden van
Stratford en heeft veel restauratiewerk
ondergaan, zodat van de oorspronkelijke
inrichting niet veel meer overblijft.
Uiterlijk is Shakespeares huis een „cot
tage" van het bekende Engelse type,
dat in een gewone stad onopgemerkt zou
blijven tussen de vele soortgelijke ge
bouwen. De meubels in het „heiligdom"
dateren uit andere tijdperken, maar de
gids beweert dat ze toch gelijken op die
waarmee de woning ingericht was toen
Shakespeare er als kleine kleuter rond-
waggelde. Boven komt men in 'n slaap
kamer met een zwaar ledikant en een
houten wiegje. Daar zou de toneelschrij
ver geboren zijn. Niemand weet of dit
waar is, maar we worden toch aange
moedigd om het zonder meer te ge
loven.
In een andere kamer liggen herinne
ringen aan Shakespeare ten toon ge
spreid, hoewel het verband soms zeer
ver gezocht is. Maar het kan nog door
de beugel en de leugentjes om bestwil
zijn kleiner dan die van de weduwe
Hornby, een mens dat dit geboortehuis
bewoonde op het einde van ae 18e eeuw.
Ze verdiende een mooie cent met aan
bezoekers allerlei meubels en „relikwie-
en" te tonen. „In die stoel zat hij bij
de haard", placht de sluwe weduwe te
zeggen. „Dat is de snaphaan waarmee hij
op hertejacht ging. Op die tafel naast
zijn bed schreef hij zijn verzen en to
neelstukken. Dit met goud geborduurde
tafellaken werd hem door koningin Eli
zabeth geschonken en uit dat glas dronk
Shakespeare water toen hij zwaar ziek
te bed lag".
De officiële gids van Stratford-upon-
Avon noemt mrs. Hornby een
„schaamteloze bedreigster". En toch
zouden de huidige bewoners van
Stratford haar dankbaar moeten zijn,
want deze weduwe heeft een traditie
gelanceerd, die onuitroeibaar gewor
den is. Dat blijkt uit de kermisach
tige rommel die de Stratfordianen als
Shakespeare-souvenirs verkopen en
uit de legende die men geschapen
heeft rond „New Place", het huis
waarin Shakespeare gestorven zou
z«n".
„New Place" vraagt ontzettend veel van
de verbeelding van de bezoekers, want
van het gebouw zelf blijft vrijwel niets
meer over. Er is nog alleen de plaats
waar het gestaan heeft en een buiten
gewoon prachtige tuin, die door de Ge
boortehuisstichting onderhouden wordt,
't Ontbreekt er niet aan nieuwsgierigen,
die volgaarne wtee shilling betalen om
belangstellend te kijken naar wat ste
nen, die de overblijfselen heten te zijn
van de grondvesten van „New Place"
dat destijds een van de grootste huizen
van Stratford was. Daarna gaan de be
zoekers een oude moerbeiboom bewon
deren in de tuin. Vroeger stond er nog
een oudere moerbeiboom, die volgens de
overlevering door Shakespeare zelf ge
plant werd
In de achttiende eeuw werd de eige
naar het beu dat hele drommen nieuws
gierigen naar die boom kwamen kijken.
Hij haalde hem harteloos neer en liet
nadien zelfs heel het huis afbreken. Van
daag krijgen de bezoekers te horen, dat
de huidige boom „naar men meent" ge
groeid is uit een stek van de moerbei
boom die, „naar men veronderstelt",
door Shakespeare geplant werd.
Bij gelegenheid van de vierhonderdste
verjaardag heeft Stratford zich netjes
in nieuwe verf gezet. Het gemeentebe
stuur kreeg de kosteloze medewerking
van zes architecten, die vrijwillig een
geïntegreerd kleurenschema ontwierpen
voor de winkels van het stadje. Men voor
kwam dat iemand kleuren uitkoos die
zouden vloeken met het schilderwerk
van zijn buren. Aangezien de Britten een
vrij zonderlinge smaak hebben op kleu-
rengebied, was deze selectie een hele
toer. Iedere winkelier droeg zelf de
kosten en zo verdienden de schilders van
Stratford weer in naam van de be
roemde dichter ruim 5000. „In de
zomer zullen we ons geld dubbel cn
dwars terug verdienen", menen de han
delaren zelfverzekerd.
De directie van het Shakespeare-theater
aan de oever van de Avon doet dit jaar
natuurlijk ook een speciale inspanning.
Er staan zeven toneelstukken op het
programma en de kaartenverkoop kon
niet beter zijn. En toch is deze schouw
burg het minst winstgevende onderdeel
van de Shakespeare-industrie. In 1963
bedroeg zijn deficit bijna een half mil
joen gulden en tijdens de komende maan
den zal het theater verbazend goede za
ken moeten doen om de financiële kuil
te vullen, die in het begin van dit jaar
nog vergroot werd. Maar dat geldpro
bleem is slechts een bijkomstigheid. Aan
de overzijde van de rivier staat een
nieuw paviljoen, gebouwd voor de dure
Shakespeare-tentoonstelling. Toegangs
prijs voor volwassenen: 4 shilling (2 gul
den); kinderen en studenten: 2 shilling.
Voor paviljoen en tentoonstelling vallen
minstens anderhalf miljoen gulden on
kosten te dekken
Alsof dit nog niet genoeg was, werd
Evenals alles wat Stratford
over Shakespeare te bieden
heeft, is ook dit portret maar
een gissing. Misschien is dit
verheerlijkte beeld wel het con-
terfeitsel van een regent of een
rijkaard.
naast het geboortehuis een hypermodern
Shakespeare-centrum opgericht. Het be
vat een bibliotheek en is bedoeld als stu
die-oord van de toneelschrijver. De di
rectie van de Geboortehuisstichting heeft
zich er permanent geïnstalleerd en bedelt
in heel de \4ereld om de bouw- en an
dere kosten te kunnen betalen. Zij tracht
zo maar eventjes vijfhonderdduizend
pond in te zamelen. Kleine giften zijn ook
welkom. Zo kan men een zak cement
schenken, tegen betaling van 7 shilling
of een dollar. Een baksteen kost een
halve kroon en Amerikanen die een gul
gebaar willen doen, kunnen drie stenen
nemen voor drie dollar.
Voor de Shakespeare-industrie, die
nochtans zoveel geld opbrengt, moet
dus op de koop toe nog schaamteloos
gebedeld worden. En intussen blijft
Shakespeare zelf niet meer dan een
legende. Over het veronderstelde leven
van de wereldberoemde toneelschrijver
is zo weinig bekend, dat de ergste
sceptici zich nog altijd afvragen of
Shakespeare werkelijk Shakespeares
stukken en verzen geschreven heeft.
Hij zou 37 toneelstukken op zijn naam
hebben. Men schrijft hem zorgeloze ge
dichten over klassieke thema's en 154
sonnetten van adembenemende schoon
heid toe. Maar er blijft geen enkel eigen
handig geschreven manuscript van over
en ook geen portret dat tijdens zijn leven
geschilderd werd. Boven zijn vermeend
graf in de kerk van de H. Drievuldig
heid (sceptici trachten tevei'geefs ■'"^stem
ming te krijgen om het open te -.laken)
staat een borstbeeld dat Shakespeare
voorstelt met een ganzeveer in de hand,
gereed om de onsterfelijke vruchten van
zijn inspiratie neer te pennen. Oorspron
kelijk was dit beeld echter een hulde
blijk aan een vooraanstaand burger van
Stratford. De ganzeveer en het boek in
de andere hand werden er pas later aan
toegevoegd
En terwijl de ware identiteit van de
wereldberoemde dichter en toneelschrij
ver nog steeds gezocht wordt tot grote
verontwaardiging van de Stratfordianen
sommen sceptici een hele reeks namen
op van personen die niet uit hun stad
afkomstig waren verschijnt het ene
boek na het andere over Shakespeare
en zijn werk Dit jaar zullen naar aanlei
ding van de vierhonderdste herdenking
ruim vierhonderd nieuwe studieboeken
over de „grootste schrijver" van de we
reld op de markt gebracht worden. En
Stratford kan gerust zijn. De Shake
speare-industrie zal beter dan ooit flo
reren.
ROGER SIMONS
GOLD STAR
25
De Britse regering heeft het plan opge
geven op te treden tegen dè piratenradio
schepen Carolina en Atlanta
De minister der Posterijen heeft ver
teld, dat hij er alleen maar op zal toe
zien, dat deze schepen geen inbreuk ma
ken op de internationale overeenkomsten
inzake golflengten.
Hij wil wel een wet indienen, die het
voor Britten onwettig zou maken voor de
piratenstations te werken of er bij te
adverteren.
(Advertentie)
Voor gezonde
witte
tanden..v
Een vader uit Stockholm, de 27-jarige
Sven Erik Rundkvist, is veroordeeld tot
een gevangenisstraf van acht jaar dwang
arbeid, omdat hij zijn zoontje van een
jaar met een mes had doodgestoken.
Rundkvist zei, dat hij zich niets van de
moord kon herinneren, omdat hij op dat
ogenblik dronken was geweest. Zijn ge
wezen vrouw getuigde, dat ze bij een
bezoek aan haar kind door de vader met
een mes was weggejaagd.
(Van onze verslaggeefster)
De drie torens, die ver uitsteken boven het duinlandschap, hebben het
leven op Ameland veranderd, want op het Ameland van nu heerst ook huiten
het toeristenseizoen niet meer de rust die men er in voorgaande jaren kon vinden.
De winterslaap van het eiland werd ongeveer vijf maanden geleden verstoord,
toen een aantal buitenlandse maatschappijen in de duinen en op het strand luin
mensen neerzetten om er opslagplaatsen en torens te bouwen. Zo begon op
Ameland het olie-avontuur: een on-Nederiands avontuur, niet in het minst door
de vele Amerikanen en ook Duitsers, die door de oliemaatschappijen Mobile
Producing Netheriand Inc., Caltex en B.P, in combinatie met Gulf naar deze
uithoek van Nederland zijn gestuurd. Maar er zijn ook Nederlanders nauw bij
het zoeken naar aardolie betrokken. Tot deze mensen behoren twaalf Bredanaars,
werknemers van Stoof Breda N.V., het bedrijf dat ook het transport van o.a.
de zware boortoren en het platform van Mobile heeft uitgevoerd en dat met
stellagesranC" bl"ldozers hceft meegeholpen bij de opbouw van toren en
De boortorens en opslagplaatsen van
Caltex en B.P.-Gulf zijn in de duinpan
nen gebouwd. De boorinstallatie van
Mobile bevindt zich echter op een veel
moeilijker plaats, op het uiterst oostelijke
punt van Ameland, waar land en water
samengaan. Het was dan ook nodig om
de hele installatie op een platform op
een hoogte van vier meter te bouwen,
dat op 188 stalen heipalen staat. Het
plaatsen van de installatie was in ver
band met deze hoogte geen kleinigheid,
maar de zware rupskraan, de grootste
in Nederland, die hiervoor door Stoof
N.V. werd ingezet, heeft alle machines,
sommigen met een gewicht van 70 ton,
netjes op hun plaats gezet. Bij werkelijk
hoog water slaan de golven nog over
het platform. Het personeel beschikt ech
ter over reddingsgordels cn boten, die
in tijd van nood gebruikt kunnen wor
den. Naast de boorinstallatie staan er
op de verhoging o.a. vijf 350 pk diesel
motoren, direetievertrekken en voor het
personeel, waarvan er altijd constant
twee op dit booreiland blijven, twee
slaapkamertjes en zelfs een „zieken
boeg".
Ongeveer drie maanden is de Mobile
nu bezig en men zit nu op een diepte
van bijna anderhalve kilometer. Enkele
grondmonsters bevatten reeds sporen, die
op de aanwezigheid van aardolie kun
nen duiden, maar de technische staf van
de Santeva, dc Amerikaanse onderne
ming die de boorwerkzaamheden uit
voert, heeft nog steeds geen zekerheid.
Daarvoor zal men dieper moeten gaan.
Mister John Pittman, de algehele leider
van dit belangrijke project, is echter
zeer optimistisch gestemd. „Tot over een
maand", zei hij bij ons afscheid in ant
woord op onze belofte „Als u olie ge
vonden hebt komen we terug". Pittman
leidt de werkzaamheden op typisch Ame
rikaanse manier en eist als het nodig is
een bijna onmenselijke krachtsinspan
ning van de mensen, want het zoeken
naar olie is een kei-hard bedrijf. Toch
mogen de arbeiders hem graag. „Het
Kerstmannetje" noemen ze hem, een bij
naam die slaat op de rode bontmuts, het
rode jack en de rode pantalon, waarin
hij steeds rondloopt.
„Als je hier een tijdje zit, raak je
alle binding met de buitenwereld kwijt.
Je hebt helemaal niet meer het gevoel
dat je in Nederland zit. De mensen die
Ameland van hun vakantie kennen, vra
gen zich meteen af hoe dat kan, maai
de mannen hier kunnen het bevestigen.
Het is een avontuur dat je niet ver
wachtte hier in eigen land aan te tref
fen". Dit zegt Tom Mol, de leider van
de twaalf Bredanaars. En hij heeft ge
lijk. De boorinstallatie is niet te bereiken
via een weg. Iedere nacht om twee uur
(want het is vroeg dag voor deze man
nen) worden ze in de „landrover" ge
laden cn dan gaan ze bij laag water 13
kilometer over het natte strandgedecltc
naar de (oren en de opslagplaats. Bij
hoog water is deze weg natuurlijk on
begaanbaar. Dan gaan ze door de dui
nen via een pad, dat alleen bestaat uit
ondiepe wielsporen. Er is heel wat
stuursmanskunst voor nodig om de auto
in hand te houden op dit ongeëffend
terrein. Het benodigde materiaal wordt
over zee aangevoerd. De schepen met
een inhoud van twee a driehonderd ton
leggen bij hoog water een paar honderd
meter van de boortoren op het strand
aan, zodat ze bij laag water droog op
het strand liggen. Dan komen de mannen
van Stoof weer in actie. Het lossen met
grote kranen moet vlug gebeuren, vóór
het water weer stijgt. Het gaat nü vooral
om ladingen cement, nodig om bij het
boren langs de boorpijpen in de grond
een wand op te trekken om instorten
van de boorgang te voorkomen. Hiervoor
moet er zo'n 600 ton cement de grond in.
De ladingen worden vervoerd op aan
hangwagens, echte bulldozers, want met
gewone vrachtauto's is niets te begin
nen, omdat de Mobile-toren een paar
honderd meter van de duinen op het
strand staat. Stoof N.V. heeft drie zeer
zware en een kleine bulldozer ingezet.
Deze vervoeren materiaal van de boot
naar de opslagplaats en later van het
„moedernest" naar de toren. Maar de
bulldozers hebben nog meer te doen.
Iedere dag moeten er enigszins berijd
bare „paden" worden aangelegd.
Een behoorlijke oostenwind en een
heleboel werk is voor niets geweest. Dat
merkte men ook, toen men een weg van
ijzeren platen van het „moedernest"
naar de toren aanlegde. Al na enkele da
gen waren de platen in het zand ver
dwenen en was er dezelfde mulle zand
woestijn als vroeger. Ook bij de bouw
van de opslagplaats waren er verschil
lende moeilijkheden. Zo was het nood
zakelijk om twee duinen af te graven
om de lange loodsen te houwen. Toen
Rijkswaterstaat hiervoor toestemming
weigerde omdat de duinen ongerept moe
ten blijven, heeft men er maar een duin
tussen gezet, wat vreemd genoeg wel
de goedkeuring kon wegdragen.
Het is een leven van pionieren, daar
op Ameland, maar je went er aan. Voor
de Bredanaars gaat het echte avontuur
lijke er langzamerhand af, al komen ze
ook nu nog elke dag voor verrassingen
te staan. De grootste verrassing is iedere
dag het weer. „Als dat wat mee zou
werken, zou het hier machtig zijn", was
de mening van een van de mannen. Maar
tot nu toe heeft de zon vaak verstek
laten gaan. En het is geen pretje om in
stromende regen, harde wind, zandstor
men en van de winter zelf dagenlange
sneeuw- en hagelstormen, op een zand
vlakte die geen enkele beschutting biedt,
te werken. De Amerikanen en Neder
landers van Mobile zullen nog een
maand of vier op Ameland bezig zijn.
Het boren naar olie zal misschien nog
een weck of acht vergen, maar dan
komt voor de twaalf mannen van Stoof
N.V. het moeilijkste karwei: het afbre
ken van de gehele boorinstallatie, die
enkele maanden geleden zo moeizaam is
opgebouwd.
OP DE FOTO:
Het boor-„eiland" van Mobile, dat
door het Bredase transportbedrijf
geplaatst werd.